STICHTING

COMITE ZUID-AFRIKA

informatie-bulletin

Postgiro: 580900

INFORMAT IE-BULLETIN

van de STICHTING COMITE ZUID-AFRIKA

Redaktie en administratie:

Amstel 240 (tel. 020 - 227110) No. 39

Amsterdam - 4 april 1968

I n h o u d: Pag.

- Martin Luther King 2

- King en de Gereformeerde Kerken 3

- Fedde Schurer 5

- Olympische Spelen nogmaals 5

- Perscommuniqué C.Z.A. 6

- Vorsters eerste jaar 7

- De strijd van Brundage voor Berlijn 9

- Reaktie van het N.O.C. 11

- Rhodesie: een tragedie herhaalt zich 11

- The Population Registration Act 13

- Sharpeville herdacht 17

- Die Ossewa Brandwag 20

Dringend beroep op onze donateurs

In de onlangs gehouden jaarvergadering Van het Algemeen Bestuur

is o.m. de financiele positie van het Comité aan de orde geweest.

Het financieel jaarverslag sloot met een nadelig caldo van ca.

f 500,-. Een belangrijke oorzaak van deze ongunstige ontwikkeling

is wel, dat een aantal van onze donateurs nog niet hun bijdrage

over het afgelopen jaar 1967 heeft gestort. Wij doen daarom een zeer dringend beroep op deze donateurs, hun

bijdrage alsnog zo spoedig mogelijk te storten op gironummer:

580900 t.n.v. Stichting Comit6 Zuid-Afrika te Amsterdam.

De penningmeester

- 2 -

HERB OREN WORDEN ALS NEGER

Het zou niet in de geest van Martin Luther King zijn om te zeggen dat "de blanken" hem hebben vermoord. Het zou ook dezelfde tragische fout zijn die zovele blanken maken als zij zonder meer over "de negers" spreken. Maar er kan bij de dood van een groot en dapper man, niet verzwegen worden dat de blanken aansprakelijk zijn voor het vergiftigde klimaat van de rassendiscriminatie. Het is dat klimaat dat hij poogde te verbeteren door zijn moedige geweldloze strijd. Nu, evenals destijds bij Luthuli in Zuid-Afrika, zijn invloed is weggevallen, moet worden gevreesd dat de achtergebleven wanhopigen nog maar één middel

zien om verlost te worden van hun onderdrukking en armoede: het geweld. En dàt zal voor blanken dan weer een reden zijn om verdere discriminatie tegen "de negers" toe te passen.

De reacties van sommigen zijn onthullend. Ds. Gjmink van de Ned.Zuid-Afrikaanse Werkgemeenschap heeft met voldoening opgemerkt dat zoiets in Zuid-Afrika niet meer zou gebeuren. En het commentaar van premier Vorster was: een daad van een communist. Men moet inderdaad de nobele natuur van de verdraagzaamheid van Luther King hebben om bij dat soort uitlatingen niet in razernij uit te barsten. Over een onbenul als Willem Duys maakt niemand zich meer druk, maar Vorster is een invloedrijk man en Gijmink is predikant, een man die zich zou moeten inzetten voor de minste en niet voor de machtig

ste "zijner broeders".

Jewtoesjenko heeft in een gedicht geschreven dat de kogel die King doodde hemzelf deed herboren worden als neger. Zo zal het velen van

ons gaan, en zo zal het mrèten gaan, willen blank en zwart ooit met elkaar leven op de enig mogelijke wijze : als evenwaardige medemensen.

Geleidelijk aan worden wij herboren als neger, dat wil zeggen, dat ongeacht onze huidskleur onze verbondenheid met de Luther Kings groter is dan met de Vorsters van deze wereld.

Bij de dood van Martin Luther King past ons geen haat; maar wel een niet aflatende verbetenheid om de strijd tegen racisme voort te zetten.

J. J. Voogd

-3-

KING EN DE GEREF. KERKEN

Uit: Trouw 10-4-68

De meest verbijsterende reactie op de moord op Martin Luther King

kwam uit Zuid-Afrika. Dr. J.D. Vorster, vooraanstaand predikant in

de (grote) Nederduits Gereformeerde Kerk en broer van de premier,

zei ervan overtuigd te zijn dat de moord was gepleegd door een commu

nist. Een mens vergeet snel, daarom even een geheugenopfrissertje. Toen de

Vrije Universiteit najaar 1965 aan dr. King een ere-doctoraat verleende, was deze dr. Vorster actuaris van de Kaapse synode van de Nederduits Gereformeerde Kerk. Met overweldigende meerderheid is toen door deze synode een vurig door dr. Vorster verdedigde motie aangenomen, waarin geprotesteerd werd tegen dit ere-doctoraat. De:toen genoemde motieven zijn interessant. Nee, men protesteerde niet omdat King tegen rassendiscriminatie vocht, zo zei men. Daarmee had het niets te maken. Men protesteerde tegen het verlenen van een ere-doctoraat aan dr. King vanwege diens

"communistische sympathieen en de bevordering van de zaak van het communisme."

Verband

Wat had de N.G. Synode te maken met een erepromotie aan de Vrije Universiteit ? Dr. Vorster gaf daarop het antwoord:

"We staan in nauw oecumenisch verband met de gere

formeerde kerken in Nederland. Dit is een oecumenische aangelegenheid,"

zo zei hij in de Kaapse synode. Hij had het oog op de zgn. "Gereformeerde Oecumenische Synode" (afgekort de GOS), een internationaal kerkelijk contact, waarvan de Nederduits Geref.Kerk in Zuid-Afrika en de Gereformeerde Kerken in Nederland de twee verreweg grootste leden zijn. Het lichaam is weinig bekend - de meeste gereformeerden kennen het bestaan ervan niet of nauwelijks - maar er is een kans dat daarin dit jaar verandering komt omdat deze synode van 12-23 augustus in ons land zal vergaderen. Ookíover het rassenvraagstuk - waar dit ook bestaat - zullen er dan weer uitspraken worden gedaan. Al enkele jaren wordt aan rapporten gedokterd door Amerikanen, Nederlanders en ZuidAfrikaners.

Synode

Als de synode tenminste doorgaat. Want het kan natuurlijk ook zijn dat de Zuid-Afrikaanse en Amerikaanse kerken zo kwaad zijn over de brief die de Nederlandse gereformeerde synode-praeses dr. P.G.Kunst aan Mevrouw King heeft gestuurd, dat zij niets meer met deze kerk vol communistenvrienden te maken wil hebben. Ook in het Amerikaanse lid, de Christian Reformed Church, werd weinig vlijend over dr.King gedacht. De Amerikaanse dr.Paul Schrotenboer (secretaris generaal van de GOS) protesteerde tenminste ook al heftig toen de V.U. aan King een ere-doctoraat verleende.

"Waarom deze man deze eer waardig gekeurd ?" schreef hij "Kan burgerlijke ongehoorzaamheid leiden tot burgerrechten ?"

Van de activiteiten van dr.King verwachtte hij niets goeds. Alleen maar relletjes.

- 4 -

Communist

Ook in de V.S. heeft in kerkelijke kringen het verhaal gecirculeerd, dat dr. King een communist zou zijn. Het "bewijs" daarvan bestond uit een in 1957 genomen foto, waarin King ergens op een conferentie naast een Amerikaanse communist zit. Toen enkele jaren geleden een hervormde geestelijke in ons land zijn achtste kind de naam "Martin Luther King" gaf, kreeg hij prompt een (anonieme) brief uit Amerika, waarin King zelfs werd uitgekreten als "top-communist". Laten wij ons geen al te mooie voorstelling maken van de houding die door de Amerikaanse kerken en kerkleden wordt aangenomen in het sociale en het rassenvraagstuk van dat land. King heeft daarover vaak geklaagd. Aan dr. Schrotenboer van de GOS gaf hij enkele jaren geleden bij zijn aankomst in Nederland voor de erepromotie 'n duidelijk antwoord:

"De gerechtigheid eist wel eens dat de wet wordt overtreden. Zo was het in het verleden. Zo is het ook in 1965."

