Van de redaktie - venvn-spv.nl€¦ · Van de redaktie . Vrij snel na het vorige nummer: een nieuwe...

Plektrum is het verenigingsblad van de Nederlandse Vereniging van Sociaal Psychiatrisch Verpleegkundigen en vershyschijnt in februari juni en november

Kontributie voor de NVSPV f69- per jaar Voor studenten en uitkeringsshygerechtigden is het tarief f2250 respekshytievelijk f3450 Voor donateurs f40shyAdres Spui 41 1273 MP Huizen Postrekening 4424927 NVSPV Heeg

Dagelijks bestuur Eric Duffels (voorzitter) 05134-1898 lies van t Slot (sekretaris) 02152-54558 Tiny van Beek (penningmeester) 05154-2794 (na 2000 uur)

Kopij Kopij voor het eerstvolgende plekt rum nov88 dient binnen te zijn voor 1-10-88 as (getypt) Maximale lengte van de artishykelen 5 agrave 6 blz

Redaktie-adres Harry de Graaff Terschelling 23 3524 AV Utrecht 030-895087

Redaktie Harry de Graaff Theo Fredriksz Cor Augustijn Henk Hiemstra

Technische uitvoering zetdruk Pankreat Utrecht Fotografie Cor Augustijn

Aantal leden per 13188 680

Copyright Copyright berust bij de schrijver of schrijfster illustrator of fotograaf Deze artikelen mogen worden overgenoshymen met bronvermelding maar na overshyleg met de redaktie

w

Van de redaktie 3

Ledenvergadering 4

Toekomst HBOV 6

G Raaf 12

Voetvolk 1 13

Voetvolk 11 16

Kommissie Supervisie 17

SPV krijgt de schu Id 19

Bestuur 20

HBOVaan het woord 21

De nieuwe naam Wij kozen voor Plektrum Een korte en krachtige naam met een duidelijke beteshykenis die grafisch gezien oacuteoacutek mogelijkheshyden biedt_ Volgens Koenen plektrum (gr plegravektron =citerpen) klein plaatje waarshymee de snaren van een lier in de oudheid thans die van mandoline en citer getokshykeld worden De naam is toepasselijk omdat deze beshydoeld is voor het voortbrengen van iets positiefs in dit geval de ontwikkeling van een beroepsgroep Hij raakt daarbij -naast hoge en lage- ook gevoelige snaren

2

Van de redaktie

Vrij snel na het vorige nummer een nieuwe PLEKTRUM Er komt stroomlijn in het uitkomen Een gevarieerd aanbod met enige aktiviteiten uit de NVSPV Wij gaan nu met vakantie sluiten het redaktie-lokaal De persen worden stilgezet Aan de brievenbus hangen we echter een groshyte postzak om al uw SPV nieuws uit het land op te vangen (of als u eacuterg ver in het veld werkzaam bent uit Timboektoe Honoloeloe) De redaktie wenst u een prettige vakantie ervan uitgaande dat dit meer plezier geeft dan hulpshyverlenen Tot in de herfst

NVSPV gaat opleidingsproblemen te lijf 1

De NVSPV wil verandering aanbrengen in de onduidelijke afstemming van opleiding en werkveld Een 2e doel is het verbeteren van het ondershylinge kontakt Daartoe is op 28 maart 1988 in Utrecht het Centraal Orgaan Opleidingen van SPV (de COO-SPV) opgericht DH orshygaan bestaat uit vertegenwoordigers van de NVSPV opleidingsinstituten RIAGGs en APZ-en De deelnemers zijn SPV en zullen het mishynisterie van WVC gaan adviseren over opleishydingsvraagstukken in een overkoepelend overlegorgaan

Ter informatie Naast de NVSPV hebben ook andere beroeps- en belangengroepen in de GGZ zo een overleg Samen met de COO-SPV zal de groep uiteindelijk de mishynister van advies dienen Binnen onze beroepsgroep zal het adviesorshygaan er als volgt uitzien - van elke RIAGG 1 SPV - van elke andere GGZ instelling 1 SPV - van elke opleiding 1 SPV van de NVSPV leden van de

Kommissie Opleidingen

De COO-SPV zal als een autonoom orgaan binnen de vereniging participeren Voor vershydere informatie M de Boer E Duffels K Onderwater bull

Ledenvergadering 25 mei

Voor wie er niet was

De halfjaarlijkse algemene ledenvergade- leden vwb het ABVNKABO lidmaatschap ring (ALV) op 25 mei was weer druk be- niet geheel vlekkeloos Punten om nog eens zocht Zon kleine dertig leden (ca 4) wa- bij stil te staan ren met het bestuur naar Harderwijk getoshygen om daar over de belangen van de SPV- Na twee jaar stapte Jacob Bos uit de Kascie en in het algemeen en van ons allen In het Zijn plaats werd ingenomen door Jan Nijhuis bijzonder te praten en te beslissen Wellicht Willem Oosterhof tekende voor een jaar bij dat het mooie weer en het feit dat er geen studiemiddag op de ALV volgde meespeel- CAD den Binnen het CAD zijn enkele SPV-en aktief om Daarnaast was de uitnodiging met de gebrul- als SPV erkend te worden binnen deze kelijke stukken wel erg laat verzonden Hler- dienst Via de reorganisatie van het CAD zal voor bood Eric Duffels in zijn openlngswoor- ook de ABVAKABO dit streven steunen door den dan ook welgemeende excuses aan met er voor te pleiten dat het CAD lid wordt van belofte voor verbetering Ook het Idelne gele het WAGG zodat de CAO-AGGZ van toepasshybriefje moet als een vergissing worden be- sing zal zijn voor het CAD en zijn werkneshyschouwd

Flnancieeumln Na een vlotte start werd er met recht wat lanshyger stilgestaan bij de financieumlle situatie van de vereniging Een bedrag van enkele duishyzenden guldens aan kontributiegelden over 1987 is nog nooit ontvangen Er ontspon zich een diskussie over welke maatregelen getroffen kunnen worden Vanaf vorig jaar wordt geregistreerd wie er hoeveel (niet) beshytaald Dat biedt perspektieven meenden sommigen Door de penningmeesteresse werd er op gewezen dat mede door deze wanbetalers de kans op een nieuwe kontribushytieverhoging groter wordt De reden waarom niet betaald zou worden werd besproken Zo blijkt het niet duidelijk voor nieuwe leden dat men tevens lid dient te worden van de ABVNKABO Ook blijkt dit op weerstand te stuiten bij sommigen Daarnaast loopt de overgang van student-leden naar werkende

)

z

mers Aldus bij monde van Pim van Loon afshygevaardigde van de bond

HBO-V Een dag voor de ALV is dan tenslotte uitgeshykomen het rapport Inzetbaarheid van de HBO-Verpleegkundige als SPV eindtermen Een stuk waar lang op gezwoegd is door vershytegenwoordigers van de VBBG NVAGG en de NVSPV Het is inmiddels verstuurd aan alshyle betreffende opleidingen

Beleidsplan Het bestuur heeft in samenspraak met de ALV besloten een beleidsplan te ontwikkeshylen liefst voor de duur van 5 jaar Daar prof adviesbureaus vrij prijzig zijn (tussen 17000- en f30000-) wordt er gedacht aan een student die er een afstudeerprojekt van wil maken Onderhandelingen hierover zijn bezig Verwacht wordt dat de kosten hierbij onder de f7000- zullen blijven

F

Beja Wuift treedt af

Studiedagen

Om een en ander goed voor te bereiden zal het bestuur onder leiding van een onafhankeshylijk leidsman twee dagen in konklaaf gaan zo is besloten Tijdens de volgende ALV in november zal een tussenverslag volgen

Aftredende bestuursleden Tiny van Beek trad af als penningmeesteresshyse Zij mag oa verantwoordelijk worden gesteld voor de invoering van een nieuw boekhoudingssysteem waardoor deze mateshyrie begrijpelijker en dus eenvoudiger is geshyworden Beja Wulff trad af als public relations bestuurslid Voornamelijk van haar hand en hoofd is de binnenkort uit te komen brochure van de NVSPV Beiden werden bedankt met aftredende Tiny van Beek registratie wanbeshybloemen talers

Nieuwe bestuursleden Gerard Lohuis en Kees Onderwater werden beiden herkozen ook al vanwege gebrek aan kandidaten Het gebrek was zo groot dat er nu nog een vakature bestaat De aanwezige leden konden ook geen kandidaat leveren Gevolg is dat de overgebleven portefeuille wordt verdeeld over de andere bestuursleshyden die het daardoor nog weer drukker kriJshygen Omdat de ALV een nieuw bestuurslid moet aanwijzengoedkeuren kan de vakature niet eerder dan november vervuld worden Wie 0 wie

Rest nog de datum van de volgende vergadeshyring 24-2-88 Deze keer wel een studiemiddag Ideeeumln voor onderwerpen zijn van harte welkom Sturen naar het sekr van de NVSPV Punten voor de CAO kunnen naar hetzelfde adres maar dan wel voor eind juli zodat het bestuur deze nog kan meenemen naar het overleg op 15 augustus Sekr NVSPV Spui 41 1273 MP Huizen

RINO Oost-Nederland (081J240844) kondigt de volgende studiedagen aan

27 september 1988 - Psycho-educatieve gezinSbegeleiding bij (chronisch) psychiatrische patieumlnten inschrijven tot 01-09-88 plaats Apeldoorn

27 november 1988 - Aids en GGZ inschrijven tot 15-10-88 plaats Arnhem

Beide dagen zijn bedoeld voor medewerkers in de intramurale en ambulante GGZ in OostshyNederland

