Vakblad Product editie #3 - 2014

Platform Product & Service Design

w w w . p r o d u c t m a g a z i n e . n l

22e jaargang no 3 juni 2014

Wind

of change

6 Lab-on-a-chip in een

koffertje

20 SmartBadge voor

medisch personeel

24 1-2-3 test…

3D-printer

PR03_001-002_Cover.indd 1 02-06-2014 09:02:50

Kunststoffen 2014Komt u ook?

Van metaal naar kunststof � Nieuwe materialen, duurzaamheid en innovatie

� Grensverleggende technieken

� Expositie van 275 specialistische bedrijven en kennisinstellingen

� Deelname congresprogramma inbegrepen

www.kunststoffenbeurs.nl

Met ondersteuning van:

Vakbeurs & CongresWoensdag 24 en donderdag 25 september 2014

NH Conference Centre Koningshof, Veldhoven

16e editie

gratis toegang

PR03_001-002_Cover.indd 2 02-06-2014 09:02:50

product # juni 2014 # 3

In dit nummer6 Lab-on-a-chipDe ontwikkeling van chips is vaak een kostbare zaak. Het

noodzakelijke gebruik van de cleanroom is daarbij duur en

omslachtig. FabLab Enschede en Saxion hebben de clean-

room vaarwel gezegd en ontwikkelen chips van kunststof,

gewoon in de openbare ruimte. Zowel onderwijs als be-

drijfsleven profiteren ervan.

14 Mini windturbine ‘Wind of Change’ zongen de Scorpions ooit. Een bena-

ming die prima zou passen bij de mini windturbine van

het Nederlandse bedrijf Windchallenge BV uit Delft.

Zowel formaat als constructie zorgen voor een frisse

wind in de wereld van de windturbines. Een windmolen

die net als een grashalm met de wind meebeweegt en

niet tegen de wind vecht maar zich er door laat leiden.

24 Test 3D-printerAlle begin is moeilijk, dat geldt ook voor 3D-printen. De

redactieruimte van Product veranderde tijdelijk in een

testruimte voor de Ultimaker 2 en dat hebben we gewe-

ten. Het regende resultaten, van perfecte prints tot gei-

nige gedrochten. Goede raad is dan niet duur als het

komt van de ontwerpers zelf, over temperatuur, koe-

ling en in de knoop geraakt filament.

20 SmartBadgeMedisch personeel loopt tegenwoordig bijna krom van alle

handige hulpmiddelen die zij bij zich dragen, al dan niet di-

gitaal. De SmartBadge zorgt echter niet voor een extra be-

lasting maar kan de pager die vaak tot de standaarduitrus-

ting behoort vervangen, en integreert een persoonlijk

alarm in een modern communicatiesysteem. ‘Beam me up,

doctor!’

Signaal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4

Column Andreas Knol . . . . . . . . . . . . . . . 9

Betere opsporing legionella . . . . . . . . . 10

Pioniers Industrieel Ontwerpen. . . . . . 12

Ontwerpen voor zorgverleners . . . . . . 16

Column IoLaw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18

Kunststoffenbeurs 2014 . . . . . . . . . . . . 19

Old School . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23

Leesvoer. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26

3.000 schotelontvangers . . . . . . . . . . . 28

Agenda en colofon . . . . . . . . . . . . . . . . 30

‘Er gaat niets boven Groningen’ is een

bekende marketingkreet van onze noor-

delijke vrienden. Intussen, in het verre

oosten van Nederland, werken

Twentenaren onverstoorbaar aan de

mooiste projecten, zonder daar veel

ruchtbaarheid aan te geven. Daar komt

met deze editie van vakblad Product

verandering in.

In de vorige editie van Product bezochten

we al aan de hand van wetenschapper

Jeroen de Vries de cleanroom van de

Universiteit Twente. In dit nummer be-

steden we opnieuw aandacht aan het

thuiszorgproject van Saxion Hogeschool,

het tweede deel van een vierluik.

Onderzoekers, docenten en studenten

ontwikkelden toekomstscenario’s voor de

thuiszorg, met als doel het inzichtelijk

maken van kansen in 2020 voor product-

ontwerpers en mkb’ers.

We nemen ook een kijkje bij FabLab

Enschede, waar mooie dingen worden

gedaan door ontwerpers en designers,

ondernemers en particulieren, docenten

en studenten. Zonder borstklopperij,

want ook hier voert nuchterheid de bo-

ventoon. ‘Ik vind het heerlijk als een

ontwerp er knullig uitziet en toch werkt,

dat is eigenlijk waar je naar toe wilt’,

zegt FabLab coördinator Wout Zweers.

Tukkers staan misschien bekend als stug,

maar als dat vooral stug doorwerken bete-

kent is dat geen negatieve kwalificatie. In

Twente wordt bijvoorbeeld hard gewerkt

aan toepassingen voor lab-on-a-chip, waar-

bij nanotechnologie en 3D-printers om de

hoek komen kijken. Zowel de Universiteit

Twente als FabLab Enschede timmeren

hiermee flink aan de weg.

Samengevat staan zowel op het gebied

van onderwijs en onderzoek als op het

terrein van design en productontwikke-

ling veel mooie dingen in bloei aan de

oostgrens van ons koninkrijk. Oftewel:

Oet Twente. De Grunningers zijn gewaar-

schuwd.

Walter Wijnhoven

Hoofdredacteur Product

Oet Twente

En verder

Cover: De Windchallenge 1.7 windturbine

PR03_003-003_inhoud.indd 3 02-06-2014 14:01:50

4 # juni 2014 # product

Signaal

Veiligheidsregio Haaglanden vroeg Spark design

& innovation een reddingsvlot te ontwerpen

waarmee de veilige redding van een drenkeling

tot 200 meter vanaf de wal gegarandeerd kan

worden. Spark onwikkelde voor dit doel het ge-

heel opblaasbare Rescue Tip-Board. Door achter-

op het vlot te gaan staan, kantelt het. De hulpver-

lener kan de drenkeling vervolgens eenvoudig uit

het water scheppen door slechts achterover te

leunen. Manipulatie van de drenkeling wordt

hierdoor tot een minimum beperkt, waardoor de

overlevingskansen aanzienlijk toenemen. Het vlot

wordt opgeblazen met een ademluchtcilinder die

aan het vlot wordt gekoppeld en voortgetrokken

met de Seabob, een krachtige elektrische water-

jet. Een waardevolle toevoeging is de handige op-

bergtas die op de rug gedragen kan worden.

Info: www.sparkdesign.nl

Innovatief reddingsvlot

Halverwege Parijs en Dijon, nabij wijnge-

bied Chablis, ligt Château de la Resle van

Johan Bouman en Pieter Franssens. In 2013

werd het fraai gerenoveerde kasteeltje op-

genomen in de lijst van Design Hotels.

Bouman en Franssens, gepassioneerde

kunst- en designverzamelaars, toonden op

de internationale interieurbeurs iSaloni in

Milaan de collectie van hun eigen designla-

bel Château de la Resle. Industrieel ontwer-

per Roderick Vos ontwierp voor hen een

kandelaar die op alle Chablisflessen past.

Info: www.chateaudelaresle.com

Chablis in vuur en

vlamPhilips en tapijtfabrikant Desso gaan sa-

men tapijten met ingebouwde LED-

verlichting maken. Zo’n tapijt kan onder

meer gebruikt worden om mensen door ge-

bouwen te leiden, bijvoorbeeld naar nood-

uitgangen en vluchtroutes. Volgens de fa-

brikanten wordt ook de sfeer verbeterd

omdat de verlichting kan worden gecombi-

neerd met vormgeving en kleuren. De LED-

Verlicht tapijt

lampjes kunnen worden in- en uitgescha-

keld.

Samengevat bieden de lichtdoorlatende

tapijten volgens de samenwerkende par-

tijen voordelen op het gebied van infor-

matie, oriëntatie, inspiratie en veilig-

heid.

Info: www.desso.com

PR03_004-005_signaal.indd 4 02-06-2014 09:04:30


Zelfreinigende auto

Na de zelfsturende auto van Google vond

Nissan het tijd voor de zelfreinigende auto.

Het bedrijf heeft een speciale coating voor

autolak ontwikkeld die de auto als het ware

zelfreinigend maakt. Veel mensen hebben

een hekel aan autowassen, omdat het geld

kost en veel tijd die ze liever aan iets an-

ders besteden. Nissan ingenieurs namen de

proef op de som en behandelden een

Nissan Note supermini voor de helft met

Ultra-Ever Dry, een nano-coating die onder

meer water, stof, vuil, olie en modder af-

stoot. Het verschil met de andere helft was

enorm. De Ultra-Ever Dry, ontwikkeld door

UltraTech International, wordt al in andere

industrieën gebruikt maar volgens Nissan

is het de eerste keer dat deze coatinglak op

een auto wordt ingezet.

Info: www.nissan.nl

Gezinnen met kinderen van verschillende leeftijden stellen an-

dere eisen aan een woning dan ouderen die langer op zichzelf

willen wonen. Eén wooneis hebben ze gemeen: een badkamer

die voor elke leeftijd flexibiliteit en comfort combineert. Ook bij

ziekenhuizen en verzorgingsinstellingen wordt steeds vaker

een beroep gedaan op producten die flexibel zijn in te stellen.

Voor al deze omgevingen biedt het in hoogte verstelbare wc-

element Viega Eco Plus

een oplossing.

Hiermee kan de wc bij

ieder gebruik met één

druk op de knop trap-

loos in hoogte worden

versteld. Alle techniek

gaat schuil achter een

glasplaat die het ge-

heel een aansprekend

design geeft. Het Eco

Plus-element kan met

alle gangbare kera-

miek worden gecombi-

neerd.