Orde

In ons land was het de Johannes Althusius Stichting (orgaan "Tot Vrijheid Geroepen"I),.die protesteerde tegen de ere-promotie. King wordt ten onrecht een strijder voor ontrechte en rechteloze rassen genoemd, zo liet men weten. Eerder protesteerde deze club al tegen "de ton van Luns". Laten we niet denken dat er verschillend wordt gereageerd op het rassenvraagstuk, in de V.S. en Z;Afrika. Het zijn dezelfde stemmen, die begrip willen wekken voor het Zuidafrikaanse apartheidsbeleid, die protesteerden tegen de rustverstorende activiteit van Ds. King en die direct klaar staan elk streven naar gerechtigheid het stempel "communistisch", "socialistisch" of !!links" op te drukken omdat men orde wil, ook al is deze orde onrechtvaardig.

Augustus

De uitspraken over het rassenvraagstuk, die de GOS tot dusverre deed, werden in Nederland en Zuid-Afrika verschillend uitgelegd. Ik laat in het midden welke interpretatie de juiste was, ik constateer slechts het feit. Bij herhaling hebben mannen als ds.Gericke en dr.Vorster blijk gegeven deze uitspraken verenigbaar te achten met het in Zuid-Afrika gevoerde beleid. De GOS is de enige internationale kerkorganisatie, die het Zuidafrikaanse rassenbeleid niet heeft afgekeurd, zo heeft dr. Vorster de leden van zijn kerk verteld. Ik geloof dat hij weer onwaarheid sprak. Maar een ding mag men hieruit wel concluderen, n.l. dat de uitspraken niet duidelijk genoeg geweest zijn. Dr.King kende dat verschijnsel ook in zijn land. Hij heeft er vaak over geklaagd. In augustus zal blijken of de schok, die de dood van King heeft gegeven, gereformeerd Nederland iets heeft gedaan of dat de tranen krokodilletranen waren.

Flex

-5

FEDDE. SCHURER

Het lid van ons comité van aanbeveling, Fedde Schurer, is

medio maart overleden. Het comit& van aanbeveling heeft, naar zijn structuur, nim

mer als actief comité gefunktioneerd, en het kontakt met de

werkzaamheden van het Comité Zuid-Afrika was dan ook op een

afstand.

Maar wie Fedde Schurer ook maar éénmaal in een van zijn vele funkties en kwaliteiten had ontmoet, wist onmiddellijk hoe hij met zijn gevoelige en tegelijk vechtersnatuur achter de zaak

van alle verontrechten in de wereld - en dus ook achter de ge

kleurden in Zuid-Afrika - stond.

Daarom willen wij hem gedenken als een rusteloze strijder voor

gerechtigheid en gelijkwaardigheid, velen van ons ten voorbeeld.

J.J.V.

"0 L Y M P I S C H E S P E L E N" N 0 G M A A L S

Op het moment dat dit geschreven wordt, is de definitieve beslissing over deelname van Zuid-Afrika aan de Olympische Spelen nog niet gevallen. Wij kunnen dus nog hopen dat onze verontrusting waarvan wij U graag deelgenoot maken, overbodig zal blijken te zijn. Intussen zijn er toch voldoende verschijnselen, vooral gebleken in reakties van vele zijden, die een blijvende bron van verontrusting vormen.

In de eerste plaats is daar Zuid-Afrika zelf, waar de regering meer dan duidelijk heeft laten weten dat de "concessies", gedaan terwille van Zuid-Afrikaanse deelname aan de Olympische Spelen, volstrekt geen verzachting van de apartheid zullen betekenen, integendeel, in de sport binnen Zuid-Afrika blijft alles even gescheiden als het al was, terwijl een aantal.recente verscherpingen van de apartheidsgedachte, nu op politiek gebied, deze tendens nog eens goed naar voren doen komen. Bij de mensen die menen dat de maatregelen van Zuid-Afrika voor de Olympische Spelen een kans geven op enige verbetering is o.i. de wens dan toch wel de vader van de gedachte.

Het resultaat van "een jaar Vorster" geven wij u ter illustratie. Verontrusting wordt ook veroorzaakt door de houding van het IOC. Wie

het artikel over de voorzitter, Avery Brundage, leest, zal zich daarover niet meer verbazen. Het is alleen moeilijk te verdragen, dat de Olympische gedachte al zo lang wordt "uitgedragen" door deze man.

Maar ook het Nederlands Olympisch Comité geeft niet de indruk dat

zij veel begrijpt van de ideologie die de basis is van de Olympische

Spelen. Het artikeltje dat wij overnamen uit het Vrije Volk, en dat

de reaktie weergeeft op een brief die de ARK schreef over hun bezwaren

tegen Zuid-Afrikaanse deelname, spreekt voor zichzelf. Wij vragen ons

nu wel af, wie' zich eigenlijk bemoeit met zaken waar hij geen verstand

van heeft . Hieronder plaatsen wij eerst het perscommunique dat wij in

ons vorige Informatie-Bulletin aankondigden, en dat in veel Nederlandse

dagbladen is vermeld.

Perscommuniqué

Het Comité Zuid-Afrika heeft kennis genomen van het -met geringe

meerderheid van stemmen genomen - besluit van het Internationaal

Olympisch Comit6 om Zuid-Afrika tot de Olympische Spelen in Mexi

co toe te laten, alsmede van de reacties in een groot aantal landen

op dit besluit. De vraag is thans aan de orde, of Nederland niet zou moeten be

sluiten niet aan deze Spelen deel te nemen. Dit besluit behoort

tot de bevoegdheid en verantwoordelijkheid van betrokken sport

organisaties en van deelnemers persoonlijk. Het Comité Zuid

Afrika zou daarbij het volgende in overweging willen geven.

Met klem wordt erop gewezen, dat de concessies welke Zuid-Afrika

thans incidenteel (en uitsluitend geldend buiten haar grenzen) heeft gedaan met het oogmerk haar deelneming aan de Spelen moge

lijk te maken, op geen enkele wijze een verzachting van de apart

heidspolitiek betekenen. De verscherping b.v. van de bepalingen omtrent gemengde huwelijken duidt op het tegendeel. De apartheidspolitiek is en blijft uit

menselijk oogpunt onaanvaardbaar en is ook in flagrante tegenstelling tot de Olympische gedachte en tot het wezen van de sport,

die immers geen apartheid maar verbroedering beoogt. Tot zijn spijt heeft het Comité Zuid-Afrika gelezen dat de voorzitter van het Internationaal Olympisch Comité aan de Afrikaanse landen, die thans niet meer aan de Spelen wensen deel te nemen,

heeft verweten dat zij "politiek en sport met elkaar verwarren". Hij heeft daarbij zelfs verwezen naar de Olympische Spelen van 1935 in Berlijn, gehouden in het land waar toen de rassenpolitiek van Hitler heerste. Genoemde voorzitter van het 1.0.C., de heer Brundage, haalt hier

zelf op verbijsterende wijze de zaken door elkaar. Het zijn immers niet de thans weigerende 32 Afrikaanse landen die de poli

tiek in de sport betrekken, het is juist Zuid-Afrika dat met zijn

apartheidspolitiek de sport als instrument in zijn politieke beleid betrekt op een wijze, die helaas veelal doet terugdenken aan

de rassenpolitiek welke van 1933 tot 1945 door Hitler werd gevoerd. De "concessies" van Zuid-Afrika beteken in geen enkel opzicht

een erkenning van de evenwaardigheid van de medemens. Zolang dit niet geschiedt, verloochent Zuid-Afrika het meest fundamentele kenmerk van de sport.

J.J. Voogd, voorzitter M.v.d.Bergh-v.d.Meer, secr.

a-

-7-

VORSTERS EERSTE JAAR

In 1967 voltooide John Vorster zijn eerste jaar als regeringshoofd

na de moord op zijn voorganger dr. Verwoerd op 6 september 1966,

schrijft Brian Bunting.

Zoals voordien ook bij dr. Strijdom en dr. Verwoerd het geval was,

was het onmiddellijke gevolg van zijn aanvaarding van het premier

schap een wijziging van de indruk die hij de mensen wilde geven:

Tijdens zijn jaren als minister van justitie had Vorster het toneel beheerst als de man die Zuid-Afrika zou om

vormen tot een ware politie-staat.

Als premier trachtte Vorster zichzelf aan de wereld te tonen als de in de grond redelijke, menselijke leider met een veeleer prag

matische dan een rigide ideologische benadering van de apartheids

politiek. Hij is volstrekt niet zo overtuigd als Verwoerd was,

van de noodzaak om onafhankelijkheid te beloven aan de z.g. Bantu

stans, en toont een opmerkelijke voorkeur voor de term zelf

bestuur.

