Een LAT-relatie in LimburgSt. Servatiusterrein, Venray, Nederland (2003–heden)

situatie 1907

binnenhof/buitenhof ziekenhuisfuncties binnenhof bebouwing buitenhof

situatie 2001 plan

Type:Stedenbouw, Openbare Ruimte, Gezondheidszorg

Ontwerpteam:Bureau B+B stedebouw en landschapsarchitectuurin samenwerking met Loos van Vliet en Greiner Van Goor Huijten Architecten BV

Programma:27.500 m2 zorg, sport, kinderboerderij, zwem-bad, waterberging, spelen, amphitheater, 250 pp, 360 woningen

Oppervlak:28 ha

Bouwsom:-

Opdrachtgever:Vincent van gogh Instituut (GGZ-groep Noord en Midden-Limburg)

Het was rond 1900 gangbaar om krankzin-nigen en idioten – zoals psychiatrische pa-tiënten en verstandelijk beperkten werden genoemd – te verplegen in grote gebouwen in een ‘natuurlijke’ omgeving. Doorgaans waren de complexen opgezet als bijzondere buitenplaatsen, met een rijke parkaanleg en ensembles van paviljoens in een land-schappelijke setting. De symmetrische ordening van de gebouwen was afgestemd op rust, orde en overzicht. Het psychia-trisch instituut Vincent van Gogh in Venray werd in 1907 door de Gentse Broeders van de Liefde gebouwd als gesloten mannen-gesticht. Het terrein lag op een stuk land buiten de stad, maar is inmiddels volledig opgenomen in het stedelijk weefsel. De heldere opbouw van het terrein verwaterde vanaf de jaren zestig onder druk van veran-deringen in de psychiatrie. De patiënt werd een individu, een volwaardig onderdeel van de maatschappij, een ontwikkeling die om totaal andere gebouwen en functies vroeg.

Tegenwoordig is een andere verschuiving zichtbaar: in plaats van patiënten in desamenleving te plaatsen, wordt de samen-leving naar de oude gestichtsterreinen gehaald. De ‘omgekeerde integratie’ is essentieel voor het voortbestaan van deze grote complexen. Op het terrein van het Vincent van Gogh-instituut komen met dit idee in het achterhoofd 370 koop- en zorgwoningen. Bureau B+B ontwierp zowel het stedenbouwkundig plan als de inrich-ting van de openbare ruimte. In plaats van de aanvankelijk door de directie gewenste verregaande integratie van wonen en zorg stelde het bureau een opzet voor die con-tact tussen beide groepen toelaat, maar niet opdringt. Het concept van de omgekeerde integratie moet zich immers nog bewijzen. Het stedenbouwkundig plan onderscheidt een binnenhof en een buitenhof. Op de vierkante, met bomen omzoomde binnen-hof zijn alle nieuw te bouwen ziekenhuispa-viljoens geclusterd, waarbij aansluiting is

bomenrand buitenhof bomenbouquet/arboretum lanen en tuinen in het binnenhof

binnenhof

gezocht bij de oorspronkelijke symmetrie en enclave-structuur van het terrein. De voorgestelde vormgeving van de nieuwe paviljoens is sober − maximaal twee bouwlagen, een orthogonale opbouw, binnenmuren van hout en buitenmuren van paarsbruine strengpers-steen − waardoor de overgebleven monumentale bouwwerken beter tot hun recht komen. Greiner Van Goor Huijten Architecten bv ontwierp de nieuwbouw. Parkeren gebeurt onder de gebouwen. Elk paviljoen krijgt een eigen thematische tuin, afgestemd op het ziek-tebeeld van de bewoners, bijvoorbeeld een levendige volièretuin of juist een rustige rozentuin. In een tuin met basaltsokkels kunnen bewoners eigen werk exposeren. In de buitenhof is ontmoeting mogelijk. De lommerrijke

parkstrook is publiek toegankelijk en bestaat uit een in-formeel actief gedeelte met amfitheater, speelterminal, kinderboerderij en trapveld en een formeel passief deel met een vijver en arboretum. Om eenheid in het groene maaiveld te bewaren is, in plaats van met scheidings-muren of hekken, gewerkt met niveauverschillen die de diverse gebruikzones van elkaar scheiden. Ook het spelen is geïntegreerd in het grasvlak: een langwerpige aarden wal, een ‘landsnake’, lijkt vanonder de grasmat te kruipen. De buitenhof wordt van de stad gescheiden door bebouwde randen met herenhuizen, appartemen-ten en stadsvilla’s, waar Bureau B+B tevens beeldkwali-teitsvoorstellen voor maakte.