Van aanmelding tot zorg op maat via het KOP-model · 11/13/2015 · Coping, stresshantering...

Van aanmelding tot zorg op maat via het KOP-model

Els Heene, Mentaal Beter en Universiteit Gent

Diagnostiek is (en blijft) een kunstSymposium van het Vlaams Forum voor Diagnostiek

Vrijdag 13 november 2015

1. Inleiding

2. Diagnostiek vanuit het KOP-model

3. Tot slot

Symposium Vlaams Forum voor Diagnostiek 13 november 2015 2

1. INLEIDING

• Europa: 6 tot 10 % met psychische klachten die zonder hulp niet verminderen; 50 tot 70 % weinig tot geen professionele hulp

• Grote middengroep (2/3), heterogene populatie met risico op verergering

• Nood aan hulp die toegankelijk en laagdrempelig is, (re)organisatie van gezondheidzorg?

• Onder- & overbehandeling > maatschappelijk leed en kosten

• Gepaste zorg? Werkzame factoren? Evaluatiecriteria?


Kloof vraag - aanbod in GGZ?

• Toegankelijkheid van zorg (o.a. transmuraal project in Ndl, IAPT in UK, eerstelijnsprojecten in Vlaanderen, Steps J.White, CAPA, York & Kingsbury, etc…)

• Kortdurende of laag-intensieve behandelvormen (preventie, geleide zelfhulp, zelfmanagement, E-Health, kortdurende behandelingen, etc…)

• Meer nadruk op 0e en 1e lijn, vroeger ingrijpen en preventie, gerichter doorverwijzen


“Transmurale” psychologie (2003)

• Screening en behandelingen van patiënten met niet al te complexe klachten IN praktijk van huisarts

• Lagere drempel, relatie met huisarts persoonlijker, meer instroom

• Patiënten met ernstige problematiek sneller doorverwijzen naar 2e lijn

• Betere communicatie over behandeling, ontslag en nazorg


Werkzaamheid, pathologie, evaluatie?

• Weinig bekend over werkzaamheid> generalistische en non-specifieke factoren? (Emmelkamp et al., 2011; Lambert, 2013)

• Alternatieve manieren voor diagnostiek, doelen, selectie en evaluatiebehandeling? “succes” is meer dan klachtendaling

• Vergroten zelfredzaamheid en voorkomen herval ipv “volledige genezing” als streefdoel?


• Naast inhoudelijke criteria (diagnose, aard, ernst van klacht) methodiek-overstijgende factoren als criteria voor keuze van behandelmethode

• Belang van patiëntkenmerken, therapeutische relatie en technieken

> bij eindevaluatie vaak relationele aspecten!

• Belang van gedeelde probleemdefinitie, zicht op eigen aandeel, inzicht in behandeldoelen, verbondenheid, motivatie, zelfredzaamheid


Non-specifieke factoren?


patiënt-kenmerken

40%

interactionele

factoren

30%

placebo

15%

model

specifieke

technieken15%

Generalistische principes

• Pathologie ontstaat door interactie van stressoren en stereotiepe reacties

• De mens als “gewoontedier”, met leervermogen en mogelijkheid om boven zichzelf uit te stijgen (metapositie)

• Demoralisatie en remoralisatie (Frank, 1991): men kan deze eigenschappen (tijdelijk) verliezen


Transdiagnostisch?

• Klinische validiteit DSM-V? variabel verloop, onduidelijke therapeutische implicatie uit categorie

• Gemeenschappelijke factoren: symptomen/gedrag/coping cognitieve factoren, bvb. aandacht, geheugen, piekeren…

coping, impulsiviteit, dwanghandelingen, emotieregulatie…

zelfbeeld, hechting, perfectionisme…

• Algemeen beschermende factoren (bvb. veerkracht, flexibiliteit, assertiviteit)

• Gemeenschappelijke factoren effecten behandeling één type interventie > uiteenlopende klachten


1. Inleiding


3. Tot slot


12

K = O x P

Gedrag Coping, stresshantering

Gedachten Zelfbeeld

TemperamentAard vh beestje

Concretisering klachten

Omstandighedenvroeger en nu


Pathologiemodel

• Heuristisch (Jaspers (1913) “Hoe kun je verklaren dat bij iemand met die persoonlijk-heidsstructuur, die levensgeschiedenis en die fysieke kenmerken, onder invloed van die gebeurtenissen, dit symptoom ontstaat?”