Info: www.viega.nl

Het Canadese bedrijf Bionym, gespecialiseerd in biometrische

technieken, ontwikkelde een armband waarmee binnen en-

kele seconden het bioritme van de drager wordt bepaald. Dit

kan direct worden vergeleken met het ritme dat in de vorm

van een elektrocardiogram (ECG) is vastgelegd in een centra-

le databank. Volgens Bionym is het hartritme van een mens,

net als een vingerafdruk, volstrekt uniek en daarmee bruik-

baar als identificatiemiddel bij onder meer computers, tele-

foons, pinbetalingen en wachtwoorden. Mits de nodige rand-

apparatuur aanwezig is en de noodzakelijke

randvoorwaarden zijn vastgelegd. De Nymi, zoals de arm-

band gedoopt is, komt medio 2014 beschikbaar voor een prijs

van circa 80 euro.

Info: www.bionym.com

Hartritme als identificatie-

middel

Traploos verstelbare wc

PR03_004-005_signaal.indd 5 02-06-2014 09:04:36


FabLab Enschede is een

openbare werkplaats waar

iedereen de mogelijkheid heeft

om zijn/haar idee te realiseren,

met moderne digitale

productiemiddelen, tot een zelf

ontwikkeld product. Van

bedrijven tot studenten,

productontwikkelaars,

ondernemers, kunstenaars en

particulieren: concepten kunnen

letterlijk tastbaar worden

gemaakt. Product nam een

kijkje en zag hoe kunststofchips

worden vervaardigd, buiten de

cleanroom.

Walter Wijnhoven

FabLab is op dit moment al actief op 20

plaatsen in Nederland. Het wereldwijde

concept begon in de Verenigde Staten bij

het gerenommeerde Massachusetts

Institute of Technology (MIT). Per land kan

het karakter verschillen. In Nederland

wordt veel gebruik gemaakt van high tech

elektronica, in een land als Zuid-Afrika is

meer de beschikbaarheid van productie-

machines van belang. Ook de Nederlandse

vestigingen hebben een eigen identiteit.

FabLab Enschede, gehuisvest bij Saxion,

legt de focus op smart, high tech en textiel

en sluit aan bij het speerpunt waar Saxion

zich de komende jaren op richt: Living

Technology. Oftewel het succesvol toepas-

sen van innovatieve technologie in onder-

wijs en onderzoek.

Creatief met elektronikaIndustrieel ontwerper Wout Zweers, coör-

dinator van FabLab Enschede, komt woor-

den tekort om zijn positieve ervaringen te

beschrijven. “Het mooie is dat FabLab veel

verschillende mensen bij elkaar brengt.

Studenten nanotechnologie staan hier zelf

achter de lasersnijder. We geven workshops

voor docenten en scholieren om zelf een

werkende chip te maken en daarmee bin-

nen een uur aan de slag te kunnen. Zelf

vind ik het erg leuk om te zien wat je als

ontwerper met elektronica kunt doen.

Neem deze sensorchip, verwerkt in een

letterlijk groene vinger die je bijvoorbeeld

in een bloempot kunt steken. Deze groene

vinger meet onder meer pH-waarde, tem-

peratuur en vochtigheid en communiceert

Kennis delen in FabLab EnschedeLab-on-a-chip in ‘n uurtje

Wout Zweers en Anika Embrechts tonen kersverse chips in FabLab Enschede

PR03_006-008_FabLab.indd 6 02-06-2014 09:06:04


Kennis delen in FabLab Enschedevia een iPad met een database. Geef aan

om welke bloem of plant het gaat en je

krijgt advies via je mobiel of je bijvoorbeeld

water moet geven. En een vrijwilliger nota

bene, Frank Foeth, onderzocht laatst hoe

elektronica op flexibele kunststoffen te

kunnen printen. Iets heel anders dus, maar

altijd goed voor de kruisbestuiving. We

doen ook onderzoek voor bedrijven. Zoals

hoe we met behulp van 3D printen een

watermerk in papier kunnen krijgen.

Dat levert een lagere kostprijs op zodat

special products in veel kleinere hoeveel-

heden kunnen worden aangeboden.”

NanotechnologieDat hier veel met nanotechnologie wordt

gewerkt is geen toeval, weet Anika

Embrechts van Saxion. “De regio kent een

sterke nanotechnologie ontwikkeling, met

veel spinoffs. Ook vakgroepen en specialis-

ten voor nanotechnologie en lab-on-a-chip.

Een van die specialisten is professor Albert

van den Berg van de Universiteit Twente,

die in 2009 de Spinozaprijs won. Een deel

van het geld dat hiermee gemoeid is, is in-

gezet voor onderwijs op het gebied van

lab-on-a-chip. Samen met het Enschedese

bedrijf Micronit is een koffertje ontwikkeld

met alle benodigdheden om op het vwo lab-

on-a-chip te introduceren en de mogelijk-

heden van nanotechnologie. Dit is een ge-

certificeerde NLT-onderwijsmodule

geworden vanuit Bètasteunpunt Oost. Iets

soortgelijks wordt ook voor de havo ontwik-

keld. Zo kwam Saxion in beeld waar ook een

onderzoeksgroep nanotechnologie is. Ik

was daar docent-onderzoeker (nu pabo do-

cent natuur en techniek) en werd als expert

gevraagd mee te denken over onderwijsma-

teriaal voor de havo. Dat moest vanuit het

meer theoretische wat in de vwo module

zit, tot een meer praktische toepassing

leiden. Zo kwam ik met Wout in contact.”

Exit cleanroomWout Zweers: “Wij waren hier al bezig hoe

we lab-on-a-chip van kunststof konden ont-

wikkelen, dat viel dus mooi samen. Met

onze Objet 3D printer hebben we mallen

ontwikkeld en met siliconen kunststofchips

gemaakt. Glaschips worden geproduceerd

in de cleanroom, dat dure cleanroomge-

bruik kunnen we nu vermijden. En met 30

scholieren in de cleanroom is puur logistiek

al niet mogelijk. Nu het in het onderwijs-

programma zit, zien we ook mogelijkheden

om het een stapje verder te brengen en het

bedrijfskundig interessant te maken.

Hiervoor is al interesse getoond vanuit

FabLab Dronten en een ROC voor samen-

werking op het gebied van veterinaire lab-

on-a-chip toepassingen. We zien veel moge-

lijkheden, en zijn eigenlijk verbaasd over

het potentieel dat we hebben aangeboord.”

Meerdere toepassingen“Er zijn medische toepassingen voor lab-

on-a-chip zoals een vruchtbaarheidstest

voor mannen en een lithiumchip waarmee

manisch depressieve mensen hun eigen

medicijngebruik kunnen controleren”, somt

Anika op. “Je kunt diagnoses eenvoudiger

maken, zoals op veterinair gebied. Denk

ook aan watersampling, grondsampling,

en samenwerking met het agrarisch onder-

wijs. Centrale vraag is of de randvoorwaar-

den zodanig zijn dat je dit ook met een

kunststofchip zou kunnen bereiken.”

Wout: “Wij zoeken nu een voorbeeld appli-

catie. We zien dat het te maken is en dat

het werkt, maar wat kunnen we er concreet

mee doen. Dat mag een kopie van een

bestaande applicatie zijn; in principe ge-

bruiken we het voor demonstraties in het

onderwijs, dan zijn de randvoorwaarden

beperkter. Tegelijkertijd is het interessant

om in de gaten te houden of er bedrijfspo-

tentieel in zit. Binnen Saxion bestaat de

mogelijkheid dat studenten hun eigen be-

drijfje opzetten in een veilige omgeving.”

Kennis delenAnika: “Omdat we werken volgens het prin-

cipe van open innovatie, ‘creative com-

mons’, ziet men ons niet als bedreiging en

komen bedrijven naar ons toe. Het levert

veel reuring op.” Wout vult aan:

“Afgeschermd in hokjes werken is niet

meer van deze tijd, je moet kennis delen.

Het heeft in ons geval ook weinig zin om

dat niet te doen, het aanvragen van patent

gaat veel te langzaam, zeker op het gebied

Product op bezoek in Enschede

PR03_006-008_FabLab.indd 7 02-06-2014 09:06:07

ALUMINIUM 2014

10th World Trade Fair & Conference

www.aluminium-messe.com

7–9 Oct 2014 | Messe Düsseldorf

COMPOSITES EUROPE

9th European Trade Fair & Forum forComposites, Technology and Applications

www.composites-europe.com

7–9 Oct 2014 Messe Düsseldorf|

4

Partners COMPOSITES EUROPE

Partners ALUMINIUM 2014

Organised by

Kombi_185x130+3_GB_140324.indd 1 24.03.14 14:358 # juni 2014 # product

van elektronica. Daarom treden we er be-

wust mee naar buiten. Uiteraard willen we

wel gerefereerd worden en betrokken blij-

ven. We merken dat er op deze manier een

grote bereidheid is om informatie te delen

en gezamenlijk stappen te zetten, dat je op

deze manier veel meer resultaten boekt.”

Is dat nou alles?“Lab-on-a-chip is een prachtig voorbeeld

van een product, waarbij je over de com-

plexiteit heen weet te komen. Daar ben ik

best trots op. Als je ziet hoe het werkt kun

je je weleens afvragen: is dat nou alles? Ja,

maar het gaat wel om de juiste combinatie

van kennis en apparatuur. Hoe simpeler

hoe liever het me is, want dan is het toe-

pasbaar. Zo krijg je niet alleen capabele stu-

denten maar ook nieuwe producten, een

mooi vliegwieleffect. Ik vind het heerlijk als

iets er knullig uit ziet en toch werkt, dat is

eigenlijk waar je naar toe wilt. Supersimpel

om te maken en te eenvoudig voor woor-

den? Mooi, maak er meteen maar duizend

stuks van! Ik zag studenten onderweg

soms afknappen maar heb steeds gezegd:

volhouden, je bent met onderzoek bezig.

