Veelteelt mei 2009

IN DIT NUMMER

JAARGANG 26 NR.8 MEI 1 2009

HUISVESTING

Einde van ligboxentĳ dperk?

INTERVIEW

Kees de Bont: ‘Gemiddeld 150 koeien per bedrĳ f in 2020’

FOKKERIJ

Invloed Lead Mae nu ook in mannelĳ ke lĳ n

VX08_cover.indd 2 08-05-2009 13:33:10

VX04_p16.indd 30 09-03-2009 16:52:58

VX08_p03.indd 4 12-05-2009 14:51:45

VX07_p64NED.indd 4 21-04-2009 14:52:44

R u b R i e k e n 7 Van de redactie 8 Veeteeltvenster 15 De boer op: loonwerker 23 koepad 39 koe vangt haas 55 koeienbloempjes 63 koe en kunst 64 Voer voor boer 66 Agenda

R e p o R tA g e s 18 ton en Jolanda Captein investeren in

exclusieve embryo’s 40 25 jaar Veeteelt: holsteinpioniers

Wim en thea snuverink blijven actief

56 Volop excellente koeien op bassingthorpe Holsteins

A C H t e R g R o n D 21 CRV betreedt Amerikaanse markt

V o e D i n g 22 Maiskuil verandert voortdurend

i n t e R V i e W 36 kees de bont voorspelt 150 koeien

per bedrijf in 2020

b e e l D V e R H A A l 44 Van mest tot stadsverwarming

D i e R R e p o R tA g e 46 legendarische lead Mae

t H e M A b i J e e n k o M s t 54 stalbouwdag Heerenveen

Alternatieve huisvesting

Een lichtpuntje in de kredietcrisis vormen de coöperatieve banken. Ook de landbouw kent veel coöperaties. Blijft de agrarische sector financiële zorgen bespaard dankzij de coöperaties?

HoofdartikelDe waarde van de coöperatie

Fokveeveiling: nuttig of nostalgie?

26 Is er ruimte voor een herintro-ductie van de fokveiling in Ne-derland?50

10

gerwin kerkdijk: ‘We nemen in de Ameri-kaanse markt afscheid van het pwf-systeem.’ 21

Anne Harrison: ‘ik fok liever een goede koe en laat anderen er succesvol mee zijn op de shows.’ 56

ton Captein: ‘Alleen koeien melken lijkt me niks, je moet zorgen dat je werk leuk blijft.’ 18

Steeds meer bedrijven zijn op zoek naar alternatieve huis-vestingssystemen.

i n H o u D

5V E E T E E L T M e i 1 2 0 0 9

VX08_Inhoud.indd 5 12-05-2009 17:15:39

VX06_p06.indd 4 08-04-2009 16:34:01

Een keer per week rĳ d ik op de racefi ets een rondje door de Betuwe samen met

mĳ n buurman. Ik kĳ k wie er gras heeft gemaaid, waar de mais al boven komt en ondertussen praten we over de dagelĳ kse beslommeringen. Mĳ n buurman heeft niets met landbouw. Bĳ een kudde schapen vroeg hĳ zich af wat er eigenlĳ k met de lammeren gebeurt. De meeste worden na verloop van tĳ d geslacht, zo wist ik, maar, zo stelde ik hem gerust, van alle landbouwhuisdieren krĳ gen schapen de meeste vrĳ heid. Ze lopen nagenoeg het jaarrond buiten.Ik moest later thuis, de fi ets netjes opge-ruimd in de garage, nog even denken of ik de buurman wel goed had ingelicht. Ook de koe kan zich toch vrĳ bewegen? De ligboxen-stal bleek dertig jaar geleden een enorme verbetering voor de bewegingsvrĳ heid en ruimte ten opzichte van de grupstal. In de loop van de jaren is dit stalconcept boven-dien fl ink verbeterd op het gebied van lig-comfort, ventilatie en loopoppervlak. Maar

ondanks al die ontwikkelingen staat de lig-boxenstal wel ter discussie. In een interview in deze Veeteelt noemt architect Yehuda Sprecher de ligboxenstal zelfs een belemme-ring voor een optimale productie. Sprecher pleit voor de vrĳ loopstal, die in Israël voor veel koevrĳ heid en hoge melkproducties zorgt. Hoe praktisch zo’n stal in ons natte klimaat is, wordt nu onderzocht door ASG.Onderzoekers van Wageningen Universiteit denken in hun project ‘Kracht voor koeien’ nog extremer en houden 360 vierkante me-ter per koe aan als het ideaalbeeld. Dat klinkt wel erg vooruitstrevend en het is de vraag in hoeverre deze stalconcepten daad-werkelĳ k verder komen dan de tekentafel. Alle aandacht voor huisvesting – lees ook de bĳ eenkomst van de druk bezochte internati-onale stalbouwdag in Heerenveen – maakt in elk geval duidelĳ k dat nieuwe stalontwer-pen volop op de agenda staan.Ik zal het er volgende week met mĳ n buur-man nog eens over hebben.

Jaap van der Knaap Op zoek naar het ideale stalontwerp

Boottocht door de polder met ministerMinister Gerda Verburg van LNV brengt in Warmond koeien per schuit naar het land. Kort na het koevaren presenteerde Verburg de Nederlandse maatregelen van het EU-landbouwbe-leid. Zo stelt haar ministerie extra geld beschikbaar voor boeren die ‘groen-blauwe diensten’ leveren, zoals tĳ delĳ ke wateropvang.

Veeteelt is een uitgave van CRV Holding BV en verschĳ nt tweemaal per maand, uitgezonderd januari, juni, juli en december.

redactiehoofdredacteur Jaap van der Knaap redactie Martine Barwegen, Annelies Debergh, Inge van Drie, Guy Nantier, Florus Pellikaan en Tĳ men van Zessen fotografi e Harrie van Leeuwen, Nele Verhelstbureauredactie Mirjam Braam (chef), Ton Bos, Lieke van den Broek, Ingrid Sevenstervormgeving André Fris, René Horsman, Esther Onidavaste medewerkers Alice Booĳ , Reimer Strikwerdahoofd uitgeverĳ Hessel den Uĳ l

redactie-adresNederland: postbus 454, 6800 AL Arnhem,telefoon 026 38 98 800 fax 026 38 98 839Vlaanderen: Van Thorenburghlaan 14, 9860 Oosterzele, tel. 09 363 92 11, fax 09 363 92 06E-mail [email protected]

abonnementsprĳ s/jaarNederland en België € 61,50 overige landen € 120,00In combinatie met abonnement op vakblad VeeteeltVlees € 10 korting.Prĳ zen excl. 6% btw. Abonnementen worden automatisch per 1 januari verlengd tenzĳ vóór 30 november schriftelĳ k wordt opgezegd.Bel voor opgave van een abonnement:Nederland: Bart Krullaars (026 38 98 806)België: VRV-klantendienst (078 15 44 44)E-mail [email protected]

advertentie-afdelingWillem Gemmink, Bart Krullaars, Froukje Visserpostbus 454, 6800 AL Arnhemtelefoon 026 38 98 820 fax 026 38 98 824E-mail [email protected]

Illustraties/foto’sDe foto’s zĳ n van de eigen fotodienst van Veeteelt. Uitzonderingen (voor zover niet op de foto aangegeven) zĳ n de foto’s van Robin Utrecht (7), ID Agro (26, 27), ASG (28, 29) Geoff Simpson (32,33), Cover-All (33), Leeuwarder Courant (50) en Ilvy Jjiokiktjien (55).

Overname van artikelen is alleen toegestaan na toestemming van de redactie. Hoewel aan de samenstelling van de inhoud de meeste zorg is besteed, kan de redactie geen aan-sprakelĳ kheid aanvaarden voor mogelĳ ke onjuistheden of onvolledigheden.

Druk: Senefelder Misset Doetinchem ISSN 01.68-7565

C O L O F O N

Lentekriebels voor Keyenberg Renske 50 (v. Sunny Boy) van de familie Van Maanen uit ZeewoldeFoto: Harrie van Leeuwen

V A N D E R E D A C T I EV A N D E R E D A C T I E

V E E T E E L T M E I 1 2 0 0 9 7

Opmerkelĳ k

VX08_editorial.indd 7 12-05-2009 12:02:40

Zuivel aan zet voor fokken op melksamenstelling‘Nu is het tijd voor implementatie naar de praktijk.’ Professor Johan van Arendonk van de Universiteit Wagenin-gen sloot daarmee zijn perspresentatie af over het Milk Genomics-project. Dit onderzoek toonde aan dat fokken op verschillen in vetzuurpatronen en eiwit-vormen mogelijk is. De vertaalslag naar de praktijk kan gemaakt worden. Maar dat lijkt minder eenvoudig. Van Arendonk had becijferd dat fokken op een hoger aandeel van de melkeiwitvari-ant bètalactoglobuline het aandeel case-

ine in melk 2 procent verhoogt en de zuivelsector jaarlijks 25 miljoen euro op-levert. Ondanks deze aansprekende cijfers was Ger Willems, directeur R&D bij Fries-landCampina, erg voorzichtig over de praktische invulling. ‘Hoe ga je er in de praktijk mee om? Ga je veehouders die vlakbij een kaasfabriek zitten, stimule-ren op caseïne te fokken en moeten vee-houders bij een consumptiemelkfabriek fokken op gunstige vetzuren? Kan dat logistiek gezien, hoe ga je uitbetalen?

Dat zijn vragen waar we over moeten na-denken.’CRV-directeur Ate Lindeboom vertelde dat CRV inmiddels stieren kan kwalifice-ren op specifieke eigenschappen zoals caseïne of vetzuursamenstelling. Hij zag al een praktische invulling voor zich. ‘We zouden ook binnen koppels dieren kunnen selecteren die wel of juist niet melk produceren met goede vetzuren. Daardoor krijg je differentiatie op be-drijfsniveau. Wanneer de sector het wenst, zijn wij er morgen klaar voor.’

Franse productie groeit Zowel het aantal holsteinkoeien in de melkcontrole als de gemiddelde melk-productie per koe is in 2008 in Frankrijk gestegen, meldt het Franse stamboek Prim’Holstein. In 353 dagen produceer-den de Franse koeien gemiddeld 8993 kg melk met 3,98% vet en 3,36% eiwit. Dat resulteert in 660 kg vet en eiwit, een toe-name van twee procent ten opzichte van 2007. Het aantal koeien dat deelnam aan de melkcontrole steeg nog harder. In 2008 ging het om 1.847.614 koeien op 47.434 bedrijven, een toename van zes procent.

Einde voor Aaltje 49Op bijna negenjarige leeftijd is Bons-Holsteins Aaltje 49 (v. Starleader) af-gevoerd. De met 91 punten inge-schreven Starleaderdochter van Nico, Lianne en moeder Dikkie Bons uit Ottoland herstelde niet meer van een bloeding in de uier. Aaltje vervulde een jongensdroom van Nico Bons. ‘Ooit heb ik gezegd de NRM te willen winnen. Met Aaltje lukte dat. Zij is de koe die ons bedrijf op de kaart heeft gezet.’Aaltje veroverde in 2004 het NRM-kampioenschap in de middenklasse. Een half jaar later won ze op de HHH-show het algemeen kampioenschap, in 2005 gevolgd door de titel in de middenklasse. ‘Aaltje voelde zich al-

tijd happy op keuringen. Ze was een koe met fantastische ribben en een fijn, mooi melktype.’Bons heeft van Aaltje nog drie dochters. De oudste daarvan, de met 89 punten in-geschreven Gibsonvaars Aaltje 69, haal-de onlangs op de show in Libramont een 1a-klassering en won op de HHH-show het reservelint bij de vaarzen. In Otto-land lopen bovendien nog een Goldwyn-pink en een Gibsonkalf. Bons raakte in dezelfde week als Aaltje ook de elfjarige Stardustdochter Koba 124 kwijt. ‘Zij was de enige koe op ons bedrijf met 92 punten. Misschien is ze wel de koe die het vaakst mee geweest is naar keuringen, maar een titel heeft ze nooit gewonnen.’

Aaltje won in 2004 de middenklasse op NRM

De Duitse Stormaticdochter Krista zege-vierde tijdens de keuring op de land-bouwbeurs Agra in het Duitse Leipzig. De pupil van Windlooper Holsteins en de families Seeger en Mertens won daar-mee 5000 euro. Krista, die eerder de mid-denklasse op haar naam schreef, was in de eindstrijd te sterk voor seniorkampi-oene Angelika (v. Ramos) van Jürgen See-börger uit Oberndorf. In de jongste categorie ging de overwin-ning naar WFD Mirella (v. Mr Sam) van Martin Rübesam uit Wiesenfeld.

Krista wint in LeipzigKrista wint 5000 euro in Leipzig

V E E T E E L T V E N S T E R

8 V E E T E E L T m E i 1 2 0 0 9

VX08_venster.indd 8 12-05-2009 14:47:27

NRM 2010Op vrijdag 25 en zaterdag 26 juni 2010 vindt de twaalfde editie van de Nationale Rund-vee Manifestatie (NRM) plaats. Nog één maal strijkt de NRM – met als belangrijkste onder-delen een nationale show, een dochtergroependemon-stratie en een vakbeurs – neer in de Veemarkthallen in Utrecht. Het complex wordt naar verwachting in 2011 af-gebroken. Het is nog niet be-kend waar de NRM daarna naartoe verhuist.

Genoomindexen Op zijn vroegst in april 2010 introduceert de Nederlandse Veeverbeterings Organisatie (NVO) genomische fokwaar-den. Namens de NVO werkt de klankbordgroep Fokwaar-deschatting & Publicatie aan een projectvoorstel om de kwaliteit en de betrouwbaarheid van genomische fokwaarden te kunnen beoor-delen. Ook zoekt de klank-bordgroep uit hoe deze fok-waarden het best verwerkt kunnen worden in de NVO- en Interbull-fokwaarden. Af-hankelijk van de uitkomsten daarvan besluit NVO over een mogelijke introductie. Amerika was in januari het eerste land dat genomische fokwaarden introduceerde, Canada volgt in augustus.

Brand op Koepon-kantoorIn Garnwerd is de verbouwde boerderij waarin Koepon Hol-ding kantoor hield op maan-dag 11 mei in vlammen opge-gaan. Op het moment dat de brand ontstond waren er verbou-wingswerkzaamheden bezig. De brandweer kon door de harde wind en de rieten dak-bedekking niet voorkomen dat het achterste deel van de boerderij verloren ging. Het voorste deel bleef behouden. Er deden zich geen persoon-lijke ongelukken voor.

Kalvervitaliteit en interval eerste tot laatste inseminatie in fokwaardeCRV gaat voor de Nederlandse Veeverbete-ringsorganisatie (NVO) onderzoek doen naar een mogelijke fokwaarde voor vitaliteit van kalveren in het eerste levensjaar. De fok-waarde zou een aanvulling zijn op de al be-staande fokwaarde voor levensvatbaarheid bij geboorte, die onder meer de vitaliteit tij-dens de eerste twee dagen na geboorte om-vat. In het eerste levensjaar sterft vanaf de derde dag na geboorte ongeveer 5,2 procent van de kalveren. CRV maakt voor het onder-zoek gebruik van de geboorte- en afvoermel-dingen in het I&R-systeem. CRV bekijkt in opdracht van NVO ook de in-

troductie van een nieuw vruchtbaarheids-kenmerk: het aantal dagen tussen eerste in-seminatie en laatste inseminatie die tot een dracht leidt (IEL). Die fokwaarde zou de ge-netische correlaties met andere landen kun-nen verbeteren en naar verwachting de ge-netische vooruitgang in vruchtbaarheid verhogen. Op dit moment gebruikt NVO het interval tussen afkalven en eerste insemina-tie, tussenkalftijd en het nonreturnpercen-tage op 56 dagen. CRV buigt zich daarnaast over de mogelijk-heid voor een fokwaarde op basis van gege-vens over klauwgezondheid.

Onderzoek naar mogelijke fokwaarde voor vitaliteit kalveren

Eminenz: bijna 300.000 doses

In Duitsland is op dertienja-rige leeftijd de stier Eminenz gesneuveld. Van de Duitse Es-quimauzoon gingen bijna

300.000 doses sperma over de toonbank. In 2003 was Emi-nenz de meestgebruikte zwartbontstier in Duitsland.

Van Eminenz kwamen ruim 30.000 dochters aan de melk. Zijn fokwaarde – gebaseerd op een kleine 200 Nederland-se en Vlaamse dochters – be-draagt 99 nvi met 103 exteri-eur. Eminenz was de eerste Duitse stier met 93 punten. De Es-quimauzoon is ook als stier-vader ingezet. Van zijn zonen staan Eminem en Batenburg Jorik momenteel het meest in de belangstelling.

Doek valt voor Eminenz

9V E E T E E L T M E i 1 2 0 0 9

VX08_venster.indd 9 12-05-2009 14:47:50

Wereldwijd vallen beursgenoteerde banken als dominostenen om. De coöperatieve concur-

renten haalden juist 22 miljard dollar nieuw spaar-geld op. Bij de Rabobank stroomde 20 procent extra spaargeld binnen. Hoewel afgelopen jaren de coö-peratie als businessmodel nog ter discussie stond, oubollig en stoffig, geeft de huidige crisis het busi-nessmodel een imagoboost. Coöperaties presenteren zich als een overzichtelijk en stabiel alternatief en spinnen garen bij een onzekere financiële situatie.De coöperatie is een Britse uitvinding. Het is een organisatie van producenten of verbruikers gericht op het vergroten van de marktmacht en het beha-len van schaalvoordeel. In 1760 werden coöperatie-ve meelfabrieken geopend in Woolwich en Chatham en de eerste coöperatieve winkel ontstond in 1844 in het textielstadje Rochedale, waar hongersnood heerste en de burgers werden uitgebuit.Nederland en België kennen een indrukwekkende coöperatieve geschiedenis. De geschiedenis van zui-velcoöperatie FrieslandCampina begint in 1870, die van Milcobel in 1895. Andere bekende spelers zijn de bloemen- en tuinbouwveilingen, CRV, grote ak-kerbouworganisaties zoals Cosun en financiële dienstverleners, waaronder de Rabobank.

Tragiek van de coöperatie‘De waarde van een coöperatie is niet uit te druk-ken’, zegt Ineke Duit, directeur van Netherlands Institute of Co-operative Entrepreneurship (NICE). Duit noemt dit ‘de tragiek van een coöperatie’. ‘In een situatie zonder coöperaties is zware concurren-tie nodig om prijzen scherp te houden, zoals bij su-permarkten.’ ‘Een bewijsprobleem’, ondersteunt Bouke de Vries, senior econoom bij Rabobank Ne-derland, de uitspraak van Duit. ‘Coöperaties ver-scherpen de concurrentie en ontstaan daar waar niet-coöperatieve ondernemingen hoge rendemen-ten vragen. We kunnen niet de coöperaties even weghalen en kijken wat er dan gebeurt. Een coöpe-ratie heeft een aanwezigheidswaarde en ze heeft

De waarde van een coöperatieRabobank-econoom Bouke de Vries: ‘Een coöperatie heeft aanwezigheidswaarde‘

Rondom de puinhopen in het bedrijfsleven komt door

de kredietcrisis de coöperatie weer tot leven. Daartegen-

over staat de tragiek van het coöperatieve model. De

waarde is niet uit te drukken en de coöperatie bestaat bij

de gratie aan variëteit in ondernemingsvormen.

tekst Martine Barwegen

een functie in de markt doordat ze corrigerend werkt, omdat zij prijs- en marktleiderschap moet laten zien.’ De waarde van een coöperatie wordt daarom vrij al-gemeen uitgedrukt in termen als open, transparant, betrouwbaar en betrokken. De coöperatie geeft meerwaarde omdat zij mensen toegang geeft tot de markt of voorziet in een dienst die voorheen niet beschikbaar was. ‘Het feit dat leden zich afvragen

H O O F D A R T I K E L

10 V E E T E E L T m E I 1 2 0 0 9

VX08_hoofd.indd 10 12-05-2009 14:20:57

cobel, aan. ‘Het is een oude waarheid: samenwer-ken is altijd al het kind van de nood. In de zuivelsec-tor zijn coöperaties een element van stabiliteit en zekerheid, en vooral in moeilijke en onzekere tijden worden zij opnieuw ontdekt.’Kan een coöperatie overbodig worden? Als de markt is genormaliseerd, kan de coöperatie zich dan op-heffen? De Vries: ‘Nee, ik zie wel verbeteringen in de marktsituatie sinds de oprichting van de Rabo-

De waarde van een coöperatieRabobank-econoom Bouke de Vries: ‘Een coöperatie heeft aanwezigheidswaarde‘

wat de waarde van een coöperatie is, houdt de coö-peratie realistisch en scherp’, meent De Vries.Coöperaties worden vaak opgericht in een tijd van marktfalen, zegt De Vries. ‘In de huidige crisis kan een coöperatie met haar businessmodel een bijdra-ge leveren, namelijk door samen de schouders eron-der te zetten en zelf de verantwoordelijkheid te ne-men.’ ‘Coöperaties zijn alternatieven in moeilijke tijden’, vult Guido Veys, bestuurvoorzitter van Mil-

11V E E T E E L T j a n u a R i 1 / 2 2 0 0 9 11V E E T E E L T m E i 1 2 0 0 9

VX08_hoofd.indd 11 12-05-2009 14:21:07

schaalvergroting en het verdwijnen van concurren-ten’, noemt De Vries. De kansen worden bepaald door de financiële structuur van de onderneming. ‘Een goed management en een goed ondernemings-plan wegen echter net zo zwaar als het financiële plaatje van het bedrijf.’

Coöperatieve valkuilenOndanks de imagoboost schuilen er in deze tijd ook valkuilen voor coöperaties. Een belangrijke blijft de betrokkenheid van de leden. ‘Aandacht is mooi, maar we hebben nog steeds een opgave’, zegt De Vries. ‘Om naast de financiële ook de economische crisis door te komen moet de Rabobank zich focus-sen op de kernactiviteiten, de binnenlandse klan-ten; op het lokale bankennetwerk en vergroting van de ledenbetrokkenheid, en op kosten besparen door bijvoorbeeld klanten sneller te bedienen. Door in-ternet is de afstand tot de klant die vroeger gewoon een bankkantoor binnenliep, groter geworden. De uitdaging is die afstand te verkleinen.’Ledenbetrokkenheid is belangrijk voor coöperaties om te weten wat er speelt. Er zijn momenten waar-op leden binnen eenzelfde coöperatie zich weer ver-enigen om een groter voordeel te realiseren door bijvoorbeeld gezamenlijk rietjes of voer in te kopen. ‘Het kan zijn dat een organisatie zijn tariefstelsel te traag aanpast bij de ontwikkeling van de leden’, ver-klaart Duit. ‘Maar soms gaat het om echt ondermij-nend gedrag.’ De Vries is van mening dat zuiver ei-genbelang van leden tot goede beslissingen kan leiden. ‘Als leden zich organiseren in subgroepen en daarmee het bestuur scherp houden, zie ik geen probleem. De bestuurskwaliteit is belangrijk. Het bestuur moet op tijd evenwichtige en door leden ge-dragen besluiten nemen.’Ook goede economische tijden vragen aandacht van coöperaties. Buiting refereert aan de hoge melkprij-zen in 2008 en de melkveehouders die de zuivelcoö-peraties verlieten. ‘In goede tijden is er minder be-hoefte aan samenwerken. Liever nog willen mensen zich dan onderscheiden en laten zien dat het goed gaat. Als veehouder moet je kunnen zeggen dat het niet alleen om de laatste centen gaat, maar vooral om het langetermijnbelang. Het is de ratio versus het hart.’ l

bank 110 jaar geleden, maar er is nog steeds markt-leiderschap nodig en coöperaties spelen een belang-rijke rol in markten. Verder is diversiteit in elke sector belangrijk. Een coöperatie is afhankelijk van concurrenten met verschillende businessmodellen. Het andere uiterste om alle banken om te vormen tot coöperaties is geen optie, omdat het in een markt ge-vaarlijk is om naar monoculturen te gaan.’