5

Toekomst HBO-V in 1992 eerst vervolgopleiding en supervisie

24 Mei 1988 Is het rapport van VBBG NVAGG en NVSPV inzake eindtermen voor de Inzetshybaarheid van HBDV-en als SPV uitgekomen De redaktie van PLEKTRUM kreeg deze aanshygeboden op de ledenvergadering van 25 mei il (vers van de pers) Daar er tussen het aanbieden en uitkomen van PLEKTRUM korshyte tijd zit (een weeacutek) hebben we besloten de belangrijkste passages uit dit rapport te koshyplAren Het rapport bestaat uit de hoofdstukken 1 Inleiding 2 Algemene toelichting op de eindtermen SPV voor HBDV-en 3 Eindtermen SPV voor HBDV-en 4 Aanbevelingen ten aanzien van vervolg akshytiviteiten

Met name hoofdstukken 3 en 4 ziet u hier geshyplaatst en vanuit hoofdstuk inleiding wershykwijze van de kommissie Inmiddels hebben de opleidingen dit rapport ook ontvangen

redaktie

14 Werkwijze van de kommissie De Kommissie Eindtermen SPV zou in eerste instantie de eindtermen voor het beroep van SPV vastleggen zodat hiermee niet alleen voor korte termijn gewerkt kon worden aan opleidingstermen voor HBOV-en maar ook aan een lange-termijn-beleid voor het ondershywijs voor SPV-en waar opleidingen voor Bshyopgeleide vepleegkundigen met een verkorte HBOVmiddotopleiding en andere varianten evenshyeens een plaats konden vinden Deze brede doelstelling kon niet binnen een periode van enkele maanden worden gerealiseerd terwijl er met de HBOV-inzetbaarheid haast was geshyboden Vanuit verschillende MGZGGZ-opleishydingen was al enige tijd sprake van kleinshyschalige initiatieven om HBOV-en via vrijstelshylingen in de MGZGGZ en speciale kopgroeshypen boven de HBOVals SPV op te leiden Het werd belangrijk geacht dit experimentele onderwijs in een vroeg stadium te voorzien van landelijke eindtermen Bovendien zou met het opgaan van de VBBG in de HBOshy

6

raad de deelname vanuit het onderwijsveld in de Kommissie Eindtermen SPV opgeshyschort worden wanneer het werk niet in een korte periode kon worden afgerond De Kommissie Eindtermen SPV heeft op grond van bovengenoemde overwegingen besloten de werkzaamheden te beperken tot het vaststellen van de eindtermen voor de scholing waarmee HBO-verpleegkundigen als sociaal-pSyChiatrisch verpleegkundige in de ambulante sektor werkzaam zouden kunshynen worden Deze eindtermen zouden afshygestemd moeten worden op het regulier onshyderwijs voor B-verpleegkundlgen zodat er weliswaar verschillende opleidingen zijn voor B-verpleegkundlgen en HBO-verpleegshykundigen die als SPV werkzaam worden maar de uitkomst uiteindelijk leidt tot beshyroepsbeoefenaren die In dezelfde mate voor het beroep van SPV geschikt zijn Dit punt wordt nader uitgelegt in paragraaf 22

De Kommissie Eindtermen SPV is gestart op 30 oktober 1987 en heeft na 4 vergaderingen het eindrapport eind maart 1988 afgerond Het rapport is door de participerende organishysaties gefiatteerd in april 1988 Het is vervolshygens doorgezonden aan de HBO-raad (als reshypresentant van het onderwijs) en de Geneesshykundige Hoofdinspektie voor de Geestelijke Volksgezondheid Tevens wordt het rapport toegezonden aan de betrokken onderwijsinshystellingen de hogeschOlen met hoger geshyzondheidszorgonderwijs de departementen van WVC en OampW en de WAGG (werkgevershysorganisatie AGGZ)

Hoofdstuk 3 Eindtermen SPV voor HBOV -en

31 Professie verpleegkunde De sociaal-psychiatrisch verpleegkundige

kan een verpleegkundige identiteit gestalshyte geven kan dit vertalen in een beroepsprofiel in de AGGZ het sociaal-psychiatrisch vershypleegkundig profiel

kan op basis van dat profiel en de geleershyde theorieeumln een bijdrage leveren aan het onderkennen van sociaal-psychiatrisch verpleegkundige hulpvragen en zorgbeshyhoeften van de verschillende doelgroeshypen in het AGGZ-veld kan in dat verband een verpleegkundig antwoord daarop formuleren en uitvoeshyren heeft uitgebreide informatie over en een visie op mogelijkheden om andere beshyroepsgroepen instanties of personen te potentieumlren ten behoeve van een sociaalshypsychiatrisch verpleegkundige taakstelshyling heeft een duidelijke visie op organisatorishysche en strukturele voorwaarden waaronshyder het profiel van SPV en het AGGZ-veld gemanifesteerd kan worden kan vanuit de verpleegkundige identiteit keuzen maken naar de doelgroepen waar hijzij zich op richt heeft zicht op de grenzen waarbinnen het beroep van SPV zich afspeelt

Toelichting de HBOV zal in zijn algemeenshyheid bekend zijn met het verpleegkundig beshyroepsprofiel Voor het beroep van SPV is vooral de vertaling naar de ambulante geestelijke gezondheidszorg van belang

32 Sociaal-psychiatrische verpleegkunde De eindtermen onder de noemer sociaalshypsychiatrische verpleegkunde vormen het belangrijkste gedeelte van de aanvullende scholing voor HBOV-en die als SPV werkshyzaam willen zijn Minstens de helft beter zelfs tweederde van de omvang van de aanshyvullende opleiding dient aan deze eindtershymen besteed te worden

321 Algemene attitude De HBO-verpleegkundige kan voor het beshyroep van sociaal-psychiatrisch verpleegkunshydige

een relatie aangaan met de klieumlnt en deze verder hanteren waaronder ook valt het beeumlindigen van de relatie met de klieumlnt de eigen persoon hanteren in het hulpvershyleningsproces onderkennen welke effekten het eigen geshydrag heeft op de klieumlnt respekt opbrengen voor de positie van de klieumlnt en trachten deze in staat te stellen een optimaal gebruik te maken van diens mogelijkheden in gegeven situaties in psychopathologische verschijningsvorshymen de kontekst van het dagelijks leven herkennen

Toelichting het gaat bij deze eindtermen om houdingsaspekten De attitude wordt geshyvormd door persoonlijke achtergrond door opleiding door opgedane levenservaring en door zelfkennis

322 Doelgroepen De HBO-verpleegkundige heeft zich voor het beroep van SPV kennis en vaardigheden eishygen gemaakt ten behoeve van de volgende groepen en aandachtsgebieden jeugdzorg - volwassenenzorg - ouderenzorg De SPV kent de hoofdlijnen van beleid visie op zorgverlening en de aan het zorggebied gerelateerde verschijnselen van de drie boshyvengenoemde kategorieeumln klieumlnten De SPV heeft in dit kader ook specifieke problemashytiek bij vrouwen (fasen-problematiek incest ed)

Daarnaast dient de HBOV voor het beroep van SPV kennis te hebben van de problemashytiek en de hulpverlening bij bijzondere groeshypen waaronder

chronisch psychiatrische patieumlnten etnische minderheden verslaafden chronisch zieken geweldslachtoffers

Toelichting van een SPV mag worden vershywacht dat hij of zij enige kennis heeft van de betreffende groepen en zich in ieder geval voldoende kan inleven in de speciale probleshymatiek bij deze groepen Het is van belang om na enkele jaren te bezien in hoeverre de hulpverlening aan bepaalde groepen klieumlnten reeds in de HBOV voldoende aan bod komt (zie ook 23)

323 Sociaal-psychiatrische kennis en vaardigheden De HBOV dient voor het beroep van SPV tenshyminste te beschikken over

kennis op het gebied van psychopatholoshygie en (sociale) psychiatrie waaronder alshyle voorkom~nde psychiatrische ziekteshybeelden kennis van psychosociale fenomenen als angst agressie seksualiteit inzicht in ontstaan en manifestatie van (lashytente) psychosen en persoonlijkshyheidsstoornissen inzicht in psycho-dynamische ontwikkeshylingspsychologische en interaktietheoshyrieeumln

7

vaardigheden om psychologische theoshyrieeumln te benutten om menselijk gedrag betekenis te geven en om de eigen beshyhandelwijze te onderbouwen en te verantshywoorden kennis van psychotherapeutische benashyderingswijzen kennis van de theoretische grondslagen en werkprincipes alsmede de vaardigheid om psychotherapeutische deeltechnieken (met name ontleend aan de systeemtheoretische benadering de groepstherapie en de direktieve therapie) te hanteren ten behoeve van verpleegshykundige doelstellingen het vermogen de samenhang van somatishysche psychologische psychiatrische en sociologische aspekten te signaleren en bij het werk te betrekken kennis en vaardigheden ten aanzien van de behandeling en de nazorg van chroshynisch psychiatrische patieumlnten met name ten aanzien van casemanagement sociashyle vaardigheidstrainingen (Goldstein) netshywerkbenadering begeleiding klieumlntsysteshymen en handicapbenadering kennis en vaardigheden op het gebied van verouderingsprocessen

kennis ten aanzien van de acute psychiashytrie krisisinterventie en methoden voor krisisinterventie vaardigheden om normaliserend op te treshyden in krisissituaties en in geval van acute psychiatrie de meest aangewezen hanshydelwijze te kiezen (bemiddeling doorvershywijzen zelf handelen inschakelen andere hulpverleners noodzaak indikatiestelling opname) inzicht in het effekt van eigen gedrag op anderen en vaardigheid de reakties daarshyop bewust als feedback te hanteren kennis van de meest voorkomende psyshychofarmaca en hun bijwerkingen de efshyfekten te herkennen bijwerkingen te sigshynaleren en een bijdrage te leveren aan de toepassing van medikatie voor zover de wettelijke bevoegdheden van verpleegshykundigen een en ander toelaten vaardigheden om faktoren uit het dageshylijks leven van mensen te ontwikkelen tot een sociaal netwerk dat de klieumlnt onshydersteunt beheersing van gespreksvaardigheden

systeem-theoretisch

8

n

Toelichting bovengenoemde onderdelen dienen een belangrijke plaats te hebben in het opleidingsprogramma aangezien deze kennis en vaardigheden slechts marginaal in de HBOVaangeleerd worden en deze wel noodzakelijk zijn voor de beroepsuitoefening van SPV-en Aanbevolen wordt om zoveel mogelijk aan te sluiten bij de werksituatie te werken met behulp van casuiumlstiek uit de praktijk maar ondanks deze casuiumlstiek het totale scala van de problematiek in de AGGZ in het oog te houden Verder dient ook hier gewezen te worden op de dynamiek van de eindtermen Er is sprake van ontwikkelingen in het behandelaanbod die kontinu dienen te worden ingebouwd in de scholing tot SPV