Wellicht gebeurt dit in een poging tot verzoening met de rechter

vleugel van de Nationalisten die dreigden in opstand te komen als enig

deel van blank Zuid-Afrika zou worden "uitgeleverd" aan de zwarten,

en die geprikkeld waren door Vorsters "concessies" aan onafhankelijke

Afrikaanse staten en op het gebied van gemengde sport.

Tot op zekere hoogte heeft Vorsters gebrek aan Verwoerébideologische

standvastigheid geleid tot een vermindering van zijn gezag als premier,

en 1967 toonde een duidelijke ontwikkeling in de botsing tussen de

rechter en de linkervleugel van de Nationalistische Partij, de zogenaamde "verkramptes" en "verligtes".

In zijn poging de middenweg te bewandelen, wordt Vorster door vriend

en vijand gezien als de leider van het "verligte" element, een beang

stigende uitleg van de aard van de politiek die wordt voorgestaan door

de rechtervleugel, die naar men zegt geleid wordt door dr.Albert Hertzog.

De hoop van de officiële oppositionele leiders, dat een verandering in Zuid-Afrika het gevolg zou zijn van een breuk binnen de Nationa

listische Partij, is echter niet verwezenlijkt. Ondanks de wrijving

binnen de Nationalistische Partij, heeft de leiding de teugels nog

stevig in handen en de partijleiding toont geen gebrek aan vertrouwen in zijn vermogen de regering voort te zetten.

Vorsters eerste parlementaire zittingsperiode toonde aan, dat de Natio

nalistische machine sterker is dan elk van zijn individuele onderdelen.

De racistische Jaggernaut rolde medogenloos verder.

De volgende wetten werden o.a. aangenomen:

" De "physical Planning and Utilisation of Resources Act", ogenschijn

lijk om industriële decentralisatie te bevorderen, maar in feite

vooral bedoeld om de grensindustrieen rondom de "Bantu-homelands" te steunen en de stroom van Afrikanen naar de blanke stedelijke

gebieden terug te doen vloeien.

" De "Population Registration Amendment Act", die de afstamming en

niet enkel uiterlijk en vrienden- en kennissenkring tot de belang

rijkste factor bij de rasclassificatie maakt.

" De "National Education Policy Bill", die het toezicht op het onder

wijs overbrengt van de provinciale raden naar de centrale regering

-8-

en zo in het gehele land de weg baant voor christelijk nationaal

onderwijs op uniforme basis.

Het "Training Centre for Coloured Cadets Act" die gedwongen arbeid

verschaft voor zogenaamde "niet werkwillige" kleurlingen.

De "Terrorism Act", die het mogelijk maakt de doodstraf op te leg

gen aan Afrikaanse vrijheidsstrijders en met terugwerkende kracht

de 35 SWAPO leiders binnen zijn bereik bracht.

De "Suppression of Communism Amendment Act", die geregistreerde com

munisten of hen die onder de wet op de onderdrukking van het commu

nisme veroordeeld zijn uitsluit van het uitoefenen van een advocaten

praktijk.

Sinds het eind van de parlementaire zittingsperiode is de aandacht verlegd

naar het terrein van de buitenlandse zaken. Vorster heeft Verwoerlspoli

tiek om vrienden te verwerven en de mensen in de onafhankelijke Afri

kaanse staten te beïnvloeden voortgezet. De meest concrete vorm die dit "Vorster über Africa" plan heeft aange

nomen is het zenden van Zuid-Afrikaanse troepen naar Rhodesië om de

Rhodesische veiligheidstroepen, die gewikkeld zijn in een strijd met

de Afrikaanse vrijheidsstrijders van ZAPU en het ANC sinds het laatste

guerillaoffensief was ingezet in augustus vorig jaar. Zowel de Rhode

sische als de Zuid-Afrikaanse leiders hebben benadrukt dat hun gezamen

lijke grens wordt gevormd door de Zambesi, en Vorster heeft openlijk

Zambia en Tanzania bedreigd als zij zouden voortgaan de vrijheidsstrijders te steunen. Er ontwikkelt zich een explosieve toestand, die zoals presi

dent Kaunda heeft gewaarschuwd, heel Afrika en zelfs heel de wereld, in een ideologische en rassenoorlog kan betrekken.

Wat zijn de vooruitzichten voor 1968 ?

De regering is al bezig verdere rassistische en onderdrukkende wet

geving voor te bereiden, om tijdens de komende zittingsperiode van het

parlement te worden bekrachtigd. De vermoedelijke wetten zijn o.a.:

Een wet om de vertegenwoordiging van kleurlingen in het parlement

op te heffen, en daarvoor in de plaats een gekozen "Coloured Repre

sentative Council" te vormen, die de kleurlingen-zaken in gekleurde gebieden zal behartigen. Dit wordt beschouwd als de belangrijk

ste aanbeveling van de commissie die zich heeft bezig gehouden met de "Prohibition of Improper Interference Bill" sinds de eerste versie in 1966.

Een verdere aanbeveling kan zijn de onwettigverklaring van alle multi-raciale politieke organisaties. Wetgeving volgens deze principes had zijn schaduwen al vooruit geworpen door voortdurende venijnige aanvallen op de NUSAS en zijn leiders van wie velen zijn verbannen; en door dreigementen tegen de

Trade Union Council of South Africa, die op een conferentie in de

cember j.l. besloot om de banden met de Afrikaanse zusterorganisaties te verbreken in een poging moeilijkheden te voorkomen.

Een wet om de regering in staat te stellen de universiteiten hun

overheidssubsidie (soms 70% van hun totale budget) te ontnemen

wanneer zij de regeringspolitiek onvoldoende ten uitvoer brengen. Het voornaamste doel van deze wet wordt geacht de mogelijkheid

voor de regering te eisen, dat ook op de universitaire campusterreinen de apartheidspolitiek in de praktijk wordt gebracht.

Een wet die zware gevangenisstraffen oplegt aan ieder die schuldig

bevonden wordt aan het gebruiken van een mes. De minister van jus

titie, Pelser, verklaarde in januari dat hij vastbesloten was een

M-

- 9 -

eind te maken aan de stortvloed van steekpartijen in gekleurde

woonwijken'.

" Een wet tot beperking van homosexualiteit en lesbianisme.

" Een wet om de pers aan banden te leggen: het beletten van kranten

om "waarneembare feitelijke leugens" te drukken.

(Uit: Anti-apartheid News, febr.1968)

D E S T R IJ D V A N B R U N D A G E V OO R B E R L IJ N

In 1936 wilden de Amerikanen de lle

Olympische Spelen boycotten.

De Amerikaan Arthur D. Morse publiceert in zijn nieuwe boek "While

Six Million Died" de eerste volledige documentatie over de pogingen de Olympische Spelen te boycotten en de uiteindelijke deelname van de

Amerikanen aan de Olympische Spelen van 1936. Deze gebeurtenissen

doen denken aan recente voorvallen: aan de controversen rondom de be

slissing van het Internationale Olympische Comité, Zuid-Afrika tot de

Spelen in Mexico toe te laten.

November 1933 nam de "Amateur Athletic Union" van de V.S. bijna een

stemmig een voorstel aan om de Olympische Spelen van de nazi's te boy

cotten indien de Duitse Joden niet hetzelfde recht op deelname verleend

zou worden. Dit besluit stuitte op verzet van het Amerikaanse Olym

pische Comité, dat toen onder voorzitterschap van de zakenman Avery

Brundage stond. Brundage wilde de Spelen niet "door zo iets onbelang

rijks als religieuze vervolging" (Morse) in gevaar te brengen. Na de

weigering van de "Amateur Athletic Union" verzekerden de drie Duitse leden van het I.O.C. hem, dat er geen discriminatie in de selectie en behandeling van de Duitse deelnemers aan de Olympische Spelen zou zijn.

In 1934 reisde Brundage naar Duitsland om zich persoonlijk van de si

tuatie op de hoogte te stellen. Bij zijn terugkeer, zo schrijft Morse,

stelde hij zijn Olympisch Comité gerust: hij rapporteerde dat de Duitse

Joden met hun behandeling tevreden waren. Daar het Comité van de V.S.

zich niet wilde mengen in de binnenlandse aangelegenheden van een andere staat, namen de Amerikanen de uitmodiging voor Berlijn aan.