ImagoboostDe Rabobank komt de financiële crisis goed door en beleeft dankzij haar coöperatieve vorm zelfs een imagoboost, vindt Duit. De Vries vertelt dat de eco-nomische crisis nog een hele uitdaging zal zijn. ‘De jaren 2009 en 2010 zullen in vergelijking tot voor-gaande jaren slechter voor ons uitpakken’, verwacht De Vries. ‘Het aantal faillissementen loopt op, in het particuliere segment zijn veel mensen een groot deel van hun vermogen kwijt, de werkloosheid neemt toe en de verliezen op beleggingswaarde en pensioenen zijn niet gering.’Coöperaties als CRV en Milcobel ondervinden niet een ‘imagovoordeel’ van de crisis zoals de Rabo-bank. ‘We zijn meer afhankelijk van de melkprijs’, zegt Jos Buiting, manager verenigingszaken bij CRV. ‘Er is wel een verband tussen de financiële crisis en de melkprijs. Klanten hebben minder te besteden.’ Ook Veys is voorzichtig. ‘Wij ondergaan evengoed de marktmalaise. Milcobel zit niet in de comforta-bele situatie om te zeggen hoe goed coöperaties het in crisistijden doen.’Op een andere manier pikken de niet-financiële co-operaties een graantje mee. Buiting: ‘De laatste ja-ren werd een coöperatie als oubollig gezien om haar hoge solvabiliteit en sterke kaspositie. Dankzij een solvabiliteit van meer dan 60 procent hebben we meer vet op de ribben en vallen we niet om tijdens bijvoorbeeld een mkz-crisis.’ Veys vergelijkt coöpe-ratief ondernemen met een marathon lopen. ‘Als ondernemer moet je je niet doodkijken op tussen-tijdse resultaten. Een coöperatie is termijndenken. Onze generatie heeft de coöperatie niet in haar be-zit, we huren ze van onze kinderen. Dat beeld houd ik voor ogen.’Er ontstaan kansen door de crisis. ‘Een aantal on-dernemers komt er sterker uit door innovatie,

Boerennuchterheid bestuurt coöperatieWelke competenties hebben boeren nodig om in een bestuur plaats te ne-men? ‘Een boer in het bestuur van een afzetcoöperatie moet iemand zijn die weet dat de zelfstandige ontwik-keling van zijn eigen bedrijf het best gediend is met afzetstructuren waar hij samen met sectorgenoten in in-vesteert en die zich realiseert dat hij er zeggenschap in heeft’, zegt Guido Veys, bestuursvoorzitter van Milco-bel. De omzet van coöperaties als CRV en Milcobel groeit gestaag, ze herbergen

een groot aantal medewerkers, ethiek is belangrijk in discussies en ze zijn in meerdere landen actief. Dat vraagt veel van de bestuurders. Bij CRV en Rabobank krijgen mensen in bestuurlijke functies trainingen bij NICE (Netherlands Institute of Co-operative Entrepreneurship). ‘In onze regio is dat wat minder georgani-seerd,’ zegt Veys, ‘hoewel er initiatie-ven groeien, van onder meer Cera, de coöperatieve financiële holding. Een goed bestuurder is een goede onder-nemer; hij kan luisteren en durft de

verantwoordelijkheid van beslissin-gen nemen te dragen. Maar het aller-belangrijkst is een partner die je steunt. Bestuurlijk actief zijn heeft niet alleen invloed op het bedrijf, maar ook op het gezin.’ De Milcobel-bestuursvoorzitter noemt gezond boerenverstand van groot be-lang. ‘Goed bestuur is geen zaak van honderden regeltjes. Het gaat om eer-lijk een mening vormen en in overleg tot besluiten te komen. Geef mij maar op een A4-tje wat boerenverstand in plaats van al die dikke boeken.’

H O O F D A R T I K E L

12 V E E T E E L T m E I 1 2 0 0 9

VX08_hoofd.indd 12 12-05-2009 14:21:14

www.nedap-agri.nl

Het Nedap Velos tocht detectie systeem:¥ 90% Tocht detectie¥ Optimaal inseminatie moment!¥ Betere vruchtbaarheidsresultaten¥ Lager uitval percentage ¥ Arbeid besparing¥ Op afstand uit te lezen (via internet/mobiel)

Precies, zij is tochtig.

Wat ziet u aan deze koe?

2,800

Chart

Overview Activity Period activity Reminder

Last 7 days 25-01-2006

Act

ivit

y

2,400

2,000

1,600

1,200

800

4918-01

5019-01

5120-01

5221-01

5322-01

5423-01

5524-01

5625-01

0

83Animal

Lactivator (Animal 83)

STANDALONETOCHTDETECTIE

VX08_p13NED.indd 4 12-05-2009 09:51:54

[KI-

cod

e: 9

7-60

75]

Bee

kman

sho

eve B

ert

il(W

illis

x J

ock

o)

• N

vi-

top

per

• Eiw

itkan

on

• St

erk

e u

iers

en

ben

en

Co

ba

9364

(v.

Ber

til)

met

Mar

loes

Elk

ink

Eig

.: M

ts T

.J. e

n H

.J. E

lkin

k-A

anst

oo

t, M

arke

lo

Bee

kman

sho

eve

• N

vi-

top

per

• Eiw

itkan

on

• Eiw

itkan

on

• St

erk

e u

iers

en

ben

en

ME

ER

IN

FOR

MA

TIE

Kla

nte

nd

ien

st

0

78 –

15

44

44

(Bel

gië

)

Afd

elin

g V

erko

op

0

88

– 0

0 24

44

0 (N

eder

lan

d)

ww

w.c

rv4

all.c

om

118-

09 B

ertil

MR

T09

_2.in

dd

108

-04-

2009

12

:03:

45

‘Boeren worden nu wakker uit hun winterslaap. In het voor-jaar bloeit alles en geniet ik van het weer en de drukte op

het boerenland. Ik kom zelf van een boerderij, maar mijn broer neemt het bedrijf over, hij is meer een manager. Als loonwerker kom ik wel op het boerenerf. Ik vind het prettig om in de polder te werken, elke dag op dezelfde plaats werken lijkt me niks.’‘Mijn werkgever is loonbedrijf De Waard in Biddinghuizen en Zeewolde. Ik vind agrarisch loonwerk het leukst, want mijn hart ligt in de landbouw. Maar in rustige perioden werk ik ook wel in de bouw. Daar is de mentaliteit heel anders, zo van: “Als het van-daag niet komt, dan dan komt het morgen wel.” Een boer over-ziet zijn hele bedrijf, in de bouw zijn het allemaal onderaan- nemers en tussenschakels die het werk organiseren. Actief meedenken van onze kant heeft dan geen zin en dat motiveert minder.’‘Maar ook tussen boeren zie je verschillen. Sommigen staan al snel klaar met koffie of zelfs met soep, bij anderen krijg je niks. Met collega’s praten we daar wel over en zeggen bijvoorbeeld: “Als je daarheen gaat, hoef je geen brood mee te nemen.” Ik zie ook wel verschillen tussen de werkwijzen van boeren, bijvoor-beeld in hoe ze het gras bij elkaar harken en hoe nat of droog het gras is. Soms snap ik bepaalde keuzen niet, maar op andere mo-menten doe ik juist ideeën op voor het bedrijf thuis. Het is leuk om vergelijkingen te maken.’‘De lange werkdagen in het voorjaar vind ik niet erg. Op droge dagen werken we soms door tot elf uur ’s avonds of langer, maar dat ken ik van huis uit. Ik denk graag mee met de boer en loop als het laatste gras op de kuil zit rustig nog even mee om de kuil af te werken.’ ‘Ik draai ook nog mee in de erwtenoogst, waar De Waard in is gespecialiseerd. Ik ben er voor in Limburg en zelfs Spanje ge-weest. Vorig jaar maakte ik daarbij nog een spannend moment mee. We reden in een stoet van twee zelfrijdende oogstmachines, een trekker met daarachter een kieper en een materiaalwagen naar een volgend perceel en kwamen op een smalle weg een smal poortje van steen tegen. We moesten met twee, drie man kijken of alles door het poortje paste. Dat ging allemaal maar net. Op dat soort dagen ervaar je allerlei leuke dingen, zoals worstjes op-warmen op het spruitstuk van de machine, een onderdeel dat erg warm kan worden.’

‘Het lijkt me niks om elke dagop dezelfde plaats te werken’

Tot elf uur ’s avonds actief

Naam: Jan Broer ZeinstraWoonplaats: LelystadBeroep: loonwerkerLeeftijd: 26Noodzakelijk: kunnen meedenken met de veehouderLeuk aan beroep: verschillen ervaren tussen boerenNiet leuk: vertraging door kapotte machines

tekst Tijmen van Zessen

15V E E T E E L T m e i 1 2 0 0 9

D e B O e R O P

VX08_Deboerop.indd 15 08-05-2009 10:18:42

Ubrloxin Veeteelt 420x297.indd 2 28-04-2009 16:32:21 Ubrloxin Veeteelt 420x297.indd 3 28-04-2009 16:32:26VX08_p16-p17.indd 4 12-05-2009 09:42:11

Ubrloxin Veeteelt 420x297.indd 2 28-04-2009 16:32:21 Ubrloxin Veeteelt 420x297.indd 3 28-04-2009 16:32:26VX08_p16-p17.indd 5 12-05-2009 09:42:54

Zeewolde

Een stukje Amerika in ZeewoldeAlleen koeien melken is Ton Captein te beperkt. Door te investe-

ren in fokkerĳ zorgt hĳ ervoor dat zĳ n werk leuk blĳ ft. Van vrĳ wel

alle bekende Amerikaanse koefamilies melkt hĳ nakomelingen.

‘Ik maak het liefst combinaties die anderen niet maken.’

tekst Inge van Drie

Ton CapteinUit vrĳ wel alle bekende Amerikaanse koefamilies melken Ton en Jolanda Cap-tein uit Zeewolde nakome-lingen. Fokkerĳ staat op Caps Farm hoog in het vaandel.

Aantal koeien: 90Aantal stuks jongvee: 80 inclusief 10 à 15 stiertjesMelkquotum: 850.000 kgGrond in gebruik: 45 hectareMelkproductie: 4.03 10.172 4,16 3,50

Ton Captein investeert in exclusieve embryo’s van overzee

Caps Mairy 4 (v. Goldwyn), 85 puntenVoorsp. productie: 2.05 305 10.167 4,18 3,65 lw127

B E D R I J F S R E P O R T A G E

18 V E E T E E L T M E I 1 2 0 0 9

VX08_Captein.indd 18 11-05-2009 14:39:12

Een stukje Amerika

zondering. Tegenwoordig moeten ze zich eerst bewijzen voor ik ze ga spoelen.’ Captein verwacht dat het aantal spoelin-gen in 2009 richting twintig gaat. Het ma-nagement van de koeien heeft invloed op de spoelresultaten, ervaart Captein. ‘Een paar jaar geleden haalden we een gemid-delde van vijf à zes embryo’s per spoeling, nu zitten we op ongeveer tien.’ Waar dat aan ligt? ‘We beginnen niet meer te vroeg met spoelen. De koeien moeten een posi-tieve energiebalans hebben en liefst niet te veel zijn afgevallen na het kalven.’Aan een goede verzorging mankeert het de koeien sowieso niet. De koeien liggen in boxen met een royale hoeveelheid zaag-sel en voor in de stal prijken drie ruime zaagselhokken. ‘Als ik een koe niet ver-trouw, gaat ze in het zaagselhok. Ook de koeien die gespoeld zijn, blijven nog een dag in het hok.’ Afkalven doen de koeien in een groot strohok, waar ze veertien da-gen voor afkalven naartoe verhuizen. ‘Van onze koeien kalft 85 procent zelf. Ik ga er ’s nachts niet vaak uit voor een koe die moet kalven.’ Test op genetische merkersSnow-N Denises Dellia, Markwell Durham Daisy, Sunnylodge Prelude Spottie, Sava-ge-Leigh Bellwood Linda. Uit vrijwel alle bekende Noord-Amerikaanse koefamilies melkt Captein nakomelingen – een stukje Amerika in Zeewolde. Voor de beste nafok zorgt Caps Mairy 1. De inmiddels drie keer gekalfde O Mandochter voert via dochters van Durham, Margene Blackstar Fred en Mascot terug op de beroemde Jo-Wal Cleitus Macey. Zelf produceerde Mairy 1 als vaars in 305 dagen 10.474 kg melk met 3,74% vet en 3,58% eiwit. Dochters Caps Mairy 4 (v. Goldwyn) en Caps Mairy 5 (v. Duplex) kregen beide 85 punten en scoren een lactatiewaarde van achtereenvolgens 127 en 131. Beide sco-ren bovendien positief voor de test op ge-netische merkers. ‘Ik ben blij dat die test bestaat. Een positieve uitslag geeft extra vertrouwen in de kwaliteiten van een dier en dat levert voordeel op bij de afzet.’ Zo neemt CRV van Mairy 4 dertig embryo’s af en van halfzus Mairy 5 twintig stuks voor vijfhonderd euro per embryo. En dan te bedenken dat Captein Caps Mairy 1 als kalf bijna had verkocht. ‘Ik heb haar als kalf aangeboden op de Tulip Sale, maar ik vond dat ze niet genoeg op-bracht. Toen heb ik haar voor drieduizend euro teruggekocht. Eigenlijk was dat m’n beste aankoop ooit’, klinkt het geksche-rend. Niet alle aankopen zijn succesvol; ook daarover kan Captein meepraten. Soms vallen de productielijsten of de exterieur-

‘Amerika is voor mij nog altijd fokke-rijland nummer één. In Nederland

zijn de koeien wel eens te smal en hebben ze te weinig inhoud. Het is hier niet zo moeilijk om vaarzen 40 kg melk te laten geven, wel om ze dat gemakkelijk vol te laten houden. In Amerika zijn de koeien groter, breder en dieper.’ Fokkerij is een geliefd gespreksonder-werp; dat wordt bij een bezoek aan Ton (48) en Jolanda (45) Captein snel duidelijk. Ze melken in Zeewolde negentig koeien. Van een groot deel van de veestapel liggen de roots in Amerika. ‘Alleen koeien mel-ken lijkt me niks. Je moet ervoor zorgen dat je werk leuk blijft.’ Captein investeert daarom tijd, energie en geld in fokkerij. Regelmatig koopt hij embryo’s aan. Ook worden er op Caps Farm veelvuldig koeien gespoeld. ‘Ik vind het mooi om contact te hebben met allerlei mensen uit de fokke-rijwereld. Er komen regelmatig bezoekers om koeien te bekijken, zeker ’s winters. Die kunnen op allerlei momenten langs-komen. Dan wil ik dat de dieren er knap voorstaan. Voor het maken van goede fo-to’s van een koe ben je ook zo een paar uur kwijt. Dat kost wel tijd, maar de ar-beid die het vraagt, is meer gespreid dan als ik meer koeien zou melken.’

Niet per se showexterieurPuur voor exterieur gaat Captein in de fokkerij niet. Ook hoogtemaat vindt hij van minder belang. ‘Het gaat erom dat een koe goed gebouwd is. Als dat zo is, mag ze best wat groter zijn. Koeien hoe-ven wat mij betreft niet per se een show-exterieur te hebben. Dat interesseert me niet zo. Ik wil graag goede gebruikskoei-en, ik moet toch de kost kunnen verdie-nen met productie. Een gemiddelde boer kan net zo goed werken met koeien van 82 punten als met koeien van 88 punten.’Captein mag dan meer gecharmeerd zijn van Amerikaanse dan van Nederlandse koefamilies, hij geeft wel hoog op van de betrouwbaarheid van Nederlandse cijfers. ‘De betrouwbaarheid van de cijfers is hier goed en dat moeten we zo houden. Ik zou het een goed idee vinden als veehouders die stieren leveren, niet zelf mogen mon-steren. Dan weet je zeker dat de cijfers kloppen.’ Spoelde Captein in eerste instantie hoofd-zakelijk voor zichzelf, nu doet hij dat vrij-wel alleen nog in opdracht van ki-organi-saties. ‘Met een melkprijs van 22 à 23 cent ga je niet voor de lol spoelen.’ Ook het spoelen van pinken gebeurt nauwelijks meer. ‘Vorige week heb ik een exclusief Regancrest-HHF Macpinkje uit een Shot-tle uit Regancrest Durham Barbie ge-spoeld met Man O Man. Dat was een uit-

cijfers niet mee. Een andere keer spoelt een koe heel slecht. ‘Daar leer je mee om-gaan. Als je daar niet tegen kunt, moet je er niet aan beginnen’, vindt Captein. De Flevolandse fokker koopt het liefst em-bryo’s uit het duurdere segment. ‘Ik vind het leuk om iets te hebben wat een ander niet heeft. Dat is voor de afzet ook het meest interessant. Hoe exclusiever de em-bryo’s, hoe duurder. Ooit heb ik 3000 tot 3500 euro per stuk betaald voor zeven em-bryo’s uit Markwell Durham Daisy. Dat resulteerde in drie stiertjes en twee vaars-kalfjes. Een daarvan, een Dundee, heb ik voor 26.000 euro verkocht.’Er waren jaren dat Captein voor 40.000 tot 50.000 euro per jaar aan embryo’s kocht. ‘Investeren in fokkerij is een kwes-tie van lange adem. De eerste vijf jaar ver-dien je niet veel. Op een gegeven moment mag het geen geld meer kosten.’ Wat krijgt Captein voor al die aankopen terug? ‘We leveren jaarlijks 20 tot 25 stieren aan de ki, we verkopen vijf tot tien stieren per jaar aan veehouders en we zetten de no-dige embryo’s af. Dit jaar gaan we rich-ting een post omzet en aanwas van tien cent per kg melk.’

Snel nieuwe stieren inzettenOm exclusieve genetica te hebben zet Cap-tein snel nieuwe stieren in. Zo heeft hij al een derdekalfs O Mandochter en een twee keer gekalfde Mr Sam op stal en zijn er spoelingen geweest met onder meer Fic-tion rf en Diamond. ‘Snel stieren inzetten heeft ook een nadeel. De betrouwbaar-heid is nog laag. Stieren kunnen dus ach-teraf nog wel eens tegenvallen. Maar het is ook een uitdaging om mooie combina-ties te maken, het liefst combinaties die anderen niet maken. We hebben bijvoor-beeld een Titanic uit een Eland uit Luke Rapture, maar ook een Kian uit een Bell-wood Marshall.’Hoe blijft Captein op de hoogte van alle ontwikkelingen in fokkerijland? ‘Ik ben niet iemand die dagelijks achter de com-puter kruipt om alles bij te houden. De vakbladen houd ik wel goed bij en ik spreek veel mensen. Ook op buitenlandse reizen zie en hoor ik veel. Van Duplex heb ik een paar jaar geleden al volop vaarzen gezien in Spanje en in Amerika heb ik de bekendste fokbedrijven vrijwel allemaal wel eens bezocht.’De nieuwste aanwinst is niet van Ameri-kaanse, maar van Deense komaf. Captein wijst op Kærgården Mascol Jenni, een Mascolvaars uit een excellente Jockomoe-der uit de – Amerikaanse – familie van Addison. ‘Ze beschikt over genetisch goe-de merkers, maar het is nog afwachten hoe ze gaat spoelen.’ l

19V E E T E E L T m e i 1 2 0 0 9

VX08_Captein.indd 19 11-05-2009 14:39:30

VX08_p20.indd 4 12-05-2009 09:55:56

Gerwin Kerkdijk: ‘We stappen in de VS af van het traditionele testsysteem’

CRV betreedt Amerika

‘Het is niet voor het eerst dat we ons op Amerika richten. De voorgan-

gers van CRV deden dat de afgelopen twee tot drie decennia ook al. Denk aan de aanschaf van de Amerikaanse stier Tops, de vroegere Etazon- en Delta-pro-gramma’s en de joint venture met CRI. CRV gaat nu niet een samenwerking aan, maar zet een eigen fokprogramma en verkoopnetwerk op in Amerika’, vertelt Gerwin Kerkdijk. Hij zal als directeur vanaf 1 september 2009 CRV’s nieuwe dochteronderneming in de Verenigde Staten gaan leiden. On-der de naam CRV USA start CRV vanuit een kantoor in Madison een volledig Amerikaans fokprogramma waarbinnen jaarlijks 40 tot 50 stieren ingezet wor-den. Volgens Kerkdijk past de start van de activiteiten in de VS binnen de doel-stelling van CRV om een mondiale speler in de fokkerij te zijn. ‘CRV wil blijven groeien en een bedrijf zijn dat bij wijze van spreken overneemt in plaats van overgenomen wordt. Dan is toegang tot de Amerikaanse markt met een omvang van 20 miljoen doses onvermijdelijk.’ Gerwin Kerkdijk (31) werkt al ruim ze-ven jaar voor CRV, waarvan vijf jaar als verantwoordelijke voor de sperma-ex-port naar de VS en Canada. Volgens Kerkdijk heeft het starten van een Ame-rikaans fokprogramma ook voordelen voor het bedienen van andere markten waarin CRV actief is. ‘De fokkerij in Zuid-Amerika, Midden-Amerika en het Mid-den-Oosten is gericht op de Noord-Ame-rikaanse fokwaarde TPI. Er zit meer muziek in deze markten als we, naast ons huidige productaanbod, stieren met TPI-fokwaarden kunnen aanbieden.’

Genetisch geteste stierenKerkdijk onderkent dat het opstarten van een nieuw fokprogramma in een

verzadigde markt geen gemakkelijke klus is. ‘Als we hetzelfde gaan doen als de grote vijf Amerikaanse ki-organisa-ties, moeten we met een heel goed ver-haal komen om voet aan land te krijgen. Wij gaan de Amerikaanse markt daarom op een alternatieve en innovatieve ma-nier benaderen’, stelt Kerkdijk. ‘Zo ne-men we in Amerika afscheid van het proef-, wachten fokstiersysteem en gaan we stieren op de markt brengen die uitsluitend op genetische merkers getest zijn.’ Volgens Kerkdijk is de overstap naar al-leen genetisch geteste stieren voor CRV USA gemakkelijker dan voor bestaande Amerikaanse fokkerijorganisaties. ‘Wij hoeven geen eigen netwerk en medewer-kers die in dienst staan van de gegevens-verzameling te beschermen. Bovendien zijn Amerikaanse ki-verenigingen mo-menteel al erg actief in het vermarkten van stieren die alleen op genetische mer-kers getest zijn en behalen ze daarmee goede verkoopresultaten. Wat dat be-treft is Amerika een totaal andere markt dan Nederland.’ Gerwin Kerkdijk, die al veel in Amerika is geweest, stelt dat grote melkveehou-ders daar meer denken vanuit een pak-

ket stieren waarvan de betrouwbaarheid net zo hoog is als van een individuele stier. ‘In Europa is de optimalisatie van het individuele dier nog belangrijk, in Amerika gaat het meer om het niveau van de totale veestapel.’

Opfok stieren uitbestedenDoor het uitbesteden van de stierenop-fok, de spermaproductie en de fysieke spermadistributie wil CRV USA low bud-get starten. Veel verkoop zal via internet lopen en er wordt nog onderhandeld met derde partijen over de verkoop van CRV-sperma. De eerste in Amerika ge-contracteerde stiertjes zijn inmiddels ge-boren. Daarnaast heeft CRV USA in Ame-rika gehuisveste stieren zoals Cricket en Fantast, afkomstig uit de voormalige joint venture met CRI, in eigendom ge-kregen. De start van CRV USA heeft volgens Kerk-dijk ook duidelijk voordelen voor de Nederlandse/Vlaamse leden. ‘Gezien de sterke positie van CRV op de Nederlands/Vlaamse thuismarkt is de groei er hier uit. Willen we in de toekomst wat betreft ontwikkelingen zoals genomic selection en sperma seksen bij kunnen blijven, dan moet er geld van buiten komen.’ l

CRV zet per 1 september met een eigen fokprogramma en

verkoopnetwerk voet aan land in Amerika. De fokkerijorganisatie

stapt daarbij af van het traditionele testsysteem en zet stieren in

de markt die alleen op genetische merkers getest zijn.

tekst Florus Pellikaan

CRV zet in op Amerikaanse markt, die 20 miljoen doses omvat

Gerwin Kerkdijk

21V E E T E E L T j A n u A R i 1 / 2 2 0 0 9 21V E E T E E L T j A n u A R i 1 / 2 2 0 0 921 V E E T E E L T j A n u A R i 1 / 2 2 0 0 9

A C H T E R G R O n D

21V E E T E E L T m E i 1 2 0 0 9

VX08_CRV USA.indd 21 11-05-2009 15:42:13

zetm

eel (

g/kg

dro

ge s

tof)

200

220

240

260

280

300

320

340

360

Het analyseformulier van de mais-kuil geeft 350 gram zetmeel per kilo

droge stof aan, terwijl de mais aan het voerhek een zetmeelgehalte bevat van 310 gram per kilo droge stof. Zonder dat veehouders zich ervan bewust zijn, komt dit veel voor op hun bedrijf. Gevolg is

een lagere benutting van het rantsoen en daarmee minder melkproductie. On-derzoekslab voor grond en gewas Blgg en voercoöperatie ForFarmers kwamen tot deze bevindingen in een tweejarig onder-zoek naar de conservering en bewaring van snijmais, dat vorig jaar afliep.