324 Overige kennis en vaardigheden voor de beroepsuitoefening in de praktijk De HBOV die het beroep van SPV uitoefend

heeft kennis van preventie als visie en van preventie-strategieeumln en epidemiologie kan in het eigen werk een signalerende taak uitoefenen wat betreft kondities die een bevorderende dan wel belemmerenshyde invloed hebben op de geestelijke geshyzondheid en kan deze signalen doorgeven ten behoeve van preventieve aktie heeft basiskennis ten aanzien van dienstshyverlening (waaronder konsultatie) en kooumlrdinerende taken in de hulpverlening kan zelfstandig samenwerken met andere disciplines in het uitvoeren van zorgverleshyning en het ontwikkelen van beleid en voorwaarden in de hulpverlening kan het eventueel ontstaan van konflikten in interdisciplinair verband onderkennen en hanteren heeft kennis en vaardigheden in de sashymenwerking in teamverband bezit vaardigheden op het gebied van vershyslaglegging administratie en rapportage van gegevens van klieumlnten en overdracht van klieumlnten

325 Sociale kaart De HBOV dient voor het beroep van SPV

bekend te zijn met allerlei voorzieningen ter ondersteuning bij materieumlle en immashyterieumlle nood (sociale kaart) bekend te zijn met verwijzingsprocedures en andere overlegsituaties vanuit de RIshyAGG met andere instellingen op het geshybied van de (geestelijke) gezondheidsshyzorg

deze informatie aktief te kunnen benutten als ondersteuning van eigen verpleegkunshydige zorgverlening en bij het verwijzen van klieumlnten naar andere hulpverleners en instanties in samenwerking met andere hulpverleshyners zowel binnen als buiten de eigen inshystelling aan klieumlnten kontinuiumlteit van zorg te bieden

326 Kwaliteit van de beroepsuitoefening De HBOV dient voor de beroepsuitoefening van SPV

in staat te zjjn het sociaal-psychiatriscr verpleegkundig proces methodisch te hanteren in staat te zijn het eigen funktioneren aan de orde te stellen en daarover verantshywoording te kunnen afleggen in staat te zijn een aandeel te leveren bij het uitvoeren van onderzoek

Toelichting van de HBOV die als beginnend SPV in de AGGZ komt werken kan nog niet worden verwacht dat deze al aan kwaliteitsshysystemen als intervisie en interkollegiale toetsing kan meedoen het is van groot beshylang dat men eerst in supervisie leert het eishygen handelen bespreekbaar te maken en daarbij zowel methodische als bejegeningsshyaspekten evalueert De eerste twee eindtershymen die hiervoor geformuleerd zijn dienen dan ook niet via theoretische scholing in het aanvullend onderwijs te worden gerealishyseerd De HBOV dient bij aanvang van het dienstverbandde stage gedurende een jaar supervisie te krijgen van een ervaren SPV Deze supervisie moet onderscheiden worshyden van de werkbegeleiding in de RIAGG en dient onder verantwoordelijkheid van de onshyderwijsinstelling plaats te vinden De eindterm geformuleerd onder het laatste aandachtstreepje is van belang in verband met de noodzaak tot onderbouwing van het eigen beroep Gezien de beperkte ruimte van de scholing tot SPV zal men zich hier vooral dienen te richten op een analytische manier van denken en het hanteren van onderzoekshyresultaten vanuit de bewaking van de kwalishyteit van het beroep

33 Recht De SPV dient als regel kennis te hebben van onderdelen van het Nederlands recht Jeugdshyrecht sociale zekerheidswetgeving wetgeshyving op het gebied van de uitoefening van het beroep en de rechtspositie van de psychiatrishysche patieumlnt en de geestelijk gehandicapte

L

relatie aangaan met de clieumlnt

De HBOV dient voor het beroep van HBOV kennis te hebben van regelingen betrefshyfende de verantwoordelijkheid en aanshysprakelijkheid van sociaal-psychiatrisch verpleegkundigen kennis te hebben van de rechtspositie van patieumlnten in het algemeen en van die van psychiatrische patieumlnten en geestelijk geshyhandicapten in het bijzonder en van de vishygerende wetgeving zoals KrankzinnigenwetlBOPZWet op de Geshyneeskundige Behandelovereenkomst op de hoogte te zijn van interne regelgeshyving op het gebied van privacybeschershyming inzagerecht klachtrecht dossiershyvorming op de hoogte te zijn van bepaalde aspekshyten van het jeugdrecht waaronder kindershybeschermingsmaatregelen van juridishysche consequenties van kindermishandeshyling en van het echtscheidingsrecht inzicht te hebben in de consequenties van bovengenoemde wetgeving en reglemenshytering voor het handelen als SPV in de praktijk

Toetichting binnen diverse HBOV-scflolen wordt nogal verschillend orngegaar1 met het leergebied recht Het ooderwerp krijgt op de ene school meer aandacht dan op de anshydere Regionagrave~ zalgekeken ~nen te WGf- den wejke la~nelgt_er zijn Vaf betFeft J1Ccedill noodzakelijke~kennis voor HBOV-en die als SPV in de N3Gl willen werkenln de aanvullende scholingccedillient echter vooral de nadruk te liggen op~praktischoe-coosegraveQtlenties van allerlei regelingen voormiddot de beroepsuitmiddot oefening bijvQOrbeeld door middel van ccedilashysuiumlstiekbesprekiflgen De eindtermen op het gebied van recht dienen gez~nmiddot te worden als een onderst~g van de l$irrdferJlileri IcirctOQfI desociaal-~~ltefliatrische be~t)epsuitoefamp ning (par 32)

34 Struktuur van de (geestelijke) gezondshyheidszorg en de instellingen voor ambulante geesteUlke gezondheidszorg

Eindtermen op macroviveau

De SPV dient vertrouwd te zijn met de strukshytuur van de geestelijke gezondheidszorg en de plaats van de ambulante sektor in het bijshyzonder de RIAGG hierbinl1en De HBO-verpleegkundige dient voor het beshyroep van SPV te beschikken over

kennis van taken en hulpverleningsmogeshylijkheden van andere GGZ-instellingen en de afbakening daarvan met de AGGZ inzicht in vormen van samenwerking van bereoepsbeoefenaren in de GGZ (met nashyme in het kader van de RIAGG en met de eerstelijnsinstellingen) kennis van financieringssystemen in de (A)GGZ kennis van overheidsbeleid en beleid van koepelorganisaties en andere begravelangenshyorganisaties in de (A)GGZ

DesQclaal-peychiatrisch verpleegkUfldige behQort veacuterder vertrouwd te lijn met strukshytuur organisatie en beleid in de instecirc~ingen voor ambulante geestelijke gezondheidszorg (met name de RIAGG) De HBOV dient vOOf het beroep vanSPV te beschikken 9ver

kennis van de doelstellingen van ambu- lantfil geestelijke gezondheidszorg in een regio kennis van deerket1Jingsvoorwaarden van de inSte~~en VOOI ambulante geestelijke gezondherdszorg

10

kennis van de verschillende zorgsoorten en organisatievormen daarvan in de RIshyAGG inzicht in en ervaring met de werkwijze en huisregels in een instelling voor ambulanshyte geestelijke gezondheidszorg waaronshyder kennis van het informatiesysteem dossierregels en diverse reglementen in de RIAGG en kwaliteitssystemen in de RIshyAGG kennis van taken en bevoegdheden van de verschillende RIAGG-medewerkers inzicht in beleid en management van een instelling voor ambulante geestelijke geshyzondheidszorg zowel wat betreft interne als externe beleidsvoering inzicht in besluitvormingsprocessen en vormen van medezeggenschap

ToelicbUng in de opleiding voor HBOshyverpleegkundigen zal over het algemeen de struktuur van de gezondheidszorg en de inshystellingen daarin aan de orde zijn geweest In de aanvullende scholing voor het beroep van SPV ligt het aksent op de plaats van de

AGGZ in het bijzonder de RIAGGs De eindtermen over de struktuur van de AGGZ en de instellingen hierbinnen dienen vooral gezien te worden als ondersteunend bij de eindtermen rond de sociaalmiddot psychiatrische beroepsuitoefening