April 1935 deelde Hitlers minister Frick de wereldpers mee, dat de tijd

aangebroken was de Duitse Joden hun nationaliteit te ontnemen. Noch

thans verzekerde Brundage zijn Comité opnieuw, dat de Joodse sportbeoefenaars niet zouden worden gediscrimineerd; zij zouden aan alle wed

strijden kunnen deelnemen als gelijkberechtigde partners. Ook toen

Mahoney, de nieuwe voorzitter van de Amerikaanse vereniging van lichte

athletiek, opnieuw verklaarde dat zijn vereniging het voornemen had de Spelen te boycotten, verklaarde Brundage"dat hij noch racistische

noch religeuze redenen zou weten waarom de V.S. geen ploeg naar Berlijn

zou sturen."

- 10 -

Toen de Joodse hoogspringster Grete Bergmann deel wilde nemen aan de Duitse kampioenschappen, werd haar aanmelding ingetrokken omdat zij geen lid was van de Wurttembeige Landesverband. Zij kon daar geen lid van zijn omdat deze vereiging geen Joden toeliet. Voor de rissportcommissaris was dit geen schending van de belofte, die aan Brundage gegeven was. "Mej. Bergmann was slechts de op zes na beste hoogspringster van Duitsland, ook al was zij dan de beste van Württemberg."1

Zijn laatste illusie zou Brundage verloren moeten hebben, toen op 15 september de Neurenberger wetten afgekondigd werden. Maar hij liet zich ook nu weer door dr. Lewald, de voorzitter van het Duitse Olympische Comité, verzekeren, dat alle Joodse staatsburgers, die geen rijksonderdaan meer waren, dezelfde kansen zouden hebben. Toen Lewald, die zelf geen "Arier" was, onder het oog gebracht werd, dat een Jood geen lid van een sportvereniging kon zijn, merkte hij droog op, dat "uiteindelijk elke vereniging het recht heeft zijn eigen leden te kïýen. Ook de New York Athletic Club laat geen Joden toen." Het tweede Amerikaarse lid van het IOC, Sherill, meende zelfs, dat de internationale regels zich met de selectie maar niet met de trainingsmogelijkheden van de sportbeoefenaren bezig hielden. Hij wees het argument af, dat het ontzeggen van trainingsmogelijkheden een schending zou zijn van de Olympische regels. Het was ook Sherill, die openlijk de wens uitsprak, dat "Mussolini de gelegenheid zou hebben naar Amerika te komen om daar het communisme te onderdrukken zoals hij dat in Italië gedaan had."

Voor de Amerikaanse athletiek-vereniging was echter de eis de Spelen

ergens andersplaats te doen vinden geen politieke kwestie, maar zoals Mahoney verklaarde, "een zaak van menselijkheid en christendom." Intussen had Dodd, de ambassadeur van de V.S., de positie van de Joden in de sport laten onderzoeken en was tot de conclusie gekomen, dat de 30.000 Joden, die in de Joocýse sportverenigingen georganiseerd waren, geen gelegenheid zouden hebben zich voor de afvalwedstrijden voor te bereiden. Om te bewijzen, dat de nazi's geen verschil maakten tussen Duitsersen Joden, liet Lewald een brief van het rijkssportbestuur verspreiden, waarin beweerd werd dat de Joden niet in staat zouden zijn geweest om zich voor de Olympische Spelen te kwalificeren." De enige reden voor dit f^eit is daarin gelegen, dat geen enkele Jood in de situatie verkeerd heeft zich door zijn prestaties voor deelname aan de Olympische ploeg te kunnen kwalificeren."

Op de algemene vergadering van de "American Athletic Union" in december 1935 werd tenslotte het voorstel van Mahoney niet aan de Spelen in Berlijn deel te nemen met een kleine meerderheid van twee stemmen verworpen. :ahoney trad af als voorzitter. Brundage werd zijn opvolger. Later werd hem van Duitse zijde bevestigd: "Brundage heeft voor ons de Olympische Spelen van Berlijn gered."

Alex Natan

(Die Zeit, 22 maart 1968)

1

- 11 -

IR. A. PAULEN :

" ANT I RA S SE N S C HE I D I N G -KLUB

K A N D E P 0 T O P"

"Zeg maar in fatsoenlijke bewoordingen dat ze de pot op kunnen."

Aan het woord is directeur ir. A. Paulen van het Nederlands Olympisch

Comité, nadat hem gevraagd was om een reactie op een gisteren ver

zonden brief van de IRK, de voornamelijk uit jonge mensen bestaande Anti-Rassendiscriminatie Klub. Voorzitster Maddy Tolud van de !RK vroeg in die brief of het NOC

zich in het Internationaal Olympisch Comité duidelijk kon opstellen

tégen de toelating van Zuid-Afrika tot de Spelen in Mexico.

"Dit zijn allemaal comité's, die zich bemoeien met dingen waar ze geen verstand van hebben", zei de heer Paulen van

* ochtend boos.

Hij toonde zich geërgerd over een verkeerde adressering van de brief

(aan jhr.mr. Feith, voorzitter van de Nederlandse Sport Federatie) en over de uit de brief blijkende verkeerde veronderstelling, dat het NOC zijn stem kan laten horen in de vergadering van het dagelijks be

stuur van het IOC in Genève, 20 en 21 april. "Daar zit niet eens een Nederlander in." De heer Paulen zei dat het NOC minstens ýén reactie per dag krijgt op de Zuidafrikaanse deelneming aan de Spelen. Hoeveel hij er precies

gehad had, wilde hij niet zeggen. Ook niet, of er meer pro dan contra

wordt geschreven en getelefoneerd.

(Het Vrije Volk 1-4-68)

RHODESIE : EEN TRAGEDIE HERHAALT ZICH

Een foto ergens in een krant. Een blanke vrouw demonstreert in een

Afrikaans land. Ze heeft een groot vel papier in de hand: In memory of justice. Dit land wordt in de pers gewoonlijk Rhodesië genoemd; de Afrikaanse

naam luidt : Zimbabwe. De vrouw demonstreert tegen de terechtstelling van 3 AfrikanE, die ter dood veroordeeld zijn. Op 2 maart verleent koningin Elizabeth van Engeland -op advies van minister Thompson - gratie aan de 3 Afrikanen. Op 4 maart wijst het Rhodesische Hof van beroep het verzoek af tot

een verbod van de executie van twee van de Afrikanen, aan wie gratie verleend is. Op 5 maart besluit de Rhodesische regering de gratieverlening te negeren. Op 6 maart worden de 3 Afrikanen door ophanging terechtgesteld.

- 12 -

Vanochtend lees ik in de krant dat 26 leden van de Rhodesische vei.

ligheidstroepen gedood zijn door Afrikaanse verzetsstrijders. Er zou

den ook twee Zuidafrikanen onder de doden zijn.

Op 8 september 1967 maakte premier Vorster bekend dat leden van de

Zuidafrikaanse politiemacht de Rhodesische regering op haar verzoek

hielpen tegen -zoals werd geformuleerd - terroristen. Deze zouden oor

spronkelijk uit Zuid-Afrika komen en op de terugweg via Rhodesie en

andere buurlanden zijn, om teareurdaden in Zuid-Afrika te plegen.

Tenslotte: een bericht uit de Guardian van 14 februari j.l.:

Portugal heeft zijn handel met Rhodesië gedurende de eerste negen maan

den van 1967 verviervoudigd, vergeleken met de eerste negen maanden

van 1966, aldus de Organisatie voor Europese Samenwerking en Ontwikke

ling. De import nam toe van f 1,3 miljoen tot ’ 5 miljoen; de export

naar Rhodesie van f 0,5 miljoen tot ’ 2 miljoen. Deze uitbreiding van

de handel is een gevolg van de sancties die andere landen toepassen

n.a.v. een resolutie van de Veiligheidsraad van de VN, die op 16

december 1966 werd aangenomen.

Van dit soort berichten zijn er tientallen te geven: daarom is de

kring ook rond.

Dekring is rond: rond het illustre drietal Smith, Vorster en Salazar,

alle drie beheerst door dezelfde denkbeelden van méerderwaardigheid

van het blanke ras en de roeping van het Westen.

