Voorwoord

Heb jij geaccepteerd dat grote en kleine ergernissen er nu eenmaal bij horen? Vind jij mensen die geloven dat ze verschil kunnen ma-ken en ervoor willen zorgen dat dingen anders gaan, naïef? Dan is dit boek niets voor jou. Of misschien toch wel? Dit boek nodigt je namelijk uit om je anders op te stellen. In je werksituatie of waar dan ook. Verbeter je organisatie vanuit eigen kracht roept op om iets aan je ongenoegen te doen. Het laat zien hoe je veranderingen kunt inzetten en succesvol kunt maken.

Dat veranderen niet altijd gemakkelijk is, daarover zijn de auteur en ik het wel over eens. Er is meer nodig dan alleen een goed idee. We zien vaak hoe mensen enthousiast beginnen met een verande-ring, maar vastlopen in weerstand en onbegrip. Dit boek is voor professionals die ervan overtuigd zijn dat zaken meestal niet vanzelf veranderen. Die inzien dat als ze zich echt aan iets ergeren, zij zelf iets moeten doen, zelf een veranderaar moeten zijn. Voor mensen die inzien dat ze hierbij met verstand en handig-heid aan het werk moeten gaan, en die beseff en dat ze niet boven de anderen staan. Die er niet van uitgaan dat de huidige situatie veroorzaakt is omdat de anderen dom of inadequaat zijn, maar die met een open blik kijken naar de werkelijke oorzaken.

Verbeter je organisatie vanuit eigen kracht_3.indd 7 07-11-11 11:09

8 Verbeter je organisatie vanuit eigen kracht

Het interessante van dit boek vind ik dat het heel systematisch aan-geeft hoe je van onderaf – nu eens niet vanuit de managerspositie – veranderingsprocessen in beweging kunt brengen. Ik vind dat belangrijk: het geeft de enthousiaste veranderaars een handvat. Zo wordt voorkomen dat je na een valse start vastloopt en je je maar bij de situatie neerlegt met een ‘zo werkt het hier nu eenmaal’, ‘ze doen maar’, ‘het zal mijn tijd wel duren’. Voor die houding is na het lezen van dit boek geen excuus meer.

Ik heb de auteur en de andere mensen die aan dit boek meewerkten leren kennen als collega’s in verandertrajecten. Bij deze projecten wordt altijd veel veranderinbreng van de medewerkers verwacht. Hierdoor ontstaat er bij de betrokkenen het besef dat ze beter kunnen functioneren als ze zorgvuldig omgaan met de omgeving waarin ze functioneren. Ik lever altijd graag mijn bijdrage in hun trajecten vanwege hun pragmatische insteek. Die insteek is ook in dit boek weer terug te vinden. Ik hoop dat velen er hun voordeel mee doen. Naast veel leesplezier hoop ik dat u als lezer deze prak-tische insteek herkent en het u (net als mij) prikkelt om uw werk-omgeving zelf te verbeteren. Ik wens u succes!

Jan den HollanderGeassocieerd partner Van de Bunt AdviseurAmsterdam

Verbeter je organisatie vanuit eigen kracht_3.indd 8 07-11-11 11:09

Proloog

Het is niet dat ze erg ontevreden is over de situatie, maar ze blijft maar dat gevoel houden dat dingen anders moeten. Laura werkt nu al vijf jaar voor dit bedrijf, dus dat gevoel komt niet helemaal uit de lucht vallen, vindt ze.

Als ze wat langer nadenkt, weet ze ook wel wat er veranderd moet worden. Het hoeven geen grote dingen te zijn in het begin. Nee, gewoon klein beginnen, op haar eigen afdeling. Met haar collega’s.

In werkoverleggen heeft ze ook wel eens wat laten vallen, maar ze kon niet goed peilen of Robert, het afdelingshoofd, er iets in zag. In ieder geval durfde ze er toen niet verder op aan te dringen, ze wilde niet dat haar collega’s zouden denken dat ze overal kritiek op heeft . Het gaat tenslotte ook om hun werk…

Bovendien, wat kan zij nu in haar eentje bereiken als administra-tief medewerkster? Verandertrajecten worden toch organisatie-breed en groots aangepakt? Met allerlei mensen die gespecialiseerd zijn in organisatieverandering en cultuurinterventies en zo?