Hoofdstuk Aanbevelingen ten aanzien van vervolgaktiviteiten

1 De HBO-verpleegkundige zal een opiei ding tot SPV volgen die kwa inhoud geshydeeltelijk afwijkt van de MGZGGZshyopleiding voor B-verpleegkundigen aanmiddot gezien HBOVen B-verpleegkundige een verschillende achtergrond hebben kwa kennis en ervaring De eindtermen die in het voorliggende rapport voor HBOV-en zijn voorgesteld zijn echter dusdanig afgestemd op het onmiddot derwijs voor B-verpleegkundigen dat het mogelijk is om eacuteeacuten beroepsniveau voor SPV-en te handhaven

Dringend wordt aanbevolen dit Uitshygangspunt bij de verdere ontwikkelingen in het onderwijs te handhaven

2 De nu geformuleerde eindtermen voor HBOV-en dienen te worden vertaald in een opleidingsprogamma van circa een jaar gekoppeld aan supervisie door een SPV

3 Het onderwijs dient in eerste instantie in de MGZGGZ-route ontwikkeld te worden gelet op de daar bestaande kennis en ershyvaringen de noodzaak om voor het beshyroep van SPV eacuteeacuten duidelijk onderwijsnishyveau aan te houden dat ook landelijke strekking heeft

4 De huidige kopgroepen MGZGGZ zijn in ieder geval gehouden de geformuleerde eindtermen te realiseren

5 Er dient een begeleidingskommissie te komen waarbinnen de verschillende SPVshyopleidingen voor HBOV-en gestroomlijnd worden Tevens dient er een evaluatieshykommissie te komen om na enkele jaren te bezien of de opleidingsprogrammas voldoende aansluiten op de ontwikkeling in werkveld en onderwijswereld

6 Na de experimenteerfase dient bekeken te worden hoe de verschillende leerroumiddot tes voor het beroep van SPV in het ondershywijs struktureel ingebouwd kunnen wormiddot den Tevens dienen de AWBZshyerkenningsnormen te worden aangepast wanneer HBOV-en via een reguliere route als SPV in de AGGZ werkzaam kunnen zijn

7 Op korte termijn -na uitkomen van de SPV-eindtermen- dienen NVAGG NVSPV GHIGV en (vertegenwoordigers van) de betrokken hogeschoien te overleggen over de uitwerking van het onderwijs In de praktijk De diverse participanten hebben ieder een aantal taken waar te maken Teshyvens dient de WAGG betrokken te worden bij het (her)formuleren van aanstellingsshynormen en arbeidsstagekontrakten

11

Schrijven en de GGZ als drug

door G Raaf

Schrijvers en hulpverleners hebben met elshykaar gemeen dat ze observeren de pen hanshyteren en hun omgeving nodig hebben om te kunnen werken Bij de schrijver houdt de arshybeid op als het produkt op papier staat De hulpverlener gaat dan nog enige tijd door Hoe het hulpverlenen werkt weten we allen De schrijver leest in de notulen vakbladen kranten en legt zijn oor te luisteren in de wanshydelgangen op zoek naar nieuws Door nieuws te bewerken wordt geprobeerd om dit zo aan te passen dat het aantrekkelijk wordt om te lezen de lezer prikkelt en aanzet tot verder denken Onze GGZ vormt een rijke bron van inspirashytie Hier worden trends geboren begrippen uitgevonden onbegrijpelijk vakjargon gehanshyteerd Een prachtzin lees ik in de GGZ-Gazet van maart jl klieumlnten die in aanmerking koshymen voor psycho-therapie zijn geprotoproshyfesslonaliseerd (dit zou zoiets betekenen als psycho-therapie minded zijn) Een maand later lees ik in datzelfde blad een mooie kop over diezelfde psycho-therapie veranderingen bij klieumlnt en organisatie minshyder Bijenkorf maar meer Hema Woordshykunstenaars zijn het denk ik dan De menshysen die dit soort woorden of zinnen uitvinden hehben talent Een andere kreet die ik dan weer op mijn werk hoor is jobrotation Het verklarend woordenboek hierbij zegt Als je op leeftijd bent uitgeblust en opgebrand en nog steeds bij de RIAGG wil werken kun je proberen

12

-

door middel van jobrotation van plaats te vershyanderen met een kollega van een andere afmiddot deling Na deze facelift schijn je nog jaren mee te kunnen gaan voordat je in WAO penshy

sioen of FUT belandt Wat onze managers al niet verzinnen om ons gelukkig te maken roep ik soms vershyheugd uit Oudere werknemers willen ze geshywoon niet kwijt ze doen er alles aan om de omstandigheid op de werkvloer te verbeteshyren en en een gezonde kompetitie op te zetshyten Regelmatig werpen ze daarom een blik in de tuin van buurman kommercie De nimmer verwelkende bloem Beloning na werken werd geplukt met het plan om deze zeldzame plant uit te delen aan de meest in het oog 10middot pende werknemer Een bonuspremie geven heet dit in dagelijkse taal Een ander wonder op de markt van welzijn en geluk komt van de filosoof (in een kookshyboek thuis ontdekte ik dat dit een heerlijk geshyrecht is) Vroeger waren er dominees en pastoors daarna psychologen en psychotheshyrapeuten (Waar blijven de SPV-en G Raaf) Sinds kort is er voor wie worstelt met grote en kleine levensvragen de filosoof lees ik in een dagblad Filosoof Hoogerdijk uit Zeist zet zijn praktijk (en portemonnee G Raaf) open voor menshysen met levensproblemen En zo schrijdt de GGZ voort Aan de ene kant de nieuwe zakelijkheid en efficieumlncy andershyzijds een onuitputtelijke bron voor een ieder die ook een graantje wil meepikken op de markt van de ellende-industrie en onuitputteshylijk voor kabaret en literatuur (G Raaf blijft zijn eigen medicijn gebruiken)

Voetvolk in de frontlinie (deel I)

een verslag door Harry de Graaff

Inleiding Op 23 maart 1988 vond er in Utrecht een symposium plaats georganiseerd door de eveneens In Utrecht gevestigde RINO (Regionaal Instituut voor Nascholing en OpleIding) De titel van het symposium luidde Het voetvolk in de frontlinie SPV-en en Bshyverpleegkundigen krijgen gewoonlijk te weinig aandacht op kongres sen en stushydiedagen in de psychiatrie Toch zijn zij degenen die het dagelijks kontakt met veel patieumlnten onderhouden aldus de inshyformatiefolder De folder meldt tevens Er zijn de laatste jaren veel aksentverschuishyvingen op het gebied van de geestelijke gezondheidszorg Er lijkt meer aandacht te komen voor de invloed van de sociale omgeving van de patieumlnt de oprichting van beschermende woonvormen de toeshynemende belangstelling voor case manashygement en zorg-kooumlrdinatie en als laatste het zelfbeschikkingsrecht van de patiiijnt Ter gelegenheid van het 5-jarig lustrum waren er meerdere sprekers uitgenodigd In de ochtend-uren vond een presentatie plaats van een zestal ervaringen uit de praktijk Daarna ging de aandacht uit~ naar algemene tendensen en konklusies Professor Kuilman hoogleraar psychiashy

J trie Rijksuniversiteit Utrecht en tevens voorzitter RINO deed het openingswoord en voegde de verschillende lezingen aanshyeen PLEKTRUM-verslaggever Harry de Graaft kreeg een officiiijle uitnodiging Hierna volgt een verslag van dit symposishyum voor een uitverkocht huis

Beroep GGZ-verpleegkundige volop in veranshydering De verpleegkundige in de GGZ is volop in verandering De bestaande opleidingen lijshyken tekort te schieten in het inspelen hierop is de strekking van de lezingen van deze dag De traditionele rol van de verpleegkundige die verzorgt regelt verandert in het begeleishyden van een krisis en het doen van preventieshyaktiviteiten aldus de heer B van Dijk 8shyverpleegkundige en eacuteeacuten van de sprekers Daar tegenover staat de heer Verhoef hoofdinspekteur GGZ die met heimwee teshyrug lijkt te blikken naar vroeger Hij vraagt zich af Zijn we niet bezig met het maken van iets nieuws in plaats van het oude verloshyren gegane weer op te pakken Hij doelt daarbij op de traditionele SPV die laagdremshypelig werkte en erop uittrok

Voetvolk in de middeleeuwen Het voetvolk in de frontlinie luidt de titel van dit symposium Enigszins provocerend aldus professor Kuilman die als eerste spreker vervolgens een historische beschouwing houdt over het belang van het voetvolk in de vroegere krijgsmacht Hij voert het publiek daartoe mee naar de Gulden Sporenslag waarin het voetvolk bepalend was voor de overwinning (van wie H d G) Hij schetste vervolgens het profiel van de GGZ-verpleegkundige van tegenwoordig als universeel inzetbaar en snel handelend Daarbij mist hij wel de mogelijkheid voor spemiddot cialisatie en differentiatie Het valt hem teshy

13

vens op dat velen vroegtijdig ophouden met het uitoefenen van hun beroep waardoor beshylangrijke know how verdwijnt Inspekteur Verhoef pleit later op de dag Het verschil dient te vervallen tussen de HBOV-shyinstroom en de B-verpleegkundige met vershyvolgopleiding SPV Hij signaleert wel dat door een onjuiste afstemming van onderwijs en praktijk het funktioneren van de HBOV erg moeilijk is