• Co-creatie (therapeutische relatie)

• Eenvoudig mensbeeld (een mens kan leren, reflecteren en die kwaliteiten verliezen)

• Werkhypothese (K = O x P)

• Non-specifieke factoren (motivatie; veranderingsbereidheid)

• Algemeen werkbare componenten (o.a. coping, zelfbeeld, emotieregulatie; vaardigheden)



Werkt het? • Groei aanmeldingen 1e lijn en vermindering/betere afstemming instroom 2e

lijn

• Bemoedigende effecten: vergelijkbaar resultaat in minder aantal sessies (o.a.DAP, Van Straten, 2006)

• Remoralisatie in de loop van 1e 3 gesprekken: enige greep op dingen verbondenheidzinvolle inzet verleden toekomstperspectief

• Volw. met milde én hoge lijdensdruk relatief snel terug op rails (OQ-45: klachten, sociaal, interpersoonlijk)

time210

100,00

80,00

60,00

40,00

very highhighmildlow

OQ-Total_group

OQ-45.2-Total Means

15


Resultaten kinderen en jeugdigen

Gemiddelde somscores op SDQ-schalen per conditie en meetmoment

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

T0 T2 T0 T2 T0 T2

Klinische onderzoeksgroep Klinische controlegroep Niet-klinische controlegroep

SD

Q-s

core

s Totaal

Emotie

Gedrag

Hyper

Sociaal

16Symposium Vlaams Forum voor Diagnostiek 13 november 2015

• Passief reactiepatroon (UCL) ↓↓ over de hele lijn, parallel met remoralisatie en klachten, Cohen’s d = .90

• Vanaf het 3e gesprek tot einde:Situatiegericht: actief aanpakken ↑ en vermijding ↓ Spanningsreductie: sociale steun ↑Perceptie: jezelf geruststellen ↑ en passief ↓↓

• Continue evaluatie, valkuilen onderzoek (uitval, controlegroepen), nood en belang van follow up op lange termijn, kortdurend = aantal sessies

En verder?


KOP als kapstok voor diagnostiek

• Indicatiestelling is niet hetzelfde als diagnosestelling

• Diagnose = samenhangende verklaring over aard, oorzaak, context en achtergrond van de klacht (gezamenlijke probleemdefinitie)

• Verklaring > voorspellingen over effect van een specifieke interventie

• Voorspellingen > via empirische cyclus keuze voor behandelmethode


Procesgang KOP-model

• Fase 0: in/exclusie – beslisboom + vragenlijsten

• Fase 1: Gezamenlijke probleemdefinitie

Stap 1: differentiatie

Stap 2: samenhang

Stap 3: doelen

• Fase 2: Gedragsverandering

Stap 4: uitvoeren behandelplan

• Fase 3: Terugvalpreventie

Stap 5: afsluiten en terugvalpreventieplan


Dimensionele criteria?

• Kortdurend is mogelijk bij klachten als uiting van stagnatie in “normale” ontwikkeling

• Mogelijkheid tot dialoog en wederkerigheid, cfr. gezamenlijke probleemdefinitie en behandeltheorie > metapositie, veerkracht?

• 5 dimensies op continuüm in beslisboom, genuanceerd beslissingsproces!

• Belang van veerkracht en flexibiliteit > hoe extremer, hoe hoger de zorg-behoefte


Beslisboom (F. Boone)


Pluis?

ja

Realiteitstoetsing verstoord?

nee

Kwetsbaar?

Problemen wederkerige vertrouwensrel.?

nee

Te motiveren tot 1e lijn?

nee

ja

Kortdurend Eerstelijn (generalistisch)

nee

ja

ja

ja

Te motiveren tot Spec.