Maar ja, toch blijft dat onderbuikgevoel…

Verbeter je organisatie vanuit eigen kracht_3.indd 9 07-11-11 11:09

1

Inleiding

1.1 Je wilt veranderen

Dit boek is geschreven voor iedereen, die iets wil veranderen aan zijn of haar werkomgeving. Je wilt een probleem oplossen of een idee doorvoeren. Vaak raakt een probleem of een idee jouzelf, als een soort onderbuikgevoel.Je wilt iets gaan veranderen, maar je weet niet precies hoe en waar je moet beginnen. En als je eenmaal bent begonnen, wil je niet dat het doodbloedt! Sterker nog, misschien wil je zelfs dat de verande-ring zich verder verspreidt over de organisatie.

1.2 Hoe helpt dit boek jou?

Boeken over veranderen van organisaties zijn vaak gericht op het management of op de personen die expliciet de rol van ‘‘verande-raar’’ hebben gekregen. Dit boek gaat uit van het idee dat iedereen vanuit zijn eigen kracht veranderingen – hoe klein ook – in gang kan zetten.

We laten je zien hoe je je competenties optimaal kan inzetten om je veranderwens om te zetten in daden.

Verbeter je organisatie vanuit eigen kracht_3.indd 11 07-11-11 11:09

12 Verbeter je organisatie vanuit eigen kracht

Daarvoor heb je ook andere mensen nodig. Het creëren van draag-vlak is essentieel. We geven je hiervoor een aantal tips. Het stap-penplan voor verandering, geeft je houvast om uit een veelheid van veranderstrategieën degene te kiezen die bij je past en die tot succes leidt.

Kortom, dit boek helpt je om je veranderwens om te zetten in da-den. Gevolg: succesvolle verbeteringen, succesvolle projecten, per-soonlijke groei en meer plezier in je werk.

1.3 Onze inspiratiebronnen

Een belangrijke inspiratiebron voor ons was ‘‘de koffi eautomaat’’. In de talrijke organisaties waar we werkzaam zijn geweest, ont-moetten we veel medewerkers die het pauzemoment bij de kof-fi eautomaat aangrepen om eens lekker te klagen over wat er alle-maal niet goed ging in hun organisatie. De verbazing dat 90 van de medewerkers niet verder komt dan dit ‘‘klaagstadium’’ EN het vertrouwen dat mensen wel degelijk organisatieveranderingen tot stand kunnen brengen, maakten dat we het noodzakelijk vonden dit boek te schrijven.

Deze noodzaak groeide toen we ontdekten dat in de Nederlandsta-lige literatuur organisatieverandering toch vooral gezien wordt als het werk van het management, of van veranderspecialisten. Natuurlijk zijn management en veranderspecialisten belangrijk voor organisatieverbeteringen. Maar het echte veranderpotentieel zit ‘m in de initiatieven van – groepjes – medewerkers, in alle ge-ledingen.

Maar de belangrijkste inspiratiebron was toch wel het groepje me-dewerkers dat ons heeft laten zien dat je met zelfk ennis, inzicht ver-trouwen en wat lef, kleine en grote veranderingen tot stand kunt brengen… en dat veranderen leuk is en een goed gevoel geeft …

Verbeter je organisatie vanuit eigen kracht_3.indd 12 07-11-11 11:09

Inleiding 13

1.4 De echte wereld

Dit boek voert het ‘‘de echte wereld’’-label. We hebben veel voorbeelden

verzameld die het verhaal ondersteunen en inzichtelijk maken hoe men-

sen in de praktijk veranderstrategieën hebben opgepakt. Deze praktijk-

voorbeelden zijn te herkennen aan het wereldbolicoontje.

Meer achtergrondinformatie kun je vinden op www.echtewereld.nl

Verbeter je organisatie vanuit eigen kracht_3.indd 13 07-11-11 11:09

2

De gereedschapskist voor verandering: jijzelf

2.1 Inleiding

Figuur 2.1 Wat heb je nodig voor verandering?