Tot voor kort werd aangenomen dat wan-neer een kuil stabiel is, er nauwelijks ver-anderingen optreden in de kwaliteit van het voer. Dit is het geval bij een pH-waar-de van circa vier. In de dertig snijmaiskui-len die in het onderzoek waren betrok-ken, bleek echter dat ook tijdens de bewaring (vanaf de 45e dag na inkuilen) nog veranderingen plaatsvinden.

Eén tot twee kilo extra brokZelfs bij een pH-waarde van vier zijn er nog gisten die kunnen fermenteren, maakt Harrie van der Vliet duidelijk. De diertakspecialist van ForFarmers keek bij de onderzoeksresultaten vooral op van de forse daling in zetmeelgehalte (figuur 1). ‘Als je ziet dat er na driehonderd dagen

De kwaliteit van snijmais verandert tijdens de opslagperiode. Dat

betekent dat het rantsoen op papier niet meer overeenkomt met

wat er aan het voerhek ligt. Vijf tot tien procent hogere voerkos-

ten is het gevolg, stellen ForFarmers en Blgg.

tekst Tijmen van Zessen

Harrie van der Vliet: ‘Vijftien procent verlies aan zetmeel is aanzienlijk’

Kuil verandert voortdurend

22 V E E T E E L T j a n u a r i 1 / 2 2 0 0 922 V E E T E E L T m e i 1 2 0 0 9

V O e D i n G

VX08_kuil+koepad.indd 22 08-05-2009 15:02:11

K O E P A D

zetm

eel (

g/kg

dro

ge s

tof)

dag17 31 45 87 129 171 213 255

< 33% droge stof > 36% droge stof33-36% droge stof

200

220

240

260

280

300

320

340

360

Bart Jan Krouwel

Kees Cazemier

Figuur 1 – Verloop van zetmeelgehalte (gram/kg droge stof) tijdens bewaring (bron: ForFarmers en Blgg)

Harrie van der Vliet: ‘Soms gaat veertig tot vijftig gram zetmeel per kilo droge stof verloren tijdens bewaring’

soms veertig tot vijftig gram zetmeel per kilo droge stof verloren gaat, is dat aan-zienlijk. Dat is vijftien procent van het zetmeel en het verschil tussen een mooie maiskuil en een matige.’Van der Vliet erkent dat de dalende voe-derwaarde geen reden hoeft te zijn voor paniek, maar rekent wel voor dat de voer-kosten vijf tot tien procent stijgen als ge-volg van het verlies aan voederwaarde. ‘Een veehouder die zes à zeven kilo droge stof snijmais voert, verstrekt door het verlies aan voederwaarde grofweg drie-honderd gram minder zetmeel uit mais. Omgerekend moet er dan één tot twee kilo extra krachtvoer tegenaan. In de praktijk betekent dit het voeren van een geconcentreerder en dus duurder voer.’

Extra kuilmonster stekenHet voorspellen van de veranderingen in de kuil is volgens Van der Vliet een moge-lijke vuistregel. ‘Daar wordt op dit mo-ment aan gesleuteld, maar het is niet sluitend. De afname van voederwaarde is niet lineair, volgens een rechte lijn, maar afhankelijk van wisselende factoren, bij-voorbeeld de weersomstandigheden. Toe-vallig deze weken, nu de temperaturen oplopen, krijgen we regelmatig telefoon-tjes dat er afwijkingen in het rantsoen zijn.’

Beter is het volgens Van der Vliet om een extra kuilmonster te steken voor een ac-tuele analyse van de voederwaarde. Vol-gens hem komt dat in Amerika op de gro-tere bedrijven al voor, met name voor belangrijke kengetallen zoals het droge-stofgehalte. Of ook Nederlandse en Vlaamse bedrijven daartoe bereid zijn, is de vraag. ‘Ik ken er nu nul’, zegt Van der Vliet. ‘En ik ver-wacht eerlijk gezegd ook dat heel weinig veehouders daarvoor kiezen. Voeder-waardebepaling staat sowieso een beetje onder druk. Dat neemt niet weg dat ik het onverstandig vind om te voeren zon-der dat je weet wat je voert. Veehouders moeten rekening houden met een verlies aan melkproductie.’De eerste resultaten van het onderzoek zijn vorig jaar in de april 1-uitgave van Veeteelt gepubliceerd. Toen waren er aan-wijzingen dat ook de bestendigheid van het zetmeel zou afnemen, met als moge-lijk risico pensverzuring. Nu alle waarne-mingen compleet zijn, blijkt eerder het omgekeerde het geval. ‘De onbestendige fractie wordt juist door gisten opgevre-ten, waardoor de bestendigheid eerder toeneemt dan afneemt.’

Honderd meter voeropslagVoorkomen van fermentatie in de mais- en de graskuil tijdens bewaring is volgens ForFarmers lastig. ‘Conserveringsmidde-len in mais hebben weinig toegevoegde waarde; mais is rijk aan energie en con-serveert daardoor makkelijk. Er is voor melkzuurbacteriën ruim voldoende sui-ker om de pH te verlagen.’Of broeiremmers de vergisting kunnen beperken, is onduidelijk. ‘Gisten zijn wel de veroorzakers van broei, maar het is de vraag of het vergistingsproces – de fer-mentatie – dat verantwoordelijk is voor het verlies aan voederwaarde door dezelf-de gisten veroorzaakt wordt als broei aan het snijvlak.’ Mogelijk komen er in de toekomst mid-delen die de conservering optimaliseren, maar op dit moment is het zaak om de voederwaardeverliezen te beperken door zorgvuldig te zijn tijdens het inkuilen. Van der Vliet: ‘Een sleufsilo heeft de voor-keur boven een voerplaat, die zorgt voor een betere verdichting van de kuil. En per bedrijf moet eigenlijk honderd meter voeropslag bestaan om voldoende voer-snelheid te realiseren. De aandacht voor dit soort onderwerpen is de laatste jaren onder veehouders nogal verslapt. Wie de voederwaardeverliezen kan terugbren-gen van tien naar vijf procent kan in feite op een areaal van tien hectare mais een halve hectare besparen.’ l

Op 78-jarige leeftijd is Kees Caze-mier overleden. Cazemier startte in 1957 zijn carrière als adjunct vee-teeltconsulent in Zuid-Holland. Hij vervolgde zijn werkzaamheden bij het Instituut voor Veeteeltkundig Onderzoek (IVO), waarna hij zich bij Cofok richtte op de fokkerij van var-kens. Die fokkerij-ervaringen kwa-men Cazemier goed van pas toen hij secretaris werd van de fh-vereniging. De vasthoudende Cazemier geldt als een van de grondleggers van de fundamentfokkerij, waarmee de fh-vereniging startte om voldoende ge-netische spreiding te behouden.

Ter gelegenheid van Koninginnedag is tot ridder in de orde van Oranje-Nassau benoemd Lieuwe Zijlstra (65), architect in het Friese Bakhui-zen. Hij ontwierp voor de Bond van ki-verenigingen in Friesland het pro-vinciale station in Giekerk, dat in 1978 werd opgeleverd, en de dis-trictskantoren op acht plaatsen in de provincie, nadat in 1980 het nieuwe FRS was gevormd. Ook tot ridder werd benoemd Jan Hesselink (67) uit Oldeberkoop. Hij was de eerste niet-Friese bestuurder bij de Friese Mij van Landbouw, waar hij was belast met de melkvee-houderijzaken. Ook in de zuivel was Hesselink jarenlang bestuurder. Teunis Jacob Slob (49) uit Noorde-loos is eveneens benoemd tot ridder. De Zuid-Hollandse melkveehouder zet zich al jaren actief in voor agra-risch natuurbeheer. Bart Jan Krouwel (62) uit Hilversum kreeg de titel officier. De 62-jarige Krouwel nam in 2008 afscheid als directeur maatschappelijk verant-woord ondernemen van Rabobank. De jongste Nederlander die in 2009 een lintje kreeg is melkveehouder Zwier van der Weerd (33) uit Welsum, die coördinator is van een zorgboerderij.

23V E E T E E L T M E I 1 2 0 0 9 23

VX08_kuil+koepad.indd 23 11-05-2009 15:45:59

Hand- en computergestuurde systemen.

Windschermen • Pare-vent • Windbreaks • Windschirme

DNV Certification B.V., BELGIQUE

Reg.No.013QS

www.vervaeke.beBelgië

Nederland

De FREEDOM fl exibele boxafscheidingVoor het ultieme koecomfort

Voor meer informatie: Regent Ingredients BV, Rijswijk, tel: +31 (0)70 3950683, e-mail: [email protected], www.regent.nl

* Gepatenteerdeboxafscheiding van fi berglas

* Flexibele indeling en minder koeletsel

* Eenvoudige installatie (ook doe het zelf)

* U en uw koeien zullen tevreden zijn

24 V E E T E E L T J A N U A R I 1 / 2 2 0 0 924 V E E T E E L T M E I 1 2 0 0 9

VX08_P24.indd 24 12-05-2009 10:29:06

25 V E E T E E L T J A N U A R I 1 / 2 2 0 0 9 25V E E T E E L T M E I 1 2 0 0 9

Meko werkt in uw voordeel

Mueller melkkoeltank

nieuw of een gebruikt melkkoelsysteem

Meko melkkoelsysteem.

www.meko.nl

� arbeidsverlichtend: geen gesleep meer met zaagselbalen/-pakken;de Vliebo Zaagseldoseerwagen verdeelt het zaagsel gelijkmatig;vóórin de boxen

� minder klauwproblemen en meercomfort; resulterend in betere prestaties

� werkt onder alle omstandighedendankzij vijzeltransportsysteem

� uitgevoerd met bovenlosser:360º wendbaar

Vliebo is tevens leverancier van maïs- en ruwvoedermixdoseerwagens

Gildetrom 163905 TC VeenendaalTel. +31 (0)318 519 [email protected]

Vliebo ZAAGSELdoseerwagen

MEER MELK UIT ZAAGSEL?

pag 24 mrt1

VX08_p25.indd 25 12-05-2009 10:30:02

VX08_special intro.indd 26 08-05-2009 10:21:32

Alternatieve huisvesting: heeft de ligboxenstal zĳ n langste tĳ d gehad? Pag. 28

De Israëlische Yehuda Sprecher over de vrĳ loopstal. Pag. 31

Vier afwĳ kende ontwerpen voor de bouw van rundveestallen. Pag. 32

S P E C I A L H U I S V E S T I N G

VX08_special intro.indd 27 08-05-2009 10:21:48

W ie vandaag een stal bouwt, kiest in de meeste gevallen voor een

ligboxenstal. In Israël echter staat ne-gentig procent van de koeien in vrĳ -loopstallen. Als het aan de Animal Sciences Group (ASG) ligt, heeft de lig-boxenstal ook in Nederland en Vlaan-deren zĳ n langste tĳ d gehad. Dit voorjaar presenteerde ASG de re-sultaten van het project Kracht van Koeien. Dit project presenteert nieuwe vormen van huisvesting waarin dier-welzĳ n, diergezondheid, economie en milieu elkaar versterken. ‘Een koe kan van nature gemakkelĳ k tien jaar oud worden. Als je bedenkt dat slechts en-kele dieren dit halen, kun je zeggen dat de uitval op dit moment honderd procent is. Voor een goed welzĳ n heb-ben koeien minstens tweemaal zoveel ruimte nodig als ze nu in de stallen hebben’, vertelt Peter Groot Koerkamp, co-projectleider Kracht van Koeien.

Koe vraagt om ruimteGroot Koerkamp analyseerde in het project de ideale huisvestingsvorm voor het dier, voor de economie, voor het milieu en voor de maatschappĳ .

tekst Tĳ men van Zessen

Peter Groot Koerkamp: ‘Wezenlĳ ke verbeteringen bereik je niet door een beetje te schuiven in de bestaande ligboxenstal’

ASG lanceerde dit voorjaar een totaal nieuwe manier van

veehouderĳ . Staat de melkveesector aan de vooravond

van forse veranderingen? Stalbouwers en huisvestings-

adviseurs houden een slag om de arm.

per koe. Onder het overkapte ge-deelte (20 vierkante meter per koe) worden de koeien gevoerd en gemol-ken en is er voor elke koe een beschut, ruim en zacht ligbed beschikbaar. Hier vinden dieren beschutting tegen hit-testress, harde wind en regen. De sleuvenvloer moet worden dooront-wikkeld tot nieuwe varianten en zorgt voor een reductie van vĳ ftig procent am-moniakuitstoot. ‘Met kunststof is het mo-gelĳ k om stroeve vloeren te maken met een urineafstotende toplaag en heb je meer mogelĳ kheden dan met beton’, zegt Groot Koerkamp. De stichting Courage is bezig een kunststof vloer in de praktĳ k te testen (zie kader).

Bemesten met irrigatiesysteemDrĳ fmest is verleden tĳ d in de door ASG gepresenteerde huisvestingsvorm; de sleuvenvloer scheidt de urine en vaste uitwerpselen onder de overkapping. In

28 V E E T E E L T M E I 1 2 0 0 9


Peter Groot Koerkamp: ‘Wezenlĳ ke verbeteringen bereik je niet door een beetje te schuiven in de bestaande ligboxenstal’

ASG lanceerde dit voorjaar een totaal nieuwe manier van

veehouderĳ . Staat de melkveesector aan de vooravond

van forse veranderingen? Stalbouwers en huisvestings-

per koe. Onder het overkapte ge-deelte (20 vierkante meter per koe) worden de koeien gevoerd en gemol-ken en is er voor elke koe een beschut, ruim en zacht ligbed beschikbaar. Hier vinden dieren beschutting tegen hit-testress, harde wind en regen. De sleuvenvloer moet worden dooront-

Van ligbox naar vrĳ loopstal

Zonnecellen op staldaken wekken energie op

Het resultaat was vier ontwerpen van veehouderĳ met ambitieuze doelstellin-gen: koeien van gemiddeld negen jaar oud, 75 procent reductie van de ammoniak-uitstoot, 50 tot 75 procent reductie van broeikasgassen en het delen van kapitaalgoederen, bĳ -voorbeeld de melkstal. ‘Om echt vooruit-gang te boeken in welzĳ n, economie én milieu is het nodig om grote stappen te zetten. Dat red je niet door een beetje te schuiven in de bestaande stallen. Voor een maximaal welzĳ n geldt bĳ voorbeeld dat dieren elkaar niet in de weg mogen zitten, dat ze kunnen vluchten als het nodig is en dat ze geen agressief gedrag naar elkaar vertonen. Dat is het geval bĳ een ruimte van 360 vierkante meter per koe’, zegt Groot Koerkamp. De huidige veehouderĳ raakt volgens Groot Koerkamp klem in de afweging tus-sen stal of weidegang. Het concept van ASG voorziet in een drietal verblĳ fszones waarvan er één is overdekt met zonnecel-len voor de opwekking van energie. Sa-men bieden de zones 360 vierkante meter

VX08_special1/2 huisv.indd 28 11-05-2009 09:48:22

Kunststof vloer in het geheim getestEen vloer die comfort voor de koe com-bineert met een lage ammoniakemissie naar het milieu en die bovendien twee-maal zo goedkoop is als betonnen roos-ters. Innovatienetwerk Courage is op een geheime locatie in de Achterhoek bezig met het testen van een zachte kunststof vloer. De aanjager van inno-vaties in de melkveehouderĳ spreekt van een revolutionaire vloer. ‘Het ma-

teriaal is geen kunstof doek, maar wel een zachte vorm van kunstof’, zegt projectleider Carel de Vries, die er tot de zomer verder nog weinig over kwĳ t wil. In een publicatie in het blad Car-rière gaf hĳ aan dat er minder ammo-niak vervliegt omdat mest en urine weinig met elkaar in contact komen; een robot ruimt de vaste mest op en de urine zakt weg in de vloer.

29V E E T E E L T M E I 1 2 0 0 9

In nieuw stalontwerp van ASG blĳ ven koeien

jaarrond buiten

de tweede verblijfszo-

ne – het zand-bed – ruimt een au-

tonome robot vaste uitwerpselen op, terwĳ l de

urine via drainage terechtkomt in opslagtanks.

‘Door meststromen te scheiden ont-staat er een dunne en een dikke fractie. De dikke fractie is te benutten in de mest-vergister en het dunne concentraat als vervanger van kunstmest. Dit is al haal-baar, maar vraagt om andere aanwen-dingstechnieken en is voor veel partĳ en een leertraject. Sinds kort is er voor proef-projecten toestemming om het concen-traat van urine als kunstmest aan te mer-ken. Dat is veel duurzamer dan kunstmest maken via een energieslurpende indus-trie.’ Groot Koerkamp denkt verder vooruit en acht het niet onrealistisch dat deze dunne

fractie, al dan niet sa-

men met water, via een irrigatiesys-

teem de omliggende graslandpercelen bereikt.

De derde verblĳ fszone is een twee hectare grote speelweide waar

koeien jaarrond lopen. Die is intensief gedraineerd en er groeit een zeer robuuste grassoort. Het terrein is niet bedoeld voor weidegang, maar biedt wel toegang tot de omliggende weilanden waar koeien (even-tueel) kunnen grazen. Het ontwerp is be-doeld voor vĳ ftig koeien, maar kan prima gecombineerd worden in meerdere zelf-standige eenheden.

Meer hygiëne in ligboxenstal Stalinrichters en stalbouwadviseurs zien de ligboxenstal voorlopig nog als maatge-

vend voor de melkveehou-derĳ . ‘Wĳ staan open voor

nieuwe systemen die succesvol kunnen zĳ n en volgen de ontwikke-

lingen op de voet, maar op dit moment geloven wĳ nog heilig in de ligboxenstal’, zegt Tabe Bruinsma, marketingmanager bĳ De Boer Stalinrichtingen. ‘In Neder-land is ruimte schaars en duur, dan is het zaak om effi ciënt met ruimte om te gaan. Een ligbox geeft de koe een schone rust-plek waarin ze veilig kan liggen. Het com-fort is de afgelopen jaren al fors verbeterd en ligt in Nederland en Vlaanderen hoger dan in het buitenland.’ Bruinsma acht een gemiddelde leeftĳ d van negen jaar ook in de ligboxenstal haalbaar, mits de inrichting perfect voor elkaar is. Hĳ doelt op het ligcomfort, het voerproces, koeverkeer, stalhygiëne en klimaat. ‘Een schoon koematras of diep-strooiselbed biedt de koe haar eigen plek en voorkomt stress en mastitis. Bĳ een goede inrichting is altĳ d schoon voer be-schikbaar en de stal is zo ingericht dat je er met minimale arbeid koeien kunt hou-den. Bĳ voorbeeld door risicodieren op een makkelĳ k bereikbare plek te houden. Wanneer alles klopt, dan ligt de koe ge-


middeld veertien uur per dag en komt ze regelmatig naar het voerhek.’Filip Jamart is het met Bruinsma eens. De Vlaamse stalbouwadviseur ziet vooral wat hygiëne betreft een voor-deel van de ligboxenstal ten opzichte van vrĳ loopstallen. ‘Ik heb in Canada verschillende vrĳ loopsystemen ge-zien. Die werken in de winter prima, maar in de zomer gaan dieren minder liggen omdat het bed te veel op-warmt.’ ASG onderzoekt momenteel drie vor-men van vrĳ loopstallen en streeft juist naar opwarming van het bed (zie kader) om voldoende verdamping van vocht te bewerkstelligen. In deze vorm worden de mest en de urine niet apart wordt verwerkt.

Geen ‘staboxstallen’ bouwen Stalbouwadviseur Agra-Matic deelt de opvatting van De Boer Stalinrichtin-gen. ‘Op het gros van de bedrĳ ven ver-dwĳ nt de ligboxenstal niet. De ruimte wordt in dit staltype het meest effi ci-ent benut en de kosten zĳ n daarmee het laagst. Bovendien moet de kost-prĳ s van stallen verder omlaag, er wordt nog te duur gebouwd’, zegt Bart

Dĳ kgraaf, adviseur bĳ Agra-Matic. De prĳ -zen voor het bouwkundige deel van stal-len (spanten en beton) liggen volgens hem tussen de 350 en 450 euro per vierkante meter. ‘Dat moet in de huidige markt richting de 300 euro kunnen. Ik denk dat een duurzame veehouderĳ staat of valt met het denken vanuit de koe. Een melk-koe wil licht, lucht en ligruimte. Als een koe genetisch gezien 9000 kilo melk kan produceren, maar er wordt meer van haar gevraagd, dan wordt die koe waarschĳ n-lĳ k geen negen jaar oud.’ Effi ciënt bouwen mag niet betekenen dat er sober gebouwd wordt, zo vindt advies-bureau Vetvice. ‘Er worden nog steeds stallen gebouwd met een rubber matje en een boxbreedte van 1,10 meter, maar dan bouw je staboxstallen in plaats van lig-boxenstallen. Welk systeem je ook bouwt, het gaat erom wat het opbrengt, dat be-paalt het rendement van huisvesting. Het is eigenlĳ k heel simpel: als de veehouder goed is voor de koe, dan is de koe dat voor hem’, zegt dierenarts Nico Vreeburg van Vetvice. De ligboxenstal blĳ ft volgens hem voorlo-pig bestaan naast de vrĳ loopstal. ‘Het is goed dat er onderzoek plaatsvindt naar alternatieve systemen. Dat juichen wĳ als

hoeder voor het welzĳ n alleen maar toe. Je ziet vaak echter een pioniersfase waarin eerst hooguit twintig procent van de on-dernemers het aandurft om voor écht iets anders te kiezen dan gangbaar. Ik ver-wacht dat veehouders die nadenken over een langetermĳ nvisie en praten in proces-sen in plaats van problemen het eerst zul-len kiezen voor een alternatieve stal. In West-Europa is bouwen echter duur, dan komen alternatieven moeilĳ k in beeld.’

Met elkaar verbondenGroot Koerkamp kent de bezwaren die mensen opwerpen tegen Kracht van Koei-en. ‘Meer ruimte voor koeien kost geld en verhoogt de emissie van ammoniak. De melkveehouderĳ is een fĳ nzinnig systeem waarin boer, koe, grond, gewas, kapitaal, energie en voedingsstoffen op allerlei ma-nieren met elkaar zĳ n verbonden. Trek je aan het ene touwtje, dan heeft dat elders gevolgen’, zegt hĳ in het rapport. ‘Maar wezenlĳ ke verbeteringen bereikt de melkveehouderĳ niet als we doorgaan op de huidige voet. Wĳ denken dat het no-dig is én de moeite waard om niet de ge-makkelĳ kste weg te kiezen.’ l

Zie ook www.krachtvankoeien.nl.