Negen van de tien dingen lukken gewoon

niet, je moet doorzetten. Als het steeds in

een keer zou lukken, dan is de lol er toch

meteen vanaf?” «

Meer info:

www.fablabenschede.nl

www.saxion.nl

Lab-on-a-chip in ‘n koffertje

PR03_006-008_FabLab.indd 8 02-06-2014 09:06:07


“Design roept vaak het gevoel op van iets

ongewoons en duurs. Designmeubilair, de-

sign hotels en food design zijn het bewijs

dat het begrip design al lang en breed is

overgenomen door marketeers. Design

helpt om te verkopen. Design is al jaren

hot. Design [dezain] is de nieuwe luxe.

Voor veel ontwerpers klinkt dit helemaal

niet goed, juist omdat luxe in zijn beperkte

betekenis verspilling betekent. En in onze

tijd van betaalbaar, groen, maatschappelijk

verantwoord ontwerp klinkt luxe daarom

minimaal als zonde.

‘De nieuwe luxe als vrijwillige soberheiD’

Een ontwerper werkt juist voor mensen,

houdt rekening met verschillende aspecten

van de mogelijkheden, wensen en grenzen

van de gebruiker. Luxe daarentegen is voor-

al een uiting van gewichtigheid, macht en

individualisme.

Interessant is dan toch dat juist in de strijd

tegen deze luxueuze stijl, bijvoorbeeld in

de tijd van de Reformatie, producten zijn

ontstaan die nu als luxe worden be-

schouwd. De wereldberoemde Zwitserse

horloges werden bijvoorbeeld gemaakt

mede door een verbod van Calvijn om sier-

lijke attributen en sieraden te gebruiken.

Maar ook luxe zelf heeft een metamorfose

ondergaan. Het belangrijkste is wel dat

mensen nieuwe luxe zien als een soort vrij-

willige soberheid. Of laten we zeggen, in vi-

suele vorm.

De nieuwe luxe creëert een geheel nieuwe

levensstijl. Sieraden kennen nu edelstenen

die zijn ingebracht op de achterzijde, dure

producten worden soms juist verkocht zon-

der logo’s of branding, alleen sommige

mensen zullen begrijpen hoe duur en luxe

het is. Dat is de nieuwe individualisering,

een andere manier om gewichtigheid en

macht te visualiseren, waarbij alleen de

mensen die het zich kunnen veroorloven en

zich hebben verdiept in de details van deze

producten het statement kunnen verstaan.

Ondertussen moeten we niet vergeten dat

al die luxe en pracht in het verleden bijna

altijd werd geassocieerd met iets weerzin-

wekkends. Het Latijnse luxuria wordt

meestal genoemd in een kritische context,

in tegenstelling tot virtus. Misschien moe-

ten we ons daarom ook met luxe design af-

vragen zoals Diogenes vaak deed: ‘Wat heb

ik echt nodig, wat is zinvol?’“ «

Andreas Knol

Bluelarix Designworks

COLUMN‘Dezain’

PR03_009-009_column.indd 9 02-06-2014 09:06:41


Kalsbeek BV, specialist op het

gebied van water en lucht, komt

met een digitale oplossing voor

legionellapreventie.

Gebruiksgemak, eenvoud en een

praktische benadering zijn de

centrale uitgangspunten

geweest tijdens dit proces.

Kalsbeek ontwikkelde de applicatie in eigen

beheer. Behalve de kennis die zij heeft op

het gebied van legionellapreventie is ook

de huidige weten regelgeving ten aanzien

van legionella in deze oplossing verwerkt.

Een ander voordeel van het ontwikkelen in

eigen beheer is dat er continue aandacht is

en blijft voor nieuwe features en dooront-

wikkeling, zoals nieuwe mogelijkheden ten

aanzien van borging en een verbreding van

het pakket. Het projectteam T@pper van

het vooruitstrevende bedrijf in Tynaarlo is

hier volop mee bezig.

“Gebruiksgemak is voor ons hét startpunt

geweest voor de ontwikkeling van T@pper.

Wij vinden dat het uitvoeren van legionella

beheersmaatregelen eenvoudig en leuk

hoort te zijn”, aldus Arjen Kempen, direc-

teur van Kalsbeek BV. “Dit aspect hebben

we erin verwerkt. En juist omdat T@pper

zo intuïtief en eenvoudig is wordt de uit-

voerder zelfs gestimuleerd om beheers-

maatregelen uit te voeren, waardoor de

kwaliteit van beheer verbeterd”.

Risico’sHet verbeteren van beheer is cruciaal in le-

gionellapreventie. Stilstand en stagnatie

van water hebben namelijk grote invloed

op de groei en vermenigvuldiging van de

legionellabacterie. Hiernaast is een water-

temperatuur tussen de 25°C en 50°C en de

vorming van biofilm en sediment van in-

vloed. In de praktijk is er echter al een ver-

hoogd risico wanneer er langer dan een

week stilstand of onvoldoende doorstro-

ming van water is, gecombineerd met een

watertemperatuur tussen de 20°C en 25°C.

Besmetting vindt plaats via het inademen

van de bacterie in zeer kleine druppeltjes

water (aerosolen) die door verneveling van

water in de lucht komen. Dit gebeurt bij-

voorbeeld tijdens het douchen of bij

schoonmaakwerkzaamheden met slang of

hogedrukreiniger. De meeste mensen wor-

den niet ziek na blootstelling. Maar mensen

met een verminderde weerstand, met long-

ziekten, boven de 50 jaar en zware rokers

lopen een groter risico.

De uitvoering van beheerMet een smartphone of tablet in de hand

kan een uitvoerder beheersmaatregelen zo-

als spoelen of temperatuurmetingen een-

voudig uitvoeren. Het systeem leidt een uit-

voerder naar de tappunten waar

maatregelen uitgevoerd dienen te worden.

Na uitvoering worden de resultaten auto-

matisch geregistreerd in het digitale log-

boek. T@pper is ontwikkeld in HTML5 en

daardoor platformonafhankelijk. “Dit bete-

kent voor een klant geen extra investering

in hardware, de eigen smartphone of tablet

kan gewoon gebruikt worden om toegang

te krijgen tot T@pper en de beheersmaat-

regelen uit te voeren ”, geeft Arjen aan.

Het ontwikkelingspocesKalsbeek is al in 2010 begonnen met de

ontwikkeling van dit systeem. “In eerste in-

stantie waren we op zoek naar een be-

staand systeem dat we konden aanpassen

aan onze wensen. Maar gedurende dat tra-

ject kwamen we tot de conclusie dat er

geen partij was die kon voldoen aan onze

visie.” Hierop besloot Kalsbeek in eigen be-

heer te gaan ontwikkelen. Dit was volgens

Arjen intensief, maar bovenal een leuk en

energiek traject.

In een aantal sprints werd de gehele appli-

catie volgens de scrum-methodiek opge-

bouwd, waarbij het voltallige personeel

Minder kosten en risico’s dankzij T@pperApplicatie biedt meer grip op legionellapreventie

PR03_010-011_legionella.indd 10 02-06-2014 09:08:51


Minder kosten en risico’s dankzij T@ppervan Kalsbeek werd betrokken. Wekelijks

kregen zij de mogelijkheid om aan te schui-

ven bij een presentatie over de ontwikke-

lingen van de applicatie, zodat zij hun feed-

back en wensen konden meegeven. Ook

een klant van Kalsbeek, Woonzorg

Nederland BV (een landelijke corporatie

voor seniorenhuisvesting), was intensief

betrokken bij de ontwikkeling. Pilotlocaties

werden ingericht bij deze klant en uitvoer-

ders werden gevraagd het gebruiksgemak

van het systeem te testen. Uiteindelijk re-

sulteerde dit in een zeer gebruiksvriendelij-

ke applicatie die ook nog eens overzicht

voor het management verschaft.

Huidige situatieBegin dit jaar werd T@pper gelanceerd op

de markt en op dit moment werken er al

verschillende kleine en grote organisaties

mee. “Dat varieert van zorginstellingen,

woningstichtingen en ziekenhuizen tot in-

stallateurs, hotels en overheidsinstellin-

gen”, geeft Arjen aan. Zowel prioritaire als

niet-prioritaire instellingen (zoals benoemd

in het Drinkwaterbesluit) zijn gebaat bij

het systeem. T@pper is zelfs al ingezet om

een tijdelijk beheersplan op te leveren in

een nieuwbouwtraject. De flexibiliteit van

het systeem bleek tijdens dit traject zeer

goed tot haar recht te komen

Veranderend gebruikEen ander voordeel van T@pper is dat ver-

anderend gebruik direct kan worden aange-

geven en verwerkt wordt in het spoelregi-

me. “In de praktijk zien we onder andere in

zorginstellingen regelmatig leegstand”, ver-

telt Arjen. “Er wordt bijvoorbeeld een bewo-

ner opgenomen in het ziekenhuis waardoor

een kamer tijdelijk niet wordt gebruikt.”

Maar dit kan ook het geval zijn bij bedlege-

righeid of incontinentie van de bewoner. Nu

worden dergelijke kamers vaak vergeten.

Simpelweg omdat de persoon die is belast

met de uitvoering van legionella beheers-

maatregelen vaak niet op de hoogte is”.