Zoals je hebt gelezen in de proloog had Laura het gevoel dat er iets moest veranderen. Net zoals zij en heel veel andere professionals zul ook jij af en toe zo’n onderbuikgevoel hebben. Het hele idee van dit boek is dat als jij vindt dat er een verandering in de organisatie plaats moet vinden, jij ervoor kunt zorgen dat die verandering ook echt plaatsvindt. Je hebt namelijk alles in je om succesvolle veran-

Verbeter je organisatie vanuit eigen kracht_3.indd 15 07-11-11 11:09

16 Verbeter je organisatie vanuit eigen kracht

deringen tot stand te brengen. In dit hoofdstuk bespreken we de middelen die jij in huis hebt voor succesvolle veranderingen.

2.2 Zelfk ennis

Het onderbuikgevoelDe wens om te veranderen start vaak met een vage onrust. Het on-derbuikgevoel. Dat onderbuikgevoel ontstaat door dingen die in je omgeving gebeuren: de aanleiding. Ondanks het feit dat je al een langere tijd iets dwarszit, ben je je hier niet altijd voldoende be-wust van. Een belangrijke vorm van zelfk ennis is dan ook: luiste-ren naar je lichaam. Je bewust worden van je onderbuikgevoelens. Als je die herkent en erkent, ontstaat er een noodzaak om iets te doen.

Het is een goede gewoonte om in je werk regelmatig, bijvoorbeeld na een gesprek, een vergadering, een afgeronde taak, even stil te staan bij wat je voelt. Benoem je gevoel, of bedenk wat je zou zeggen als een goede vriend of collega ineens de kamer in zou lopen met de vraag “En… hoe gaat het?” Het kan zo maar zijn dat je je hierdoor pas realiseert dat je over iets ontevreden bent.

Voorbeeld: spelfouten

Ik ben een beetje gefrustreerd. Pieter vroeg me of ik even zijn brief kon nalopen

op spelfouten. Dat vraagt hij altijd. Alsof ik daar zomaar tijd voor vrij kan maken.

En minstens de helft van de fouten die ik vind, had hij zelf kunnen vinden met de

spellingchecker. Ik baal ervan dat Pieter dit zo doet.

Verbeter je organisatie vanuit eigen kracht_3.indd 16 07-11-11 11:09

De gereedschapskist voor verandering: jijzelf 17

Door te luisteren naar je eigen woorden, kun je je onderbuikgevoel herkennen. Uitgaande van de concrete aanleiding kun je op zoek gaan naar de oorzaak en mogelijke veranderingen.

Ga je niet bewust met dit onderbuikgevoel om, dan blijft er iets zeuren, maar je onderneemt niets. Zelfk ennis is dus noodzakelijk om je onderbuikgevoel te herkennen.

Drijfveren Je onderbuikgevoel wordt getriggerd door een aanleiding. Maar waarom maak jij je hier druk om, terwijl anderen onverstoorbaar blijven? Dit heeft te maken met je drijfveren. Er is zelfk ennis nodig om je bewust te zijn van je drijfveren en te begrijpen waarom je op een bepaalde manier reageert op je omgeving.

Mensen kunnen behoorlijk verschillen ten aanzien van hun drijf-veren. Clare Graves [Keijser en Van der Vat, 2009] onderkent zeven verschillende drijfveren van waaruit mensen handelen. In onder-staande tabel zijn deze drijfveren omschreven, waarbij elk type drijfveer de naam van een kleur heeft gekregen. Met de in de tabel genoemde steekwoorden die typerend zijn voor een bepaald type, kun je voor jezelf onderzoeken welke het beste bij je past.

Kleur Steekwoorden Overige

Paars Geborgenheid, collec-tief staat voorop

MissiePassie, Trouw, Belofte, Geborgen-heid, Bloedverwanten

Geel Synergie, individu staat voorop

Verbeelding, Doorgronden, Door-denken, Helikopterview

Oranje OndernemerschapStrategieAmbitie

ResultaatUitdagingCompetitieApplausSucces

Verbeter je organisatie vanuit eigen kracht_3.indd 17 07-11-11 11:09

18 Verbeter je organisatie vanuit eigen kracht

Kleur Steekwoorden Overige

Blauw OrdeStructuur Degelijkheid

LoyaalStabielVasthoudendheidRegelaarOrdenenVerankeren

Rood MachtFocus Lef

TempoDrukNuStrijdenRuggengraatBaas

Groen MensElkaar betrekken

SociaalNetwerkenSociale antenneEmpathieWijLuisteren

Turkoois Holisme BezielingWijsheid

Inzicht in jouw drijfveren helpt je straks om een verandering te kiezen die bij jou past. Met deze typologieën van drijfveren heb je een hulpmiddel om te begrijpen dat jij bepaalde problemen ziet die anderen niet zien. En ook dat jij bepaalde manieren van verande-ringen in gang zetten prettig vindt en andere juist niet.