Deze drie heren hebben de macht in handen in landen die ongeveer een

kwart van Afrika bezet houden en dit deel beheren volgens de beste

tradities van de oude kolonialisme.

Voor een goed begrip van de situatie in Rhodesie zijn een paar feiten

belangrijk:

Allereerst de Landverdelingswet van 1930. Hierdoor is 37% van het land

in handen van de blanken, die slechts 6én-zevende van het totaal

van de bevolking vormen. Onder die 37% vallen de voornaamste dorpen

en de beste landbouwgrond. Deze wet regelt verder het contact tussen de verschillende rassen.

Op grond van deze wet mogen blanken niet in Afrikaanse gebieden wer

ken, behalve als ze geacht worden werk te verrichten in het voordeel

van de Afrikanen (ambtenaren, gesstelijken). Afrikanen worden wel toe

gelaten in blanke gebieden om bij de economische ontwikkeling behulp

zaam te zijn.

De Kieswet van 1961 kent twee lijsten voor het registreren van kiezers,

lijst A en B. De kiezers van lijst A. kiezen de kandidaten voor 50

van de 65 zetels. Die van lijst B. de overige. Nu liggen de eisen voor

registratie op lijst A veel hoger wat kennis, ontwikkeling en bezit

betreft, dan voor lijst B. Het gevolg is een blank overwicht op

lijst A en een blanke meerderheid in het parlement.

Er bestaat leerplicht voor kinderen van blanken, Aziaten en kleur

lingen van 7 tot 15 jaar. Kinderen van Afrikanen vallen niet onder

de leerplicht. De overheidsuitgaven in het schooljaar 1965/66 werden geschat op C 100

per niet-Afrikaans kind en £ 10 per Afrikaans kind.

Van de 644.000 schcîlgaande Afrikaanse kinderen gingen er in 1965

11.500 naar de middelbare school. Bij de blanke kinderen volgden 20.000

van de 50.000 het middelbaar onderwijs.

In het schooljaar 1964/65 werden aan het onderwijs voor Afrikaanse

kinderen de volgende bedragen uitgegeven: lagere school £ 4,8 miljoen

en middelbare school £ 729.000. De cijfers bij het blanke onderwijs:

£ 2,5 miljoen en iets meer dan £ 3 miljoen.

- 13 -

In 1964 werd het gemiddelde inkomen van niet-Afrikanen geschat op

£ 1240, en dat van de Afrikanen op £ 114. Toch betaalden de blanken

slechts driemaal zoveel schoolgeld als de Afrikanen.

Van 1959 tot 1964 (over latere jaren beschik ik helaas niet over cij

fers) is de Rhodesische politiemacht uitgebreid van 9.767 tot 38.701 man. In 1960 werden politiehonden ingeschakeld en in datzelfde jaar werd ook

voor het eerst van vuurwapens gebruik gemaakt bij relletjes in Salis

bury. Elf Afrikanen werden gedood. Over de situatie in de gevangenis

sen heeft Amnesty International een rapport uitgegeven.

Deze reeks van feiten is veelbetekenend; achter al die dorre cijfers

tekent zich een bepaalde ontwikkeling af. Het buurland Zuid-Afrika

heeft ook zo'n ontwikkeling doorgemaakt.

Daarom : Rhodesie, een tragedie herhaalt zich.

Paul Verdooren

BRONNEN Keesings Historisch Archief

Documentatiemap Rhodesië-Teach-in 1966

Southern Africa News Features 7/9/1966

Binnen-en Buitenlandse dagbladen + Angola-Bulletin.

THE POPULATION REGISTRATION ACT

Wij leven in een gevaarlijke tijd. Steeds vaker worden we

geconfronteerd met de mogelijkheden van een rassenoorlog. De

voortekenen zijn voor iedereen te zien. De eeuwenoude vernedering en uitbuiting van de zwarte, bruine en gele volken

door hun blanke veroveraars heeft geleid tot een nieuw ras

bewustzijn in de eerstgenoemde groep en tot een steeds groter worden schuldgevoel bij de laatste.

De meeste landen hebben in meer of mindere mate met rassenproblemen te

kampen en de meerderheid van hen is, ten minste in theorie, bezig aan

een zekere vorm van integratie en "veelrassigheid"1.

In Groot-Brittantie b.v. is men van plan de voorgestelde Race Relations

Bill als wet aan te nemen en op deze manier dus rassendiscriminatie onwettig te maken. De nadruk zal hier allereerst gelegd worden op een

verzoening en pas in de tweede plaats op een gerechtelijke vervolging.

De wet houdt natuurlijk rekening met de waardigheid en de vrijheid van

het individu.

Canada heeft reeds een aanzienlijk succes gqboel in Quebec met zijn

Race Relations wet en we zullen hopen, dat Groot Brittantie er ook

enig succes mee zal behalen. Dit is natuurlijk een gezond teken en

- 14 -

het is een stap die van hartetoegejuicht moet worden. Het is dui

delijk, dat mensen wettelijke sancties en vooral onderricht over de

rassenkwestie nodig hebben.

Het is echter opmerkelijk, dat Zuid-Afrika, als vrijwel het enige land

ter wereld, voortgaat met een wetgeving, die de rassendiscriminatie in

dit land wettig moet maken. Indien in Zuid-Afrika personen van ver

schillend ras samenwonen en openlijk integratie bedrijven, wordt dit

inderdaad, zelfs als zij het uit vrije wil doen, als een misdaad be

schouwd.

Daar dit een zeer gecompliceerd onderwerp is kan men binnen het bestek

van dit artikel slechts een of twee aspecten belichten, waarin apart

heid dagelijks en continu een vernedering en een lijdensweg betekent

voor al de inwoners van dat land, maar tegelijkertijd ook een bele

diging is voor al de Afrikanen en Aziaten over de hele wereld.

Het South African Institute of Race Relations publiceert jaarlijks een

overzicht van alle aangelegenheden die verband houden met rassenver

houdingen. Het meest recente is "A Survey of Race Relations of South

Africa 1967" (verkrijgbaar via Postbox 97, Johannesburg; prijs R 2 f 10,-). Het staat trouw aan haar traditie, vol met feiten en sta

tistieken.

De Population Registration Act van 7 juli 1950 voorziet in de classificering van de inwoners van Zuid-Afrika in vier hoofd-rassengroepen,

namelijk Afrikanen, blanken, kleurlingen en Aziaten. Er is veel ver

warring gesticht door deze classificaties en soms was het haast onmo

gelijk ze uit te voeren, wat duidelijk is gebleken uit de grote groep

mensen die per ongeluk in een verkeerde groep werden ondergebracht;

menige blanke werd b.v. geclassificeerd als kleurling, om na in be

roep te zijn gegaan, weer tot blanke te worden geclassificeerd.

Het is wel duidelijk, als men kijkt naar de pijnlijke situaties die

eruit voortvloeien, dat deze vreemde procedure er niet in slaagt aan

de minimum eisen van enige geciviliseerde maatschappij te voldoen.

Veel mensen uit al de rasgroeperingen in Zuid-Afrika zijn bang om iden

titeitskaarten aan te vragen, omdat zij dan misschien in een groep

geplaatst worden, waartoe zij niet behoren. Er wordt geschat, dat bij

benadering 148.000 mensen geen identiteitskaarten hebben aangevraagd,

vanwege de vrees die er bestaat, dat zij in een rassencategorie zou

den worden geplaatst, die hun sociale status zou aantasten, tot ontslag

zou leiden uit hun huidige betrekking en hen zou dwingen te verhuizen uit de streek waar zij tot op heden woonden. Daarbij komt nog, dat

als iemand eenmaal geclassificeerd is in een rassengroep, waarmee hij

het niet eens is en hij beroep aantekent voor herclassificatie, er

dan een lange periode overheen gaat voordat zijn of haar geval voor

komt. De "Star" geeft een verslag over het geval van een man, die 18

maanden moest wachten. De "Cape Times"beweerde, dat de gemiddelde

wachttijd ongeveer 14 maanden was. Gedurende deze periode van opont

houd maken de betrokken personen zich natuurlijk zorgen, voelen zich

onzeker en hebben praktische moeilijkheden: zoals b.v. in geval van

huwelijk, bij de aankoop en verkoop van vaste bezittingen en bij de

vraag naar welke school hun kinderen te duren.