In T@pper wordt dit ondervangen. Met één

druk op de knop kan aangegeven worden

dat een ruimte niet of nauwelijks wordt ge-

bruikt. Automatisch worden de tappunten

in deze ruimte opgenomen in het spoelregi-

me en zijn deze direct inzichtelijk voor de

persoon die is belast met de spoelacties.

“Juist hierdoor kun je meer grip krijgen op

je legionellapreventie en de risico’s voor de

gebruikers minimaliseren.” Ook in hotels

en ziekenhuizen, voor woningcorporaties,

scholen, sporthallen en gymzalen zorgt

deze functionaliteit direct voor toegevoeg-

de waarde.

Meer grip, minder kosten en risico’sT@pper is een compleet pakket. Naast het

uitvoeren en registreren van spoelacties en

temperatuurmetingen staan de monsterna-

mes en –analyses, de keerklepcontroles en

alle overige beheersmaatregelen die naar

voren komen uit het legionella beheersplan

gewoon in T@pper. Externe partijen zoals

het lab of een installateur kunnen inloggen,

en hun uitgevoerde werkzaamheden op

een zelfde eenvoudige wijze verwerken en

registreren met hun eigen smartphone of

tablet.

Door alle beheersmaatregelen te bundelen

in één systeem ontstaat er overzicht.

“Overzicht waarmee aangetoond kan wor-

den dat het beheer op orde is. Maar ook om

pro-actief te kunnen handelen waardoor de

juiste acties ingezet kunnen worden om le-

gionella besmettingen en de bijkomende

kosten te laten afnemen. Op deze manier

ontstaat er meer grip op legionella, met als

resultaat minder kosten en minder risico’s

voor gebruikers”. «

Applicatie biedt meer grip op legionellapreventie

PR03_010-011_legionella.indd 11 02-06-2014 09:08:52


KIVI, Industrieel Ontwerpen

Op 21 mei organiseerde KIVI

Industrieel Ontwerpen de eerste

IO Special van dit jaar. De

avond stond in het teken van

pioniers uit het vakgebied,

tevens sprekers: Joop Istha (IO

Delft), Frans van der Put (AIVE/

Design Academy), Hans Dirken

(IO Delft) en Kees Houtzager (IO

Delft). De bijeenkomst vond -

geheel in stijl met het

onderwerp - plaats in het

Mirliton Theater in Utrecht.

Mirliton stamt uit 1973 en is

sterk ‘Seventies ogend’. Het

theater was een beetje in de

vergetelheid geraakt maar is

enkele jaren geleden

herontdekt.

Pioniers aan de praatHet voert te ver om alle boeiende lezingen

integraal af te drukken, daarom als voor-

beeld een korte samenvatting van de lezing

van Hans Dirken: Pioneering Industrial

Design Engineering.

Hans Dirken“Wat is een pionier? Iemand die er, min of

meer toevallig, vroeg bij was? In de begin-

periode van IO aan de TU Delft kwam ik er

bij in 1968. Dat nieuwe ingenieurschap is

(desondanks) een succes geworden. Hoe

ontstond die opleiding? Vanuit

Bouwkunde, maar met de nodige twijfels

bij de rest van de TU Delft. Want waar haal

je pioniers IO vandaan die ook passen in

een TU? Dat viel erg mee, vanuit de be-

staande industriële praktijk en universitei-

ten trad een boeiend gezelschap van pio-

niers aan; voor interdisciplinaire

samenwerking, voor een snelle kwantita-

tieve en langzame kwaliteitsgroei. Eerst

kwamen drie voltijdse hoogleraren: Bernd

Schierbeek voor de techniek, Emile Truijen

voor de vormgeving en Hans Dirken voor

de rest inclusief het onderzoek; ernaast

kwamen gespecialiseerder deeltijders. Er

volgden deeltijd-toppers als Wim Crouwel

(later in voltijd en ook Dekaan) en de ver-

nuftelingen Wim Rietveld en Joop Ishta. Nu

is IO op drie TU’s aanwezig, met een paar

duizend studenten en meer dan tachtig (in-

clusief gewezen) hoogleraren. Hoe leerden

die pioniers het nieuwe vak? Door veel en

hard bij te leren, samen te werken, te on-

derzoeken en vooral door ontwerpprojec-

ten van afstudeerders in de industrie. Is er

uitgekomen wat de pioniers verwachtten?

Wel het maatschappelijk succes, de blij-

vendheid, de werkgelegenheid. Inhoudelijk

echter verandert IO min of meer onvoor-

spelbaar in de loop der tijd. Het past zich

aan de veranderende technieken en cultuur

van duurzame gebruiksgoederen aan. De

accenten worden lokaal verschillend ge-

legd. Dat is een goede dynamiek. Valt er te

leren uit deze historie? Niet zoveel. Maar

Pioniers Industrieel Ontwerpen

Pioniers in zwart wit met geheel onderaan Frans van der Put

PR03_012-013_Kivi-ronde60.indd 12 02-06-2014 09:09:42


het ‘Pioneering in Industrial Design

Engineering’ is permanent. Faciliteer dus

creativiteit in opleiding, onderzoek en in-

dustrie via vele enthousiaste kernen. Of,

vrij naar Mao’s ‘laat duizend bloemen

bloeien’ kan de regel gelden: ‘laat vele en-

thousiaste kernen bloeien’. Dan blijft het

b(l)oeiend en nuttig.”

Hans Dirken (1935) studeerde psychologie en

statistiek aan de Universiteit van Amsterdam,

behaalde een doctoraat Wiskunde en

Natuurwetenschappen en werd Europees

ingenieur. Hij was onderzoeker ergonomie

bij TNO en van 1968 tot 2001 verbonden aan

de TU Delft, als prof- en Decaan-IO en als

Rector Magnificus. Hans Dirken publiceerde

artikelen en boeken op gebieden zoals

producter gonomie, verpakkingsontwerp,

IO-didactiek en -methodiek. Hij is erelid van

de Bond Nederlandse Ontwerpers, studie-

vereniging i.d, Vereniging van Ergonomie

en van de Consumentenbond en eredoctor

Brunel University, London.

Pioniers te boekHet Louis Kalff Instituut, erfgoedcentrum

voor industriële vormgevingsarchieven in

Eindhoven, gaf al eerder boeken uit over de

pioniers Frans van der Put en Joop Ishta.

Frans van der PutFrans van der Put (1930) behoorde tot de al-

lereerste studenten industriële vormgeving

in Nederland. Vanaf dat moment was hij

getuige van de ontwikkeling van dit toen

nog prille vakgebied. Ook heeft hij hieraan

zijn bijdrage geleverd. Als designmanager

bij Philips, docent en bestuurslid van de

Akademie Industriële Vormgeving

Eindhoven (nu Design Academy) en be-

stuurslid van de Kring Industriële

Ontwerpers. Frans was een begenadigd di-

plomaat, tacticus en denker, met een grote

passie voor zijn vak en een groot hart voor

de mensen in zijn omgeving.

In deze publicatie komen ook de bedrijven

en organisaties waarvoor hij werkte aan de

orde. Daarnaast passeren persoonlijkheden

de revue die van grote invloed waren op

zijn doen en denken. Zij waren medebepa-

lend voor de ontwikkeling van de industrië-

le vormgeving in Nederland en binnen

Philips in het bijzonder. Zo werkte Frans als

‘tweede man’ van de design-afdeling, het

grootste ontwerpbureau ter wereld.

Dit boek is meer dan het levensverhaal van

een van Nederlands eerste industriële

vormgevers. Het laat zich ook lezen als een

gedetailleerde geschiedschrijving van deze

boeiende professie, vanuit het perspectief

van iemand die alles vanaf het eerste begin

en van zeer nabij heeft meegemaakt.

ISBN : 978-90-74009-91-1

Info: www.zooproducties.nl

Joop IshtaJoop Istha (1933) behoort tot de eerste ge-

neratie industrieel ontwerpers in

Nederland, die na de Tweede Wereldoorlog

massaconsumptie-artikelen ontwierp waar-

bij vorm en functie even belangrijk zijn. Na

begin jaren vijftig als stagiair bij Philips te

hebben gewerkt, bekleedde hij diverse

technische functies bij Van der Heem, waar

hij voor het merk Erres onder meer radio’s,

tv’s en later ook wasmachines ontwierp.

Vervolgens voorzag hij vele Europese fabri-

kanten van ontwerpen, hoofdzakelijk op

het gebied van elektrische apparaten, zo-

wel huishoudelijke als technische. Van zijn

hand zijn strak vormgegeven centrifuges,

koelkasten, stofzuigers, radio’s, tv’s,

scheer- en ontharingsapparaten, boor- en

zaagmachines, armaturen voor lampen en

meubilair.

ISBN : 978-90-74009-82-9

Info: www.zooproducties.nl «

PR03_012-013_Kivi-ronde60.indd 13 02-06-2014 09:09:43

14 # juni 2014 # product product # juni 2014 # 1514 # juni 2014 # product product # juni 2014 # 15

Wow! Ons product kan veel beter!

‘One Way Wind’ zong de

legendarische Volendamse

popgroep The Cats al in 1971.

Anno 2014 weten we daar in

Nederland wel raad mee.

Wouter Kanneworff dook in de

wereld van windhinder,

windbenutting en windturbines

en waaide beslist niet met alle

winden mee. Hij ontdekte maar

één juiste richting: de

duurzame.

Wouter A. Kanneworff

laag en de molens te duur. Omdat de markt

geen turbine aanbood die voldeed aan zijn

eigen maatstaven besloot hij er zelf een te

gaan ontwikkelen. Het bedrijf

Windchallenge was geboren en vestigde

zich evenals veel andere technische star-

tups bij de incubator YES!Delft.