Case manager in Amsterdam ZO De heer HG van Dijk maakt duidelijk vanuit zijn praktijkervaring in een experimenteel geshydecentraliseerd begeleid wonen De traditioshynele B-verpleegkundige is niet opgeleid voor deze nieuwe taak van case manager of mentor Wie A zegt moet ook B zeggen is de titel van de eerste SPV die vandaag voor het voetshylicht staat Sjoukje Reijenga is werkzaam in het Aanshyloop en Bezigheden Centrum in de Utrechtshyse binnenstad Een projekt voor mensen met chronische problemen Het doel is hun socishyaal isolement doorbreken Vanwege de ershyvaring met medikatie psychiatrie en de beshyroepshouding is gekozen voor de SPV vindt zij Zij voegt hieraan toe het heel belangrijk te vinden dat de SPV vanuit een gerichte visie werkt Het is moeilijk om een groot deel van onze hulpverlampnerservaring uit te schakelen Het projekt is een buurthuis waar geen hulp gegeven wordt meent Sjoukje Je ziet deelshynemers hier anders funktioneren dan tijdens de begeleidingsuren eens in de zoveel weken op de RIAGG Ze geeft vervolgens aan dat er een meningsshyverschil is over aktief kontakt met de deelneshymers buiten de projekturen Ga je in je vrije tijd mee naar de film

14

De toekomst omschrijft ze De rol van de SPV wordt waarschijnijk een kooumlrdinerende taak waarbij ervaring met de psychiatrie en leidinggevende kwaliteiten van belang zijn Een vOlgende spreker is de heer H HenkeIshyman SPV Hij deed al eerder het woordt op een NVSPV-symposium Hij werkt in Rottershydam bij een psychose preventieprojekt Aan de hand van een diapresentatie legt hij uit hoe dit projekt werkt

Therapeutische enraring eerder last dan lust Personeel kan beter maar niet behandelen Chronici zijn uitbehandeld ontdekten de heshyren Brinkman en Mastboom tijdens hun beshyzoek aan de VS Deze twee medewerkers van het Nederlands Centrum Geestelijke Volksgezondheid onderzochten daar het Fountain House projekt Dit projekt is een soort klubhuisvoorziening met als doel een grote groep chronisch psyshychiatrische patieumlnten ambulant te houden De belangrijkste basis is daarbij gelijkwaarshydigheid van personeel en deelnemers Geen vrijblijvende overstap voor verpleegkundishygen konkluderen ze Een mentaliteitsvershyandering omdat de gewenning aan het geven van therapieeumln opgegeven moet worden Deshyze nieuwe situatie is een zware belasting voor de staf Het valt hun verder op dat 80 van de oorshyspronkelijke (verpleegkundige) staf verdweshynen is omdat de klinische ervaring een te grote handicap blijkt De jonge onervaren maar sterk gemotiveerde maatschappelijk werker vervangt steeds meer de traditionele verpleegkundige Ze vertalen hun ervaring in de VS naar Neshyderland met de konklusie dat er hier minder hospitalisatie voorkomt maar ook hier de trent naar extramuralisering zal doorzetten

Samenwerken is In Als er maar samengewerkt wordt komt de rest vanzelf denken vele mensen leidt meshyvrouw P Meurs haar spreekbeurt in Iedershyeen streeft naar zelfstandigheid maar er ontshystaat juist onafhankelijkheid vervolgt ze Mevrouw Meurs betoogt in haar lezing dat samenwerken op zich geen oplossing is voor alle problemen binnen een GGZ-organisatie Het is soms zelfs beter om niet samen te werken Ze geeft als nieuwe definitie Sashymenwerken is onderhandelen geven en neshymen Dit eist harmonie en konflikt Verpleegshykundigen streven naar harmonie Het opkoshymen voor de beroepsgroep staat op gespanshy

----------------------------------------~----------------------

nen voet met wat goed is voor de patieumlnt denshyken veel verpleegkundigen aldus spreekshyster Ze moeten meer vechten voor beshyvoegdheden Ze zegt verder dat de vragen gesteld moeten worden Op hoeveel terreinen wil je samenshywerken Hoeveel van je eigen autonomie wil je prijsgeven Het valt haar op dat verpleegkundigen als taak hebben om te kooumlrdineren maar daarshyentegen bijna nooit mogen beslissen Ze geshyven veel informatie maar krijgen dit zelf zeIshyden Ook mevrouw Meurs noemt net als eershydere sprekers dat de opleiding tekortschiet in het aanleren van de juiste vaardigheden Ze besluit met Samenwerken is moeilijk complex maar het is te leren Verpleegkundishygen vormen een essentieumlle schakel in de zorg voor de patieumlnt

Hoge werkkwaliteit verpleegkundigen maar te weinig In daglicht Werken met klieumlnten die een licht probleem hebben geeft meer waardering dan het omshygaan met chronische klieumlnten opent meshyvrouw Mello haar spreekbeurt De eerste groep geeft bij de hulpverlener een motivatie van binnenuit de tweede groep is moeilijk te bereiken en nodigt uit om tegen te vechten Mevrouw Meilo geeft hiershymee tevens aan hoe moeilijk het werk van de SPV en B-verpleegkundige is Hoe verder van het machtscentrum hoe minder het streven naar macht is stelt zij waarmee ze het verschil aangeeft tussen mashynagement en verpleegkundige Het gevolg hiervan is dat er solidariteit ontstaat naar kolshy

legas maar een uiting van macht naar een minder krachtige groep de patieumlnt Vroeger had je als verpleegkundige een zeshykrheid De rolverdeling was duidelijk Teshygenwoordig verdwijnt het verschil De klieumlnt heeft zijn eigen verantwoordelijkheid Dit geeft weer onzekerheid bij de hulpverlener Mevrouw Meilo merkt op dat nu de teamveishyligheid wegvalt er wel intervisie voor in de plaats komt Zij mist de aansluiting van de opleiding voor verpleegkundige op deze vershyschuiving van positie Ze pleit voor meer aanshydacht aan methodiek en attitude Verpleegshykundigen zijn zelf het instrument zijn haar laatste woorden waarmee ze het belang aanshygeeft van deze groep naast de andere discishyplines binnen de hulpverlening

Als laatste spreker licht de eerder genoemde heer Verhoef toe hoe hij het beroep van GGZ-verpleegkundige ziet in de veranderenshyde maatschappij Hij signaleert dat deze vershyanderingen veel onrust oproepen Hij bespeurt tendenzen als de klieumlnt zo lang moshygelijk uit de opname houden Zelf vindt hij dat dit niet koste wat koste voorshykomen moet worden Verhoef vraagt zich af of de SPV zich niet meer moet verdiepen in de klinische sektor Oollt is hij van mening dat de verpleegkundige klinisch alswel ambulant inzetbaar moet zijn Wel met aanvullende specialisatie voegt hij er aan toe De SPV moet ook binnen de klimiddot niek kunnen werken als zijn of haar klieumlnt opshygenomen wordt

bull

15

------------------------------------------------------------------

Voetvolk in de frontlinie (deel 11)

een beschouwing door Henk Hiemstra

Chronische patlinten gezicht van falende psychiatrie Het voetvolk in de frontlinie was de titel van het symposium voor Bshyverpleegkundigen en SPV-en 23 maart jl in Utecht Van dhr Kuilman inleider en voorzitter van dit symposium kregen we de toch enigszins verrassende uitleg Hij vergeshyleek de GGZ namelijk met een middeshyleeuws leger waarvan de Bshyverpleegkundigen en SPV-en het voetvolk zijn Aan de hand van het verloop van een aantal veldslagen uit vroeger jaren proshybeerde Kuilman aan te tonen dat het voetshyvolk onmisbaar is Hij haalde daarbij een aantal opmerkelijke punten aan die de vergelijking mi toch aannemelijk maakt De kracht van het voetvolk van vroeger was oa dat het universeel inzetbaar was een grote mate van beweeglijkheid had en bovenal was het goedkoop (de overeenshykomst is treffend) Kuiman vertelde verder dat de hoger geshyplaatsten binnen de krijgsmacht ten dienste stonden van het voetvolk (het vershyschil is onmiskenbaar) Welke (superieushyre) krachten ervoor gezorgd heblJen dat dit hedentendage niet meer zo is zal wel duister blijven

Achtergronden Het symposium was georganiseerd door het Regionaal I nstituut voor Nascholing en Opleishyding (RINO) Utrecht Er was gekozen voor de sub-titel Nieuwe taken en werkwijzen voor SPV-en en B-verpleegkundigen en een veranshyderende psychiatrie Dit bleek voornamelijk te slaan op de behandeling van chronisch pSYChiatrische patiecircnten Deze is aan het veranderen van klinisch naar meer ambushylant De sprekers waren hier dan ook op uitshygezocht Voor een verslag hiervan leze men het verhaal van Harry de Graaff elders in dit blad

16

Maar wat is nu de achtergrond van deze vershyanderende psychiatrie Zijn we met deze nieuwe werkwijzen gezien de achtergronshyden dan ook op de goede weg Inderdaad niet makkelijk te beantwoorden Maar een eerste aanzet werd al op het symshyposium zelf gegeven In de diskussie werd namelijk opgemerkt dat de bezuinigingen een grote invloed hebben op de verandering van klinisch naar ambulant En over tien jaar zijn er waarschijnlijk weer andere financieel ekonomische belangen die een verandering in de gezondheidszorg noodzakelijk maken Blijven we zo niet bezig Zo luidde ongeveer de vraag in de diskussie Nee luidde het antshywoord uit het forum bestaande uit de spreshykers van die dag Het is een goede zaak om veranderingen in de maatschappij van inshyvloed te laten zijn op ontwikkelingen in de gemiddot zondheidszorg Een beetje kortzichtig van het forum naar mijn idee om politieke besluiten gelijk te stelshylen met veranderingen in de maatschappij Het is omdraaien van oorzaken en gevolg Daarnaast wordt er veel minder allert gereashygeerd op ideeeacuten initiatieven vanuit de andeshyre hoek de klieacutentenbond en verenigingen van familieleden van psychiatrische patieacutenshyten Oftewel de direkt betrokkenen vanuit de maatschappij Zeker hebben zij invloed op de psychiatrie van nu en van die van vroeger Maar toch krijg ik het gevoel dat ze meer en meer de positie krijgen van een onderneshymingsraad wel meepraten maar niet meeshybeslissen