Koeien op houtsnippers in vrijloopstallenDe eerste ervaringen met de vrĳ loop-stal heeft ASG dit voorjaar opgedaan. ‘De koeien gaan goed liggen en blĳ -ven tot nu toe vrĳ schoon’, zegt Paul Galama, onderzoeker bĳ ASG. De on-derzoeksinstelling beproeft een alter-natief voor ligboxenstallen op drie locaties. Op Aver Heino bestaat de bo-dem uit een zandbed met een onder-laag van lava, op de Waiboerhoeve uit een zaagselbed met een onderlaag van houtsnippers en in Zegveld (nog te bouwen stal) uit een gratis afval-product van het waterschap (gedroog-de bagger). ‘Het rendement van de vrĳ loopstal hangt samen met de strooiselkosten en de mestkwaliteit. Goedkoop strooisel en een hoogwaar-dige mestsoort voor bĳ voorbeeld ak-kerbouwers verlagen de jaarkosten.’Op dit moment is de vrĳ loopstal duurder dan de ligboxenstal. Volgens Galama draait het om de keuze tus-sen veel ruimte en minder strooisel (zoals in Israël; 20 vierkante meter per koe) of minder ruimte en veel strooisel (zoals in de Verenigde Sta-ten, Minnesota; 7 vierkante meter per koe). ‘Wĳ werken met 12 vierkan-te meter per koe. De uitdaging voor

ons is om goedkoop strooisel te vinden.’Om mastitis te voorkomen is het belang-rĳ k de bovenlaag van het strooisel droog te houden. ‘Op Aver Heino zien we dat de gier snel wegtrekt door het zand, de mest droogt dan vrĳ snel op. We zĳ n met het bedrĳ fs-leven in gesprek om het wegruimen van

Op de Waiboerhoeve beproeft ASG een vrĳ loopbedding met zaagsel en houtsnippers

de mest te automatiseren. Op de Wai-boerhoeve willen we de bovenlaag droog houden door verdamping van het vocht. Hiervoor moet de strooisellaag van twin-tig centimeter houtsnippers en vĳ ftien centimeter zaagsel een temperatuur be-reiken van 40 graden Celsius. Op dit mo-ment is dat 25 graden.’

30 V E E T E E L T M E I 1 2 0 0 9



A l meer dan dertig jaar ontwerpt Ye-huda Sprecher stallen voor Israëli-

sche veehouders. De zestigjarige Israëli-sche architect was recent in Nederland, waar hĳ een pleidooi hield voor de vrĳ -loopstal. ‘De ligboxenstal is een belem-merend productiemiddel voor de koe om optimaal te presteren.’

Wat is er mis met de ligboxenstal?‘In een ligboxenstal ontbreekt het aan voldoende ventilatie en ruimte voor de koe om te vreten en te liggen. Er is bo-vendien te veel beton en staal. Onder een stal mest opslaan waar giftige dampen uit kunnen ontsnappen, draagt boven-dien niet bĳ aan een omgeving waar de koe optimaal 20.000 kg melk per lactatie kan produceren.’

20.000 kg melk is wel erg veel melk.‘In Israël produceren de bedrĳ ven ge-middeld 11.862 kg melk per koe met 3,60% vet en 3,25% eiwit. Er zĳ n koeien die meer dan 19.500 kg melk geven. Wanneer één koe het kan, dan kunnen meer koeien het. Maar dan moet je ze wel perfect huisvesten.’

Hoe ziet een optimale stal eruit?‘Mĳ n motto is “Vorm volgt functie”. In feite maakt het niet uit hoe een stal er-uitziet, als die maar in dienst is van de koe. En dat is men de laatste jaren bĳ het bouwen van ligboxenstallen verge-ten. Het belangrĳ kste is dat een koe ruimte moet hebben om te eten en te rusten.’ ‘Ik promoot vrĳ loopstallen waar per koe minimaal twaalf vierkante meter ligbed beschikbaar is. Een optimale vrĳ loopstal heeft open zĳ wanden met regenbescher-ming, zodat zon en wind zorgen voor droging van het ligbed. Een goede aan-vulling zĳ n mechanische ventilatoren

die van boven naar beneden blazen, waardoor het ligbed verder opdroogt. In zo’n stal kan een koe weer koe zĳ n.’

Zoveel ruimte per koe verhoogt de kostprĳ s van een vrĳ loopstal fors.‘In Nederland willen stalontwerpers veel te veel koeien per vierkante meter. Ik wil ook wel de confrontatie aangaan met de melkrobotfabrikanten. Zestig of ze-ventig koeien per robot is veel te veel. We hebben in Israël gezien dat bĳ een teruggang naar vĳ ftig koeien per robot de productie omhoogschiet.’

Hoe zorg je in een vrĳ loopstal voor een goede hygiëne?‘Vĳ ftig procent van de mest valt op het looppad achter het voerhek. Dat moet je dagelĳ ks verwĳ deren. De andere helft moet je goed over het ligbed verdelen door koeien te verspreiden, bĳ voorbeeld door waterbakken strategisch te plaat-sen. Het dagelĳ ks cultiveren van het lig-bed en een goede ventilatie houden ver-volgens het ligbed schoon en droog.’

Wat voor strooisel is het meest geschikt voor het ligbed?‘Dat maakt niet uit. Droge mest of zaag-sel kan prima en in Nederland wordt ge-experimenteerd met een compostbodem van houtsnippers en zaagsel, een zand-bodem en een bodem met gedroogde bagger en riet. Een compostbodem heeft extra drogingscapaciteit en werkt als een centrale verwarming in de winter.’

Is de vrĳ loopstal de oplossing voor verduurza-ming van de koe?‘Het is een van de oplossingen. Als je wilt beginnen in de ligboxenstal, start dan met 110 ligplaatsen per honderd koeien, eventueel een fl exibele boxaf-scheiding en aan het voerhek per koe

een vreetplaats van 80 centimeter. Een koe heeft ruimte nodig en een vrĳ loop-stal biedt daarin veel meer perspectief dan een ligboxenstal.’ l

Kĳ k voor beelden over de vrĳ loopstal op www.veeteelt.nl.

31V E E T E E L T M E I 1 2 0 0 9

Yehuda Sprecher: ‘Ligboxenstal belemmert de koe in haar productie’

Vorm volgt functieDe hoge productie per koe in Israël komt volgens architect

Yehuda Sprecher onder meer door optimale huisvesting in

stallen met zo weinig mogelĳ k staal en beton en volop ruimte.

‘In een vrĳ loopstal kan een koe weer koe zĳ n.’

tekst Jaap van der Knaap


Innovatieve stalconstructies vallen op door fris klimaat en lage kosten

Veehouders die hun kop boven het maaiveld willen uitsteken, hebben daarvoor volop de

gelegenheid in de stalbouwwereld. Van ronde stallen tot vierkante constructies; stuk voor stuk

claimen de leveranciers een goed alternatief te hebben voor traditionele vormen van stalbouw.

tekst Tĳ men van Zessen en Annelies Debergh

De serrestal Stal met dubbel dakConstructie Op dit moment staan er ongeveer negentig serrestallen in Nederland. Het dak is lichtdoorlatend en heeft de ei-genschap om wel daglicht, maar geen warmte door te laten. De dakbedekking bestaat uit een folie met daarop een schaduwdoek dat de zonnestralen eruitfi ltert. Erik Lindeboom, mededirecteur van serrestalleverancier ID Agro, vergelĳ kt het effect met een parasol. De stal heeft een fris klimaat; er staan geen muren om het ge-bouw, de wanden bestaan uit ventilatiegordĳ nen die open kunnen tot de goothoogte van vĳ f à zes meter.

Prĳ s De serrestal is vergeleken met traditionele stallen twin-tig tot veertig procent goedkoper in de bovenbouw. De investering in onderbouw is vergelĳ kbaar met traditio-nele stallen.

Koecomfort/overig De lichtdoorlatende dakbedekking zorgt voor een na-tuurlĳ k dagen nachtritme in de stal. Wie in de stal staat, krĳ gt volgens Lindeboom het gevoel buiten te staan. De lichte omgeving is volgens hem prettig om in te werken en gunstig voor de vruchtbaarheid, de voerop-name en het welbevinden van de koeien. Het voordeel van de serrestal is verder de simpele wĳ ze waarop het systeem is uit te breiden.

Constructie Een bovenbouw met een dakconstructie in twee etages komt in België voor bĳ stallen met meer dan dertig me-ter breedte. De zĳ kanten van het verhoogde dakgedeelte zĳ n afgewerkt met vaste systemen zoals spaceboarding of metaalprofi elplaten. Het verhoogde dak is minstens vĳ ftien meter breed en vormt de hoofdconstructie. De beide lagere daken zĳ n een afdak tegen het centrale middengedeelte, aldus Ka-trien Boussery van SBB Bouwadvies.

Prĳ s De constructiekosten voor dit type bovenbouw verschil-len weinig van die van traditionele melkveestallen. Het verhoogde middenstuk betekent extra kosten. Het ge-bruik van lichtere spanten voor de beide afdakken zorgt daarentegen voor een forse besparing.

Koecomfort/overig De dubbele dakconstructie resulteert in een betere ven-tilatie bĳ brede stalconstructies, stelt Boussery. De ven-tilatie krĳ gt door de extra luchtinlaat in het dak een zelfregulerend karakter. Met name op windstille dagen of in tussenseizoenen blĳ ft de stal voldoende verlucht. De ventilatieopeningen in het dakgedeelte verminderen negatieve invloeden op de ventilatie door nabĳ gelegen gebouwen.

Geen standaardstal

Serrestal twintig tot veertig procent goedkoper in bovenbouw Dubbel dak met vaste en regelbare ventilatie

32 V E E T E E L T M E I 1 2 0 0 9


VX08_special3 huisvesting.indd 32 08-05-2009 13:14:55

De foliestal of tentstalConstructie De foliestal – ook wel tentstal genoemd – bestaat uit een constructie van vakwerkspanten uit hard staal. Het sta-len skelet wordt overtrokken met gecoate PE-folie, al dan niet voorzien van een brandvertragende component. De verschillende typen foliestallen overspannen een breedte van zes tot negentig meter, stelt Willem Smit van Cover-All. Door de lichte constructie is dit staltype met name interessant bĳ grotere koeienkoppels.

Prĳ s Bĳ een gelĳ k aantal koeien kost een foliestal gemiddeld twintig tot vĳ fentwintig procent minder dan traditioneel bouwen, volgens Willem Smit. Het prĳ sverschil loopt op naargelang de breedte van de constructie.

Koecomfort/overig Omdat slechts vĳ f procent infrarood licht wordt doorge-laten, is de foliestal in de zomer vĳ f tot acht procent koe-ler en in de winter vĳ f tot acht procent warmer dan een stal met een gewoon platendak. Door veel lichte folie in het stalconcept komt veel dag-licht binnen. Dit diffuus licht resulteert in een betere tochtdetectie en een beter dagregime.Smit noemt de fl exibiliteit een ander voordeel. Naarge-lang de wensen van de veehouder is de stal er met of zon-der gevel of met zĳ wanden in windbreekgaas.

In Engeland inmiddels veertien ronde stallengeplaatst

De folie- of tentstal: een lichte constructie

ConstructieIn Engeland zĳ n de eerste veertien ronde stallen ge-plaatst. De ronde stal is een ontwerp van de Brit Geoff Simpson en heeft een diameter van 30,25 meter. Er staan geen muren in het gebouw en het dak is gemaakt van een zeer duurzaam kunststof doek. In de eerste stal-len staat vleesvee, maar de ontwerper is in overleg met de eerste melkveehouder. Dat ontwerp voorziet in ruim-te voor een melkrobot en 78 koeien, wat neerkomt op 9,2 vierkante meter per koe (inclusief boxen en robot).

Prĳ s De totale kosten van de ronde stal bedragen 96.000 euro (133 euro per vierkante meter), inclusief grondwerk en beton. De constructie zelf kost ongeveer 56.000 euro. Deze prĳ zen zĳ n van toepassing op een strooiselsys-teem. Simpson verwacht voor de Nederlands/Vlaamse markt concurrerend te kunnen zĳ n op basis van de va-lutakoersen van dit moment.

Koecomfort/overig Het belangrĳ kste voordeel van de ronde stal is volgens Simpson de goede ventilatie; alle lucht trekt als in een schoorsteen omhoog richting de ronde opening in de nok van 1,5 meter. De voergang ligt rondom de buitenkant van het gebouw, waardoor meer vreetruimte per dier overblĳ ft.

Ronde stal: goede ventilatie

De ronde stal

33V E E T E E L T M E I 1 2 0 0 9

VX08_special3 huisvesting.indd 33 08-05-2009 13:15:15

511-

08

Waar voor uw geld!

zwartbontBUTEMBO : top nvi-stierCANVAS RF : melkvererver pur sangSUNFLOWER : levensduurspecialist

roodbontFABIAN : gehalterijke melk CHICAGO : duurzame producties dankzij sterk beenwerkCLASSIC : grensverleggend voor exterieur én levensduur

mrijBESTER : hoog eiwit en laag celgetal

Meer opbrengstenmet onze ACTIESTIEREN!

166-09 ad VT mei I .indd 1 07-05-2009 14:33:14

Waar voor uw geld!

Meer opbrengstenmet onze ACTIESTIEREN!

MEER INFORMATIE

CRV KLANTENSERVICE Nederland (088) 00 24 440

België (078) 15 44 44, toets 1

www.crv4all.com

166-09 ad VT mei I .indd 2 07-05-2009 14:35:13

LEI-onderzoeker Kees de Bont: ‘De melkveehouderij is economisch sterker dan de varkenshouderij’

Gemiddeld 150 koeien per bedrijf in 2020

Het Landbouw Economisch Instituut (LEI) van Wageningen UR schreef on-

langs een rapport over de perspectieven van de agrarische sector in Nederland tot 2020. Het ministerie van Landbouw, Na-tuur en Voedselkwaliteit had hiertoe op-dracht gegeven en half april nam minis-ter Verburg het resultaat in ontvangst. Het rapport beschrijft hoe onder andere de melkveehouderij zich gaat ontwik-kelen. Onderzoeker Kees de Bont (59), sinds 1996 werkzaam bij het LEI, was als au-teur betrokken bij het opstellen van het rapport. ‘We zien ruim voldoende toe-komstperspectief voor de melkveehoude-

rij, meer dan voor de vleesveehouderij en de intensieve veehouderij.’ In de model-berekeningen is het LEI uitgegaan van de door internationale organisaties (FAO en OECD) geformuleerde wereldvoedselprij-zen. Ook is aangenomen dat de quotering in 2015 verdwijnt en dat derogatie blijft.

Hoe ziet de Nederlandse melkveehouderij er in 2020 uit?‘We staan aan het begin van een behoor-lijke sectorverandering, waarbij schaal-vergroting het kernwoord is. De melk-veehouderij is lang beperkt in groei, maar door de afschaffing van het quo-tumsysteem is het nu een sector die voor-

uit kan. We verwachten in 2020 een melkproductie die zestien procent hoger ligt dan nu. De trend in de sector is overi-gens wel dat er fors minder bedrijven ko-men. Het aantal bedrijven zal in 2020 gehalveerd zijn en het gemiddeld aantal koeien stijgt naar 150 stuks.’

Waarop baseert u de halvering van het aantal bedrijven?‘Bij het begin van de quotering in 1984 waren er 60.000 melkveehouders, nu amper 20.000. In 25 jaar tijd is het aantal dus met twee derde afgenomen. Zo ver-wonderlijk is de door onze voorspelde da-ling naar ongeveer 10.000 melkveehou-

Richting 2020 is er voldoende toekomstperspectief voor de melkveehouderij in Nederland, maar

het aantal melkveebedrijven zal halveren. Onderzoeker Kees de Bont over de belangrijkste conclu-

sies uit het recent verschenen rapport ‘De agrarische sector in Nederland naar 2020’: ‘De productie

per koe gaat omhoog en de melkprijs stijgt naar 31,8 eurocent per liter in 2020.’


I N T E R V I E W

36 V E E T E E L T m E I 1 2 0 0 9

VX08_Kees_de_Bont.indd 36 08-05-2009 10:23:08

tie. De beheersbaarheid van de productie gaat vooruit en de nieuwe generatie boe-ren is hoger opgeleid. Bovendien stoppen er veel bedrijven die doorgaans niet de hoogste productie hebben.’

Wat gaat de totale zuivelproductie in de toe-komst reguleren als het quotumsysteem ver-dwijnt?‘De vraag en de prijs op de zuivelmarkt

eurocent per liter melk naar 31,8 euro-cent. Dit wordt veroorzaakt door de toe-komstige stijging van prijzen van kaas en mageremelkpoeder. We doen deze voor-spelling in de context van andere inter-nationale prijsverwachtingen. Ook die gaan ervan uit dat de totale wereldbevol-king toeneemt en de economie na de hui-dige stevige dip weer fors groeit. Door de welvaartsgroei komt er meer vraag naar

dierlijke eiwitten als vlees en melk en in-direct dus ook naar graan. Deze factoren zijn belangrijke voorspellers voor de melkprijs.’

Hoe verhouden de kansen van de Nederlandse melkveehouderij zich tot die van andere Euro-pese landen?‘Veel Europese landen zoals Engeland, Frankrijk, Denemarken en België mel-ken nu al onder het quotum, terwijl wij het nog meer dan volmaken. De lage melkprijs komt in veel andere landen nog harder aan dan in Nederland. In Frankrijk vraagt men zelfs of er toesla-gen van de akkerbouw naar de veehou-derij kunnen.’‘Nederland heeft in tegenstelling tot an-dere EU-landen in de toekomst de kans om in zuivelproductie te groeien. De goede infrastructuur, de verkaveling, het klimaat en de goede organisatie van af-zet, verwerking en dienstverlening ge-ven de Nederlandse melkveehouderij deze kans.’

Hoe ontwikkelt het inkomen van de Nederland-se melkveehouderij zich in de toekomst?‘In het referentiescenario hebben we be-cijferd dat het totale sectorsaldo in 2020 met elf procent is afgenomen door stij-gende grond-, mest- en voerkosten. In de intensieve veehouderij is de daling zelfs twintig tot veertig procent. De financiële koek die over de hele landbouw kan wor-den verdeeld, zal dus verminderen en dat heeft gevolgen voor individuele melkvee-bedrijven. Er zal ruimte zijn voor minder bedrijven. De grote bedrijven die in de toekomst overblijven, moeten bovendien een efficiëntieslag maken en meer pro-duceren voor minder geld. De landbouw kan ook in de toekomst met de prijzen van zijn producten de inflatie niet bij-houden.’

Is het gemiddelde melkveebedrijf in de toekomst nog een gezinsbedrijf?‘Ja, dat verwacht ik wel. Door de ontwik-kelingen in de technologie en robotin-dustrie moet het goed mogelijk zijn om 150 koeien met een gezinsbedrijf en eventueel wat losse hulp te melken. Dat is ook financieel het meest interessant. Vreemde arbeid is op een melkveebedrijf heel moeilijk rendabel te krijgen. Wil je constant over iemand beschikken, dan moet je eigenlijk twee werknemers heb-ben, omdat je van een werknemer niet kunt verlangen dat hij 365 dagen werkt. Een schaalsprong naar bijvoorbeeld 300 koeien op een bedrijf zal hierdoor in veel gevallen moeilijk blijven.’ l

ders in 2020 dus niet. We zien de sector op dit moment behoorlijk vergrijzen en nog slechts de helft van de veehouders ouder dan vijftig jaar heeft een opvolger. De bedrijven die overblijven, zullen ver-dubbelen in aantal koeien, omdat we ver-wachten dat het totale aantal melkkoei-en in Nederland ongeveer gelijk blijft.’

Een zuivelproductie die zestien procent toe-neemt terwijl het aantal koeien constant blijft. Stijgt de productie per koe dan nog verder?‘De melkproductie per koe neemt de laatste jaren trendmatig met een procent per jaar toe. We verwachten dat dit rich-ting 2020 doorzet. Er zijn genoeg bedrij-ven die nu al meer dan 9000 liter gemid-deld melken, dus dat kunnen andere bedrijven ook. De voortdurende vooruit-gang in ICT, sensorentechniek, informa-tiestromen, biotechnologie, genetica en precisielandbouw biedt daarnaast veel mogelijkheden voor een hogere produc-

zullen in de toekomst bepalend zijn voor de productie. De melkveehouderij is geen gloeilampenfabriek in Eindhoven die zelf de prijs kan bepalen. Door het grote aan-tal bedrijven wordt de productie kost-prijsgestuurd.’ ‘Is de markt goed, dan is de vraag waar er groeimogelijkheden zijn; wij zien die in Nederland. Pas daarna komen fysieke be-perkingen als mest, ammoniakbeleid en grondprijzen om de hoek.’‘Overigens zal de grondprijs in Nederland fors gaan stijgen. Wij houden het voor mogelijk dat de quotumkosten die in het verleden bij een hectare land hoorden, door het verdwijnen van de quotering bo-venop de grondprijs komt. Dat kan best een stijging van 40.000 euro per hectare betekenen.’

Wordt de mestwetgeving in de toekomst dan niet beperkend?‘Wij hebben in de modelberekening ze-ker rekening gehouden met lagere ge-bruiksnormen voor de totale mestpro-ductie in Nederland. Op de mestafzet- markt moet de melkveesector de concurrentie aan met de varkenshou-ders. Zoals het er nu uitziet, is de melk-veehouderij economisch sterker dan de varkenshouderij, waardoor de melkvee-stapel gelijk blijft en het aantal varkens met tien procent moet afnemen. Melk-veehouders hebben met de hoge quo-tumprijzen in het verleden hun ambitie en hun kunnen duidelijk gemaakt. Ver-dwijnt in 2015 het quotum, dan is er ruimte om de groeiambitie waar te maken. Bovendien waren de hoge quo-tumprijzen natuurlijk geen teken van armoede.’

Hoe zal de melkprijs zich in de toekomst ont-wikkelen?‘Ten opzichte van de jaren rond 2006 ver-wachten wij in 2020 een stijging van één

‘De grondprijs kan best 40.000 euro per hectare stijgen’

37V E E T E E L T m e i 1 2 0 0 9

VX08_Kees_de_Bont.indd 37 08-05-2009 10:23:21

Samen voor resultaatDe Heus Voeders B.V. Postbus 396 6710 BJ Ede Tel. 0318 - 675 430 KvK 14626985 [email protected] www.de-heus.nl

Behaal maximaal rendement met het nieuwe weideassortiment van De Heus!

• Door een hoge melkproductie uit gras

• Betere benutting van eiwit en energie uit gras

• Betere gezondheid

Soorten• Euromix • Synchro Zomer• Synchro Optiferm • Synchro Oranje • Protex Gras • Ureum Reductiebrok

Vernieuwd

VX08_p38.indd 4 12-05-2009 10:35:05

Geen koeiencontract

Boer zoekt burger

In de vorige editie van Veeteelt kondigden we het jubileum van de Zeeuwse Wil-helminapolder aan. Koningin Beatrix is langsgeweest en het jubileumboek is ver-schenen: ‘200 jaar Wilhelminapolder, waar eens vloed en ebbe viel’. Een fraai uitgevoerd werk van de auteurs Art de Vos en Rinus Antonisse, waarin veel lof wordt toegezwaaid aan de eerste directeuren Gualtherus van den Bosch en zĳ n briljante zoon Iman van den Bosch.Maar helaas, waar naast de successen op akkerbouwgebied nog wel de schapen, paarden en varkens kort worden genoemd, komen de destĳ ds beeldbepalende experimenten met de door Iman van den Bosch in Engeland aangekochte dur-hamstieren en -koeien met geen letter aan bod. In de literatuurlĳ st ontbreekt dan ook het boek ‘Rundvee’ van Gerardus Hengeveld – de beste bron uit het midden van de negentiende eeuw. Een misser in dit mooie werk!Wel komt nog even de ‘jonge’ Iman van den Bosch aan bod, min of meer de logi-sche opvolger van zĳ n vader als vierde generatie directeuren van de Wilhelmina-polder. Maar hĳ werd het niet. In het boek wordt ‘het familiedrama’ mooi om-schreven. Iman werd ‘ongedurig en avontuurlĳ k van aard’ gevonden en dus ongeschikt als directeur. Toen de commissie in 1893 deze beslissing nam, beende zĳ n vader (Gualtherus de tweede) uit de vergadering en kwam niet meer terug.De jonge Iman trok de wereld in en verwierf als I. G. J. van den Bosch ‘faam als de eigenzinnige Wageningse fokkerĳ deskundige, die het stamboekvee opnieuw in-deelde en de veekeuringen hervormde’, aldus het boek.