Basisprincipes van de nieuwe windturbine

waren: Zo min mogelijk materiaalgebruik

bij een zo hoog mogelijk rendement terwijl

de installatiekosten ook zo laag mogelijk

moesten blijven. Het ontwerp werd uitein-

delijk een molen die net als een grashalm

met de wind meebeweegt. Een molen die

niet tegen de wind vecht maar zich er door

laat leiden.

Zich aanpassende rotorbladenDe turbine zelf met drie rotorbladen (het

totaal heeft 1,7 m doorsnede) weegt slechts

10 kg. Door het meebeweegprincipe is geen

zware fundering nodig. Bij wat grotere mo-

Gefascineerd door de windDr. ir. ing. Sander Mertens is zijn hele leven

al gefascineerd door de wind. In zijn jeugd

was hij fanatiek vliegeraar en zeiler. Na zijn

studie werktuigbouw aan de HTS ging hij

natuurkunde in Delft studeren. Ook daar

kreeg de beweging van gasdeeltjes onder

invloed van drukverschillen weer een be-

langrijke rol: stromingsleer. Na zijn studie

was hij een tijdje werkzaam als innovatie-

consultant en vervolgens als stromingsex-

pert bij een ingenieursbureau. Maar de

wind kriebelde weer en hij besloot een pro-

motieonderzoek aan de TU Delft op te pak-

ken naar de toepassing van windenergie in

de gebouwde omgeving. Zijn proefschrift

met de titel: ‘Wind Energy in the Built

Environment’ kreeg in de Verenigde Staten

de status van handboek op dit terrein. Het

boek is te koop bij Multi-Science en als PDF

gratis te downloaden via internet. Met zijn

specifieke kennis zette Sander daarna een

wind-afdeling bij een groot ingenieursbu-

reau op. Zaken als windhinder, rookgasaf-

voer, ventilatie en windbenutting vormden

een belangrijk onderdeel van het werk.

Maar uiteindelijk startte hij toch met zijn

vrouw Eline een eigen adviesbureau voor

windenergie met de naam Ingreenious.

Het kan veel beterIngreenious leverde de afgelopen jaren al-

lerlei consultancy op het gebied van wind-

energie. Het adviesbureau stelde in op-

dracht van Agentschap NL en de

Nederlandse Windenergie Associatie

(NWEA) op basis van de internationale IEC-

richtlijn de Nederlandse beoordelingsricht-

lijn/certificering voor kleine windturbines

op. Het laatste decennium waren er veel

nieuwe typen op de markt gekomen die

moeilijk met elkaar waren te vergelijken.

De rendementen van veel kleine windturbi-

nes stelden Mertens echter teleur. Het the-

oretisch maximale rendement van een

windturbine is 59,1627%. Voor kleinere

turbines is dat aanmerkelijk lager maar ook

dan nog waren de rendementen veel te

Windturbine met bladkanteling

EisenBij het ontwerpen van (consumenten)artikelen kiest men vaak voor onopval-lendheid (veilig), de grootste gemene deler of het restylen van een al be-staand product. Zo af en toe worden er producten geïntroduceerd die wél iets nieuws brengen. Ze koppelen vernuft aan een fraaie vorm. In deze serie zoe-ken we zulke producten. Extra eis: ver-krijgbaarheid! Want ontwerpen die al-leen op papier of als prototype bestaan, daar stikt het van.

PR03_014-015_Wow.indd 14 02-06-2014 14:03:17


Tip: Innovatieve bedrijven die een belang-

rijk gedeelte van hun winst halen uit ont-

wikkelingen die zijn voortgebracht door

gebruik te maken van de WBSO-regeling of

waarop een octrooi of kwekersrecht rust,

komen in aanmerking voor de zogenaamde

innovatiebox. Bij deze belastingregeling

wordt de vennootschapsbelasting fors ge-

reduceerd. Meer informatie over de rege-

ling kan men krijgen bij de belastingdienst

of accountant. «

Product: Windchallenge 1.7 windturbineFabrikant: Windchallenge BV, DelftOntwerp: Sander en Eline Mertens (Windchallenge)Introductie: 2013Prijs: vanaf 5.100 euro excl. BTWAanschaf: via de fabrikant

lens vormen namelijk de installatie- en bij-

komende kosten voor o.a. de constructiebe-

rekeningen vijf keer de kosten van de

aanschaf van de turbine zelf.

Vanzelfsprekend werd ook de ideale gene-

rator met weinig ‘kleef’ (dus bij weinig

wind al werkend) in het ontwerp opgeno-

men. Bij storm kantelen de rotorbladen

middels een mechanische constructie en

bijhorende regeling om de draagconstruc-

tie te ontzien. Omdat alles heel precies op

elkaar is afgesteld kun je niet zomaar de

turbine wijzigen qua afmetingen en con-

structie. 10 cm groter en alles moet anders.

Dat complexe samenspel van de verschil-

lende onderdelen maakt dat de turbine, de

geoctrooieerde regeling buiten beschou-

wing gelaten, niet eenvoudig te kopiëren

zou zijn door concurrenten. Met de proto-

types werd twee jaar uitgebreid getest en

geoptimaliseerd. In een windrijke omge-

ving kan men een opbrengst van zo’n 1000

kWh per jaar halen. De turbine haalt een

piekvermogen van 600 W bij een wind van

18 m per seconde.

Lokaal opwekkenAfgezien van enkele onderdelen die elders

worden ingekocht is de molen verder volle-

dig van Nederlandse makelij. De

Windchallenge 1.7 (een verwijzing naar de

diameter van 1,70 m) richt zich met name

op de zakelijke markt. De molens wekken

decentraal energie op en geven aan dat het

‘t bedrijf ernst is als het gaat om duurzaam-

heid. De molen werkt motiverend op het

personeel en klanten en de installatie kan,

zo blijkt uit de eerste ervaringen, tot 30 %

extra motivatie-energiebesparing leiden bij

het bedrijf dat hem heeft aangeschaft.

Naast de Nederlandse zakelijke markt is er

inmiddels ook veel belangstelling uit het

buitenland. In landen waar de infrastruc-

tuur tussen opwekking en verbruik niet

goed is gerealiseerd, werkt men vaak met

lokale dieselgeneratoren met een laag ren-

dement. De Windchallenge kan aan het net

worden gekoppeld maar ook een accu opla-

den zodat de opgewekte energie later kan

worden gebruikt. Elektriciteit lijkt bij ons

zo goedkoop maar we vergeten altijd de in-

vesteringen in transport en alle kosten die

gepaard gaan met het gebruik van fossiele

brandstoffen zoals dijkverhogingen en

meer weergerelateerde rampen. “Het aan-

tal bestellingen groeit gestaag”, vertelt

Eline Mertens. “Het is dan ook onze ambitie

om binnen enkele jaren wereldmarktleider

te worden in kleine windturbines op da-

ken”.

BeschermingWindchallenge vroeg op de zichzelf rich-

tende rotorbladen octrooi aan in Nederland

(NL2005954C, gepubliceerd op 7 december

2011 - 54 pagina’s). Deze aanvraag kreeg

binnen twaalf maanden een vervolg in de

PCT-route (WO2011162599A1). En daarna

kreeg deze PCT-aanvraag weer een vervolg

in Europa (EP2577054A1) en de Verenigde

Staten (US2013071244A1). Zo is dit unieke

aspect van de windturbine in de belangrijk-

ste markten tegen namaak beschermd.

Wouter Kanneworff (1961) is octrooiadviseur werkzaam bij de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland en gestationeerd bij de Kamer van Koophandel in Amsterdam. Van huis uit is hij bioloog. Tijdens zijn studie overwoog hij nadrukkelijk te switchen naar industrieel ontwerpen. Sinds die tijd volgt hij met grote belangstelling de ontwikkelingen in dit vakge-bied. Met name de evolutie van alledaagse producten fascineert hem. E-mail: [email protected].

Drie meebewegende rotorbladen Octrooiplaatje van de windturbine

PR03_014-015_Wow.indd 15 02-06-2014 14:03:20


Hoe ziet de toekomst van de

thuiszorgverlening eruit? Het

Nederlandse zorgsysteem is

sterk aan het veranderen, onder

andere door de grondige

bezuinigingen en een stijgende

zorgvraag tegenover een dalend

aanbod in zorgverleners. Een

zorgsetting die onderhevig is

aan zulke grote veranderingen,

vraagt om innovatie. Meer

hierover in dit tweede deel van

een vierluik over het project

RAAK-mkb Ontwerpen voor

zorgverleners.

Om ontwerpers handvatten te bieden tij-

dens het ontwerpen van thuiszorginnova-

ties zijn toekomstige ontwikkelingen in

kaart gebracht. Op basis van literatuuron-

derzoek, expertinterviews en focusgroepen

zijn toekomstscenario’s voor de thuiszorg

ontwikkeld, met als doel het inzichtelijk

maken van kansen in 2020 voor product-

ontwerpers en mkb’ers. Dit artikel bevat

een samenvatting.

Toekomstige ontwikkelingen voor de thuiszorgverleningHet aantal ouderen zal de komende jaren

exponentieel toenemen en mensen met een

chronische ziekte blijven langer vitaal

leven. Daarnaast, als er niks gebeurt, ont-

staat er een tekort aan zorgverleners.

Er komen wel nieuwe zorgverleners bij,

maar de vraag zal veel sterker groeien. De

financiële vergoedingen in de zorg blijven

afnemen en zorgvergoedingen worden va-

ker afgestemd op persoonlijke situaties.