Mevrouw C.D. Taylor, lid van het parlement, beschreef op 17 maart 1966

in het parlement welk een vernederende procedure het verschijnen voor

een classificatie-commissie is: aangestaard te worden en te moeten

luisteren naar de bewijzen van getuigen omtrent de gewoonten en de

vrienden van de appellant. Soms worden kappers opgeroepen om te ge

tuigen over de structuur van iemands haar. Ook worden er gevallen ver

meld van mensen, die in de zon moesten gaan staan, zodat de rechter

- 15 -

of magistraat hem beter kon bekijken.

Het is onder deze omstandigheden zeker niet vreemd, dat mensen ex

tremevernederingen, pijn en wreedheden ondergaan. Het splijt families,

die jaren te zamen hebben gewoond, in tweeen enhet dwingt een man

om al zijn connecties met andere leden van zijn familie te verbreken,

eenvoudig omdat zijn huid licht is en de rest van zijn familie een

donkerder kleur huid heeft.

Nederlandse lezers kennen waarschijnlijk het geval Sandra Laing wel,

een twaalfjarig meisje, dat eerst als blanke, daarna als kleurlinge

werd geclassificeerden nu weer is geherclassificeerd als blanke. Haar

ouders, die in Oostelijk Transvaal wonen zijn duidelijk blank van uiter

lijk, zij weten niets over gekleurde voorouders en zij hebben slechts

blanke vrienden. Zij hebben drie kinderen, twee jongens, die duide

lijk blank zijn en Sandra, die toevallig een donkerder gezicht heeft

en kroezig haar. Nadat Sandra vier jaar op een kostschool voor blanke

kinderen in Piet Retief had doorgebracht, werd haar ouders verteld,

dat er klachten waren gekomen van de school-commissie.

Haar vader werd verzocht haar van school te nemen, maar deze weigerde

dat te doen. Zij werd toen thuis gebracht door schoolfunctionarissen,

vergezeld door een politieagent.

De Population Registration Act werd in 1967 gewijzigd en is nu geti

teld Population Registration Amendment Act, no. 64, 1967. De beslis

sende factor bij het vaststellen van het ras is in deze gewijzigde wet

de afkomst en Sandra werd dus weer tot blanke geclassificeerd. De

lange lijdensweg was voor Sandra echter nog niet ten einde. Haar ouders

konden geen enkele school vinden, die bereid was Sandra toe te '.aten.

Uiteindelijk, toen het eerste kwartaal van het nieuwe jaar begon in

januari 1968, stemde een niet verder bekend gemaakte kloosterschool

erin toe Sandra op te nemen in zijn geheel uit blanke kinderen bestaande

klassen. Mevrouw Laing wilde de naam van Sandra's nieuwe school niet

bekend maken: het hoofd van de school had de Laings geadviseerd haar

verblijfplaats geheim te houden. Sandra zit in de 3e klas, maar zij

had in de 5e kunnen zitten, indien ze niet gedwongen twee jaar van

school had verzuimd.

Begin 1967 werden twee kinderen van Mevrouw Edward Joseph Dickson uit

Plettenberg Baai toegelaten tot een kleine, blanke, lagere school.

Er kwamen echter protesten van de leerlingen van de Woodlands Afrikaner

Lagere School en de ouders namen hun kinderen van school af, omdat zij

beweerden dat de twee Dickson kinderen, George en Anthony, kleurlingen

waren. Op 16 november 1967 verklaarde de Race Classification Board

de familie Dickson tot kleurlingen. Er is nu geen enkele school, die

de kinderen zal accepteren en hun moeder, Mevrouw Dickson, geeft haar

drie kinderen (Lynette is nu zeven jaar geworden) zelf thuis les.

Dottie heeft Afrikaanse ouders in Randfontein, maar zij heeft een

lichtere huid dan de meeste Afrikanen en zij heeft lang, golvend,

koperkleurig haar. Vanwege haar uiterlijk werd zij geweigerd door de

hoofden van de Afrikaanse scholen, maar zij kon geen kleurlingen

school bezoeken daar zij slechts Sotho spreekt.

Dan is er ook het geval van Ronnie v.d. Walt, een bekende bokser uit

Kaapstad. Hij is jarenlang in wedstrijden tegen blanken uitgekomen en

had een blanke vriendenkring. Hij trouwde met een kleurlinge, wier

broer als blanke was geclassificeerd. Zij hebben twee kinderen. Ronnie's

moeder kreeg een kleurling-identiteitskaart, zijn broer een blanke.

Zijn vader is blank, maar vroeg een kleurlingenkaart aan om te ver

mijden, dat zijn huwelijk ongeldig verklaard zou worden. Ronnie ging

naar een school voor blanke kinderen. Daar hem niet meer toegestaan

werd om in wedstrijden tegen blanken uit te komen, besloot hij

- 16 -

Zuid-Afrika te verlaten met zijn familie. Zij wonen nu in Engeland.

Een Zuid-Afrikaanse priester raakte bevriend met een familie, die

door de Population R egistration Act wreed van elkaar gescheiden was.

De moeder en een van haar zonen waren als kleurlingen geclassificeerd,

terwijl de andere twee zonen officieel als blanken werden beschouwd.

Na een vergeefse poging van de priester in een interview met de minis

ter, besloot hij de hele familie naar Engeland te brengen.

Zelfs de nieuwe Population Registration Amendment Act is bespottelijk.

Sir de Villiers Graaf, leider van de oppositie (de United Party), die

zelf een racist is, maakte in het debat over deze wet in het alleen

uit blanken bestaande parlement duidelijk, dat de regering een poging

deed "to classify the unclassificable". Vanwege de bijzondere ge

schiedenis van Zuid-Afrika zouden de grenzen tussen de verschillende

rassen rekbaar en niet permanent zijn. Omdat nu de afkomst het nieuwe

criterium zou zijn, zouden er in de toekomst vermoedelijk blanken met

een donkere huid en kleurlingen met een lichte huid rondlopen. Dit

is belachelijk en het laat zien hoever de racistische regering van

Zuid-Afrika bereid is te gaan om het Afrikaner volk te zuiveren

een volk dat zelf al ontzettend gemengd is, want zij stammen af van

Nederlanders, Engelsen, Duitsers en Fransen en, laten wij dit vooral

beklemtonen, van kleurlingen (G. Findlay schat in zijn boek "Misce

genation" al, dat meer dan een half miljoen kleurlingen de scheids

lijn zijn gepasseerd en nu blanken zijn in Zuid-Afrika).

Het is niet te verwonderen, dat de directeur van het Institute of

Race Relations het volgende persbericht uitgaf: "Hoe goedaardig,

sympathiek en begrijpelijk het Race Classification Board ook mag

zijn, de methoden, die het moet toepassen onderwerpen de appaellanten

voor herclassificatie aan een vernederende procedure. De belediging

van de menselijke waardigheid is ontzaglijk. De poging om een duide

lijker definitie te krijgen zal de menselijke tragedies, die de wet

al veroorzaakt heeft, niet ondervangen."

Door de minister van Justitie zijn op 2 mei 1967 enige opmerkelijke

cijfers verschaft. Als antwoord op verschillende vragen gaf hij de

volgende getallen, betrekking hebbend op gerechtelijke vervolgingen

en veroordelingen onder de Immoraliteitswet, gedurende een jaar, eindigende op 30 juni 1966

Gerechtelijke vervolgingen: Mannen Vrouwen

Blanken 462 17 Kleurlingen 10 147

Aziaten 4 6 Afrikanen 12 248

Veroordelingen: Blanken 240 4 Kleurlingen - 80 Aziaten 1 -4

Afrikanen 7 148

Uit deze statistieken komt duidelijk het grote aantal blanke mannen

naar voren, die èn gerechtelijk vervolgdèn veroordeeld zijn en ook

het aantal kleurlingen en Afrikaanse vrouwen, die hierbij betrokken waren. Dis is dus een ander aspect, waarin de dwaasheid van apartheid

duidelijk aan het licht komt.

Gedurende de verkiezingscampagnes zijn de apartheidssupporters er altijd

snel bij om emotionele leuzen te schreeuwen, zoals: Zou jij je dochter

toestaan met een neger te trouwen ? Maar uit de feiten blijkt wel, dat

- 17 -

het de blanke man is, voor wie de kleurlinge en Afrikaanse vrouw

onweerstaanbaar is.