Voor de lezers met een ĳ zersterk geheugen: eind 2008 werd in deze rubriek melding gemaakt van het schrĳ fplankje dat in 1914 werd gevonden in de terp van Tolsum. Het kreeg wereld-wĳ de reputatie als het oudste koopcontract tussen Romeinse kooplieden en een Friese boer. Het onderwerp van de handel: een koe.In 1918 ‘vertaalde’ de Groningse hoogleraar Carl Wilhelm Vol-graaf de tekst van het plankje. ‘Met het blote oog’, maar wie zou twĳ felen aan zĳ n uitleg? De Romeinse historicus Tacitus meld-de immers al dat de Friese boeren hun belasting ooit betaalden met koeienhuiden. Eind 2007 besloot het Fries Museum het schrĳ fplankje naar de universiteit van Oxford te sturen. De professoren Alan Bowman en Roger Tomlin konden gebruikmaken van de meest moderne computertechnieken. Ze ontdekten dat het plankje – een bloc-note uit die dagen – dateert van 23 februari van het jaar 29, het oudste tekstdocument dat ooit in Nederland is gevonden. Maar helaas: de tekst had geen betrekking op een koe, maar op een geldlening.

Koe in de polder?

De populair klinkende titel ‘Boer zoekt burger’ is mogelĳ k bedacht door boerin-publiciste Martine Krui-der, die de contacten onderhoudt voor de groots opgezette jubileumdag in Zeewolde: het jongste dorp van Ne-derland viert dan het zilveren jubile-um. Komende zondag 17 mei openen veel bedrĳ ven in en rond Zeewolde de deuren. Onder hen het melkveebe-drĳ f van de familie Van Ramshorst aan de Nekkeveldweg. Daar kunnen burgers (maar natuurlĳ k ook collega-boeren) genieten van een keur aan activiteiten. Erica Rĳ neveld laat zien hoe koeien keurig gekapt in de showring verschĳ nen, dierenarts Mar-cel Drint leert de boeren koesignalen te herkennen en kunstschilder Henry van der Horst tovert in snelle streken met het penseel – in de geest van Henk Hofstra – koeienkoppen op het linnen. Het jubileumfeest in het 25-ja-rige Zeewolde begint ’s ochtends om elf uur.

Iman van den Bosch met de Noord-Hollandse modelkoe Koningin

Henry van der Horst schildert ook in Zeewolde koeienkoppen

K O E V A N G T H A A S

39V E E T E E L T M E I 1 2 0 0 9

VX08_Koe vangt haas.indd 39 11-05-2009 11:19:00

40 V E E T E E L T M E I 1 2 0 0 940 V E E T E E L T M E I 1 2 0 0 9

te holsteins kunnen Wim en Thea Snuve-rink zich nog feilloos herinneren. ‘We zĳ n grootgebracht met mrĳ -koeien en moesten beiden al heel vroeg melken. Er waren destĳ ds koeien die we vanwege de diepe uiers eerst op een blokje moesten zetten om ze te kunnen melken’, vertelt Wim. ‘Toen ik voor een cursus in Oen-kerk was, ben ik op bezoek geweest bĳ Yde Hellinga. Zĳ n aangekochte holsteins gaven twee keer zoveel melk uit fraaie en hoog opgehangen uiers.’

75 Triple ThreatdochtersSnuverink was meteen onder de indruk en raakte het beeld niet meer kwĳ t. ‘Er ging bĳ mĳ een Willie Wortellampje branden hoe onze koeien eruit zouden komen te zien wanneer we gingen in-

kruisen.’ Het enige probleem was het zwarte haarkleed van de eerste holsteins. Wim moest van zĳ n vader de veestapel rood houden. Er verschenen mogelĳ khe-den aan de horizon toen Wim en Thea Snuverink in 1975 deelnamen aan een van de eerste holsteinexcursies naar Ca-nada. Als antwoord op de zoektocht naar roodbonte holsteins toonde Henk Mor-sink namens Caneda Holstein de rood-bonte holsteinstier Branderlea Citation Topper. ‘Ons enthousiasme werd nog-maals bevestigd, waardoor we onze mrĳ -koeien meteen zĳ n gaan insemineren met bĳ voorbeeld BC Topper. Ook Triple Threat heeft bĳ ons grote dingen gedaan’, stelt Wim. ‘Er is een moment geweest dat we 75 dochters van Triple Threat op het bedrĳ f hadden.’‘In die tĳ d gingen we in de fokkerĳ ont-zettend snel vooruit, natuurlĳ k door he-terosis. Maar daarnaast speelde ook “boe-renheterosis”: de voorkeursbehandeling. Van de eerste vĳ ftien holsteinkalveren die geboren werden, waren er veertien vrouwelĳ k en wat waren wĳ trots op deze dieren’, vertelt Thea.

Wim en Thea Snuverink beëindigden bedrĳ f in 1994

Holsteinpioniers blĳ ven actiefVĳ ftien jaar geleden beëindigden holsteinpioniers Wim en Thea

Snuverink hun bedrĳ f, maar ze bleven actief in de sector. Jaarlĳ ks

bezoeken ze samen Canada of Amerika en ze hebben nog altĳ d

een uitgesproken mening over fokkerĳ .


Wim Snuverink in 1986:

‘We maakten van mrĳ -vee ĳ rm-vee: ĳ verig roodbont

melkvee’

Het lĳ kt in het Drentse dorpje Tiende-veen een stukje Canada of Amerika:

een grote bungalow op een ruim per-ceel omgeven door een witgeschilderde afrastering. Het illustreert mooi dat de bewoners Wim (57) en Thea (55) Snuve-rink al hun hele leven georiënteerd zĳ n op wat er aan de overkant van de oceaan gebeurt. Ze waren een van de eersten die eind ja-ren zeventig het roodbonte holsteinras met succes vanuit Noord-Amerika naar Nederland haalden. ‘Wĳ houden ervan dingen te doen die een ander niet doet, maar waar anderen wel belangstelling voor hebben. We noemen onszelf niet ei-genwĳ s, maar we hebben wel een eigen wĳ ze’, vertelt Wim Snuverink lachend.De omschakeling van mrĳ naar roodbon-

2 5 J A A R2 5 J A A R2 5 J A A R

In het kader van het 25-jarig bestaan bezoekt Veeteelt een keer per maand opnieuw de personen achter een bedrĳ fsreportage die in de afgelopen 25 jaar in Vee-teelt heeft gestaan. De snelle groeier, de stopper of de emigrant; ze komen allemaal aan bod.In deel 5 van de serie Wim en Thea Snuverink uit Tien-deveen. De pioniers van roodbonte holsteins beëindig-den in 1994 hun bedrĳ f vanwege rugklachten van Wim. Toch blĳ ft de familie Snuverink actief in de sector die hen zo dicht aan het hart ligt.

1986 2009Aantal koeien: 69 —Gemiddelde productie: 7899 —Favoriete stier: Triple Threat ShottleFavoriete koe: Scarlet Redrose

VX08_25jaar-Snuverink.indd 40 11-05-2009 14:00:20

41V E E T E E L T M E I 1 2 0 0 9 41V E E T E E L T M E I 1 2 0 0 9

ning te volgen.’ Snuverink stelt dat er al-tĳ d veel te leren valt aan de overkant van de oceaan. Zo is er de gastvrĳ heid. ‘In Ca-nada zagen we een bordje langs de weg staan met de tekst: “Kom en bekĳ k onze holsteinbabykalfjes”. In Nederland ben ik dat nog nooit tegengekomen. Onze melkveehouderĳ is te veel vervreemd van de consument.’

Streven naar rondere koeIs het niet moeilĳ k om als ex-boer nu op het erf van andere veehouders te komen? Wim Snuverink na een korte stilte: ‘Soms kom ik wel eens thuis en dan ben ik een beetje van slag omdat ik vind dat de dier-verzorging te wensen overlaat.’ Thea vult aan: ‘Wim kwam eens thuis met stro aan de sokken. Hĳ had bĳ een veehouder de kalverhokjes gestrooid, omdat het erg nodig was. Dat is onze liefde voor die-ren.’Over de fokkerĳ hebben Wim en Thea Snuverink nog altĳ d een duidelĳ ke me-ning. ‘Veehouders moeten streven naar een niet te scherpe, wat rondere koe met een onberispelĳ ke uier en benen. Er moe-ten minimaal twee roostersleuven tussen de voorpoten zitten. Dat was onze true-type in 1975 en dat is het nog steeds. De scherpe holsteinkoe heeft meer dan tien jaar het fokdoel bepaald. Dat heeft voor een enorme productiedrang gezorgd, maar niet alle veehouders kunnen een koe met 11.000 kilo melk managen.’ Snuverink adviseert veehouders alleen stieren met minimaal 85 procent be-trouwbaarheid in te zetten. ‘Echte fok-stieren hebben 99 procent betrouwbaar-heid.’De economie heeft de liefhebberĳ in fok-kerĳ volgens Snuverink grotendeels ver-dreven. ‘Er zullen altĳ d wel een paar fok-kerĳ fanaten overblĳ ven, want die heb je bĳ honden en katten ook, maar de groep is heel klein. Hopelĳ k hebben we over een paar jaar nog een grote nationale keuring, maar we vrezen dat er weinig regionale keuringen overblĳ ven en dat is jammer.’ l

‘De Bongert’, zoals de boerderĳ van Snu-verink heette, boekte resultaat en genoot veel aandacht. ‘We hadden niet de beste holsteins, omdat sommige collega’s des-tĳ ds met beter uitgangsmateriaal begon-nen. Wĳ waren alleen wel bĳ na de enige waar alles te koop was. Dat hadden we in Canada geleerd. De deur heeft bĳ ons al-tĳ d opengestaan voor kĳ ken en kopen.’

Geen ruimte voor een traanWim en Thea Snuverink fokten in hun carrière onder andere de stieren Red Thorman en Bon Glorentum en behaal-den een 1a-positie op de NRM van 1988. In 1994 stopten ze met melken vanwege rugklachten van Wim. Beide zoons had-den geen belangstelling om de boerderĳ voort te zetten. De veehouders hebben er vĳ f jaar over gedaan om het bedrĳ f te be-eindigen. Langzaam hebben ze naar het moment toegeleefd door steeds iets min-der koeien te gaan melken. ‘Het feit dat we de wereld zagen verande-

ren heeft de beslissing om te stoppen makkelĳ ker gemaakt’, vertelt Wim. ‘We waren destĳ ds in Texas bĳ een veehouder die tot achter de komma uitgerekend had tot welke minimum melkgift een koe rendabel is. Gaf een koe die niet, dan moest ze opstappen. Wĳ zagen vĳ ftien jaar geleden dat deze tĳ d ook in Neder-land zou komen. We voorzagen dat er geen ruimte meer zou zĳ n voor onze lief-hebberĳ en dat een traan laten voor een koe die het bedrĳ f verlaat niet meer zou kunnen.’Sinds tien jaar werkt Wim Snuverink nu bĳ Ingenieursbureau Heemskerk als rayonvertegenwoordiger en evaluator van het GMS-paringsprogramma. ‘Ik vind het prachtig om met kennis en produc-ten wat bĳ te dragen op bedrĳ ven van collega’s. Om up-to-date te blĳ ven gaan Thea en ik bĳ na ieder jaar naar Canada om de holsteinconferentie bĳ te wonen en stieren te bekĳ ken of naar Amerika om een voedings- of managementtrai-

Wim Snuverink in 2009:

‘Ik vrees dat er weinig regionale

keuringen overblĳ ven’

VX08_25jaar-Snuverink.indd 41 11-05-2009 13:45:48

Voor topprestaties van melkvee!

MERVIT® Mineralengeeft voer meer waarde!

Voor ieder

rantsoen de

juiste aanvulling

Prima structuur

voor optimale

benutting

Voor weidend

vee ook in

emmer

Vraag de voorlichter van uw coöperatieof neem contact opmet 030 - 248 20 60

pag 25 aug 1

built stronger to last longer

Brouwers Equipmentfabrikant van stalinrichtingleverancier van oplossingen

Sinds 1919 levert Brouwers Equipment een totaalpakket voorde moderne melkveehouderij, waarmee elke stal optimaal

kan worden ingericht, naar de wensen van de individuele klant.Topkwaliteit, doordacht ontwikkeld en uitvoering getest,

toegepast in een uitgekiend stalontwerp.

Postbus 203, 8901 BA Leeuwarden, Tel. 058-2911129, www.brouwersequipment.com

Advertentie Veeteelt kwart pag mei 2009.indd 1 7-5-2009 13:45:26

het beste van het land

Elke cent telt!

“ Voorkomen van broei bespaart op een bedrijf met 100 melk-koeien al gauw 10.000 euro”

“Broei in kuilen veroorzaakt grote voederwaarde verliezen. Dit verlies aan voederwaarde kan op een bedrijf met 100 melkkoeien 10.000 euro extra aan voer-aankopen betekenen. Door zorgvuldig in te kuilen, gebruik te maken van Ecosyl DA en voldoende voersnelheid, voorkomt u broei. Bespaar zo fl ink op voerkosten! Ga voor ‘het beste van het land’ en bel Afdeling Dier, T (0522) 26 89 86. Mijn collega’s en ik adviseren u graag.”Hugo Groeneveld, rundveespecialist regio Zuidwest Nederland

www.agrifi rm.com/elkecenttelt


VX08_p42.indd 42 12-05-2009 10:47:42

43 V E E T E E L T J A N U A R I 1 / 2 2 0 0 9 43V E E T E E L T M E I 1 2 0 0 9

het beste van het land

Elke cent telt!

“ Een tiende procent meer eiwit levert al snel duizenden euro’s extra melkgeld op”

“Door de juiste maatregelen gaat het rendement van uw bedrijf omhoog. Neem onze 100-dagenaanpak. Die zorgt ervoor dat uw koeien goed uit de droogstand komen en de negatieve energiebalans na afkalven beperkt blijft. De koeien zijn gezond en nemen gemakkelijk veel ruw-voer op. Het resultaat: goede melkeiwit-gehalten en een optimale productie. Wacht niet langer en bel meteen Afdeling Dier, T (0522) 26 89 86. Mijn collega’s en ik adviseren u graag!”Rick de Vor, rundveespecialist regio het Groene Hart

www.agrifi rm.com/elkecenttelt

De hoogste standaard in koecomfort

Dairy Floor

Splitting 39281 KJ HarkemaNederland

Tel.: +31 (0)512 360375e-mail: [email protected]: www.cowhouse.nl

Cowhouse International

Cow Brush

Comfort Zone

Cowhouse apr2 07.indd 1 10-05-2007 15:03:29

VX08_p43.indd 43 12-05-2009 11:17:33

1

2 3

5

4

Mestvergisters op Nij Bosma Zathe voorzien stadsdeel van warmte en stroom

Van mest tot stadsverwarmingPraktijkcentrum Nij Bosma Zathe in Goutum realiseerde onlangs samen met energieleverancier

Essent en de stad Leeuwarden een bijzonder project. Het biogas uit de vergistingsinstallatie op het

melkveebedrijf wordt naar het stadsdeel Techum in Leeuwarden getransporteerd over een afstand

van 5,5 km om daar achthonderd huishoudens van elektriciteit en warmte te voorzien.


B E E L D V E R H A A L

44 V E E T E E L T M E i 1 2 0 0 9

VX08_beeldverhaal biogas.indd 44 08-05-2009 13:25:07

6

7

8 9

10

1

2

3

4

6

8

7

5

9

10

stadsverwarmingHet ‘energiepark’ op Nij Bosma Zathe, praktijkcentrum van Animal Sciences Group, bestaat uit twee vergisters van 1100 m3 en een navergister en een naopslag van ieder 4000 m3.

Alle mest van de 200 koeien op Nij Bosma Zathe wordt gebruikt om de twee mestvergisters operationeel te houden. Per dag verwerkt elke vergister ongeveer 10 ton rundveedrijfmest.

Om de gasopbrengst te verhogen voegt het praktijkcentrum coproducten aan het vergistingsproces toe. Op dit moment zijn dat onder andere snijmais, voerresten, uien, afgekeurde graanmix en glycerine.

Via de bak van een voermengwagen wordt iedere dag per vergister 10 ton coproducten aan het vergistingsproces toegevoegd. Iedere vergister heeft een eigen rantsoen met eigen producten, afgestemd op de bacteriecultuur in de vergister. Ook een mestvergister kan verzuren, waardoor het proces van vergisting stopt. Het begeleiden van het proces kost twee tot drie uur arbeid per dag.

Via een computerscherm is het vergistingsproces tot in detail te volgen. Zo zijn de temperatuur (gemiddeld 38 graden) en de gasdruk (rond 1 millibar) in de vergisters af te lezen. Iedere vergister produceert 4000 tot 5000 m3 biogas per dag. De warmte die vrijkomt bij de verbranding van het gas uit de eerste vergister wordt gebruikt voor verwarming van de vergisters. Het biogas uit de andere vergister gaat naar de woonwijk Techum.

Het biogas uit deze tweede vergister wordt met een compressor gekoeld, op druk gebracht en via een speciaal aangelegde pijpleiding van 5,5 kilometer verpompt richting Techum.

In het Ketelhuis van stadsdeel Techum komt het biogas binnen.

De zescilinder warmtekrachtkoppeling (wkk) met een vermogen van 347 kW (472 pk) verbrandt ongeveer 200 m3 biogas per uur en draait constant. De opgewekte elektriciteit wordt aan het elektriciteitsnet geleverd.

De bij de verbranding vrijgekomen warmte, opgeslagen in water, dient als stadsverwarming voor Techum. Dat is vrij uniek. Het rendement van mestvergisten stijgt van 35 procent bij het gebruik van alleen de elektriciteit naar theoretisch 100 procent bij het benutten van ook de warmte.

De eerste consumenten van Techum gebruiken inmiddels groene warmte en elektriciteit. Op termijn moet de vergistingsinstallatie toereikend zijn voor minstens 800 huishoudens.

45V E E T E E L T M e i 1 2 0 0 9

VX08_beeldverhaal biogas.indd 45 08-05-2009 13:25:40

O Manzonen brengen Whittier-Farms Lead Mae weer in beeld

De legende van Lead Mae

‘In de fokkerijwereld had iedereen het telkens weer over haar fantastische

uier. Men noemde haar regelmatig een van de beste Leadmandochters.’ Melk-veehouder Don Mayer van Mayerlane in Bloomer, gelegen in de Amerikaanse staat Wisconsin, weet nog exact te vertel-len waarom Whittier-Farms Lead Mae (v. Leadman) indertijd zijn aandacht trok. Toen hij de kans kreeg de Leadmandoch-ter op zijn bedrijf binnen te halen zei hij geen nee. ‘In de herfst van 1997 is ze naar ons bedrijf verhuisd. Op dat moment had Lead Mae 94 punten, stond ze droog en deed ze enkel dienst als donorkoe.’ Mayer spoelde de Leadmandochter zelf nog ruim anderhalf jaar. Destijds popu-laire stieren zoals Fred, Skychief en Dur-ham passeerden de revue. De spoelingen bleken voor Mayerlane een succes. Des-ondanks bleef Lead Mae voorlopig nog vooral zelf de hoofdrol spelen. Midden 1999 maakte Don Mayer de koe weer drachtig. ‘Vrij snel na het kalven in april ging ze van 94 naar 95 punten totaal ex-

terieur. Voor uier kreeg Lead Mae zelfs 97 punten.’

Allergische reactieDe legende van Lead Mae begint op Whit-tier-Farms in Maine. Daar kalfde begin 1992 een indrukwekkende Blackstarvaars af. Raymau Blackstar Monica was een dochter van Juniper Jason Maria (v. Jason), op haar beurt een dochter van stiermoe-der JDM-Pride Valiant Maggie. ‘Ik heb de oude Jason nog gezien’, vertelt Adolf Lang-hout van ALH Genetics. ‘Die koefamilie imponeert altijd. Het gaat telkens weer om fraaie koeien met goede uiers en be-nen. Deze koeien zitten heel goed in el-kaar, met open ribben en hoge en brede achteruiers.’Zoals de standaardpraktijk op Whittier-Farms voorschrijft, was de beloftevolle Monica als pink al gespoeld. De Lead-manspoeling leverde de ook al veelbelo-vende Whittier-Farms Lead Mae op. Toen haar moeder Monica kort na kalven de maximale vaarzenscore van 89 punten be-

haalde, ontstond meteen belangstelling voor haar. Het duo verhuisde naar het be-drijf Wauregan in het Amerikaanse Mai-ne. Een allergische reactie na vaccinatie van de veestapel maakte een eind aan de jonge carrière van de Blackstardochter. De Leadmandochter bleef als enige nazaat over om de fokkracht van de koefamilie verder te zetten. De combinatie van Lead Mae met Rudolph en Bellwood resulteerde op Wauregan in respectievelijk Wauregan Rudolph Elly Mae en Wauregan Maebell. Dave Franzer van All-Star Genetics in Ohio kocht het tweetal en stalde het bij hun moeder, die inmiddels op Mayerlane stond. ‘Op een gegeven moment had ik zes excellente dochters van Lead Mae lopen’, vertelt een enthousiaste Don Mayer. Van Lead Mae zelf vertrokken Fred- en Durhamzonen naar de ki, maar de inte-resse voor mannelijke nafok bleef mager. ‘We hebben zelf niet echt populaire stie-ren gebruikt’, zegt Mayer, waarmee hij verwijst naar Fred en Skychief. ‘Eind jaren negentig moest je bovendien veel geluk hebben om stieren te fokken. Met de O Manzonen Legend, Eight en Otto lijkt het verhaal nog maar net begonnen.’Lead Mae bracht de langste fase van haar leven in de Mayerlaneveestapel door en maakte daar een imposante derde melk-lijst van 16.942 kg melk met 4,7% vet en 3,3% eiwit in 305 dagen. Uit de paring met Durham werd op dit bedrijf de 92 punten Mayerlane-SA Durham Mae gebo-

Zelf maakte ze geen furore als moeder van grootse stierennamen in

holsteinland. Aan vrouwelijke kant was Whittier-Farms Lead Mae

des te meer van betekenis. Enkele generaties verder is de oogst aan

fokstieren sinds de recente indexdraai helemaal bijgebeend.

tekst Annelies Debergh

Wauregan Rudolph Elly Mae (v. Rudolph), 90 punten Productie: 4.06 305 15.976 3,6 3,4

Mayerlane Durham Mae (v. Durham), 92 punten Productie: 4.11 305 17.568 4,6 3,3

46 V E E T E E L T j A n u A r i 1 / 2 2 0 0 9

K O E F A M i L i E

46 V E E T E E L T M E i 1 2 0 0 9

VX08_Lead Mae.indd 46 11-05-2009 13:47:28

ren, favoriet van Don Mayer. Op bijna vijfjarige leeftijd maakte deze Maetelg een torenhoge lactatie van 17.568 kg melk met 4,6% vet en 3,3% eiwit in 305 dagen. Hij verklaart waarom de ki be-langstelling heeft voor haar dochters: ‘Zij is nu haar eigen hoofdstuk aan het schrij-ven. Ze heeft nu al drie excellente Outsi-dedochters en één excellente dochter van September Storm. En dat aantal zal nog stijgen.’