Hulpmiddelen moeten vaker zelf aange-

schaft worden, waardoor marktwerking

van hulpmiddelen ontstaat. Thuiszorg

gaat de norm worden in plaats van zorg

in instellingen. De aandacht is gericht op

zelfmanagement en regie over eigen leven.

Hierdoor krijgen thuiszorgverleners de

komende jaren een grotere rol toebedeeld

in de zorgverlening van ouderen, met als

reëel risico een overbelasting van de thuis-

zorgverleners. De toenemende groep man-

telzorgers is door de toename van de thuis-

zorg meer aan huis gebonden. Zij hebben

het naast de soms intensieve verzorging

moeilijk met het afstemmen van zorgtaken

naast het werk en met de afname van hun

sociale contacten door de tijdinnemende

zorgtaken. Bovenstaande ontwikkelingen

kunnen voor een groot deel gecompenseerd

worden door technologische en medische

mogelijkheden. Vanuit medisch oogpunt

kan de zorg vereenvoudigd worden doordat

mensen langer vitaal blijven en beter te

monitoren zijn. Door technologie kan de

zorg (op afstand) vereenvoudigd worden

door middel van (bio)sensortechnologie,

digitalisering en videocommunicatie. Er

kan en zal meer aandacht moeten komen

voor veilige leefomgevingen en ethische

aspecten, aangezien de zorg steeds meer

thuis en op afstand plaatsvindt. Denk bij-

voorbeeld aan de veiligheid en privacy-

gevoeligheid van medische gegevens,

handelingen en monitoring en aan de

veiligheid van zorgbehoevenden die vaker

alleen thuis zitten. Hoe bescherm je iemand

die is gevallen terwijl de mantelzorger

elders is?

Toekomstscenario’s voor de thuiszorg in 2020De trends zijn ingedeeld naar zekerheid en

belangrijkheid, om zo een waarschijnlijk

beeld van de toekomst te kunnen vormen.

De sociale en financiële ontwikkelingen in

de samenleving hebben daarbij een zekere

en belangrijke rol. Zo is bijvoorbeeld de

mate van sociaal contact belangrijk in de

zorgverlening. De ruimte in het financiële

budget komt voort uit de uitloop van de

financiële crisis met een toename in het

verschil tussen arm en rijk, en een afname

van de vergoedingen voor zorg. De sociale

en financiële ontwikkelingen hebben daar-

om als uitgangspunt voor de scenario-ont-

wikkeling gediend.

De scenario’s hebben als doel om product-

ontwikkelaars en mkb’ers te inspireren om

producten te ontwerpen voor de toekomsti-

ge thuiszorgsetting. De technologische

ontwikkelingen zijn uitgezet tegen de soci-

ale en financiële ontwikkelingen, omdat

technologieën een grote rol spelen bij

productontwikkeling. In de scenario’s zijn

productideeën gecombineerd en komen

knelpunten uit het dagelijks leven in de

toekomst naar voren. Ter illustratie bij dit

artikel een van de scenario’s.

Deel 2 - Productontwikkelings-kansen voor de thuiszorg

Innoveren voor zorg thuis

PR03_016-017_Saxion_gezondheid.indd 16 02-06-2014 09:14:00


‘De kluizenaar’ - Toekomstscenario voor mensen met chronisch hartfalen

Auteurs: Margot Stilma (onderzoeker), Karin van Beurden (lector Saxion Kenniscentrum Design en Technologie), Fenne Verhoeven (onderzoeker Hogeschool Utrecht Kenniscentrum Technologie & Innovatie).

Met dank aan de betrokken studenten, onderzoe-kers van Saxion Kenniscentrum Zorg en Welzijn, bo-vengenoemde kenniscentra van Saxion en HU, van de Universiteit Twente (Industrieel Ontwerpen), en de betrokken bureaus: Prognose, D’Andrea & Evers, Well Design en Design Thinkers.

Cliënt: Sjoukje (58 jaar) heeft drie dochters die bij haar in de buurt wonen, maar die ze zelden spreekt. Sjoukje heeft een levensduurprognose van een half jaar ten gevolge van haar chronisch hartfalen. Ze lijdt daarnaast aan depressies die ze al haar hele leven heeft, maar die de laatste vijf jaar zijn ver-ergerd. Ze maakt een neerslachtige indruk en heeft geen doel meer in haar leven, wil geen zorg en zou het liefst snel overlijden. Sjoukje kan nog maar weinig zelf. Ze zit in een rolstoel en heeft twee keer per dag volledige hulp nodig bij de verzorging. Sjoukje spreekt nog maar weinig mensen en is in een sociaal isolement geraakt.

‘De kluizenaar’ is een metaforische omschrij-ving voor een toekomst waarin een persoon de zelf opgespaarde middelen in eenzaamheid benut.

Binnen dit scenario in 2020 is de technologie niet breed geïmplementeerd in de thuiszorg door de financiële crisis. Daardoor lopen vooral oudere cliënten met weinig sociale contacten het gevaar in een sociaal isolement te komen.

Mike (45 jaar). Verpleegkundige niveau 5, gespecialiseerd in psychiatrie.

”Zorg verlenen aan mensen thuis, die daar geen zin in hebben, is heel lastig. Dat probeer ik zo efficiënt mogelijk te doen.”

“Beeldzorg kan ook heel gezellig zijn.”

Twee casussenDe toekomstscenario’s zijn opgesteld van-

uit het perspectief van de zorgverlener in

de thuiszorg, zowel de professionele zorg-

verleners als de mantelzorgers. Meestal

wordt bij innovaties voor de thuiszorg

vooral het cliëntenperspectief gehanteerd,

terwijl juist de zorgverleners intensief ge-

bruik maken van de producten in de thuis-

zorg. Denk aan steunkousaantrekhulp, glij-

zeil, tillift, en dergelijke. Om focus binnen

het onderzoek aan te brengen is er gekeken

naar twee soorten aandoeningen vanuit

twee ziektebeelden. Zowel een fysieke

(chronisch hartfalen) als een cognitieve

(dementie) aandoening hebben gediend als

casus.

De casus ‘chronisch hartfalen’ is hiernaast

als voorbeeld nader uitgewerkt.

Kijk voor de andere casus en voor

achtergrondinformatie op de website:

www.ontwerpenvoorzorgthuis.nl. «

Een dag uit het leven van Mike. Maandag 7 september 2020.

PR03_016-017_Saxion_gezondheid.indd 17 02-06-2014 09:14:01


hardloopschoenen, koffiezetapparaten, pil-

lendoosjes en thermostaten verzamelen

een gigantische hoeveelheid data over hun

gebruikers. Als die gegevens met elkaar ge-

combineerd worden, kunnen daarmee ui-

terst precieze profielen worden gemaakt

van individuele personen.

Big Data en ‘eigendom’ De ontwikkeling dat steeds meer producten

met elkaar praten wordt ‘the Internet of

Things’ genoemd. De verzamelnaam voor

het analyseren van grote hoeveelheden on-

gestructureerde gegevens wordt aangeduid

als ‘Big Data’. Over de juridische aspecten

van data bestaan veel misverstanden. De

belangrijkste is het idee van eigendom van

gegevens. Gegevens zijn namelijk niet vat-

baar voor ‘eigendom’ zoals wij dat in ons

burgerlijk recht kennen. Gegevens kunnen

dus niet worden verkocht, verhuurd of te-

ruggevorderd op basis van de wettelijke re-

gels die gelden voor roerende en onroeren-

de zaken. Juridische bescherming en

exclusiviteit van gegevens speelt alleen in

uitzonderingssituaties, bijvoorbeeld wan-

neer geheimhouding is bedongen of er da-

tabankrechten rusten op de gegevens.

Nieuwe dataprotectieregelsDe wetgevers en toezichthouders realise-

ren zich steeds meer dat deze technologi-

sche revoluties roepen om extra wettelijke

bescherming. De Europese Unie werkt aan

de invoering van nieuwe regels over de be-

scherming van persoonsgegevens en heeft

de ambitie om die uiterlijk in 2015 vast te

stellen. Deze nieuwe regels worden inge-

voerd in de algemene verordening op de

bescherming van persoonsgegevens (AVG).

Deze zal directe werking krijgen in alle EU-

landen. De meest besproken onderdelen

van de AVG zijn de torenhoge boetes voor

overtreding van de dataprotectieregels. De

maximale boete onder de concept-AVG

(honderd miljoen euro of 5% van de we-

reldwijde omzet van de overtreder) ligt

ruim 200 maal zo hoog als de maximale

boete van € 4.500 die nu in Nederland kan

worden opgelegd voor schending van de

dataprotectieregels.

