Verduurzamen van maatschappelijk

vastgoed

Green Liz Symposium Arnhem, 9-12-2013

Irma Thijssen

Irma Thijssen, Agentschap NL

1

2

Agentschap NL biedt diensten aan ondernemers met duurzame, innovatieve of internationale ambities. Bijvoorbeeld subsidies, kennis en het vinden van partners. Agentschap NL biedt die diensten aan namens de Rijksoverheid.www.agentschapnl.nl

Irma Thijssen Senior adviseur utiliteitsbouw, Agentschap NLBeleidsprogramma Energie & Gebouwde Omgeving, i.o.v. ministerie van BZKwww.agentschapnl.nl/duurzamegebouwenIrma.thijssen@agentschapnl.nl

3

4

LOVGM 2012:•138 gemeenten

•48% heeft geen centrale vastgoedadministratie

•53% kan het aantal huurders of gebruikers niet aangeven

•16% weet niet hoeveel gebouwen in eigendom zijn

5

6

900 gebouwen

WOZ 403 mln euro

E 27 mln kWh

Gas 2 mln m3

Omvang maatschappelijk vastgoed = 90 mln m2

7

Ca. 47% gemeenten Waarde ca. 157 miljard euro (Kadaster 2012)

8

9

Pand Bouw Eigendom Contract beheer

Exploitatie (binnenkant)

Facilitair beheer

Activiteiten

Voorzieningencentrum Gemeente Gemeente Gemeente Gemeente Gemeente Gemeente

Gymzaal Gemeente Gemeente

Theater Gemeente Gemeente Gemeente

Bioscoop Gemeente Gemeente Gemeente

ijsbaan Gemeente Gemeente

Sporthal 1 Gemeente Gemeente

Sporthal 2 Gemeente Gemeente Gemeente Gemeente

Speeltuin Gemeente Gemeente Gemeente Gemeente

Kanunnikenhuisjes Gemeente Gemeente

Wachttoren / evenementenlocatie

Gemeente Gemeente

Stappenplan: strategische en structurele aanpak

10

– Afstoot/verkoop, efficiënter huisvesten, HNW

– Bemeteren, monitoren, analyseren en herinregelen

– (Sloop en) Energieneutrale nieuwbouw (50 jr)

– Grote waardevolle gebouwen energiezuinig/energieneutraal renoveren (25-40 jr)

– Vergroenen van gebouwclusters - bv via een ESCo (10-15 jr)

– Uitvoeren van rendabele maatregelen uit de Wet Milieubeheer (5 jr)

– Oplossen van de split incentive, bijvoorbeeld via Greenlease

– Duurzaamheid integraal opnemen in regulier onderhoud, via MJOP's

– Toepassen duurzame energie, bv zonnepanelen

– Resterende energievraag groen inkopen

Bemeteren, monitoren, analyseren en herinregelen

11

Check de energiefacturen•Voor 12 panden een dubbele nota > besparing € 80.000 / jaar•Nota voor gebouwen die al gesloopt waren•Kantoorpand met extreem verbruiksprofiel > VRI op dezelfde aansluiting•Spookfacturen van energiebedrijf•Gasrekening voor panden zonder gasaansluiting

12

Bemeteren, monitoren, analyseren en herinregelen

70% van de klimaatinstallaties is niet goed ingeregeld

Gemeente Enschede: verwarming ‘s ochtends om 8 uur aan i.p.v. 6 uur

Gemeente Alkmaar: nieuw gebouwbeheersysteem voor 22 gymzalen, met o.a. bewegingsmelders > 15% energiebesparing

UWV: slimme meters bij 30 kantoren > doel was 10% energiebesparingResultaat tot nu toe: 16 % besparing, ofwel 500.000 euro op energieverbruik

RGD: slimme meters + herinregelen 1000 kantoren > bespaart 15%(ook bouwfouten opgelost)

Sporthal: verlichting aan terwijl ruimte niet werd gebruikt•Oplossing: Apart schakelbare verlichtingsbalken•Investering: € 2.500, Opbrengst € 3.500 / jaar

Kantoorpand Utrecht met hoog verbruik•Oplossing: verkorten schakeltijden luchtbehandeling, verwarming en koeling•Investering: geen, Opbrengst: € 3.465 / jaar

Energieneutraal renoveren:

Energielabelsprong van G naar A, A+ of A++

13

Uitvoeren maatregelen Wet Milieubeheer

14

15

Verduurzamen gebouw(cluster) met ESCo

• Gegarandeerde energiebesparing o.b.v. prestatiecontract voor meerdere jaren

• Neemt energiebesparende maatregelen(quick wins + lange termijn)

• Levert beheer, onderhoud, monitoring• Diverse typen:

– Product ESCo (ESCo-light; PV, WKO of LED) – Klimaat-ESCo – Gebouw-ESCo

• Ontzorgen, benutten expertise uit de markt• Benutten EIA en MIA• Financiering via ESCo, gebouweigenaar,

huurder of bank• “Budgetneutraal gebouwen verduurzamen”

Verduurzamen MOP•Kozijnen vervangen? > HR++ glas en ventilatieroosters

•Dakbedekking vervangen? > isolatie, PV of vegetatiedak

•Ketel vervangen? > HR-ketel, combinatie met isolatie schil

•Scenario’s doorrekenen (bv 1 = WM, TVT 5 jaar, 3 = energieneutraal)

en vergelijken met onderhoudsplan en gereserveerd budget

Voorbeeld: sporthal

16

Green Lease

17

• Huurcontract tussen eigenaar, huurder (en beheerder)

• Prestatiecontract

• Reductiedoelstellingen

• Monitoring

• Afspraken over duurzaam gebruik

en exploitatie

• Wederzijdse verantwoordelijkheid

• Naar rato verdelen van kosten,

baten en risico’s

Duurzaam gebouw

> ook duurzaam gebruik en beheer

Oplossing voor split incentive

GasTerra Groningen: van label G naar A+, met Green Lease contract tussen GasTerra en Triodos Vastgoedfonds

Zonnepanelenactie (NB Trias Energetica)

18

Wat levert verduurzamen van vastgoed op?

•Bespaart energie, CO2 en geld!

•Realisatie ambities t.a.v. klimaat, duurzaamheid en MVO

•Grip op (huisvestings)kosten

•Stimuleren installatie- en bouwsector

•Gemeente geeft het goede voorbeeld

•Gebouwen met moderne kwaliteit

•Uitvoering beleid

(Wet Milieubeheer, Duurzaam Inkopen,

EPBD, EED, SER-energieakkoord)

Nu is het momentum:

•Bezuinigingen en krimp

•Professionalisering vastgoed

•Verkiezingen 2014

19

20

Financieringsmodellen

Gemeente financiert zelf - Balansfinanciering

•Kasstromen

•Lening bij bank

•Eigen revolverend fonds (Nijmegen)

•Fonds voor onrendabele maatregelen

(‘s-Hertogenbosch)

Projectfinanciering

•ESCo (Rotterdam en Zutphen, WKO Oss)

Mengvorm: (oprichting) publiek bedrijf

•(MOED Tilburg, Haarlems energiebedrijf)

21

22

Transitie: “Begin met de grootst mogelijke kleine stap”

Ontschotten:•Bij de geldstromen•Binnen de eigen organisatie•Tussen organisaties•Tussen bouwen en beheren

23

Ondersteuning Agentschap NL

www.agentschapnl.nl/duurzamegebouwen•Infoblad energiebesparing gemeentelijk vastgoed•Rapport Verduurzamen gemeentelijk vastgoed•Leidraad DMOP voor gemeenten•Leidraad Prestatiecontracten beheer en onderhoud•Leidraad en Menukaart Greenlease•ESCo’s: Whitepaper, modelovereenkomsten, films•Slimme Energie maatregelen en instrumenten

www.rwsleefomgeving.nl/lokaal_klimaatbeleidwww.agentschapnl.nl/energieneutraalbouwenwww.agentschapnl.nl/eiawww.agentschapnl.nl/miavamilwww.agentschapnl.nl/energielabelgebouwwww.infomil.nl/energie : Wet Milieubeheerwww.pianoo.nl: criteria duurzaam inkopenwww.energiecijfers.nl: cijfers en grafieken op maatwww.kennishuisgo.nl: voorbeeldprojectenwww.esconetwerk.nl: ondersteuning gemeenten voor ESCo’s

http://lokaalklimaatbeleid.viadesk.com: netwerk overheden, ca. 1000 leden

24