Zorg 2e lijn?

nee

nee ja

Spec. Zorg

nee

Consultatieve ondersteuning

Fase 1, stap 1: beschrijving/differentiatie K, O en P

• Vertrouwens- en werkrelatie opstarten

• Introductie differentiatieschema ( K O P)

• Overzicht/inzicht herstellen, metaniveau stimuleren

• Creëren bewerkbare ziekte- en behandeltheorie

• KOP-schema meegeven, evt. bespreken met vertrouwenspersoon thuis

• Observatie/monitoringsopdracht in kader van schema, indien nog nietgebeurd vooraf vragenlijsten meegeven


differentiatie K, O en P


Omschrijving Doelen

Klacht

Omstandigheden

Persoonlijk functioneren/ coping stijl

23VVKP 12/10/10 - Kortdurende psychologische interventies voor 1e lijn

Klachtenanalyse?

• Hoe concreter, hoe beter!

• Enkelvoudig, comorbiditeit, ernst, duur, gevolgen?

• Voorbeelden vragenlijsten: OQ-45, Core 34, 4DKL, Scl-90, OQ-45, BSI, …

• Waarom heeft welke klacht welke betekenis gekregen?

• Wie heeft welke hulpvraag en welke rol (context)?

• Belang van aanmelding en andere klachten

• Gebruik van opdrachten, registratie, schema’s

• Ziekte-, genezings- en gezondheidstheorie?

• Wat gaat goed? Hoe is basis (slapen/eten etc)?



Omstandigheden?

• Ontwikkelings- en leergeschiedenis? Transitiemoment?

• Voorbeelden vragenlijsten: OQ-45, Bouwstenen Levenskwaliteit, Core 34, etc

• Uitlokkende én steunende omstandigheden, wat is vooraf gebeurd?

• Welk stadium van verandering? Tijdslijn?

• Hoe is deze persoon hier terecht gekomen?

• Perspectief toekomstbeeld? Rust/controle?

• Wanneer waren/zijn er geen klachten?

• Balans werk/vrije tijd?

25


Persoonlijk functioneren?

• Internaliseren of externaliseren?

• Voorbeelden vragenlijsten: OQ-45, UCL, schema’s, hechting, NPV, TCI, etc…

• Metapositie? Flexibiliteit, veerkracht, zelfredzaamheid?

• Specifieke kenmerken van P die een rol spelen? Gevoelige snaren?

• Emotieregulatie, stereotiepe reacties, vaardigheden, gewoontes?

• Elke eigenschap heeft voor- en nadelen: welke winst tot nu toe?

• Belang van visualisatie , o.a. via een continuüm, dimensies, balans, coping in subschalen, kernkwaliteitenkwadrant, metaforen, etc…

26

Fase 1, stap 2: samenhang K = O x P

• Integreren schema + gegevens vragenlijsten / monitoring)

• Rationale / metafoor

• Optimistische genezingstheorie / normaliseren

• Zelfwerkzaamheid

• Besteed ruim de tijd aan het verwoorden van de samenhang enformuleren van de rationale

• Geef aandacht aan krachten en competenties van patiënt/systeem

27PEV Gedragstherapie 27/1/12 - Kortdurende psychologische interventies voor 1e lijn

Symposium Vlaams Forum voor Diagnostiek 13 november 2015

Fase 1, stap 3: doelen vanuit meersporenbeleid


Klachten Omstandigheden Coping stijl ( P )

Hantering paniekGedragsactivatieCEG - denkfoutenMindfulnessSlaaphygiëneEMDRRouwbegeleiding

Time outRelatie”beheer”Steun en buffersS controleOrdenenTime managementInstanties

Reacties en gewoontesBalansCGT, bvb. BeckYoung, “oud zeer”Interpersoonlijk, LearyVaardigheidstrainingenCOMET

Zelfredzaamheid


Persoonlijke diagnostiek (Van Os, 2014)