Privacy by DesignOnder de AVG moeten echter ook privacy

impact assessments (PIA) worden gedaan en

moet de privacybescherming waar mogelijk

al in het product of systeem zelf worden in-

gebouwd. Op verzoek van de Europese

Commissie ontwikkelde een expertgroep uit

het bedrijfsleven een methode voor het uit-

voeren van PIA’s voor de toepassing van

RFID-technologie. In 2011 hebben de

Europese Privacytoezichthouders (verenigd

in de Artikel 29-werkgroep) dit PIA frame-

work goedgekeurd. Een concreet beoorde-

lingskader voor iedereen die slimme pro-

ducten op de markt wil brengen, is er dus

al. Wanneer een nieuw slim product op de

markt wordt gebracht is het verstandig een

dergelijke PIA uit te voeren. Daarmee kun je

als producent aantonen dat over de privacy-

risico’s is nagedacht. Veelal ontstaat dan

ook een beter beeld van de kwetsbaarheden

van het product en kunnen er vaak nog aan-

passingen gedaan worden om de veiligheid

te verbeteren. Denk bijvoorbeeld aan gege-

vensminimalisatie (wat je niet opslaat kan

ook niet in verkeerde handen vallen) en

anonimisering of pseudonimisering van de

opgeslagen gegevens. Wanneer dergelijke

privacybeschermende maatregelen al in het

ontwerpstadium van een product of infor-

matiesysteem worden meegenomen

spreekt men van Privacy by Design. De

Europese dataprotectieregels schrijven

Privacy by Design-maatregelen uitdruk kelijk

voor. Ik verwacht daarom dat ontwerpers

en productontwikkelaars in de toekomst

veel vaker met het dataprotec tierecht te

maken zullen krijgen. «

Slimme producten en afschrikwekkende boetes

Voor de lezers van Product is

het geen nieuws dat gewone

gebruiksvoorwerpen steeds

vaker sensoren en chips

bevatten, waardoor zij (op

afstand) kunnen communiceren

met andere apparaten. Aan dit

fenomeen, ook wel aangeduid

als the Internet of Things, zijn

ook juridische aspecten

verbonden.

IoLaw

Wouter Seinen is advocaat bij CMS in de praktijkgroep intellectuele eigendom, technologie, media en telecommunicatierecht (e-mail: [email protected])

De opkomst van ‘pratende producten’ is

voor een belangrijk deel te danken aan de

kleine en goedkoop te produceren RFID-

chip die op afstand kan worden uitgelezen.

RFID-chips zijn zo klein dat zij onder een

etiket geplakt kunnen worden, of in textiel

of kunststof geïntegreerd. Producten die

gegevens kunnen uitwisselen worden vaak

‘slim’ of ‘smart’ genoemd. Die slimheid

heeft ook een schaduwzijde. De sensoren in

PR03_018-018_iolaw.indd 18 02-06-2014 09:14:48


De trend om metaal te vervangen door

kunststof is al enige tijd aan de gang.

Kunststof biedt dan ook voor veel toepas-

singen grote voordelen boven het gebruik

van metaal.

Enkele voorbeelden: designvrijheid, een-

voudig te verwerken, geen nabewerking,

lage soortelijke massa, lage kostprijs,

corrosiebestendig, temperatuurbestendig,

vele kleuren, recyclebaar, vele eigenschap-

pen toe te voegen, isolerende werking.

Boeiende vragenDe ontwikkelingen hierin zijn legio. Maar

wat komt er allemaal bij kijken? Wat zijn de

eisen? Wat zijn de mogelijkheden? Waar

ligt de grens? Allemaal boeiende vragen die

tijdens het congres en op de vakbeurs aan

de orde komen in keynote lezingen en pa-

rallelsessies op het gebied van materialen,

design, producten en processen.

Grootste kunststofvakbeurs in de BeneluxTijdens deze vakbeurs, de grootste kunst-

stofvakbeurs in de Benelux, exposeren

275 specialistische bedrijven uit met name

Nederland, België en Duitsland. Prominent

aanwezig zijn onder meer designbureaus,

productontwikkelaars, grondstofleveran-

ciers, spuitgieten extrusiebedrijven,

vacuümvormers, gereedschapmakers,

machineleveranciers, softwareleveranciers

en rapid-prototypers. Kortom: een vakbeurs

van en voor de gehele keten.

Datum en PlaatsDeze 16e editie van Kunststoffen vindt

plaats op woensdag 24 en donderdag 25

september 2014 in NH Conference Centre

Koningshof, Veldhoven en is gratis toegan-

kelijk. Het evenement wordt georganiseerd

door Mikrocentrum.

Meer informatie:


Beursmanager: Hans Houdijk,

[email protected] «

Thema: van metaal naar kunststof

Aankondiging Vakbeurs en Congres - Kunststoffen 2014

advertentie

PR03_019-019_persbericht_1.indd 19 02-06-2014 09:16:10


Verhalen over agressie tegen

hulpverleners halen helaas nog

te vaak het nieuws. Er zijn

persoonlijke alarmsystemen op

de markt, maar medisch

personeel zit niet te wachten op

nog een apparaat omdat ze

vaak al zoveel bij zich hebben.

De SmartBadge wil daar

verandering in brengen.

Door de pager die ze al bij zich dragen te

vervangen en door een persoonlijk alarm

op een slimme manier te integreren in een

modern communicatiesysteem, biedt de

SmartBadge medewerkers in publieke func-

ties extra veiligheid bij verbaal of fysiek ge-

weld. De SmartBadge is een lichte en dunne

ID-badge met een ePaper display waarmee

medisch personeel efficiënt kan communi-

ceren. De SmartBadge heeft een persoons-

beveiligingsfunctie en biedt de mogelijk-

heid tot alarmeren.

Atus en VanBerloAtus heeft de eerste bouwstenen voor dit

persoonlijke beveiligingssysteem gelegd en

deze samen met designbureau VanBerlo

doorontwikkeld tot een product. Omdat

medisch personeel eenvoudig en adequaat

kan reageren op berichten, voelen zij zich

efficiënter en veiliger op de werkvloer.

“Eenvoud was een belangrijk uitgangspunt

bij het ontwerpen van de Smartbadge”,

zegt VanBerlo’s designer Bas Bruining. “De

badge is gericht op het betrouwbaar infor-

meren en alarmeren van de gebruiker. Het

was erg verleidelijk om meer functionaliteit

in het apparaatje te integreren, maar daar

is bewust niet voor gekozen.” Deze extra

functies (zoals het terugkijken van berich-

ten en erop reageren) zijn overigens wel be-

schikbaar in de bijbehorende smartphone

applicatie. Hiermee staat de smartphone

constant in verbinding met de SmartBadge

én met de eigen back-office.

Gebruiksvriendelijke vormgevingOok de vormgeving van het product is ge-

bruiksvriendelijk. Doordat de SmartBadge

met een clip aan borst- of broekzak vast-

haakt, kun je je handen vrij houden. De bin-

nenkomende tekstberichten zijn eenvou-

dig afleesbaar op de SmartBadge, terwijl je

telefoon gewoon in je broekzak blijft. Aan

beide kanten van de SmartBadge zit een

alarmknop. Deze knoppen zijn niet direct

zichtbaar voor een voorbijganger. Maar ze

zijn in het geval van nood direct binnen

handbereik om assistentie te vragen of om

een noodoproep met geolocatie uit te stu-

ren.

Atus SmartBadge

PR03_020-022_atus_smart_badge.indd 20 02-06-2014 09:16:57


Veel ziekenhuizen, verzorgingstehuizen,

en andere instellingen waarin paging-sys-

temen worden gebruikt, zijn voorzien van

een daarvoor op maat gemaakte infrastruc-

tuur. De Smartbadge sluit hier op aan,

waardoor de installatiekosten vergeleken

met andere systemen laag blijven en de

ontwikkelen installatietijd kort.

Insights als uitgangspuntEen goed ontwerp is gebaseerd op inzich-

ten uit de praktijk. Succes is alleen mogelijk

als eindgebruikers het product omarmen.

Omdat het systeem veel verschillende toe-

passingen kent - denk aan thuiszorg, bevei-

liging, openbaar vervoer en gezondheids-

zorg - was een grondige analyse

noodzakelijk. Per toepassing werden ver-

schillende use-cases verkend; gebruik door

één persoon, binnen een team en verschil-

lende teams, binnen en buiten-gebruik en

overdracht tijdens pauzes. Uit interviews

met professionals en bezoeken aan zieken-

huizen, verkreeg het ontwikkelteam nieu-

we inzichten over het gebruik en de logis-

tiek achter de pagers. Bas Bruining: “Twee

belangrijke succesfactoren voor acceptatie

van het product doken op: ‘nurse-compati-

bility’ en het belang van een dun product”.

‘Nurse compatible’Een van de inzichten waar in het ontwerp

rekening mee is gehouden is de zogenaam-

de ‘nurse-compatibility’. Dit wil zeggen dat

gebruikers de binnenkomende berichten en

oproepen direct handsfree kunnen aflezen

in hun borstzakje. Daarbij blijken gebrui-

kers vaak aan knopjes te pulken en te wrij-

ven, waardoor slijtage een reëel probleem

wordt. Daarom is er voor gekozen om de

knopjes een vloeiende geometrie te geven

en aan de behuizing vast te spuitgieten.

Hierdoor zullen er geen functionele onder-

delen wegslijten. Dit is bovendien een es-

thetische oplossing voor een functioneel

probleem.

Het probleem van het pulken werd verder

verkleind door de lengte van de deelnaad

op een slimme manier te minimaliseren.

Waar in veel producten de naad over de

lengte van het product ligt (denk aan reken-

machines, afstandsbedieningen, etc), ligt

deze dwars over de badge.

Om de assemblage toch eenvoudig te hou-

den werd een slim frame ontwikkeld. Niet

alleen houdt het frame de printplaat, batte-

rij en laadspoel bijeen, het vertaalt ook de

kracht van de knoppen naar de PCB en het

zorgt voor demping wanneer je de badge

laat vallen. Voor een goed draagcomfort

zijn een minimale dikte en laag gewicht

doorslaggevend. Om dit mogelijk te maken

is een ePaper display gebruikt om de be-

richten op af te beelden. Deze kennen we

van eReaders en elektronische prijskaartjes

in de supermarkt. Door de digitale inkt

blijft de tekst ook zichtbaar als er geen

spanning op het display staat. Door het

lage energieverbruik kan de batterij klein

blijven en de badge dun.