Als je bijvoorbeeld jezelf het meest herkent in ‘blauw’, zal het juist jou opvallen dat processen niet goed op elkaar aansluiten en dat mensen de werkinstructies niet goed uitvoeren. Je zult dan ook de oplossing van de problemen in de richting van procesverbetering zoeken. Als je je het meest herkent in ‘turkoois’, ben je eerder geneigd om problemen te zien en oplossingen te zoeken in de richting van de wijze waarop je verbonden bent met anderen, zoals je klanten en medewerkers. Je veranderstrategie zal dan meer gericht zijn op het verbeteren van je relaties.

Verbeter je organisatie vanuit eigen kracht_3.indd 18 07-11-11 11:09

De gereedschapskist voor verandering: jijzelf 19

Zoals we hiervoor al aangaven, is de start, de trigger om een veran-dering binnen een organisatie aan te brengen, je onderbuikgevoel. Als je dankzij je onderbuikgevoel jezelf het startschot hebt gegeven voor verandering, bepalen je drijfveren voor een belangrijk deel op welke wijze jij succesvolle veranderingen teweeg kunt brengen. Een veranderstrategie die niet bij jou past, werkt niet. Daarom zeggen we ook: ‘Als je gaat veranderen, blijf dan (dicht bij) jezelf ’. Kies de veranderstrategie die jou ligt.

André Keizer stond bekend als een rustige, gedegen werker die altijd goed deed

wat zijn manager hem vroeg. Hij leverde goed werk, was altijd op tijd klaar, maar

stond niet bekend als een proactieve initiatiefrijke medewerker.

André zag dat er dingen in de organisatie moesten veranderen. En hij zag ruimte

voor verbeteringen. Toen hij zijn idee met zijn manager besprak stond deze best

open voor André’s suggesties. Ergens in het gesprek kwam de volgende dialoog

langs. ‘André, hoe wil je zorgen dat de afdeling ook echt zo gaat werken?’ ‘Nou, ik

ga iedereen najagen, ik ga bij iedereen langs om uit te leggen wat ik wil. Daarnaast

roep ik elke week een meeting bij elkaar. Deze meeting zit ik voor en dan bespre-

ken we elkaars ervaringen en kan ik meteen controleren of iedereen doet wat hij

moet doen’. Zijn manager fronste zijn wenkbrauwen en was oprecht verbaasd over

zoveel initiatief. Normaal durfde André op een vergadering nauwelijks een vraag te

stellen. Zou dit echt werken?

In bovenstaand voorbeeld neemt André zich dingen voor die niet bij hem passen. De kans dat het op de manier die hij voorstelt zal lukken is dan ook erg klein.

Zelfk ennis is nodig om je onderbuikgevoel te (h)erkennen en in te kunnen schatten of de veranderaanpak die je hebt bedacht wel gaat werken. Alleen als je een manier kiest die bij je past, kun je dit eff ectief doen.

Verbeter je organisatie vanuit eigen kracht_3.indd 19 07-11-11 11:09

20 Verbeter je organisatie vanuit eigen kracht

Mogelijk heb je last van blokkades en vind je het moeilijk om ver-anderingen aan te brengen in je organisatie. Dat is begrijpelijk. Veranderen houdt in dat je je nek uitsteekt en dat je je ideeën uit-spreekt. Daar is lef voor nodig.