Succes met DurhamRegancrest Elton Durham levert in deze koefamilie regelmatig succesvolle sleutel-koeien. Zo leverde de combinatie met de 91 punten Wauregan Maebell (v. Bellwood) de fraaie Crockett-Acres Durham Mae, moeder van de Spaanse fokstier Crockett-Acres Chicago (v. Champion) en Morning-view Legend (v. O Man) in Amerika. Met de O Manzonen Crockett-Acres Eight en Crockett-Acres Otto en hun volle zus

Whittier-Farms Lead Mae(v. Leadman)

Raymau Blackstar Monica(v. Blackstar)

Wauregan Rudolph Elly Mae (v. Rudolph)

BW Marshall Mae (v. BW Marshall)

B Morty Mae (v. Morty)

Wauregan Maebell (v. Bellwood)

Mayerlane -SA Durham Mae(v. Durham)

Crockett-Acres Mtoto Elly (v. Mtoto)

ALH Durham Eve(v. Durham)

De Bieuw Dublin(v. To-Mar D Fortune)

Crockett-Acres Durham Mae(v. Durham)

Crockett-Acres Elita(v. O Man)

Crockett-Acres Eight(v. O Man)

Crockett-Acres Otto(v. O Man)

Crockett-Acres Chicago(v. Champion)

Morningview Legend(v. O Man)

Crockett-Acres Elita – samen met haar Shottledochter Wabash-Way Emilyann behorend tot de hoogste TPI-koeien in Amerika – zijn de nakomelingen van de 90 punten Wauregan Rudolph Elly Mae nu het meest in beeld. Elly Mae geniet nog steeds ki-belangstel-ling met recent onder meer De Bieuw Du-blin, een proefstier van To-Mar D Fortune bij KI Kampen. Uit een paring van Dur-ham met de melkrijke Rudolphdochter – in de tweede lactatie goed voor 15.976 kg melk met 3,6% vet en 3,4% eiwit in 305 dagen – heeft Adolf Langhout ALH Dur-ham Eve, als vaars goed voor 88 punten. ‘Durham werkt heel goed op deze fami-lie’, vat Langhout samen. ‘De raskwalitei-ten passen goed bij elkaar, dat geldt ook weer bij O Man. Maar die combinatie moet zich wel nog bewijzen.’ Elly Mae staat nog steeds op Mayerlane, net als haar dochter ALH Durham Eve. Een veertigtal nakomelingen van Lead

Mae is in eigendom van Mayerlane. Ver-der is de nafok verspreid over talrijke be-drijven. Ook in Nederland is nafok van de Lead-mandochter terug te vinden. De 87 pun-ten stiermoeder BW Marshall Mae – een rechtstreekse Bellwood Marshalldochter van Lead Mae – bij de familie Bartels in Balkbrug haalde in haar eerste lactatie 11.775 kg melk met 4,4% vet en 3,6% ei-wit in 305 dagen. Haar 88 puntendochter B Morty Mae, van Morty, komt nu in beeld met 12.616 kg melk en 3,9% vet en 3,3% eiwit in 305 dagen. Don Mayer: ‘Er zijn zo’n zeven bedrijven waar de familie erg goed scoort. En ook op het gebied van genomic selection komen nakomelingen van de familie bovendrij-ven. Wat er ook gebeurt, over Lead Mae en haar dochters zullen we altijd blijven pra-ten. Dat is het mooie van deze koeien: ze maken elk op hun beurt hun eigen ver-haal.’ l

Whittier-Farms Lead Mae (v. Leadman), 95 punten Productie: 8.07 305 16.942 4,7 3,3

Crockett-Acres Durham Mae (v. Durham), 87 punten, prod.: 2.04 305 11.898 4,4 3,4

47V E E T E E L T m e i 1 2 0 0 9 47

VX08_Lead Mae.indd 47 11-05-2009 13:47:42

MET GEPASTE TROTS PRESENTEREN WIJ: DE LELY ASTRONAUT A3 Next

VAN DE UITVINDERS VAN HET ROBOTMELKEN: BEPROEFDE TECHNOLOGIE IN EEN FRAAI NIEUW JASJE. OPNIEUW BEWIJST LELY ZICH ALS ONBETWISTE MARKTLEIDER OP HET GEBIED VAN GEAUTOMATISEERD MELKEN.

Duurzaam, betrouwbaar en uiterst concurrerend als het gaat om exploitatiekosten per jaar. Een uniek melkproces (per kwartier) en dito kwaliteitsbewaking. Een opvallend overzichtelijk managementsysteem brengt alles in beeld wat u nodig heeft om proactief te opereren. Nu inclusief uitgekiende managementinstrumenten om de optimale verhouding melken/voeren vast te stellen.

Maar het állerbelangrijkste: het is een Lely ...

innovators in agriculture

Uw specialist voor rundveestallen

Contacteer ons voor de verkoper van uw streek:ZUID NEDERLAND:

ALTEZ WEST - B-8700 Tielt TEL.: 0032 51 259999ALTEZ OOST - B-3670 Meeuwen TEL.: 0032 11 790200 T Centraal 0032 70 211 102

NOORD NEDERLAND:ALTEZ NOORD - NL - 7681 KA Vroomshoop TEL.: 0032 546 570285

[email protected] www.altez.be

Comfortabel groeien naar meer koeien

Vestaweg 58938 AV [email protected]

stallen met strategie

U wilt een grotere stal, maar niet meer werk?

Wij bieden een totaaloplossing van koecom-

fort tot koeverkeer. Plus een strategische

aanpak: eerst het denkwerk, dan het ijzer-

werk. Neem contact op met uw lokale dealer

of bel 058 233 2000 voor een afspraak.

U wilt een grotere stal, maar niet meer werk?

Wij bieden een totaaloplossing van koecom

fort tot koeverkeer. Plus een strategische

aanpak: eerst het denkwerk, dan het ijzer

werk. Neem contact op met uw lokale dealer

of bel 058 233 2000 voor een afspraak.

Advertentie Veeteelt kwart pagina mei 2009.indd 1 7-5-2009 13:30:48


VX08_p48.indd 48 12-05-2009 13:46:09

Wat is uw ambitie?

”Mijn koeien realiseerden in de afgelopen twee jaar een levensproductie van bijna 55.000 kg melk. Door een goede verzorging en extra aandacht voor en na het kalven zijn mijn koeien in staat deze productie te halen. ForFarmers ondersteunt mij hierbij, door het bieden van goede voorlichting en het leveren van ondersteunende producten. Zo realiseer ik een duurzame veestapel.”

ForFarmers, Postbus 91, 7240 AB Lochem, T: +31 (0)573 28 88 00, [email protected], www.forfarmers.eu

’Mijn ambitie is een duurzame veestapel’

Gerrit-Jan ten Holte, 95 melkkoeien, DidamWinnaar Agroscoop®-bokaal 2008

Adv ambitie RV ten Holte Veeteelt.indd 1 14-04-2009 14:09:00

VX07_p02.indd 4 21-04-2009 13:02:05

Fokveeveilingen prijsdrijvend voor de waarde van fokmateriaal

Fokveeveilingen: nuttig of nostalgie?

Traditionele fokveeveilingen in Ne-derland bestaan niet meer. Mond- en

klauwzeer maakte hieraan een einde. Rechtstreeks zijn fokveeveilingen nooit verboden, maar de 21 dagenregeling van het Nederlandse ministerie van LNV maakt het samenbrengen van vee voor verkoop nog steeds onmogelijk. Door die regel moeten dieren na transport 21 dagen op één plaats blijven, terug naar de vee-houder of naar het slachthuis. Ze mogen na de veiling niet direct naar een ander bedrijf, maar moeten minimaal 21 dagen terug naar het bedrijf van herkomst.‘Fokveeveilingen zitten puur op die regel vast’, zegt Bert Meijering, handelaar in fokvee. ‘Ik zie echt niet wat het probleem is. Dieren die op een veiling komen, zijn van hoge kwaliteit en komen van veteri-nair gezonde bedrijven. Laat die boer van het aangekochte dier 21 dagen na afloop van de veiling zijn bedrijf 21 dagen op slot houden voor gebruiksvee. Zo heb je geen kans op ziekteverspreiding.’Een enquête onder zeventig veehouders – uitgevoerd door Henrike Bannink, stu-dente aan de Stoas Hogeschool in Dronten – geeft aan dat interesse in fokveeveilin-gen onder veehouders zeker bestaat (zie figuur 1). ‘Vooral voor prijsbepaling spre-ken veilingen aan omdat de prijs van fok-vee nu alleen tot stand komt door een paar aanbieders op de markt.’ Veehouders staan over het algemeen positief tegen-over veilingen, stelt Bannink. ‘Als ze er zouden zijn, willen ze daar fokvee kopen en ook verkopen. Maar de kwaliteit moet wel hoog zijn.’In tegenstelling tot Nederland blijven fok-

veeveilingen in België wel bestaan, net zoals in andere omringende landen als Engeland en Duitsland. Op 11 juni 2009 vindt in het Oost-Vlaamse Aalter de twee-honderdste editie plaats. ‘Fokveeveilingen zijn voor melkveehouders in de eerste plaats interessant om het betere fokmate-riaal goed tot waarde te brengen’, zegt Eric Lievens, foktechnisch medewerker bij CRV en veilingmeester op de veiling in Aalter. ‘Doordat dieren er één voor één worden verkocht, speelt het spel van vraag en aanbod daar sterker.’

Fokveeveiling als prijsindicatieVeilingen fungeren bovendien als prijsin-dicator in de fokveemarkt, stelt Eric Lie-vens. Het afschaffen van fokveeveilingen is vanuit die visie dan ook nadelig voor de handel in fokvee, valt Bert Meijering hem bij. ‘Vóór de mkz had je op zes of zeven plaatsen veilingen in Nederland. Tot de mkz-periode was er een goede prijsbepa-ling van fokvee. Sinds de stopzetting zijn

Mond- en klauwzeer maakte een eind aan de traditionele

fokveeveilingen in Nederland. De leidraad voor prijsbepaling van

fokvee lijkt daarmee te zijn weggevallen. Is er behoefte aan

fokveeverkoop via een vast circuit zoals een fokveeveiling?

tekst Annelies Debergh

50 V E E T E E L T j a N u a r I 1 / 2 2 0 0 9

a C H T E r G r O N D

50 V E E T E E L T M E I 1 2 0 0 9

VX08_Fokveeveiling.indd 50 11-05-2009 15:33:47

de prijzen van fokvee beduidend lager. Wat is goede kwaliteit nu precies waard? Zonder veiling weet je dat niet.’

Jan Aantjes, vanuit Vion bezig met fokvee-handel, treedt regelmatig als veilingmees-ter op bij veilingen bij bedrijfsbeëindiging. Aantjes veilde al meer dan 200 bedrijven en had zo meer dan 60.000 dieren onder de hamer. Er is regelmatig vraag naar fok-veeveilingen, merkt hij. ‘Voor een aantal boeren is er behoefte aan een fokveevei-ling. Anders bestaat er nauwelijks kans tot het kopen van genetisch hoogwaardig vee. Op een veiling heb je de kans de beste dieren te kopen.’ Toch is voor veilingen geen grote toe-komst weggelegd in Nederland, zo denkt Aantjes. ‘Grote bedrijven willen hun be-drijven vooral gesloten houden. Die vee-houders kopen niet één of twee dieren, maar zijn vaak geïnteresseerd in koppels van tien tot twintig stuks, afkomstig van één bedrijf. De verzakelijking neemt sterk toe. Die bedrijven zie je niet meer op een veiling.’ Fokveeveilingen zijn volgens Aan-tjes met name interessant voor kleinere gezinsbedrijven. ‘Veehouders met bedrij-

ven met vijftig tot tachtig koeien komen graag op een veiling. Deze veehouders ko-pen niet zo snel een grote groep dieren.’ Binnen het milieu van topfokkerij ziet Aantjes wel een veiling bestaan. ‘Voor ver-markting van fokmateriaal op het niveau van evenementen als de HHH-show of tij-dens de NRM blijven veilingen wel interes-sant. Maar dat gaat om een heel klein groepje.’ Ook bij bedrijfsbeëindiging blij-ven veilingen een goede oplossing. ‘Ieder dier vindt in dat geval de beste weg in de verkoop. Zo haal je het maximale bedrag uit de verkoop van je vee.’

Veiling zorgt voor meerprijsFokveeveilingen bestaan in Vlaanderen inmiddels 22 jaar. In de hoogtijdagen pas-seerden daar 200 tot 270 dieren de veiling-ring. ‘In aantallen kennen we nu het grootste dieptepunt ooit’, stelt Eric Lie-vens. Het lage aanbod is deels een na-ef-fect van blauwtong, maar ook sanitaire wetgeving ligt aan de basis. ‘Bedrijven moeten een ibr-statuut hebben voor ze dieren op de veiling kunnen afvaardigen. Nog maar acht procent van de mpr-bedrij-ven voldoet daaraan.’ Toch was er afgelopen jaar veel vraag naar fokvee. Dat komt volgens Lievens door het onderschrijden van het Belgisch quotum en de lange sluiting van Nederlandse gren-zen voor export van fokvee. ‘De vraag naar kwalitatief fokvee op veilingen blijft hoog, maar er is onvoldoende aanbod. We zouden in Aalter vrijwel zeker een grotere omzet kunnen draaien.’ Het effect op de prijs bleef het voorbije jaar niet uit met gemiddelde bedragen van 1583 euro in 2007 tot 1758 euro per verkochte vaars in 2008. Eric Lievens: ‘Het kost veehouders wel meer inspanningen om fokvee op de veiling te brengen, maar het levert op dit moment nog altijd ge-middeld 250 euro meer op dan thuisver-koop.’ Over de gemiddelde meerprijs tussen ver-koop via een veiling of via het circuit van fokveehandel spreekt Aantjes zich gema-tigder uit. Vroeger was dat verschil vol-gens hem groter. ‘Soms beurde je twee- tot driehonderd euro extra door verkoop op een veiling. Dat moet ook gemiddeld min-stens honderd euro extra opleveren om een positieve balans over te houden.’ Aan-tjes verwijst naar de grotere inspanningen bij verkoop via een veiling. ‘De voorberei-dingen kosten veel tijd en energie. Het kost gauw vijftig euro extra.’ Bert Meijering stipt ook het sociale karak-ter van veilingen aan. ‘Kijk maar naar de jongste bedrijfsveilingen met enorme aan-tallen belangstellenden. Een veiling is ook gezellig.’ l

positief: meerwaarde prijsbepalingpositief: sociale contacten en uitdaging inbreng veilingtoppernegatief: niet voldoende kwaliteit aangeboden veenegatief: te hoge organisatiekosten

52%9%

13%

26%

Figuur 1 – Houding van Nederlandse veehouders tegenover veilingen

51V E E T E E L T m e i 1 2 0 0 9 51

VX08_Fokveeveiling.indd 51 11-05-2009 15:28:27


VX08_P52.indd 52 12-05-2009 14:10:46

Nadere informatie verkrijgbaar bij: Pfizer Animal Health, Postbus 37, 2900 AA Capelle aan den IJssel

AMOXICILLINE

PREDNISOLONCLAVULAANZUUR

Met drie krachtige ingrediënten trefzeker bij mastitis

Avu/vh/OP0

509

PÞ zer Animal Health bv ¥ Postbus 37 2900 AA ¥ Capelle a/d IJssel www.pÞ zerah.nl ¥ info@pÞ zerah.nl© 2009 PÞ zer Animal Health b.v.,¨ Merknaam van PÞ zer Inc., N.Y., U.S.A.

AVULOXIL® Diergeneesmiddel

: Geen bekend : zie bijsluiter

Prednisolon vermindert zwelling van de uier snel

Snelle genezing – zeker resultaatAVULOXIL®

VX08_p53NED.indd 4 12-05-2009 14:53:39

De Verenigde Staten staan bekend om hun uitersten

en hun effi ciëntie. De grootte van de Amerikaanse melkvee-bedrĳ ven is niet vergelĳ kbaar met die van de Nederlandse bedrĳ ven, maar ook in Neder-land kan effi ciëntie de kost-prĳ s drukken. Voorbeelden zĳ n het optimaal benutten van de productieca-paciteit van de koe en de bouwkosten van de stal. Stal-inrichter CowHouse organi-seerde hierover eind april een bĳ eenkomst in Heerenveen met een aantal Noord-Ameri-kaanse sprekers.

Kapitaal versus arbeid‘De melkput is het gebied met de grootste invloed op de melkkwaliteit’, vertelde John Paetz, projectmanager bĳ BouMatic VS. ‘Welke melkput de melkveehouder kiest, is af-hankelĳ k van de beschikbaar-heid van kapitaal en arbeid.’ Om de melkput zo snel moge-lĳ k terug te verdienen moet

deze maximaal worden inge-zet, meent Paetz. ‘Dit bete-kent dat de melkput 23 uur per dag in gebruik moet zĳ n.’ Voor een maximale hoeveel-heid melk per uur zĳ n de melktĳ d per koe (kg melk per minuut), de tĳ d van het eerste koecontact tot het moment dat het melkstel is aangeslo-ten en het management in de melkput belangrĳ k.Paetz verdeelde de keuzemo-gelĳ kheid voor een melkstal in enerzĳ ds de visgraat- en de zĳ -aan-zĳ melkstal en ander-zĳ ds de draaimelkstal. De eer-ste stallen werken het meest effi ciënt bĳ twee keer 14. Eén persoon melkt dan 110 tot 120 koeien per uur. Hoe lan-ger de melkput is, hoe hoger de bouwkosten zĳ n en hoe la-ger de arbeidseffi ciëntie is.De effi ciëntie bĳ de draai-melkstal waarbĳ aan de bui-tenkant wordt gemolken, is hoog. Bĳ topsnelheid kan ie-dere zes seconden een melk-stel aangehangen worden.

per van Promat Canada. ‘De boer moet natuurlĳ k koege-drag mogelĳ k maken.’ Als een koe moeilĳ k op kan staan, wil ze ook niet gaan lig-gen en juist als de koe ligt produceert ze het meeste melk. Dan stroomt er zo’n 30 tot 40 procent meer bloed naar de uier. ‘Kĳ k naar de koeien in de stal. Staan ze al-leen met de voorhand in de ligbox? Hoe zĳ n de metalen buizen gesleten? En bedenk daarbĳ dat het gedrag dat re-gelmatig in de stal waar te ne-men is, niet per se het natuur-lĳ ke gedrag is.’Het natuurlĳ ke gedrag van de koe liet Keane zien aan de hand van fi lmpjes over koeien in de wei. ‘Een koe heeft 60 centimeter aan de voorkant nodig om op te staan. Stalen buizen aan de voorkant van de box, of erger nog een muur, zorgen ervoor dat de koe niet natuurlĳ k kan opstaan. De

Vooral melkveehouders met uitbreidingsplannen bezochten de bĳ een-

komst over ‘Nieuwbouw en uitbreiding van melkveebedrĳ ven’ van stalin-

richter CowHouse in Heerenveen. Daar bleek dat het de details zĳ n

die de functionaliteit van de stal bepalen.

tekst Martine Barwegen

Verkoper Chris Keane: ‘De boer moet natuurlijk koegedrag mogelijk maken’

De koe is de baas in de stal

Verkoopmanager

John McFadzean:

‘Waarom zĳ n

in Nederland

alle gordĳ nen

groen in plaats

van wit?’

Met 55 stellen kunnen in een uur 308 koeien worden ge-molken. Dat staat gelĳ k aan 116 koeien per werknemer. De snelheid van binnenlopen van de koe totdat het melk-stel wordt aangehangen be-paalt in Amerika mede hoe groot de draaimelkstal moet zĳ n, het verschil tussen acht en tien seconde is bĳ voor-beeld twaalf stellen.Wat het management betreft is Paetz van mening dat werk-nemers makkelĳ ker te mana-gen zĳ n als het bedrĳ f groot is. ‘Het werk lĳ kt dan steeds meer op een reguliere baan van acht uur, waarin de taken helder zĳ n geformuleerd.’

‘Lunge room’ ‘Het uitgangspunt voor de bouw van een stal is de ruim-te die een koe nodig heeft om op te staan en te gaan liggen. Deze ruimte noemen we in de VS lunge room. Daar draait het om.’ Dat was de bood-schap van Chris Keane, verko-

T H E M A B I J E E N K O M S T

54 V E E T E E L T M E I 1 2 0 0 9

VX08_Cowhouse+bloem.indd 54 12-05-2009 14:19:01

Sjuul Paradijs, hoofdredacteur De Telegraaf:‘Wat zou ik graag eens op een koeienboerderij langsgaan. Ge-woon om met de boer te praten over zijn bedrijf. En dat die boer dan later tegen zijn vrouw zegt: Eindelijk een Amsterdammer die een koe eens over zijn kop aait.’ (Me)

Erik Laarhuis, stierenanalist KI Kampen:‘Goud van oud en het beste van vandaag, dat is ons credo bij de stierenaankoop.’ (Bo)

Johan Hekman, melkveehouder te Punthorst:‘Hoe je een koe over de magi-sche grens van 10.000 kg vet en eiwit krijgt? Geef haar alle dagen een aai over de kop.’ (Me) Wout Zijlstra te Folsgare, sterkste man van Nederland:‘Het geheim? Generaties lang hard werken en veel vlees eten! Mijn beide grootvaders hadden een slagerij. Mijn va-der zat eerst in de veehandel en begon later een slagerij. Wij waren een gezin van harde werkers, niet van sporters. Als we vrij waren hielpen mijn broers en ik mee. Beesten slachten en uitbenen. En on-beperkt eten.’ (LC)

Toon van Hoof, melkveehouder te Asten:‘We hebben vijftig jaar aan het handje van Brussel gelopen. Dat heeft geleid tot een be-paalde mentaliteit. Als we de tijd krijgen kunnen we goed met de veranderingen om-gaan en ik heb alle vertrouwen in een sterke Nederlandse landbouwsector.’ (IS)

Arjan Heidmeijer, melkveehouder te Overschild:‘Op onze veestapel gebruiken wij stieren die zichzelf al dui-delijk hebben bewezen. Snel-heid in de fokkerij zegt mij niets. Dat is meer een com-mercieel verhaal.’ (Bo)

Richard Haytink, melkveehouder te Lochem:‘Er wordt veel gesproken over levensduur, weerbaarheid van

koeien en inkruisen. Dat laatste zie ik als een noodgreep. De problemen met verlaagde weer-baarheid zijn een rechtstreeks gevolg van bloedvernauwing.’ (HI)

naar de slacht te brengen. En ook niet om ze zelf op te eten. Dat hoort bij de levenscyclus. De natuur is daar nu eenmaal wreed in. Om verder te leven moeten we levende dingen eten. Zo heeft God dat ge-maakt.’ (LC)

Edwin Boogaard, fokkerijdeskundige ingeni-eursbureau Heemskerk:‘Levensduur wordt in de inter-nationale fokwaarden, zoals de nvi of TPI, té zwaar ingewogen.’ (HI)

Kees Wantenaar, bestuursvoorzitter Royal Friesland Campina:‘De nieuwe dynamiek in de zui-velmarkt zorgt ervoor dat er binnen onze onderneming alle aandacht is voor melkbestem-ming en het zo goed mogelijk inspelen op ontwikkelingen in de markten voor basiszuivelpro-ducten. Want ons succes ligt ook gewoon bij het slim en ef-ficiënt opereren in kaas, poeder, wei en boter. Het gaat om im-mense volumes en smalle mar-ges en daarmee om veel geld.’ (Me)

Bronnen: Leeuwarder Courant (LC), Internationale Samenwerking (IS), Boerderij (Bo), Melk (Me), HI plus! (HI),

Melkveemagazine (Mm)

koe is slim en bedenkt een al-ternatieve manier, maar dat bezorgt haar enorm veel stress en gaat ten koste van liguren en melkproductie. Ge-broken staal doordat een koe ertegenaan duwt, betekent niet dat het staal slecht is, maar dat het ontwerp ver-keerd is.’ Voor een dubbele rij boxen re-kent Keane zo’n 4,9 meter, 5,4 meter noemt hij perfect, om-dat de koe drie meter nodig heeft om op te staan en te gaan liggen.