Of is het zo, dat "forbidden fruit is more appaeling ? " Afrikaner

(blanke) dominees en politie-agenten zijn onder deze wet veroordeeld.

Het tragische van dit alles is echter, dat het individu alle vrijheid

van keuze wordt ontzegd. Een individu kan niet eens kiezen hoe hij

zijn vrije tijd zal doorbrengen of beslissen met wie hij naar bed

zal gaan. Dit zijn natuurlijk de dingen die in een politiestaat

plaats vinden. De politieagenten zijn dus ook gluurders en "heksen

jagers" geworden.

Het wordt hoog tijd, dat de mensen in Nederland, die een speciale ge

negenheid voor Zuid-Afrika koesteren, vanwege redenen zoals bloed

en geestverwantschap, hierover nog eens nadenken.

Men waardeert natuurlijk deze verwantschap, maar het zou toch te

dwaas zijn zijn ogen te sluiten voor de onmenselijke en niet te ver

dedigen morele aspecten van apartheid, vooral daar deze dingen ge

daan worden door mensen met zulke oer-Hollandse namen.

E.A. du Plessis

SHAR PE V I L LE HER DA C H T

Op 21 maart werd met een bijeenkomst in het Amsterdam

se Krasnapolsky het bloedbad, dat acht jaar geleden

in Sharpeville werd aangericht herdacht. Deze bijeen

komst was de eerste keer dat het Comité Zuid-Afrika

en het Angola Comité, verenigd in de Aktiegroep Zuide

lijk Afrika, gezamenlijk naar buiten toe optraden.

De grote betekenis van Sharpeville is geweest, aldus de hoofredak

teur van Trouw, dr. Bruins Slot, de eerste spreker van de avond, dat

daarmee voor de gehele wereld duidelijk is geworden dat er een natuur

lijke relatie bestaat tussen de zwarte massa en haar leiders. In de

voorýgaande periode had de Zuidafrikaanse regering het verzet tegen

de pasjesregeling proberen voor te stellen als verzet van kleine ge

isoleerde extremistische groepjes. Sharpville bewees dat het verzet

tegen de pasjes, "de label die de mens gedwongen wordt te dragen om

daarmee onderworpen gehouden te kunnen worden", door de gehele zwarte

bevolking wordt gedeeld. Sharpville doorbrak de door de Zuidafrikaanse

regering opgebouwde facade. In Zuid-Afrika moet de zwarte economie de blanke dienen. Een structu

rele aanpassing op wereldschaal van de economieen van de rijke landen

aan die van de arme landen is dringend noodzakelijk. De mensen in de

rijke landen moeten de bereidheid tonen zich te identificeren met de

armen. Wat er op dit moment in Zuid-Afrika en in Noord-Amerika ge

beurt, wijst helaas in tegenovergestelde richting, aldus BrujlzsSlot.

- 18 -

De uit Zuid-Afrika verbannen "maar ik kom terug met een geweer in

mijn hand" George Peake, PAC-leider en oud-gemeenteraadslid van

Kaapstad, ging uitvoerig in op zijn verblijf op Robbeneiland. Toen

hij er in 1962 kwam was hij de eerste politieke gevangene met 500

niet-politiek gevangenen van de ergste soort. Toen hij in 1965 ver

liet waren er 1300 politieke gevangenen en 400 "echte misdadigers".

Hij vertelde hoe het was toegegaan bij het bezoek dat George Hofmann,

namens het Internationale Rode Kruis aan Robbeneiland bracht. 30 Men

sen hadden toen tbc, waarvan sommigen het in ernstige mate hadden.

Er werd geen enkele speciale voorziening voor deze patienten getroffen.

Toen Hofmann kwam werden ze in bedden gelegd en kregen een glas melk

geserveerd ! De gevangenbewaarders op Robbeneiland behoren tot de on

derste laag van de blanke bevolkingsgroep. Ze praten nooit met de ge

vangenen. De enige vorm van communicatie is slaan en spugen. George

Paeke vertelde hoe hij erin geslaagd was een clandestiene krant in de

gevangenis uit te geven en hoe er zelfs in de gevangenis gestaakt was.

Evenals de na hem komende sprekers was hij van mening dat revolutie de

enige weg was voor Zuid-Afrika en de andere landen in Zuidelijk Afrika.

Piet Kort, de radiojournalist die onlangs na een verblijf van vier

maanden uit Zuid-Afrika in Nederland is teruggekeerd, vertelde de in

druk te hebben dat de apartheidspolitiek niet een zaak is van de Zuid

afrikaanse regering alleen maar van de overgrote meerderheid van de

blanke bevolking. Omwille van hun veiligheid en uit angst zou men

zelfs - bereid zijn nog verder te gaan op de weg van de apartheid.

Negen van de tien immigranten aanvaarden het systeem direct, eenvoudig

omdat het het makkelijkste is zich te conformeren.

Dat apartheid niet alleen "gescheiden ontwikkeling" is maar ook, en

vooral discriminatie, lichtte Kort toe aan een aantal voorbeelden in

het persoonlijke vlak. Je moet geen "U" maar "je" zeggen tegen die

man, want het is een kleurling en "Meneer" zeg je niet tegen een Bantu,

zo zeiden blanke kennissen tegen hem als ze gemeenschappelijk met een

niet-blanke in aanraking kwamen. In de radiostudio waar Piet Kort werk

te drukten de negers zich geheel tegen de muur als hij er aan kwam.

Eerst begreep hij dit merkwaardig ceremonieel niet. Later werd het

hem duidelijk dat dit een overdadige manier van nederigheid om de

meerderwaardige blanke op gang te laten passeeren, moest voorstellen.

Hij had als "tourist" de negerwijken Soweto, een wijk van 600.000

mensen en Alexandra, beide bij Johannesburg bezocht. Het was de meest

troosteloze gemeenschap die hij ooit had gezien. Welke intimidatie

praktijken de zeer sterke veiligheidspolitie er op nahoudt illustreer

de hij aan de hand van een negerechtpaar, dat een ingezonden brief

had gestuurd naar de Star en twee dagen later bezoek van de veilig

heidspolitie kreeg en zich op het politiekantoor kon komen verantwoor

den over de inhoud van het stuk.

Elton Razemba sprak namens beide Rhodesische onafhankelijkheidsorga

nisaties,zo zei hij.

Hij benadrukte dat het hier niet om een rassenoorlog ging, maar om een

strijd tegen een systeem dat racistisch en fascistisch is. We vechten,

aldus Razemba, ook tegen negersoldaten die met Smith samenwerken. Ook

de blanken in Rhodesië zijn slachtoffers van het geldende economische

systeem en Razcmba verwachtte dat in het verloop van de strijd een

steeds groter aantal blanken zich bij de nationalisten zou aansluiten.

Dat de gewapende strijd onvermijdelijk was leidde hij af uit het fa

len van de Engelse kolonisatie en de druk van de wereldopinie na de

eenzijdige onafhankelijkheidsverklaring van de regering Smith, om ver

beteringen in de situatie van rechteloosheid van de zwarte meerderheid

m

- 19 -

(4,5 miljoen tegen ruim 200.000 blanken) te brengen. De nationalistische partijen zijn in Rhodesië verboden. Drie objectieve facto

ren zouden de guerillastrijders, aldus Razemba, de overwinning brengen:

hun grote getalsoverwicht, het feit dat de blanke nederzettingen zo

over het gehele land verspreid en geïsoleerd liggen en doordat Rhodesië

grenst aan een aantal landen die het systeem daar vijandig gezind zijn.

Als concrete mogelijkheden om vanuit Nederland hulp te verlenen, noemde

hij: meehelpen aan de economische boycot, zonder economische hulp van

het Westen zou de regering Smith al lang gevallen zijn; de toestand

in Rhodesië uitleggen en financiele steun verlenen aan de families

van do gezinnen die door de oorlog vaderloos zijn geworden, of waarvan

de kostwinner in de gevangenis zit.

De Engelse Baptistenpredikant David Grenfell sprak over Angola waar

hij 28 jaar als zendeling had gewerkt. In augustus 1961, toen de gevech

ten in Angola uitbraken, moest hij op last van de Portugezen Angola

verlaten. Na enige maanden keerde hij naar Afrika terug, nu naar Bene

den-Congo, waar hij met zijn vrouw en enige medewerkers de zorg op

zich nam van de Angolese vluchtelingen. Toen de opstand in het noorden

van Angola uitbrak in 1961 vluchtten 200.000 Angolezen voor het Portu

gese geweld naar de Congo. Later zijn daar nog 200.000 bij gekomen. Van

iedere gevluchte familie is een lid geinterviewd, zo vertelde Grenfell.