We moeten natuurlijk ook zorgen niet alle energie en aandacht te gooien op de nieuwe ontwikkelingen De aandacht voor de chroshynisch psychiatrische patieumlnt is nog nooit zo groot geweest Maar zorgen we er nu dan ook voor dat er minder chronisch psychiatrishysche patieumlnten bijkomen Nee In de psychishyatrie bestaat nog steeds veel onduidelijkheid over hoe psychiatrische stoornissen ontshystaan en over hoe ze te verhelpen Iemand die na jaren van mislukte behandeling en symptoombestrijding nog in een inrichting verblijft verhospitaliseerd Op deze mensen zijn nu de nieuwe taken en werkwijzen van toepassing Maar zou het ook niet zinnig zijn om te kijken hoe mensen uit dat proces van hospitalisering te halen Krijgt de inrichting anders niet een vrijbrief om maar op de ingeslagen weg door te gaan Als we niet naast de huidige ontwikkeshylingen ook onze aandacht richten op de achshytergronden de oorzaken dan blijven we naar mijn idee achter de feiten aanhollen

Samenvattend wil ik stellen dat het een goeshyde zaak is aandacht te schenken aan chroshynisch psychiatrische patieumlnten De aandacht zoals ze die nu krijgen hebben ze lang moeshyten ontberen Ze zijn tenslotte het gezicht van een falende psychiatrie De diskussie over de nieuwe taken en werkwijzen lijkt mij dan ook zinvol Maar laten we wel bedenken dat er ook andere interventies nodig zijn om de psychiatrie werkelijk te veranderen Voorshykomen is beter dan chronisch begeleiden

De sociaal psychiatrisch verpleegkundige als supervisor

Een anikei geschreven door de kommissie supervisie

De bedoeling van dit artikel is de lezers te informeren over de kommisshysie supervisie van de NVSPV te inventariseren of er bij SPV-en beshylangstelling bestaat om aan SPV-en sushypervisie te geven te inventariseren of er bij SPV-en beshylangstelling bestaat om van SPV-en supershyvisie te krijgen de mening van de lezers te vragen over de kwaliteitseisen die gesteld dienen te worden aan de SPV-supervisor

I

De kommissie supervisie van NVSPV is moshymenteel samengesteld uit 2 leden van de zitshytende kommissie aangevuld met (een initiashytiefgroep van) 6 afgestudeerden van de Voortgezette Opleiding Beroepsinnovatie te Utrecht jaargang 1986-1987 Het voert in het kader van dit artikel te ver om uitvoerig in te gaan op de werkzaamheshyden die verricht zijn door respektievelijk de zittende kommissie en de initiatiefgroep In de huidige samenstelling heeft de kommissie 2 keer vergaderd Een drietal zaken zijn van belang om in dit kader te vermelden Ten eerste heeft de initiatiefgroep een kleine enquecircte onder afgestudeerden van de VOshyBeroepsinnovatie gehouden Doelstelling was te inventariseren hoeveel afgestudeershyden van de VO-Beroepsinnovatie supervisie zouden willen geven Ter informatie het Ieshyren supervisie geven is een onderdeel van het vakkenpakket van de VO-Beroepsinnovashytie Er werden 66 brieven verzonden waarop 45 positieve reakties kwamen Dit betekent dat ruim tweederde van de aangeschreveshynen belangstelling heeft om supervisie aan beroepsgenoten te geven Ten tweede heeft de initiatiefgroep aansluishyting gezocht bij een organisatie die zich al met deze problematiek bezig hield Deze aansluiting werd gevonden bij de al bestaanshyde kommissie supervisie van de NVSPV De doelstelling van de kommissie is het bevordeshyren van het geven van supervisie door SPVshyen en aan SPV-en Ten derde wordt er momenteel door de komshymissie aan een organisatieopzet voor een sushypervisiepool gewerkt Door middel van de geshynoemde enquecircte onder afgestudeerden van de VO-Beroepsinnovatie werd duidelijk dat er binnen deze groep grote belangstelling bestaat voor het geven van supervisie Onshyduidelijk is hoe het met de belangstelling voor dit soort zaken staat in bredere SPV-kring Daarom willen wij dit artikel gebruiken om reakties te vragen op het volgende

Welke SPV-en willen in de toekomst sushypervisie geven aan SPV-en Welke SPV-en willen in de toekomst sushypervisie krijgen van SPV-en

18

Ons is bekend dat er reeds SPV-en zijn die supervisie geven ook hen vragen we nadrukshykelijk op deze vraag te reageren

Een laatste punt betreft de kwaliteitseisen die aan een SPV-supervisorlsupervisie gesteld moeten worden Een aanzet daartoe is - SPV met VO of daaraan gelijkwaardige

opleiding ruime ervaring in het uitvoerend werk

Wij willen graag van de lezer vernemen hoe hijzij denkt over te stellen eisen aan de supervisorsupervisie

Reacutesumerend We vragen de lezers te reageren op de volshygende vragen

heb je als SPV belangstelling om supervishysie te krijgen van een SPV heb je als SPV belangstelling om supervishysie te geven aan een SPV welke kwaliteitskriteria dienen er aan de supervisorsupervisie gesteld te worden

Het materiaal dat deze inventarisatie opleshyvert is bedoeld om inzicht te krijgen in wat leeft binnen de beroepsgroep De uitkomsten zijn uitsluitend ter onzer informatie Dit beteshykent dat de namen van mensen die reageren niet op een lijst van een pool of iets dergelijks geplaatst worden

Reakties kunnen gestuurd w~rden aan Bep de Loar Badhuisweg 97 7314 EC Apelshydoorn

De kommissie supervisie van de NVSPV Hans van Dooren RIAGG Oost Veluwe Cees de Jonge RIAGG Haagrand Bep de Loor JAGGZ Henk Noorderwier RIAGG Friesland Frans Verberk RIAGG Oudshy

Beijerland Gert Jan Wiersma RIAGG Den Haag Martin Morsman RIAGG Drente Robert Duding RIAGG Flevoland

~~-------------------------------------------------

De SPV krijgt de schuld

door Harry de Graaff

Buiten kijf is het oordeel van de inspekteur (van de GGZ) door mij gedeeld dat betrokshyken SPV inadekwaat handelen kan worden verweten bericht direkteur Suichies van RIshyAGG Gooi- en Vechtstreek in een brief aan kollega managers Hij bevestigt hiermee de uitspraak van het Medisch Tuchtkollege inzashyke een zaak rond een zelfverbranding van een klieumlnt van deze RIAGG Een zaak die destijds in de landelijke pers de nodige aanshydacht gekregen heeft De situatie was als volgt aldus het verslag van dit kollege De dienstdoende SPV van de akute dienst kreeg een melding van de politie over een klieumlnt die amok maakte Na overleg met een kollega SPV -die deze klieumlnt goed kende- werd een psychiatrische opname voorgesteld Vervolgens besprak ze de situatie met de dienstdoende psychiater die het met deze vrijwillige opname-indikatie eens was Als gevolg van kommunikatieproshyblemen is de overdracht van de ene naar de andere dienst werd de opname niet gerealishyseerd De dag daarna stak de betreffende klieumlnt zich in brand De geneeskundig inspekteur konkludeerde -na bestudering van deze zaakshydat behoudens het door hem gekonstateershyde onzorgvuldig optreden van de SPV-en ook dienstdoende psychiater als verantwoordelijshyke achterwacht tekort was geschoten in de zorg voor de patieumlnt In het verweer voor het Medisch Tuchtkolleshyge voert deze psychiater aan vertrouwd te hebben op de ruime ervaring van betreffende SPV en daarom de klieumlnt niet zelf is gaan zien en ook de follow-up niet bewaakt heeft Het Medisch Tuchtkollege vindt dat binnen een multifunktionele organisatie als de RIshyAGG elke discipline een eigen deskundigheid en verantwoordelijkheid heeft De psychiater

-

draagt daarbij de medische verantwoordeshylijkheid De vraag hierbij is of de psychiater de medische verantwoordelijkheid mag neshymen zonder de hem niet bekende patieumlnt persoonlijk te onderzoeken De mening van dit kollege hierbij is dat binnen Nederland de praktijk is dat de indikatie (van de SPV in dit geval) overgenomen wordt als de opname op vrijwillige basis geschiedt De betreffende psychiater wordt vervolgens vrijgesproken omdat hij niet verantwoordeshylijk kan worden geacht voor het disfunktioneshyren van de dienstdoende SPV