2.3 Lef

Veranderen is een avontuur. En avonturen zijn spannend omdat je niet weet wat je op je pad tegenkomt en hoe het avontuur zal afl open. Iedereen gaat anders om met onzekerheden, dus geldt dat ieder voor zich het pad moet kiezen dat het beste bij hem past.Een beekje dat je over kan steken door op glibberige stenen te springen kan je ook oversteken door over het bruggetje te gaan dat een paar meter verder ligt. In organisaties kom je voldoende vari-aties in verandermogelijkheden tegen. Er is er altijd wel eentje die bij jouw hoeveelheid ‘lef ’ past.

Mensen met drijfveer ‘rood’ hebben lef in hun vaandel staan en zullen letterlijk of fi guurlijk voor de glibberige stenen kiezen als het te veel tijd kost om naar de brug te lopen. Zij kunnen bijvoorbeeld heel wat lef tonen door zendtijd te vragen bij een stuurgroep om deze uit te leggen dat er op dit moment in een project een product wordt gemaakt waar niemand op zit te wachten…

Mensen die zich meer thuis voelen bij ‘blauw’, zullen op zoek gaan naar informatie die hun zekerheid biedt dat het avontuur goed af-loopt. Zij lopen liever even om en nemen het bruggetje. Zij zullen talrijke mogelijkheden zien om op safe te gaan. Voor hen is er bij-voorbeeld de mogelijkheid om proceswijzigingen voor te stellen, waarvan ze weten dat er draagvlak voor is.

Verbeter je organisatie vanuit eigen kracht_3.indd 20 07-11-11 11:09

De gereedschapskist voor verandering: jijzelf 21

Figuur 2.2 Er is altijd een manier die bij jouw lef past.

Voor alle typen drijfveren geldt dat je vaak even door je blokkades heen moet en dat daar lef voor nodig is. Maar niet voor niets. De ‘zelfoverwinning’ dat je een verandering in beweging zet, smaakt zoet.

2.4 Organisatiesensitiviteit

Als je iets in een organisatie wilt veranderen, moet je die organisa-tie wel kennen. We bespreken twee aspecten van organisatiesensi-tiviteit, namelijk het (her)kennen van onderdelen van een organi-satie en het op bepaalde manieren kijken naar je organisatie.

Onderdelen van een organisatie Door de onderdelen van een organisatie een naam te geven en in een structuur onder te brengen, ga je de organisatie ook echt ‘zien’.

Verbeter je organisatie vanuit eigen kracht_3.indd 21 07-11-11 11:09

Proactief veranderingen tot stand brengen

Guido D

ulosVerbeter je org

anisatie vanuit eigen kracht

978 90 125 8301 5

980NUR

ISBNwww.academicservice.nl

Guido Dulos

Heb je als werknemer een goed idee of maak je je ergens druk over? Benut dan nú het moment om je organisatie te veranderen. Laat die kans niet voorbij gaan. Vertel niet slechts aan je colle-ga’s dat er ‘eigenlijk’ iets ‘zou moeten’ veranderen want dan gaat er dus niets veranderen!

Het kan anders, ongeacht je rol en je niveau in de organisatie. Want ze bestaan: mensen die hun veranderbehoefte wél in initiatieven en resultaten omzetten. Die mooie dingen voor elkaar krijgen en daar veel voldoening aan beleven.

Verbeter je organisatie vanuit eigen kracht laat zien hoe je met inzet van zelfkennis, organisa-tiesensitiviteit, vertrouwen en een dosis lef klei-ne en grote veranderingen in je organisatie tot stand brengt. En dat het een geweldige ervaring is om ‘de dingen te doen die ertoe doen’. Vanuit je eigen kracht én met steun van anderen.

Verbeter je organisatie vanuit eigen kracht is het derde boek in de Valori-reeks De echte wereld. Deze reeks laat zien dat je door de mens centraal te zetten, methoden en middelen met maximaal succes kun inzetten. Eerder verschenen De held die voor mijn nachtrust zorgt en Precies volgens plan!

Verbeter je organisatie vanuit eigen kracht

Over de auteur Guido Dulos werkt sinds 2000 bij Valori en is onder andere trainer, coach en ‘veranderaar’. Mensen helpen om met plezier, zelfvertrouwen en zelfwaardering in het werk te staan, ziet hij als zijn belangrijkste waarde.

SDU_VERBETER_JE_ORGANISATIE_DEF.indd 1 03-11-11 14:01