Vocht funestDe optimale temperatuur voor de koe is 4 graden Celsi-us. Een droge ruimte is het beste, omdat de temperatuur dan het minst schommelt. John McFadzean, verkoopma-nager van SunNorth stalventi-latie in Canada, begon bij de basis. ‘Als het warm is, moet de luchtsnelheid hoger zijn dan als het koud is. In de win-ter mag vochtige lucht niet tegen het dak condenseren.’ De daken van de stallen van McFadzean zijn daarom geïso-leerd en voorzien van schoor-stenen. ‘Hoe kouder de lucht buiten is, hoe droger het bin-nen is’, legde McFadzean uit. In de zomer doet de isolatie dienst als warmte-afstotend materiaal.‘Bij een goede ventilatie hoort naast dakisolatie een regelba-re luchtinstroom via de zij-kant van de stal’, meent Mc-Fadzean. ‘De buitentempe- ratuur bepaalt de snelheid van de luchtstroom en daar-mee de stand van de gordij-nen. Ventilatoren zorgen op een extra hete dag voor een versnelde luchtstroom om vocht af te voeren. In de win-ter zijn ventilatoren gewild om de koude lucht beter te mengen met de warmere rondom de koeien, om zo het vocht beter af te voeren.’‘En waarom zijn in Nederland alle gordijnen groen in plaats van wit?’, vroeg McFadzean zich af. ‘Witte dakisolatie zorgt ervoor dat de stal indi-rect licht is. Met witte gordij-nen krijg je hetzelfde effect.’ l

Cees ’t Hart, directievoorzitter Royal Friesland Campina:‘De weg naar een meer liberale zuivelmarkt is grillig, dat is niet anders. Op de lange termijn blijft de melkveehouderij in Ne-derland een aantrekkelijke sec-tor. De trend is op die lange ter-mijn echt positief.’ (Bo)

Wouter Steenhuis, stierenverzorger op het ki-station te Giekerk:‘Soms moet je op een dag wel vijf keer douchen. Als ik een dag vrij heb, douche ik dan ook ze-ker niet.’ (Mm)

Jan Aantjes, velingmeester Vion:‘De fokveeveiling werd een suc-ces vanwege mijn liefhebberij voor fokvee. Notarissen die boerenboeldagen organiseren hebben geen verstand van koeien. Ik mag van mezelf zeg-gen dat ik er redelijk kijk op heb. Tot verbazing van de kopers ken ik jaren later nog koeien die ik ooit onder de hamer heb ge-had.’ (Mm)

Jan Roetman, melkveehouder te Kampen:‘Echt speciaal op eiwit fokken, doen we niet, maar we durven wel extreme combinaties te ma-ken. Als je altijd aan het midde-len bent, krijg je alleen gemid-delde stieren.’ (Mm)

Wout Zijlstra:‘Ik heb er geen probleem mee beesten op te fokken en ze dan

K O E I E N B L O E M P J E S

55V E E T E E L T M E I 1 2 0 0 9

VX08_Cowhouse+bloem.indd 55 11-05-2009 13:46:07

Ruim 25 procent van de koeien bĳ Bassingthorpe Holsteins heeft de status excellent

Leven als in een vĳ fsterrenhotel

Geen typisch Britse stal op het erf van Anne Harrison. In plaats van simpel

en sober opgezet, is de vier jaar oude stal in het Britse plaatsje Grantham relatief luxe. ‘We zĳ n naar Nederland geweest om ons te oriënteren op de vraag hoe we konden bouwen met zo veel mogelĳ k aandacht voor de koe’, vertelt Anne.Ze wĳ st op de waterbedden in de box en de ruime afmetingen van de stal. Een so-bere bedrĳ fsvoering past haar niet. Anne

Harrison en haar broer Mark willen het beste voor de koeien van Bassingthorpe Holsteins, een begrip in de internationa-le holsteinfokkerĳ . Van de 150 melk-koeien zĳ n er maar liefst 41 excellent. De melkproductie bedraagt bĳ twee keer daags melken 10.800 kg melk per jaar met 3,8% vet en 3,3% eiwit in 305 dagen.

Anderen laten showenNiet voor niets is Harrisons bedrĳ f een

populair adres voor kopers van fokvee. ‘We verkopen vĳ ftig vaarzen per jaar en hebben er zelf dertig – dat is twintig procent – nodig voor eigen vervanging. Afgelopen jaar leverde de verkoop van fokvee meer dan 100.000 Engelse pond op.’ Op dit moment is dat bĳ na 100.000 euro. Harrison zegt er een goed inko-men mee te halen, wat in schril contrast staat met de situatie in de Britse veehou-derĳ . Afgelopen quotumjaar bleven de

Anne en Mark Harrison doen geen concessies aan de verzorging

van hun veestapel. Een beetje extra luxe kunnen ze zich wel per-

mitteren: de verkoop van fokvee levert ze een paar jaarsalarissen

op. Naar Duitsland exporteerden ze Bassingthorpe Shottle Daisy.

tekst Tĳ men van Zessen

Mark en Anne HarrisonMark en Anne Harrison heb-ben 41 excellente koeien op een veestapel van 150 dieren. Hun bedrĳ f Bassingthorpe Holsteins is een begrip in de holsteinwereld en de geboor-teplaats van Shottledochter Daisy.

Aantal koeien: 150305 dagenproductie per koe: 10.800 kiloGrond: 256 hectareAantal excellenten: 41Vervangingspercentage: 20 procent

Grantham

Van april tot en met september genieten de koeien weidegang

Groot-Brittannië

B E D R I J F S R E P O R T A G E

56 V E E T E E L T M E I 1 2 0 0 9

VX08_Bassingthorpe.indd 56 08-05-2009 11:34:33

Britten twaalf procent onder het quo-tum.De koeien van Bassingthorpe Holsteins zijn regelmatig succesvol op keuringen, zoals onlangs Bassingthorpe Leader Di-lys 10 op de Britse nationale show. De door Will Brothers uit Cornwall gekoch-te Starleaderdochter werd kampioene en is ingeschreven met 95 punten. Zelf gaat Harrison nooit met koeien naar de show. ‘Mark en ik hebben er geen tijd voor op ons bedrijf, dat zou ten koste gaan van de koeien. Ik fok liever een goede koe en laat anderen er succes mee hebben op shows, dat is het beste visite-kaartje voor ons bedrijf. Wel proberen we voordat we een koe verkopen eerst zelf een aantal goede dochters van haar te hebben.’

Covergirl van ShottleHet bekendste visitekaartje is ongetwij-feld Bassingthorpe Shottle Daisy 8 (v. Shottle), de covergirl van Shottle’s pro-motiemateriaal. Deze 94 puntenkoe is eigendom van een Duitse groep fokkers, verenigd in het Daisysyndicaat. Op de nationale show in Oldenburg in 2007, de show waar discussie ontstond over het Duitse fokdoel, werd de 1,65 meter hoge koe op 1b gezet, wat veel ophef veroor-zaakte. Op de RUW-show later dat jaar werd de Shottletelg – waarvan in Duits-land meerdere zonen worden getest – reservekampioene.Anne Harrison is een grote fan van Shot-tle. Een andere oogappel van het bedrijf is de met 92 punten gewaardeerde Bas-singthorpe Shottle Betsy. Zij werd kam-

pioene op de Dairy Event in 2005. Bas-singthorpe zet niet alleen in op genetica van Shottle, maar ook op Goldwyn, Bax-ter en Jasper. Investeren in goede koefa-milies is volgens Harrison een voor-waarde om te verdienen aan fokkerij. Zo kocht Bassingthorpe Holsteins Gold-wynembryo’s uit de bekende ‘one milli-on dollar cow’ Lylehaven Lila Z (v. Dur-ham), de volle zus van Lylehaven Lightning. Een hieruit geboren Baxter-stiertje verkocht Harrison aan Genus ABS, net als een Baxterstiertje uit een Titanicdochter uit de Lou Ettafamilie. Maar de Harrisons fokken niet uitslui-tend voor ki of show. ‘Ons streven is een productieve, economische koe fokken met een hoge levensduur. We voeren de koeien in twee productiegroepen om het optimale uit hun potentieel te ha-len’, zegt Anne. De voermengwagen krijgt dagelijks een menu te mixen van maiskuil, graskuil en luzerne. Daarnaast krijgen de koeien aanvullend een zelf samengesteld krachtvoer dat bestaat uit droge bieten-pulp, geplette tarwe en een eiwitsupple-ment. Harrison verstrekt de veestapel per dier drieduizend kilo van dit meng-sel en betaalt daarvoor zes tot zeven eu-rocent per kilo melk. Van april tot en met september genieten de koeien wei-degang, al komt tachtig procent van de voerbehoefte uit bijvoeding op stal.

Geen mestkelderDe vier jaar oude stal kostte Harrison slechts 1000 tot 1200 euro per koeplaats (exclusief de melkstal), voornamelijk

Bassingthorpe Shottle Daisy 8 (v. Shottle), reservekampioene Duitse RUW-show 2007 en 94 punten

In tegenstelling tot veel andere Britse bedrijven is de stal van Anne en Mark Harrison niet sober opgezet

Bassingthorpe Leader Dilys 10 (v. Starleader), Brits kampioene en 95 punten

doordat er geen kelder onder de stal zit en er niet is geheid. De mest wordt opge-slagen in een groot bassin buiten de stal. Over de waterbedden is Harrison zeer tevreden, hoewel er verwacht mag wor-den dat er bij de hoge productie en twee-maal daags melken nogal wat melk zal achterblijven in de ligplaats. ‘De infec-tiedruk valt mee, we reinigen de boxen tweemaal daags. Dit systeem is goedko-per dan koeien in een potstal huisvesten op stro, het kost niet meer dan een beet-je zaagsel.’ Om de vruchtbaarheid te bevorderen hanteert Bassingthorpe Holsteins een kunstmatig gestuurd dagen nachtrit-me in de stal. Om negen uur ’s avonds wordt automatisch het licht van de zes grote lampen in de stal gedimd. Twee kleine lampjes blijven branden. ‘Voor de romantiek’, lacht Anne. ‘De koeien le-ven hier als in een vijfsterrenhotel.’ l

57V E E T E E L T m e i 1 2 0 0 9

VX08_Bassingthorpe.indd 57 08-05-2009 11:34:55

58 V E E T E E L T M E I 1 2 0 0 9

K O E R I E R T J E S

Voor info/opgave: Veeteelt Postbus 454 – 6800 AL Arnhem tel.: 026 38 98 [email protected]

Nu leverbaar:(Bio)brandstofkorrels

(pellets)Alleen de goedkoopste

durft zijn prijs erbij te vermelden

Af pakhuis, excl. btw

Tevens gezeefde witte of gemengde vezel in pakken of los gestort per 43 m3

Gemengd zaagselBijna stofvrij € 3,00Wit zaagsel € 3,80

Franco huisOok los gestort

mogelijk per 43 m3

Houtvezel en zaagselhandel

Telefoon (072) 503 92 02Fax (072) 503 98 35

www.delangebv.nl

Melkstalvloerproblemen?

’s Morgens de vloer schoon…’s Avonds al op de nieuwe

kunststofvloer melken!

Gladde roostervloeren?Wij voorzien ze van een antislipprofiel met onze

Diamant-stripper. Geen afval, geen stof, diervriendelijk,

goed resultaat.

Vraag vrijblijvend voor informatie en prijsopgave

Een begrip in antislip

OOK VOOR VOERGOOT- RENOVATIE

multiservice v.o.f.

Nijverheidsstraat 57917 PZ GeesbrugTel.: 0524-291637Fax: 0524-291687

kunststofvloeren plex-top-melkstalvloeren reiniging en onderhoud

opruwen stalen bedrijfsvloeren

Vanaf € 5,- per m2 excl. btw

hebobeton.nl

KEERWANDEN ASFALT

NOPBLOKKEN MACH. BESTRATEN

WATERSLANg VEEROOSTERS

BETONPLATEN WATERPuTTEN

KAVELPADEN 0513 416000

BOKANO

Evt. gelost in het werk

diversehoogtes

Al 20 jaar leveranciervan de lactoclean

buisfilters.

Gemaakt van de beste soort cellulose textielvezel gecombineerdmet polyester vezel,met polyester vezel,

waardoor vuil tot 10muwordt gefilterd.

Profiteer nu van dekennismakingskorting

en ontvang bij uw eerste bestelling 1000 stuks voor de prijs van

900 stuks.

bel voor de juiste maat of uw bestelling:

0320-247239 of mail [email protected]

Xsires is gespecialiseerd in het inkruisen van andere rassen op met name de Holsteinkoe. De praktijk wijst uit dat dit de snelle oplossing is tot een duurzame, vruchtbare, efficiënte melkkoe met een hoger rendement.

Fleckvieh uit Oostenrijk, de top voor uiers en

productie, beste klauwen, goed karakter en betaalbaar

sperma.

Hans Kerkhof | 06 52684393 Henk Schoonvelde | 06 21827019

www.xsires.com [email protected]

XsiresDe enige echte

specialist in inkruisen!

Xsires crossbreeding b.v.Tel.: 0566-622765

50% FLV-50% HF v. Ress

02 ve-mei1-koeriertj VL_09.indd 58 12-05-2009 11:45:09

59V E E T E E L T M E I 1 2 0 0 9

RENDEMENTUIT

TOPGENETICA

DAMMELAAN 31 | 9104 GS DAMWOUDETEL.: 0511-424243 | FAX: 0511-423525

[email protected]

www.alh-genetics.nl

EMBRYO’SFOKVEE

KI-STIERENDEKSTIEREN

Kiezen voor kwaliteit!

ALH_koeriertje_0109:Opmaak 1 09-01-0

BEL MET K.I. SAMEN077-3586789 OF FAX 077-3077133

MEER KALVERGELD!Voor lichte geboorten met Belgisch wit!Getest op de Nederlandse melkveestapel! Mg drgRemco v.h. Zandeind 89 97Jaap v. Phaenocryst 93 96Ben v. Boszicht 85 104David v.h. Boszicht * 94 102Sabin v. Phaenocryst * 86 106Filipper van het Aa-Dal * 85 102Fakir de St. Fontaine 80 107Ugo v.h. Boszicht 82 100Nisir van Knedo 80 105

* = superbevruchters!Drg = draagtijd <100 is korterZeer goede bevruchtingVANAF 6,50 EURO per rietje!

Veecom ParingsadviesOp basis van aAa

Al 15 jaar deskundige ervaring!

VEECOMHoofdweg 27, 9627 PA Hellum

Tel. 0598-432343/421729Fax. 0598-432806

E-mail: [email protected]: veecom.nl

Talent x Durham

Scientific Debutante Rae EX-922.02 365d 14.937kg 4.4%v 3.4%e* Reserve Kampioen Madison 2005

De moeder van Debonair

SUPERSAMPLER€15,- per doses

DEBONAIR RED

www.wwsires.nl

wws

Sperma bestellen: 0513 672 200

WWS_Koeriertje_april-1-09 01-04-09 0

Verlaag uw kostprijs

EU-erkend ET-team (nl-126)

HANS HURKMANSET-SPECIALIST

Info en opgave donoren06-389197830492-340920

www.HurkmansET.nl

FOKVEEVEILINGLingen

dinsdag 19 meiAanvang: 10.00 uur

283 afgekalfde vaarzen,100 stuks jongvee en

65 mestkalveren.

ibr-vrijbvd-vrijlepto-vrij

Contact:Johann Bergsma, tel.: 0654253636

Bernd Emme, tel.: 0049170/3313931

Catalogus: www.weu.deTel.: 00494403/93260

EASYLACmobiele melkmachines

Een kleine en handige mo-biele melkmachine die overal inzetbaar is. Leverbaar met 220 V elektro- en/of benzine-motor. Voor koeien, geiten en schapen.

Voor meer info & gratis folder:EASYLAC NederlandTel. 038-3388035

www.dairystars.comAanbod direct van uw collega.

Nieuw: Nu ook voor het vermarkten van

uw particulier rundersperma. O.a.Maarten: Talent X EX90 CB Allen

top-exterieurLuiten Stan: Stadel X

VG86 Respect 4.0% eiwitTom Schonenberg 06-51979380

AGRILIGHT AL 2007

W W W . A G R I L I G H T . N L

• Nieuwe reflector- technologie: 15% méér licht

• Nu beschikbaar in 400 Watt

• 40-45% minder armaturen nodig

No.1 in Fleckvieh

Met Fleckvieh uit Zuid-Beieren:

- lagere veeartskosten- evenveel melk- duurdere stierkalveren- hogere restwaarde- minder trammelant en arbeid- sperma is niet duur

Voor gratis nieuwsbrief,sperma en fokvee:

Stef BeunkTel./fax: 0544 48 23 06Mobiel: 06 514 900 52

E-mail: [email protected]: www.fleckviehkoeien.nl

Te koop: Prima jonge melkkoeien

ibr- en leptovrijTel.: 0527-231252


60 V E E T E E L T M E I 1 2 0 0 9

K O E R I E R T J E S

Voor info/opgave: Veeteelt Postbus 454 – 6800 AL Arnhem tel.: 026 38 98 [email protected]

PBI – praktische boeren index voor betere koeien!

Toekomststieren Op basis van praktijkresultaten

geselecteerd!Koefamilies met melk, eiwit,

exterieur en levensduur!Merkbaar betere stieren.

Goedkoper voor u!Bekijk de toekomststieren van de

maand op de website: www.ki-samen.nl of bel met

077-3586789.

20 miljoen zaadcellen in een rietje

Bel met K.I. SAmeN077-3586789 of fAx 077-3077133

hebobeton.nl

BOKANO WATERSLANG

Nu uw kuil snel en makkelijkafdichten!

BESTEL NU!

Bel naar:0513 416000

KAVELPADPLATEN

320x270x17 cmGelegd in het werk. Supersterk en duurzaam!

LIKSTENENKNZ® P.O. Box 25,7550 GC Hengelo (OV) - Nederland www.knz.nlKNZ® Klantenservice Tel: 074 2444169, Fax: 074 2444170

KNZ® Biotin draagt

een steentje bij aan

gezonde klauwen

020 KNZ Koeriertje KNZ Biotin Veeteelt.indd 14/10/09 1:41:10

StrohakselaarsElektr. benz. of aftakasaandr.

Strolengte naar wens.Gratis infomap.

www.dieren-op-stro.nlfrato, tel.: 024-6411151

Voor informatie:Tel. 0573 25 49 83www. greutink.nl

• Koematten • Koeborstels

• Stalinrichting• Mestschuiven

• Ventilatienokken• Ventilatiegordijnen

• Roosters frezen/zagen

Wij zijn uw leverancier voor:

SCooBY-DUUAllen x Formation

aAa 456321

Super exterieurUierspecialistBenentopperPinkenstier

Du 108

VeeComHoofdweg 27, 9627 PA Hellum

Tel. 0598-432343/421729Fax. 0598-432806

E-mail: [email protected]: veecom.nl

te koop2 roodbonte dekstieren

uit de F-familie:Flecha (Spencer uit Finke

(Stadel uit Flora)),geb. 22-07-2008;

Ferdi (Lawn Boy uit Fleur (Lightning uit Flora)),

geb. 05-07-2008.floris Dorrestijn en

tine van Houselttel.: 0573-401702

te koop dekstieren:2 x Jennylou x O man1 x Shottle x O man

reeds geweidVero Holsteins, molenschot

tel.: 06-38311411


61V E E T E E L T M E I 1 2 0 0 9

Dr. G. A. Hooijer, dierenarts,specialist rundergezondheidTel.: 06 20413146www.h3consultancy.demon.nlE-mail: [email protected]

- onafhankelijk veterinair adviesbureau- bedrijfsanalyse m.b.t. voeding, productie en diergezondheid- schaderapportage- second opinion

bezoek de website!

Tel.: [email protected]

Bel nu: Nederland: 013 - 505 16 58. *** België: 014 - 47 95 44.Bel nu: Nederland: 013 - 505 16 58. *** België: 014 - 47 95 44.Internet:www.ingbur-heemskerk.nl

De bewezen oplossing voor...

Betere vruchtbaarheid• 22,1% meer drachtig-

heden na 200 dagen.

Meer melk• +1,7 liter per koe/dag.

Hogere efficiëntie• 6% meer melk per kg DS.

321

Onderzoek van 3 vooraanstaande universiteiten *) heeft bewezen: dat de effectiviteit van Yea-Sacc®1026

de oplossing biedt voor de 3 kernvragen binnen de moderne melkveehouderij.

Yea-Sacc®1026 als onderdeel van het dagelijks rantsoen geeft:

meer melk, hogere efficiëntie en betere vruchtbaarheid.

*) resultaten gebaseerd op een gemiddelde van 3 onafhankelijke onderzoeken uitgevoerd bij de volgende universiteiten:

Hohenheim, Duitsland, Steingass, 2006; Tartu, Estland, Kaska, Kasmus, 2007; University College Dublin, Ierland, Mulligan, 2007.

VOORKOMPENSVERZURING

ww

w.

ye

a-

sa

cc

10

26

.c

om

m e e r m e l k , h o g e r e e f f i c i ë n t i e , b e t e r e v r u c h t b a a r h e i d

T R I P L E Y O U R S U C C E S S

ACTIE

Te koop: dekstierenIbr-, lepto- en bvd-vrij

Tel.: 06-51608017

dierenarts

tel.: 0344-682727DE CROB embryotransfer

fax: 0344-682288

FREEK LOK EN BERT SCHUTTEdierenartsen

Drontentel.: 0321-317275

ERKENDEET-TEAMS

Te koop: stierv. Duplex, mv. Cash

3.01, 311 d., 8780 kg, 4,57% vet, 3,55% eiwit4.01, 305 d., 8723 kg,

4,57% vet, 3,59 % eiwitH. de Jong, EnspijkTel.: 0345-651 377

Te koop: dekstiertjesuit super koefamilies

AB en hoger met 3.60% eiwit

O man x Titanic x DurhamClassic x Morty x Lee

Ramos x Duplex x O manVirzil x Shottle x O man

Caps Farm Tel.: 06-40630587

Wilt u besparen op voerkosten?

Gebruik:

Speciaal ontwikkelde gistcultuur voor verbetering

pensfermentatieZorgt voor een betere

voereffi ciency

Kĳ k op:www.speerstra.com

of bel:+31(0)514 569001

relatieve luchtvochtigheid

tem

pera

tuur

HITTESTRESSGRAFIEKVOOR MELKKOEIEN

www.speerstra.com, [email protected]

tel.: 0514 569001fax: 0514 569002

www.centralalbertafarms.com

Tel:001.403.391.6260


F O O D G R O U P

F O O D G R O U P

Colours for coated paper:Pantone 281 CVC

Pantone 3005 CVC

Pantone 376 CVC

Colours for CMYK printing:100%C · 80%M · 30%K

100%C · 20%M

100%Y · 60%C

Colours for uncoated paper:Pantone 288 CVU

Pantone Process blue CVU

Pantone 382 CVU

Colours for uncoated paper: VionType

B Frutiger BoldF O O D G R O U P

Voor inlichtingen:Vion Rundvee 0900-8212182

of rechtstreeks: J. Aantjes 0183-632150

Zie www.vion-in-nederland.nl

Gevraagd koop- en leasemelk 2009/2010

ZUIDERSMA Info kantoor Nieuw Roden Agro Vastgoed bij Pieter Visser Tel.: 0594-517315 of 06-22800290 Fax: 0594-517513

Aanbod koopmelk: o.a. 4,27% – 4,34% btw – 4,42%

Aanbod leasemelk: o.a. 4,27% btw

Overig aanbod: 1,7 ha prima tuin-/landbouwkleigrond nabij Dokkum (Fr.) Gevraagd: KOOPMELK/LEASEMELK

www.zuidersma.nl

D O E N !D E N K E N

De ideale ligplaats!Denkt u aan nieuwe ligboxafscheidingenen/of ligboxbedekking?DSD heeft dé oplossing voor u bedacht:

De zeer complete serieSter® ligboxafscheidingenHet superzachte en duurzame5 Sterren Koebed®

Fortuinweg 4 - 8 • 9101 PE DOKKUMTel. 0519 228 100 • www.dsd-stalinrichting.nl

Uierproblemen?Mastitis, hoog celgetal, lage productie.

Wij helpen u met het oplossen van het probleem.

Tel.: 0592-371741www.microbioticum.com

BV

� arbeidsverlichtend: geen gesleep meer met zaagselbalen/-pakken;de Vliebo Zaagseldoseerwagen verdeelt het zaagsel gelijkmatig;vóórin de boxen

� minder klauwproblemen en meercomfort; resulterend in betere prestaties

� werkt onder alle omstandighedendankzij vijzeltransportsysteem

� uitgevoerd met bovenlosser:360º wendbaar

Vliebo is tevens leverancier van maïs- en ruwvoedermixdoseerwagens

Gildetrom 163905 TC VeenendaalTel. +31 (0)318 519 [email protected]

Vliebo ZAAGSELdoseerwagen

MEER MELK UIT ZAAGSEL?

s t s p e r m a b e s c h i k b a a r

Bel nu: Nederland: 013 - 505 16 58.België: 014 47 95 44.

Bel nu: Nederland: 013 - 505 16 58.België: 014 - 47 95 44.

beste van ABS ItaliëBenares

Benares-dochter:Benares Pasta

Bombay

xWells

xAerostar

xBlackstar

beste van ABS ItaliëBenares

ACTIESTIER

Calf-O-Tel: een uniek concept ...

w w w . c a l f o t e l . c o m

gebruiksvriendelijkheid:

Opsluiten van het kalf methet uitneembare voorhek.Hok en hek zijn kantelbaar

Mogelijkheid voor

1-4 pag. Veeteelt-hekwerk 31-01-2008 10:43 Pagina 1

Uierproblemen?