De nationalistische beweging had eigenlijk helemaal geen opstand willen

beginnen in 1961. Het enige wat men wilde was een algemene staking uit

roepen. De Portugezen reageerden echter gewelddadig en als antwoord

daarop werden 250 blanken vermoord. Toen reageerden de Portugezen ge

heel buiten zich zelf. Steden werden met napalm gebombardeerd. Ook

in het gebied waar Grenfell verbleef en waar niets gebeurd was, werd

door represailles getroffen. Eerst dacht ik dat het een vergissing van

de Portugezen was, aldus Grenfell, maar bij de interviews van de vluch

telingen bleek dat de Portugezen in geheel Angola zo waren opgetreden.

De Angolese vluchtelingen uit Angola krijgen vanuit de gehele wereld

hulp. O.a. nederlandse gecondenseerde melk, zaaizaden uit de Verenigde

Staten, kleding uit Tsjecho-Slowakije. Er is een regering in balling

schap gevormd. In de tijd van Tsjombe kregen de opstandelingen geen

hulp, nu onder Mobutu, is dat veranderd en stromen de wapens weer toe,.

De door Drs.J.J. Voogd geleide avond werd besloten met een film opge

nomen in de door Frelimo, het bevrijdingsfront van Mozambique, be

stuurde gebieden.

MvD.

1 W

- 20 -

Het eerste deel van de serie artikelen die Ben van Kaam in Trouw schreef over

de Ossewa-Brandwag namen wij op in ons

Informatie-Bulletin no.37; het tweede

en derde deel kunt u vinden in No. 38 Hieronder volgt het vierde, en laatste deel, overgenomen uit "Trouw" 21-10-67

D I E O S S E W A - B R A N D W A G door BEN VAN KAAM

Premier Vorster is trots op zijn verleden

EX-LEDEN VAN O.B. NU OP ZEER HOGE POSTEN

Premier Balthazar Vorster van Zuid-Afrika schaamt zich niet voor

zijn lidmaatschap van de nationaal-socialistische Ossewa-Brandwag en voor de tijd, die hij als vooraanstaand lid van de O.B. in de

gevangenis doorbracht. Integendeel hij lijkt er trots op te zijn.

Aan een verslaggever van het dagblad Die Burger toonde hij vorig jaar

een ingelijst document, waarop ongeveer vierhonderd in het interne

ringskamp Koffiefontèin gevangen gezette "manschappen en officieren"

van de Ossewa-Brandwag hun handtekening hebben gezet. Boven deze wat

Vorster noemde "ererol" prijkt het adelaarsembleem van de O.B., een

van de vele imitaties van de Duitse nazi's. En vorige week heeft pre

mier Vorster het voorzitterschap aanvaard van de Bond van Oud-geinter

neerden en Politieke Gevangenen, waarin vroegere O.B.-leden sinds de oorlogsjaren zijn verenigd.

Vorster volgt daarmede de vorig jaar gestorven dr. Hans van Rensburg op.

Drie maanden heeft Vorster in het najaar van 1942 eerst in een cel

gezeten voor dat hij op 15 december van dat jaar naar het internerings

kamp Koffiefontein werd gebracht. Naar de premier zelf mede'deelt, was

hij in zijn cel in hongerstaking gegaan om de overheid te dwingen iets

met hem te doen. In Koffiefontein was zijn adres: "No.2229-42 Huis 48

Kamp 1". Verscheidene herinneringen bewaart hij in zijn woning aan de

ze periode. Klachten uitte hij ook over de behandeling in het kamp.

"Die behandelig was nie juis baie menslik nie", zei hij eind vorig

jaar tegen een verslaggever van Die Burger. Maar echt honger schijnen

deze geinterneerden in de oorlogsjaren niet te hebben geleden. "Die

vleis wat aan die kamp gelewer is, was soms so sleg dat dit net so oor die draad gegooi is."

Op 11 februari 1944 mocht hij het kamp weer verlaten, naar hem mede

gedeeld werd "bloot op genade van die Regering". Wel kreeg hij huis

arrest. Elke dag moest hij zich bij de politie melden. Na enkele

maanden lapte hij deze verplichting aan zijn laars, alsdus Vorsters

eigen relaas. De overheid zou daarin hebben berust.

Verbod van Malan

Na de oorlog duurde het evenwel nog jaren voor hij weer werd geac

cepteerd in de Nationale Partij van Malan. Bij de verkiezingen van

1948 wilde hij zich kandidaat stellen in Brakpan, maar dr. Malan

verbood zijn kandidatuur om zijn extreem-rechtse zienswijze.

Het dagblad Die Transvaler, waarvan dr. H.F. Verwoerd in die dagen

- 21 -

hoofdredacteur was, schreef toen over Vorster:

"Geen kandidaat, die de anti-democratische ideologie van

de O.B. aanhangt, is acceptabel."

Daarop stelde Vorster zich kandidaat voor de Afrikaner partij (van

Havenga; Hertzog was in 1942 overleden), waarin de'O.B. was opge

daan. Hij verloor met slechts twee stemmen verschil van zijn tegen

stander van de Verenigde Partij.

Ook Verwoerd verloor in zijn district, omdat de O.B.'ers op hun

beurt weigerden hem te steunen. Niettemin claimden de O.B.'ers een

aandeel in de nederlaag van Smuts in 1948, die de Nationale Partij sindsdien aan de macht bracht.

Zo schreef een ex-O.B.-lid op 29 september in Die Vaderland:

"Die Ossewa-Brandwag heeft dan ook geen gering aandeel

in de val van Smuts gehad."

Im 1952 verenigden de nazistisch -geaarde en de meer democratische

Afrikaners zich. De Afrikanerpartij werd opgenomen in de Nationale

Partij. Het volgend jaar werd hij parlementslid.

Sindsdien steeg zijn ster snel. In 1961 werd hij opgenomen in het

kabinet als minister van Justitie. De beruchte wetten tot bestrijding

van het communisme, zoals de wet om verdachte personen 90 tot 180

dagen zonder vorm van proces gevangen te houden, zijn van zijn hand.

Reeds in 1961 werd hij door sommigen gezien als de opvolger van Verwoerd, al waren vele democratisch-gezinde leden van de Nationale Partij afkerig van deze gedachte.

Na de moord op Verwoerd in september 1966, werd hij, na een lichte aarzeling van de gematigde vleugel van de Nationale Partij, tot premier gekozen.

Vriendschap

Met Hans van Rensburg bleef Vorster altijd bevriend. Direct na de

moord op Verwoerd stuurde Van Rensburg aan Vorster een brief:

"Het volk heeft Goddank, het voorbeeld van H.F.Verwoerd om na te volgen. Zoals in het verleden dat van generaal Hertzog".

Ook kondigde Van Rensburg aan:

"Ik hoop de komende week in de Kaap te zijn en als jouw

werkzaamheden dit veroorloven jou de hand te drukken."

De vroegere O.B.-leider kwam snel. Bij het graf van de fascist Hans van Rensburg vertelde Vorster vorige week dat hij, nadat hij premier was geworden, een gesprek van anderhalf uur met Van Rensburg had gevoerd.

"Ek verstout my om te sê dat die geschiedenis nog die rol wat hy gespeel het, in die regte perspektief sal stel,"

zo zei de premier ook bij die gelegenheid.

Ex-O.B.-leden zijn overigens reeds op alle mogelijke posten in Zuid

Afrika geaccepteerd. Met trots somde vorig jaar in het regeringsgezinde dagblad Die Vaderland een vroegere O.B.-er enkele namen op van voormalige leden van de Ossewa-Brandwag, die thans sleutel -

M-

- 22

posities in Zuid - Afrika innemen:

* De commandant - generaal van "die Weermag" , generaal

Hiemstra.

* Het hoofd van de Veiligheidspolitie, H. van den Bergh.

* De voorzitter van de S.A.U.K. (de Zuidafrikaanse omroep)

dr. P. Meyer.

ýE -

STICHTING

COMITE ZUID-AFRIKA

AMSTEL 240

AMSTERDAM