Slotkommentaar Tot zover deze uitspraak waarbij opvalt dat de mening van de SPV-en rond deze situatie afwezig is Wel wordt bij dit protest als getuige-deskudige de eerdergenoemde dishyrekteur opgevoerd De trend van een andere inspekteur bijvoorshybeeld die van de GGZ in Utrecht (in dit neoshymedische tijdperk) is dat hij graag zou zien dat elke psychiatrische krisis gezien zou moeten worden door een psychiater Dat beshylooft wat voor de toekomst als deze mode zich doorzet (dat zou hij graag willen maar dan komt de portemonnee meekijken als achter elke SPV eacuteeacuten psychiater moet komen te staan) Buiten kijf is natuurlijk dat de uitspraak van het tuchtkollege uitsluitend bedoelt is voor medici Wij als SPV staan daar geheel buiten en hebben er niets mee te maken

bull 19

Bestuursperikelen

door Gerard Lohuis bestuurder

Na jarenlang overleg onder het motto wij maken onszelf naar de ideeecircn die we van onshyze mogelijkheden hebben is er op een aanshytal fronten een prettige realiteit ontstaan_ Als zorg-specialisten bij uitstek is er een platshyform voor opleidingsvraagstukken gerealishyseerd alsmede het feit dat het rapport Inzetshybaarheid HBO-Vals SPV-Eindtermen klaar is Als bestuur vinden we het belangrijk dat er eenduidigheid in opleidingsland komt om een basis voor afgestudeerde SPV-en te gashyranderen En dat is er nu gekomen De komende tijd zal er nog het nodige gedisshykussieerd worden over het beroepsprofiel waarmee we aan de buitenwereld onze (speshycialistische) identiteit duidelijk kunnen mashyken Maar over rust gesproken nee die zal er ook de komende tijd niet komen in het bestuur Want ook al hebben we nu op een aantal fronten duidelijkheid geschapen het moet ons niet gaan als de man die in de Amstershydamse tram zit Wanneer hij geeuwt is onshymiddellijk zn gouden kies verdwenen (Er is niet voor niets geleerd je hand voor je mond te houden) Kortom we zullen alert blijven Want ook binnen het bestuur hebben we met zoveel aktiviteiten grote behoefte om een beshyleidsplan voor de komende jaren te maken Daarnaast willen we onze organisatiestrukshytuur laten onderzoeken en bezien of de effekshytiviteit verhoogd kan worden Daartoe zal het bestuur in het najaar 2 dagen in konklaaf gaan zodat we naast het zakelijke vergadershyzweet ook meer elkaars persoonlijke zweet gaan ruiken

Naast al deze gebeurtenissen is het ook beshylangrijk te vermelden dat 2 bestuursleden Beja Wulff en Tiny van Beek het bestuur vershy

20

laten hebben Wij zijn hen veel dank vershyschuldigd voor al hun pro deo werk U mag ze wanneer u ze in de praktijk treft daartoe nog wel eens dankbaar toeknikken

We hadden de afgelopen periode 1 bestuursshylid boventallig zodat er 1 plaats is vrijgekoshymen Op de algemene ledenvergadering van 25 mei jl die overigens goed bezocht werd (waarmee men heeft laten zien ons vak seshyrieus te nemen gezien de pinkstervakantie en het ontbreken van een studiemiddag) is er echter geen kandidaat meer naar voren gekomen Laat u me daartoe een uitspraak van Simone de Beauvoir voorhouden Om konflikten van het bestaan (NVSPVshygebeuren) te ontvluchten trekken wij ons teshyrug in een wereld van schijnwaarden waarshydoor het bestaan (SPV-professie) zelf ons ontglipt Meldt u dus voor een bestuursfunktie

Daarnaast zal onze voorzitter Eric Duffels ons bestuur over zon jaar verlaten alsmede Marius de Boer Twee bestuursrotten bij uitshystek hetgeen nu hoofdbrekers kost om hen te kunnen vervangen Willen we net zo effektief aan de weg blijven timmeren en de groei van ons beroep in de huidige vorm blijven (be)sturen dan moeten we met meer mensen die weg voorbereiden Anders worden we een trekhond die de kar voorttrekt uit de angst voor de zweep Met in het achterhoofd eacuteeacuten ideaal te ontsnappen aan de greep Niet langer aan t lijntje van discipline en tucht niet achter die hengel met worst aan De NVSPV wil meer dan alshyleen de lucht Rest me u een goede vakantie te wensen

-------------------------------------------------------------------shybull

HBDV-er aan het woord

Om het tekort aan SP V-en te ondervanshygen lijkt het me goed om daar in opeishydingssfeer iets aan te doen Daarnaast kan ik me in de CAO-sfeer ook maatregeshylen voorstellen die het werken als SPV aantrekkelijker maken Dit zegt Wim Welbers HBOV in een intershyview met Th Frederiksz

Wim Welbers is 33 jaar 14 Jaar geleden beshygon hij de HBOV te Nijmegen Samen met de HBOV te Leusden was het op dat moment eacuteeacuten van de twee HBOVs in Nederland Toen ik startte begon de opleiding in dat jaar met hel derde leerjaar en gingen de eerste studenten aan de slag in hun prakshytijkstage De HBOV bevond zich nog in de exshy

perimentele fase Het stageplan zag er in die tijd nog anders uit Nu zijn de stages vershydeeld over het derde en vierde jaar en is de duur per werkveld in de gezondheidszorg onshygeveer even lang Toen had ik stages in alle velden in het derde jaar en koos voor de meshythodiek stage eacuteeacuten veld voor het vierde jaar Voor mij was dat de algemene psychiatrie Na de HBOV 1987 ben ik gaan werken in een APZ Huize Padua te Boekel De eerste twee en een half jaar heb ik geshywerkt op een afdeling voor jonge mensen met persoonlijkheidsontwikkelingsstoornisshysen Daarna op een afdeling voor moeilijk plaatsbare patiecircnten een intensive-care setting Later bekend als een SGA-afdeling Dat was een pittige tijd De ervaring met mensen om te gaan die vaak in uitersten leshyven maakte veel duidelijk voor mij over menshysen en vooral vook over mijzelf Binnen zon afdeling is het enorm belangrijk hoe je sashymenwerking met kollegas is daar staat of valt alles mee Na twee jaar in deze setting gewerkt te hebshyben ben ik gaan werken als waarnemend afdelingsbeheerderlsociotherapeut binnen een setting voor klinische psychotherapie Het is een afdeling die zich heeft ontwikkelt naar een therapeutische gemeenschap Dat was ook weer werken met jonge mensen soms pas 17 de oudste begin 30 AI met al heb ik 7 jaar op Huize Padua gewerkt Het laatste 1 Y2 jaar van mijn tijd daar deed ik in het samenwerkingsverband van Huize Pashy

dua en de RIAGG Helmond eo mee in de 24u Bereikbaarheidsdienst Eeacuten avond en nacht in de 14 dagen Dat was mijn eerste kontakt met de RIAGG shyIn mei 1986 ben ik overgestapt naar de RIshyAGG en ben gaan werken in de funktie van SPV binnen het team psychiatrie

Gedurende mijn tijd op Huize Padua heb ik een 2 12 jarige training gevolgd bij de Stichshyting voor Kommunikatie en Ervaringskunde te Eindhoven Dat was de AKK (Applikatiekurshysus Kommunikatiekunde) Een tranining vershydeeld in een aantal blokken met elk een anshyder uitganspunt Ik ben al-ervarend-Ievendshybezig geweest met gestalt encounter aktieshymethoden psycho-synthese groepsdynamishyka Een bewogen tijd met veel kanten waar ik nu niet verder op in wil gaan Voor mijn beshyroepsontwikkeling een positieve bijdrage

Er is een diskussie geweest over de inzetshybaarheid van HBO V-en binnen de RIAGG Wat vindt jij van die aanbeveling Ik denk dat het juist is dat aan de inzetbaarshyheid van een HBOV een aantal voorwaarden worden gesteld Mn als het gaat over pershysoonlijkheidsontwikkeling die gevergt wordt voor een goede beroepsattitude Pas afshygestudeerde HBOV-en zijn nog jong in het werk binnen de psychiatrie Een setting waarin direkte begeleiding bestaat zoals in de intramurale pSYChiatrie vormt een goede basis om ervaringen op te doen Levend te leren Zelf heb ik 7 jaar in een APZ gewerkt voordat ik bij een RIAGG ging werken Ik vind dat een hele opleiding alvorens bij een RIAGG binshynen te stappen In het rapport van VBBG NVAGG en NVSPV inzake de inzetbaarheid van de HBOV worden aanbevelingen gedaan voor aankomend SPV-en Ik heb de vakken die ik tijdens mijn HBOV-tijd en de praktijkshyaanvulling (en dat had geen 7 jaar nodig) als voldoende bodem ervaren om bij een sociaal psychiatrisch team te gaan werken Eerlijk gezegd vraag ik me af hoeveel gewicht er feishytelijk op de schaal moet om ons (HBOV-en) gelijk te stellen met de SPV-en

21

Vindt je de vooropleiding HBOV voldoenshyde Ik vind de HBOV geen vooropleiding Het is een volwaardige beroepsopleiding tot vershypleegkundige De SPV is een te onderscheishyden beroep binnen de verpleegkunde Een HBOV heeft een vervolg opleiding nodig om als SPV te kunnen werken In de hele diskusshysie rondom die inzetbaarheid meen ik ook frustratie te merken rondom het eigen profiel van de SPV Ik vind dat je meer moet doen dan alleen de ondergrens verhogen om een beroep te profileren Overigens zonder je te verheffen Er is nog heel wat te doen om de omschrijving van het beroepsprofiel SPV in de CAO AGGZ in overeenstemming te krijgen met de realiteit Ik vind het advies van de NVSPV van september 1987 een goede aanshyzet hoewel in eerste instantie op onderwijs gericht

Vind je intramurale ervaring belangrijk Ja die vind ik belangrijk voor je ontwikkeshyling tot een volwaardig beroepsbeoefenaar Ik vind het belangrijk geleerd te hebben en steeds verder te leren over en met die medeshymens die de greep op zijn leven kwijt is en daarom opgenomen wordt In het ambulante werk ben ik goed doordrongen van het gegeshyven dat een opname zoveel mogelijk voorkoshymen moet worden maar ook bevordert als het nodig is Ik heb mensen met hun rug naar de toekomst gekeerd weer zich zien omdraaien Ik heb ook mensen meegemaakt die de tak afzaagshyden waarop ze zelf zaten gedoemd om in de inrichting te blijven Binnen het extramuraal werken is de grote zelfstandigheid nieuw voor mij In de HBOV wordt je er niet specimiddot fiek op voorbereid Begrippen als socialeshy