1. Wat is er met je gebeurd? (K & O)

2. Wat is je kwetsbaarheid/weerbaarheid? (K & P)

3. Waar wil je naartoe? (Doelen K, O, P)

4. Wat heb je nodig? (interventies)

29

Matched diagnostiek


Algemeen psychisch functioneren , o.a. Core 34; OQ-45 etc…

Ondersteuning generalistische aanpak : o.a. SCL-90; 4DKL, bouwstenen; UCL etc…

Verdieping en/of specialistische aanpak : schema’s, NPV; etc…

1. Inleiding


3. Tot slot


3. TOT SLOT

• Bij “pluis-scores” : start behandeling op generalistisch perspectief en meet beloop

• Bij “niet-pluis-scores”: eerst verdieping onderzoek voor inzet behandeling

• Gebruik gegevens ook als input voor probleemdefinitie, let op rationale en gedeeld behandelplan!

• Keuze van interventies vanuit voorgaande informatie, belang van realistische en genuanceerde doelen voor behandeling!


Algemeen

• Zeer hoge nood aan laagdrempelige en efficiënte herordening GGZ

• Via persoonlijke diagnostiek meer mensen meteen op de juiste plaats

• Overzicht en balans herstellen, remoralisatie als aanzet tot veranderingen vergroten zelfredzaamheid , andere evaluatiecriteria

• Belang van systematiek (voor/tussen/nameting), concrete doelen die ook meetbaar zijn, shared decision-making!


En verder?

• KOP = KAPSTOK voor methoden en basis voor veranderingsbereidheid, heuristiek

• Creativiteit en specifieke vaardigheden van hulpverlener, inzet van patiënt, valkuil van eenvoud

• Training ELP: momenteel bezig met oprichting van 2-jarige opleiding vanuit KOPpeling/the Human link ism Ugent, Kuleuven, VUB & VVKP en Lucas



Bedankt voor uw aandacht!Contact: [email protected]

Literatuur• Rijnders, P., & Heene, E. (2015). Handboek KOP-model. Uitgeverij Boom.

• Rijnders, P. & Heene, E. (2010). Kortdurende psychologische interventies voor de eerste lijn. Amsterdam: Boom Testuitgevers

• Rijnders, P. & Heene, E. (2010). Naar een generalistische behandeling in de GGZ.

• Heene, Rijnders & Boone (2011). Kortdurende psychologische interventies voor de 1e lijn: over klachten, omstandigheden en persoonlijke stijl. Tijdschrift Klinische Psychologie, 3, 172-182.

• Rijnders e.a. (2008). Kortdurende interventies bij depressie. In: Huyser e.a. (Red.), Handboek Depresssieve Stoornissen. Utrecht: De Tijdstroom

• Emmelkamp, P., David, D., Beckers, T., e.a. (2014) Advancing psychotherapy and evidence-based psychological interventies. International Journal Methods Psychiatry Research 23, 28-91.

• Van Os, J. (2014). Persoonlijke diagnostiek in een nieuwe GGZ. Diagnosis Uitgevers.

• Van Straten e.a. (2007). Is gangbare zorg net zo effectief als getrapte zorg voor mensen met angst en stemmingsstoornissen? Tijdschrift voor Psychotherapie. 33, 23-38

• Rijnders, P. & Heene , E. (in press). Kortdurende psychologische interventies bij depressie. Handboek depressieve stoornissen.

• Rijnders (2004). Overzicht, Inzicht en Uitzicht: een protocol voor kortdurende psychotherapie. Houten: Bohn Stafleu Van loghum

• Boone, F., Heene, E., Rijnders, P, & Deveugele, M. Effectiviteit van een training in psychosociale vaartdigheden voor huisartsen. Submitted.

• Van Heycop Ten Ham, B., Hulsbergen, M. & Bohlmeijer, E. (2014). Transdiagnostische factoren: theorie en praktijk. Boom uitgeverij.


Van aanmelding tot zorg op maat via het KOP-model · 11/13/2015 · Coping, stresshantering...

Documents

Transcript of Van aanmelding tot zorg op maat via het KOP-model · 11/13/2015 · Coping, stresshantering...