BEL OP DINSDAGOCHTEND: +31 (0)26 38 98 806

EN 48 UUR LATER LEZEN DE VEEHOUDERS UW AANBOD!

ADVERTEER MET UW MEEST ACTUELE INFORMATIE!

62 V E E T E E L T M E I 1 2 0 0 9

A G R A R I S C H O N R O E R E N D G O E D

VX08_p62_AOG.indd 62 12-05-2009 10:28:41

Leon Veerman boetseert met fantasie vanuit ronde vormen

Stierenkop in brons

Naast geïnspireerd kunstenaar is Leon Veer-man een boeiend verteller. In het atelier

achter zijn woning in Bodegraven geeft hij met een breed gebaar aan dat zijn jeugd zich afspeel-de op de kaasmarkt. Grootvader was koeienboer in Zevenhoven, vader was handelaar in boerenkaas. Wie Veerman (58 nu) hoort vertellen over zijn jeugd, ziet en ruikt als het ware de oude taferelen. Zelf tekende hij graag en veel, maar vader Veer-man hield hem voor dat kunstenaars veelal nog geen droog brood wisten te verdienen. En dus werd het de handelsschool en twee dagen per week in de kaashandel.Spijt van die opleiding heeft hij niet. Die bracht hem in vele landen, in Ca-nada bijvoorbeeld, waar hij in de bosbouw leek terecht te komen. Maar hij kwam terug en startte als 24-jarige een opleiding aan de kunstacademie in Utrecht. Leon Veerman werd een gedreven beeldhouwer, die al snel reputatie genoot vanwe-ge zijn particuliere opvatting en stijl. Zijn blijvende inspira-tie: de natuur.‘Met de bol als uitgangspunt maakt hij talloze beelden als onderzoek naar de vorm’, zo werd zijn werk ooit aangeduid. ‘Hij laat zien wat er gebeurt als je een gat maakt in een ge-sloten bol, of wanneer je binnen de ronding van een bol een rechthoekige kern maakt.’ Eigenlijk moet Veerman zelf het verhaal vertellen, te midden van geheel of bijna voltooide beelden. Vaak hebben ze vogels tot onderwerp: ‘De schil-vorm, afkomstig van een bol, blijkt ook de vleugels van een vogel te kunnen uitbeelden. Of aanrollende golven.’Beroemd is zijn stierenkop, gebaseerd op dezelfde princi-pes. ‘De kracht en de dreiging heb ik pogen weer te geven. De expressieve houding. Die essentie heb ik proberen te vangen in het beeld.’ Ook van de stierenkop denkt Leon Veerman dat hij is ge-slaagd in die opzet. Maar hij blijft een beetje een twijfelaar. ‘’s Avonds loop ik vaak nog even naar de werkplaats. Zit het

goed? Heb ik met minimale middelen weten te zeggen wat ik bedoel? Heb ik de kern getroffen?’ Doorgaans gaat Leon Veerman met een gerust gemoed naar bed.

Leon Veerman exposeert van 29 mei t/m 28 juni in galerie Wildevuur, Zwiggelterweg 4 te Hooghalen, tel. (0031) (0) 593-592411. Open vrij. t/m zo. van 12.00-18.00 uur. Met vele anderen (waaronder Paul Ceulemans) exposeert hij tot half okto-ber in Interart beeldentuin, Gouverneursweg 6c te Heeswijk-Dinther, tel. (0031) (0) 413-293328. Open do. t/m zo. van 13.00-17.00 uur.

Koe(i)enkunst-agenda

• Geke Hoogstins, Yvonne van Burk en Anita Ammerlaan tonen hun werk t/m 22 mei in kunst-café De Galerie, Dorpsstraat 40 te Warmond, tel. (0031) (0) 71-5123064. Open dagelijks van 10.00-17.00 uur.

• Paul Ceulemans exposeert van 29 mei t/m 14 juni met een meer dan levensgroot bronzen stie-renbeeld in galerie Van Loon & Simons, Taalstraat 53 te Vught, tel. (0031) (0) 73-6840015. Open wo. t/m vrij. van 11.00-17.00 uur, za. en zo. van 12.00-17.00 uur.

• Jan Groenendijk en Roel Gort tonen met vele anderen t/m 13 september beelden in galerie La Lanka, De Warren 17 te Tijnje, tel. (0031) (0) 513-571154. Open do. t/m zo. van 13.00-17.00 uur.

tekst Reimer Strikwerda

Geke Hoogstins: Ladies in Green (2009), 40 x 80 cm

Leon Veerman: Stier (brons), 20 x 22 cm

K O E E N K U N S T

63V E E T E E L T m E i 1 2 0 0 9

VX08_koe en kunst.indd 63 12-05-2009 12:04:26

Dat een fikse overbezetting in de ligboxenstal zijn tol eist is al langer duidelijk, maar het Wetenschapsinstituut in het Amerikaanse Chazy nam de proef op de som. Het Duitse vakblad Elite publiceerde over het onderzoek, waarbij 92 oudere koeien en 44 vaarzen in een vierrijige ligboxenstal werden gehuisvest. Bij een bezettingsgraad van 100 procent hadden alle koeien een ligbox en vreetplek. In de daarop-volgende weken bleef het aantal koeien gelijk, maar werd de bezettingsgraad opgevoerd tot 115, 130 en 145 procent. Bij een overbezetting van 145 procent lag de gemiddelde dagproductie ruim twee kilo lager dan bij een bezetting van 100 procent. Het celgetal steeg daarentegen met 100.000 cellen per milliliter melk tot 236.000. Bij vaarzen zijn de gevolgen van overbezetting nog groter. De daling van de dagproductie bij een overbezetting van 145 procent was 4,1 liter groter dan bij oudere koeien in dezelfde situatie.Overbezetting heeft ook invloed op het gedrag van de koei-en (zie tabel 1). Bij een bezetting van 100 procent liggen de koeien 1,1 uur per dag meer dan bij een bezettinggraad van 145 procent. Staan in het looppad neemt met gemiddeld 0,7 uur per dag toe. De tijd dat een koe in het voerhek staat (ongeveer vijf uur per dag) neemt opvallend genoeg niet af en ook de totale drogestofopname blijft gelijk.

De wil van rundveehouders om te investeren is fors afgeno-men, zo meldt marketingspecialist AgriDirect. Uit een meerjarig onderzoek blijkt dat 27 procent van de melkvee-houders in 2009 nog uitbreidingsplannen heeft, terwijl dat in 2008 nog 42 procent bedroeg. De huidige melkprijzen zorgen ervoor dat veel veehouders investeringsplannen voorlopig in de ijskast zetten. Uit het onderzoek bleek dat veehouders vooral minder wilden investeren in voermeng-wagens. Het aantal veehouders dat wil investeren in trek-kers en nieuwbouw blijft nagenoeg gelijk.AgriDirect heeft in opdracht van Stichting Weidegang ook onderzoek gedaan naar het weiden van melkvee. Daaruit blijkt dat bijna twee derde (64 procent) van de melkveehou-ders nooit heeft berekend wat het kostprijseffect van wei-degang is. Tussen het saldo van weiden en permanent op-stallen kan op bedrijfsniveau een verschil zitten van meer dan 10.000 euro. Slechts een derde van de weidende melk-veehouders heeft de afgelopen vijf jaar zijn beweidingssys-teem, veelal ingegeven door gewoonte, heroverwogen. Twee derde van de veehouders die dit wel deed, koos daar-na voor een ander beweidingssysteem.

Overbezetting kost melk

Investeringsdrang neemt fors af

Tabel 1 – Gevolgen van de bezettingsgraad in een ligboxenstal

Hogere omzet melk en kaas in België

Minder investeringsplannen voor voermengwagens

De gemiddelde Belg kocht vo-rig jaar 53,89 liter melk en afgeleide melkdranken en be-steedde daar 50,38 euro aan. De totale melkbesteding steeg daardoor met 7,5 procent ten opzichte van het voorgaande jaar, zo meldt het Vlaams Centrum voor Agro- en Visse-rijmarketing (Vlam). De prijs-stijging voor witte melk be-droeg in 2008 14,75 procent. Het aangekochte volume wit-te melk per inwoner steeg met 1,3 procent. Het aandeel

van de witte melk binnen de consumptiemelk is, na jaren-lange daling, weer gestegen. De kaasaankopen bleven sta-biel in volume. De gemiddel-de Belg kocht in 2008 11,85 kg kaas en spendeerde daar-aan 108 euro. De kaasprijs steeg gemiddeld met tien pro-cent. Opvallend is het succes van Belgische kaas in het voorbije jaar. In 2008 won kaas van eigen bodem drie procent marktaandeel in de totale verkoop.

Onkruidgids voor maisteelt‘Optimalisatie van onkruid-bestrijding in mais’ is de naam van een nieuwe bro-chure die uitgegeven wordt door het Landbouwcentrum voor Voedergewassen, kort-weg LCV. Met deze infogids wil het LCV de Vlaamse mais-telers een handleiding aan-bieden om tot een geslaagde

onkruidbestrijding te komen.Behalve informatie over de voornaamste onkruiden en bestrijdingsmiddelen in mais omvat de brochure ook tips voor preventie en optimale aanpak van onkruiden in mais.

De publicatie is na te lezen op de website www.lcvvzw.be

bezettingsgraad (%)

100 115 130 145ligtijd (uur/dag) 12,3 12,0 11,5 11,2staan in looppad (uur/dag) 1,3 1,6 1,7 2,0herkauwen (uur/dag) 8,5 8,5 8,4 8,1herkauwen tijdens het liggen (uur/dag) 8,0 7,9 7,4 7,0

V O E R V O O R B O E R

64 V E E T E E L T m E i 1 2 0 0 9

VX08_voer voor boer.indd 64 12-05-2009 15:57:33

www.veeteeltforum.nl: grasseizoen 2009

‘Vergeleken met de jaren tachtig is weidegang dras-tisch afgenomen’, zo meldde Frits van der Schans van het Centrum voor Landbouw en Milieu. Hĳ sprak tĳ dens een zuivelsymposium over ver-duurzaming van de zuivelke-ten. ‘Verschillende onderzoe-ken geven aan dat 12 procent van de melkveebedrĳ ven niet meer aan weidegang doet. Maar de werkelĳ kheid is har-der. De veestapel is sinds 1984

gehalveerd, veel koeien gaan pas na de eerste snede naar buiten en vaak blĳ ven de koeien ’s nachts binnen. Het aantal koeien dat we daad-werkelĳ k buiten zien lopen is veel harder teruggelopen dan die 12 procent.’ Van der Schans noemde weidegang een ‘unique selling point’. ‘De melkveesector zou er goed aan doen om alles in het werk te stellen om weidegang te behouden.’

Minder weidegang dan gedacht

Uit de resultaten van een grootschalig tankmelkonderzoek blĳ kt 65 procent van de deelnemende melkveebedrĳ ven af-weerstoffen tegen bvd te hebben. In totaal 3134 melkvee-houders hebben de afgelopen maanden naar aanleiding van een speciale actie van de Gezondheidsdienst voor Die-ren (GD) vrĳ willig hun tankmelk laten onderzoeken op de aanwezigheid van afweerstoffen tegen bvd. De postcodege-bieden die beginnen met het cĳ fer 2 en 3 in de provincies Zuid-Holland en Utrecht vallen negatief op door respectie-velĳ k 78 en 77 procent ongunstige uitslagen. In het gebied waar de postcodes met een 9 beginnen, onder andere Gro-ningen en het noorden van Drenthe, werd in slechts 57 pro-cent van de monsters afweerstoffen gevonden.Volgens Hilmar van Weering, dierenarts bĳ de GD, liggen de uitslagen in de lĳ n van de verwachting. ‘In eerdere quick-scans en tankmelkonderzoeken van deelnemers aan het bvd-bestrĳ dingsprogramma vonden we gemiddeld ongeveer 60 procent ongunstige uitslagen. Bvd blĳ ft hierdoor onver-minderd onze aandacht vragen.’ De aanwezigheid van af-weerstoffen betekent overigens niet dat het virus op het bedrĳ f actief is. Veehouders met een ongunstige uitslag krĳ -gen het advies de bvd-situatie verder in beeld te brengen.

Zuid-Holland en Utrecht tellen de meeste bedrĳ ven met afweerstoffen tegen bvd in de tankmelk

Twee derde tankmelk test bvd-ongunstig

Duitsland steunt melkveehouders

Zoals elk jaar krĳ gt het grasseizoen ook in 2009 weer uitgebreid aandacht op het Veeteeltforum. In bĳ na twee maanden tĳ d brengen ongeveer driehonderd reac-ties het reilen en zeilen rondom grasteelt bĳ de verschillende forumdeelnemers aan het licht. Dat begint bĳ de bemes-ting, waarin behalve hoeveelheden dier-lĳ ke mest ook de keuze voor kunstmest in korrel of vloeibare vorm uitgebreid onder de aandacht komt. De uitwisseling van reacties loopt breed-

uit. Al dan niet weiden, de keuze van het maaitĳ dstip, elk aspect van de grasoogst is besproken. De moeilĳ ke weersomstan-digheden voor het oogsten van de eerste snede dit jaar komen aan bod, net als de navenant grote grasopbrengsten. De uit-wisseling blĳ ft doorgaan met inmiddels de eerste gesprekken over de verwach-tingen rondom de tweede grassnede.

Fors lager saldo in eerste kwartaalHet saldo van een gemiddeld melkveebedrĳ f met 580.000 kilo melkquotum lag in het eerste kwartaal van 2009 ruim 18.000 euro lager dan in dezelfde periode vorig jaar. Dat heeft het Landbouw Eco-nomisch Instituut (LEI) van Wageningen UR becĳ ferd. Be-langrĳ kste oorzaak hiervan is dat de totale opbrengsten

zĳ n gedaald met 19.000 euro, veroorzaakt door de veel la-gere melkprĳ s. De kosten van veevoer daalden met 2000 euro, die van meststoffen na-men met 400 euro toe. Uit-gaande van de huidige melken voerprĳ zen verwacht het LEI dat het jaarsaldo over 2009 ruim 60.000 euro lager uit gaat vallen dan in 2008.

Discussieer mee op www.veeteeltforum.nl > koe en voer > grasseizoen 2009

De Duitse overheid gaat als eerste Europese lidstaat melk-veehouders helpen om de lage melkprĳ s te overleven, meldt Agriholland. Zo mogen Duitse melkveehouders hun belasting later afdragen, komt er ruimere hulp bĳ in-vesteringen, gaan de premies omhoog en komen er garan-tieregelingen. Landbouwmi-nister Aigner heeft dat be-kendgemaakt nadat op een

EU-beraad in Luxemburg be-sloten werd dat er geen ver-dere Europese maatregelen komen om de melkveehoude-rĳ te steunen. De Europese Commissie ver-hoogde begin dit jaar wel de exportpremies op boter, kaas en melkpoeder. Sinds maart koopt Europa ook melkpoe-der en boter op, maar de com-missie is tegen nog meer steun.

65V E E T E E L T M E I 1 2 0 0 9

VX08_voer voor boer.indd 65 12-05-2009 15:57:52

2 0 0 9

19 mei Fokveeveiling te Lingen (Duitsland)20 mei Fokveeveiling te Krefeld (Duitsland)26 mei Fokveeveiling te Leer (Duitsland)29-31 mei Franse nationale show te Saint Brieuc (Frankrĳ k)29 mei-1 juni Algemene landbouwbeurs te Ledegem (W.Vl.)3 juni Fokveeveiling te Hamm (Duitsland)4 juni Fokveeveiling te Bitburg (Duitsland)6 juni Fokveedag ‘De lage lande’ te Driebruggen (Z.H.)10 juni Fokveeveiling te Cloppenburg (Duitsland)10 juni Fokveeveiling te Osnabrück (Duitsland)10-11 juni Demodagen Ruwvoer2009 te Lelystad (Fl.)11 juni Melkveeveiling te Aalter (O.Vl.)17-18 juni Duitse nationale show te Oldenburg (Duitsland)20 juni Fokveedag te Putten (Gld.)24 juni Provinciale fokveedag Zeeland te Colĳ nsplaat (Z.)27 juni Fokveedag Twente te Saasveld (Ov.)2-4 juli Deense nationale show te Herning (Denemarken)7-10 juli Royal Show te Warwickshire (Groot-Brittannië)21 juli Provinciale fokveedag Vlaams Brabant te Bogaarden (Vl.Br.)25 juli Veekeuring Noord-Friesland te Wouterswoude (Fr.)24-29 juli Landbouwtentoonstelling te Libramont (Wallonië)30 juli Fokveedag te Markelo (Ov.)1 augustus Dierenshow Drenthe te Beilen (Dr.)3 augustus Landbouwtentoonstelling te Opmeer (N.H.)7 augustus Keuring Agrifair te Wierden (Ov.)8 augustus Fokveedag te Hellevoetsluis (Z.H.)8 augustus Fokveedag te Oldebroek (Gld.)8 augustus Fokveedag te Vriezenveen (Ov.)16 augustus Provinciale fokveedag te Beveren (O.Vl.)20 augustus Provinciale fokveedag te Oostmalle (Antw.)29 augustus Fokveedag te Apeldoorn (Gld.)29 augustus Fokveedag Zuid-Nederland te St.-Oedenrode (N.Br.)2-6 september Europese Jongefokkersschool te Battice (Wall.)5 september Fokveedag Bathmen-Laren te Bathmen (Gld.)6 september Gewestelĳ ke fokveedag te Eeklo (O.Vl.)8 september Nederlandse Gras- en Maismanifestatie te Vrede- peel (Limburg)12 september Provinciale fokveedag te Gistel (W.Vl.)15-18 september Space te Rennes (Frankrĳ k)16-17 september Dairy Event and Livestock Show te Warwickshire (Groot-Brittannië)17 september Demodag Ruwvoer2009 te Lelystad (Fl.)19 september NK Veebeoordelen te Heerenveen (Fr.)26 september Gewestelĳ ke fokveedag te Oudenaarde (O.Vl.)29 september- World Dairy Expo te Madison (VS)3 oktober 10 oktober Nationale vleesveemanifestatie te Ermelo (Gld.)14-16 oktober Landbouwvakbeurs te Den Bosch (N.Br.)16-17 oktober Saksische holsteindagen te Cavertitz (Duitsland)22 oktober RUW-show te Hamm (Duitsland)22 oktober Veekeuring Fryslân te Oenkerk (Fr.)28 oktober CRV Koe-Expo te Den Bosch (N.Br.)3-5 november Rundvee Relatiedagen te Hardenberg (Ov.)23 november DHV-Eliteveiling te Hamm (Duitsland)24-26 november Rundvee Relatiedagen te Gorinchem (Z.H.)

V O O R U I T B L I K

Agrifi rm ................20, 42, 43Altez .................................48Arntjen .............................24Bakel, Van ........................62Barenbrug .........................13Boehringer Ingelheim ..16, 17Boer, De ...........................48Brouwers ..........................42CID Lines ..........................52Cowhouse ........................43CRV ......................14, 34, 35De Rooy ...........................25DSD ..................................62ForFarmers .......................49Heemkerk, Ing.bur. .....43, 61Hendrix UTD ....................52Heus, De ..........................38Intervet Schering Plough 4, 67Lely ..................................48

Meko ................................25Nedap Agri .......................13Pfi zer Animal Health ...53, 68Pre Mervo ........................42Regent Ingrediënts ...........24SAC ....................................2Semex ................................6VDK Agri ..........................42Veldman & Dĳ kstra ...........24Vervaeke ..........................24Vion .................................62Vliebo ...............................25VSM .................................25World Wide Sires ................3Zuidersma .........................62

Bĳ sluiters: Quartes, regio Zuid-WestTimmerman, regio Zuid-West

A D V E R T E E R D E R S I N D E X

Neder land

Arbeid en personeel

Mei 2 (28 mei) – Werken met personeel lĳ kt niet voor ieder-een weggelegd en is voor veel veehouders een nieuw feno-meen, zo blĳ kt uit een uitgebreide special. Ook staan we stil bĳ voeding en methaanemissie.

Speciale jubileumuitgave

Juni 1/2 (18 juni) – Met een speciale uitgave viert Veeteelt zĳ n 25 jaar bestaan. Een korte terugblik met onder meer een verkiezing van de beste koefamilie van Nederland en Vlaan-deren vormt de aftrap van de jubileumuitgave. Maar er wordt vooral ook vooruitgekeken naar de toekomst.

VOOR ALLE REGIONALE, NATIONALE EN INTERNATIONALE EVENEMENTEN

ROND DE KOE:

W W W. V E E T E E LT. N L

A G E N D A

66 V E E T E E L T M E I 1 2 0 0 9

VX08_agenda_Ned.indd 66 12-05-2009 12:59:30

VX04_p04NED.indd 4 05-03-2009 15:27:29

Staphyloccus aureus en Streptococcus uberis zijn de belangrijksteveroorzakers van een hoog celgetal. De droogstand is de beste tijd om afte rekenen met subklinische mastitis en het celgetal te verlagen. De droog-standinjector Orbenin Extra geeft zeer hoge genezingspercentages voorStaphyloccus aureus en biedt tot 100% effectiviteit tegen Streptococcusuberis.

Hoe dat kan? Dat komt door de ‘dynomillisatie’ van het anti-bioticum, het gepatenteerde maalproces dat uniek is voorOrbenin Extra. Dit geeft de fijnste en meest homogene deeltjes,met als resultaat een hoge penetratie in de uier en een hoogbacteriologisch genezingspercentage.

Het resultaat is minder subklinische mastitis en een lager celgetalin de volgende lactatie.

GED

YNOMILLISEERD

VO

OR

HOGE PENETRA

TIE

Reken af met een hoog celgetal,zet droog met Orbenin Extra Dry Cow

Hoge penetratie - hoog genezingspercentage

Pfizer Animal Health bvPostbus 37 • 2900 AA Capelle a/d IJsselwww.pfizerah.nl • [email protected]© 2009 Pfizer Animal Health b.v., Capelle a/d IJssel® Merknaam van Pfizer Inc., N.Y., U.S.A.

OEDC

/VH/

0509

/OP

Orbenin Extra DRY COW: •Diergeneesmiddel-uitsluitend voor diergeneeskundig gebruik-REG NL 6901-UDA. •Werkzame bestanddelen: Samenstelling per injector (3,6 g): cloxacilline (als benzathine cloxacilline): 600 mg. •Doeldier: Rundvee •Indicaties: Ter behandeling van mastitis tijdens de droogstand veroorzaakt doorStreptococcus agalactiae, Streptococcus dysgalactiae, Streptococcus uberis en Staphylococcus aureus. Ter preventie van mastitis tijdens de droogstand veroorzaaktdoor Arcanobacterium pyogenes. •Toedieningswijze en dosering: Suspensie voor intramammaire toediening. Na de laatste melkbeurt 1 maal toedienen, 1 injector perkwartier. Niet combineren met bacteriostatische antibiotica. Niet bedoeld voor koeien met een droogstand korter dan 42 dagen. Niet gebruiken tijdens de lactatie.•Contra-indicaties: Geen bekend. •Wachttermijnen: (Orgaan) vlees: nul dagen. Melk: - na afkalven bij meer dan 42 dagen na behandeling: 48 uur. - na afkalven binnen42 dagen na behandeling: 44 dagen na de laatste behandeling. •Bijwerkingen: Geen bekend. •Bewaren: Bewaren beneden 25º C. Niet in de koelkast of vriezer bewaren.•Nadere informatie: zie bijsluiter of op aanvraag beschikbaar bij de registratiehouder (e-mail: [email protected]) Registratiehouder: Pfizer Animal Health BV- Postbus 37 - 2900 AA Capelle a/d IJssel - Nederland.

Orbenin Veeteelt.qxd:Orbenin FARMER WP Ad A4 05-05-2009 11:54 Pagina 1

VX08_p68NED.indd 4 09-05-2009 13:22:36

Veelteelt mei 2009

Documents

Transcript of Veelteelt mei 2009