~ anders

22

netwerk sociale-kaart moesten meer aanshydacht krijgen

Wat vind je van een parttime SPVshyopleiding Ik ben niet goed op de hoogte van ontwikkeshylingen in die richting Ik weet dat de NVSPV en ABVNKABO een brief naar WVC hebben geschreven met daarin hun bedenkingen teshygen de parttime opleiding Nu worden we binshynenkort gekonfronteerd met die parttime opleiding Om het tekort aan SPVmiddoten te onmiddot dervangen lijkt het me goed om daar in de opleidingssfeer iets aan te doen Daarnaast kan ik me in de CAO-sfeer ook maatregelen voorstellen die het werken als SPV aantrekshykelijker maken Wat betreft de opleiding vind ik het argument dat gewaakt moet worden om niet allerlei toegangswegen naar het beroep van SPV te openen allert en zeer juist Het beroep van verpleegkundige en in ons geval van SPV stelt hoge eisen Eisen die je kunt vertalen in het kader van het belang van de klieumlnt Twee aspekten dus hierin die van belang zijn - het eigen beroepsprofiel - het belang van de klieumlnt Ik noem deze volgorde niet omdat het belang van de klieumlnt op de tweede plaats komt Als SPV dien je kwalitatief goed verantwoord werk te kunnen doen Knabbelen aan opleidings-uren heeft in deze tijd van zorgzashyme samenleving andere motieven dan die goed zijn voor ons of voor de klieumlnt

Wat vind je van een inserviceopleiding bij een RIAGGI Dat vind ik lariekoek Men wil terecht juist af van die relatie werknemerleerling Een insershyvice opleiding bij de RIAGG is achterhaald

bull

--------------------------------------------------------bull

Van de redaktie

Vrij snel na het vorige nummer een nieuwe PLEKTRUM Er komt stroomlijn in het uitkomen Een gevarieerd aanbod met enige aktiviteiten uit de NVSPV Wij gaan nu met vakantie sluiten het redaktie-lokaal De persen worden stilgezet Aan de brievenbus hangen we echter een groshyte postzak om al uw SPV nieuws uit het land op te vangen (of als u eacuterg ver in het veld werkzaam bent uit Timboektoe Honoloeloe) De redaktie wenst u een prettige vakantie ervan uitgaande dat dit meer plezier geeft dan hulpshyverlenen Tot in de herfst

NVSPV gaat opleidingsproblemen te lijf 1

De NVSPV wil verandering aanbrengen in de onduidelijke afstemming van opleiding en werkveld Een 2e doel is het verbeteren van het ondershylinge kontakt Daartoe is op 28 maart 1988 in Utrecht het Centraal Orgaan Opleidingen van SPV (de COO-SPV) opgericht DH orshygaan bestaat uit vertegenwoordigers van de NVSPV opleidingsinstituten RIAGGs en APZ-en De deelnemers zijn SPV en zullen het mishynisterie van WVC gaan adviseren over opleishydingsvraagstukken in een overkoepelend overlegorgaan

Ter informatie Naast de NVSPV hebben ook andere beroeps- en belangengroepen in de GGZ zo een overleg Samen met de COO-SPV zal de groep uiteindelijk de mishynister van advies dienen Binnen onze beroepsgroep zal het adviesorshygaan er als volgt uitzien - van elke RIAGG 1 SPV - van elke andere GGZ instelling 1 SPV - van elke opleiding 1 SPV van de NVSPV leden van de

Kommissie Opleidingen

De COO-SPV zal als een autonoom orgaan binnen de vereniging participeren Voor vershydere informatie M de Boer E Duffels K Onderwater bull





)

z




F


Studiedagen









5




redaktie


6


















7



systeem-theoretisch

8

n











L










10













11


door G Raaf


12

-









13



14




----------------------------------------~----------------------





bull

15

------------------------------------------------------------------





16







I



18











~~-------------------------------------------------




-



bull 19

Bestuursperikelen




20




-------------------------------------------------------------------shybull








21



~ anders

22




bull

--------------------------------------------------------bull





)

z




F


Studiedagen









5




redaktie


6


















7



systeem-theoretisch

8

n











L










10













11


door G Raaf


12

-









13



14




----------------------------------------~----------------------





bull

15

------------------------------------------------------------------





16







I



18











~~-------------------------------------------------




-



bull 19

Bestuursperikelen




20




-------------------------------------------------------------------shybull








21



~ anders

22




bull

--------------------------------------------------------bull

F


Studiedagen









5




redaktie


6


















7



systeem-theoretisch

8

n











L










10













11


door G Raaf


12

-









13



14




----------------------------------------~----------------------





bull

15

------------------------------------------------------------------





16







I



18











~~-------------------------------------------------




-



bull 19

Bestuursperikelen




20




-------------------------------------------------------------------shybull








21



~ anders

22




bull

--------------------------------------------------------bull




redaktie


6


















7



systeem-theoretisch

8

n











L










10













11


door G Raaf


12

-









13



14




----------------------------------------~----------------------





bull

15

------------------------------------------------------------------





16







I



18











~~-------------------------------------------------




-



bull 19

Bestuursperikelen




20




-------------------------------------------------------------------shybull








21



~ anders

22




bull

--------------------------------------------------------bull













7



systeem-theoretisch

8

n











L










10













11


door G Raaf


12

-









13



14




----------------------------------------~----------------------





bull

15

------------------------------------------------------------------





16







I



18











~~-------------------------------------------------




-



bull 19

Bestuursperikelen




20




-------------------------------------------------------------------shybull








21



~ anders

22




bull

--------------------------------------------------------bull



systeem-theoretisch

8

n











L










10













11


door G Raaf


12

-









13



14




----------------------------------------~----------------------





bull

15

------------------------------------------------------------------





16







I



18











~~-------------------------------------------------




-



bull 19

Bestuursperikelen




20




-------------------------------------------------------------------shybull








21



~ anders

22




bull

--------------------------------------------------------bull











L










10













11


door G Raaf


12

-









13



14




----------------------------------------~----------------------





bull

15

------------------------------------------------------------------





16







I



18











~~-------------------------------------------------




-



bull 19

Bestuursperikelen




20




-------------------------------------------------------------------shybull








21



~ anders

22




bull

--------------------------------------------------------bull










10













11


door G Raaf


12

-









13



14




----------------------------------------~----------------------





bull

15

------------------------------------------------------------------





16







I



18











~~-------------------------------------------------




-



bull 19

Bestuursperikelen




20




-------------------------------------------------------------------shybull








21



~ anders

22




bull

--------------------------------------------------------bull













11


door G Raaf


12

-









13



14




----------------------------------------~----------------------





bull

15

------------------------------------------------------------------





16







I



18











~~-------------------------------------------------




-



bull 19

Bestuursperikelen




20




-------------------------------------------------------------------shybull








21



~ anders

22




bull

--------------------------------------------------------bull


door G Raaf


12

-









13



14




----------------------------------------~----------------------





bull

15

------------------------------------------------------------------





16







I



18











~~-------------------------------------------------




-



bull 19

Bestuursperikelen




20




-------------------------------------------------------------------shybull








21



~ anders

22




bull

--------------------------------------------------------bull







13



14




----------------------------------------~----------------------





bull

15

------------------------------------------------------------------





16







I



18











~~-------------------------------------------------




-



bull 19

Bestuursperikelen




20




-------------------------------------------------------------------shybull








21



~ anders

22




bull

--------------------------------------------------------bull



14




----------------------------------------~----------------------





bull

15

------------------------------------------------------------------





16







I



18











~~-------------------------------------------------




-



bull 19

Bestuursperikelen




20




-------------------------------------------------------------------shybull








21



~ anders

22




bull

--------------------------------------------------------bull





bull

15

------------------------------------------------------------------





16







I



18











~~-------------------------------------------------




-



bull 19

Bestuursperikelen




20




-------------------------------------------------------------------shybull








21



~ anders

22




bull

--------------------------------------------------------bull

------------------------------------------------------------------





16







I



18











~~-------------------------------------------------




-



bull 19

Bestuursperikelen




20




-------------------------------------------------------------------shybull








21



~ anders

22




bull

--------------------------------------------------------bull






I



18











~~-------------------------------------------------




-



bull 19

Bestuursperikelen




20




-------------------------------------------------------------------shybull








21



~ anders

22




bull

--------------------------------------------------------bull



18











~~-------------------------------------------------




-



bull 19

Bestuursperikelen




20




-------------------------------------------------------------------shybull








21



~ anders

22




bull

--------------------------------------------------------bull




-



bull 19

Bestuursperikelen




20




-------------------------------------------------------------------shybull








21



~ anders

22




bull

--------------------------------------------------------bull

Bestuursperikelen




20




-------------------------------------------------------------------shybull








21



~ anders

22




bull

--------------------------------------------------------bull








21



~ anders

22




bull

--------------------------------------------------------bull



~ anders

22




bull

--------------------------------------------------------bull

Van de redaktie - venvn-spv.nl€¦ · Van de redaktie . Vrij snel na het vorige nummer: een nieuwe...

Documents

Transcript of Van de redaktie - venvn-spv.nl€¦ · Van de redaktie . Vrij snel na het vorige nummer: een nieuwe...