Mobiele applicatieDe Atus smartphone applicatie is niet al-

leen het verbindende element tussen de

badge en de meldkamer. De app is zo ont-

worpen dat het overgrote deel van het ge-

bruik met de badge plaatsvindt, terwijl de

smartphone gewoon in de broekzak kan

blijven. De app komt van pas in bijzondere

situaties, zoals het overdragen van een

shift tijdens lunch of als er meer informatie

moet worden gedeeld. “De SmartBadge be-

vordert efficiënt werken mede doordat al-

Atus Atus is ontstaan uit de Personal Security Product divisie van de BOSCH Groep. De geschiedenis van Atus gaat terug tot de ja-ren ’60 toen Philips startte met een onsite paging fabriek in Breda. Deze werd door BOSCH in 2002 overgenomen. Op 1 sep-tember 2010 heeft Atus de Personal Security divisie verworven en werd het een onafhankelijk bedrijf dat haar ambitie wil realiseren door zich te concentreren op kri-tische communicatie-oplossingen.

VanBerlo VanBerlo is een toonaangevend bureau op het gebied van strategie, design en imple-mentatie en zet samen met opdrachtge-vers ideeën om in tastbare business resul-taten. VanBerlo kan meedenken op systeemniveau en heeft jarenlange erva-ring in de daarop gebaseerde ontwikkeling van producten met complexe(re) gebrui-kers interfaces en was daarom de ideale ontwikkelpartner voor Atus.


Verplegend personeel draagt vaak veel bij zich, dit vraagt om een slijtvast en dun product


leen zakelijke communicatie weergegeven

wordt op de Badge. Daarbij wordt de le-

vensduur van de smartphone verlengd

doordat deze minder gebruikt wordt”, al-

dus Maurice Wallerbosch, productmanager

Atus. Daarnaast bevat de app enige handi-

ge tools (denk aan een rekenmachine en

zaklamp-functie) die er voor zorgen dat ver-

plegend personeel minder spullen hoeft

mee te nemen. “Bij het ontwerp van de app

werd veelvuldig gebruikgemaakt van pro-

totypingtechnieken waarmee snel interac-

tieve concepten met Atus en de eindgebrui-

kers konden worden gedeeld”, geeft

VanBerlo’s interaction design director Koen

van Niekerk aan. Feedback uit deze sessies

werd vervolgens weer meegenomen in het

ontwerp.

Integraal proces Productdesign en engineering van de

Smartbadge is volledig verzorgd door

VanBerlo, alsmede het ontwerp van de in-

terface en de smartphone applicatie. PCB

en elektronica zijn door Atus ontwikkeld en

in nauw overleg door VanBerlo ingepast in

het ontwerp. De back-end en integratie in

bestaande oproepsystemen is de speciali-

teit van Atus. “Het is mogelijk om de

SmartBadge te koppelen met diverse syste-

men zoals verpleegoproep-, brandmeld- en

gebouwbeheersystemen”, geeft Maurice

Wallerbosch aan. “Deze integrale aanpak,

waarbij product design, engineering, con-

nectivity en user experience simultaan

worden aangepakt, zorgt ervoor dat alle

delen van het systeem op een compacte,

betrouwbare en gebruiksvriendelijke ma-

nier samenkomen.”

Met de SmartBadge zijn Atus en VanBerlo er

in geslaagd om een connected device te

ontwikkelen dat zorgt voor high-end per-

soonsbeveiliging en kritische communica-

tie voor in- en outdoor toepassingen. Met

name het integrale ontwerpproces heeft

geleid tot een innovatief en zeer gebruiks-

vriendelijk systeem. Maurice Binneweg, al-

gemeen directeur Atus: “samen zijn wij

erin geslaagd een zeer stijlvol en innovatief

product op de markt te zetten. De verwach-

ting is dat wij met dit product voorzien in

de behoefte van efficiënte, snelle en be-

trouwbare communicatie op het werk en

daarmee bijdragen aan het creëren van een

veiliger werkplek.” «



Old School

De techniek staat voor niets,

maar heeft nog steeds

elektriciteit nodig. Wie kleine

kinderen heeft weet als geen

ander, dat batterijen niet zijn

aan te slepen. Ook veel speelgoed

kan nog steeds niet zonder.

Deze anno 2014 nog steeds onmis-

bare uitvinding danken we aan nie-

mand minder dan Graaf Alessandro

Giuseppe Antonio Anastasio Volta

(1745-1827), een Italiaans natuur-

kundige die al op jonge leeftijd ge-

ïnteresseerd raakte in elektriciteit,

experimenten uitvoerde en alles

las wat hij daarover in handen kon

krijgen. Een bevriende kanunnik

verschafte hem de benodigde mid-

delen en hij mocht gebruikmaken

van diens laboratorium.

ElektrofoorOp 18-jarige leeftijd correspon-

deerde hij al met hoogleraren en

professoren over elektriciteit. In 1775 ver-

beterde en populariseerde Volta de elektro-

foor, een apparaat om statische elektriciteit

te produceren. Deze bestaat uit een diëlek-

trische plaat van eboniet en een losse meta-

len plaat met een geïsoleerd handvat.

Nadat de ebonieten plaat was opgeladen

kon men er elektrische lading aan onttrek-

ken zonder dat de lading van de diëlektri-

sche plaat verdwijnt. Hoewel Volta vaak ge-

noemd wordt als de uitvinder ervan, was

het de Zweedse professor Johan Carl Wilcke

die het instrument in 1764 had uitgevon-

den. In 1779 werd Volta benoemd tot pro-

fessor natuurkunde aan de universiteit van

Pavia, een leerstoel die hij bijna 40 jaar zou

bekleden.

Zuil van VoltaIn 1786 kwam de Italiaanse anatoom Luigi

Galvani erachter dat de spieren in de poten

van een dode kikker gingen trillen als ze in

contact kwamen met twee verschillende

metalen. Galvani dacht hierdoor dat elektri-

citeit een biologisch verschijnsel was en

werd opgewekt in spieren. Volta meende

echter dat elektriciteit anorganisch was en

dat twee verschillende metalen voor

stroom zorgen. Om dit te bewijzen bouwde

hij in 1800 een toestel samengesteld uit een

aantal kommen gevuld met een zoutoplos-

sing, die waren doorverbonden met kope-

ren en zinken draden. Volta liet zien dat

door een gesloten kring een stroom liep;

het door hem gebouwde apparaat gaf een

ononderbroken elektrische stroom af. Later

maakte hij een eenvoudiger ontwerp van

plaatjes koper en zink, gescheiden door een

schijfje karton gedrenkt in een zoutoplos-

sing. Deze kolom van metalen en karton

werd de Zuil van Volta genoemd, de voorlo-

per van de moderne batterij.

Zijn uitvinding leidde tot vele nieuwe ont-

dekkingen, van elektrolyse - het scheikun-

dig ontleden van stoffen door middel van

elektriciteit - tot de uitvinding van de eer-

ste elektromotor door Michael Faraday. De

bijdrage van Volta aan het begrip elektrici-

teit was zo belangrijk dat de eenheid van

elektrische spanning, de volt, in 1881 naar

hem is genoemd evenals het mineraal vol-

taïet.

Uitvinder van de batterij

Alessandro Volta

Old SchoolWelke ontwerper of welk product verdient het om –al was het maar voor even– aan de vergetelheid te worden ontrukt? In deze rubriek blikken we nu eens niet vooruit maar kijken we achterom om te zien op welke schouders we staan. Stuur de naam van de absolute held(in) van vroeger, of het product of de vondst waarvan je wakker lag, naar: [email protected]

09_bijschrift

PR03_023-023_Oldschool.indd 23 02-06-2014 09:18:19


In de vorige editie van Product

stond een introductie van de

Ultimaker 2. De redactie mocht

deze 3D-printer een paar weken

testen. Tijd genoeg om het

apparaat eens flink te laten

‘zweten’.

Het ontwerp van de Ultimaker 2 oogt, mede

dankzij de branding door designbureau Van

Berlo, minder als een knutseldoos en meer

als een apparaat voor de gewone sterveling

die liever niet met de schroevendraaier aan

de gang gaat. Hoewel de term ‘plug-and-

play’ nog wat ver gaat, heeft Ultimaker er

wel alles aan gedaan om het installatiepro-

ces zo gestroomlijnd mogelijk te maken.

Via het LCD-schermpje en klikwiel op de

voorkant van het apparaat word je stapsge-

wijs begeleid bij het invoeren van plastic

bouwmateriaal en het afstellen van de gla-

zen bouwplaat. Dat laatste gebeurt overi-

gens met drie schroefjes aan de onderkant

van de plaat en een afstelprogramma wat

je stap-voor-stap begeleid bij het zo water-

pas mogelijk maken van de printplaat.

De eerste printsOp de bijgeleverde SD-kaart staat een be-

stand van de Ultimaker-robot klaar om ge-

print te worden. Na een kleine 50 minuten

is de eerste print gereed. Tijdens het prin-

ten valt op hoe relatief stil de machine is.

De handleiding noemt een geluidsniveau

van slechts 49 dBA, vergelijkbaar met de

gemiddelde laserprinter die op kantoor een

rapport uitspuwt.

Na deze eerste print staan we natuurlijk te

trappelen om zelf een 3D-model aan de

printer te voeren. De Ultimaker 2 werkt

met G-code, wat kenners van CNC-

Test: Ultimaker 2 aan de tand gevoeld

Sterke punten- Printer vooraf geassembleerd- Relatief hoge printresolutie voor deze

prijsklasse- Zeer handige stap-voor-stap-handleiding- Afstellen van bouwplaat is snel te doen- Groot bouwvolume

Verbeterpunten- Spoel met materiaal draait soms niet

goed- Bouwplatform moet nog best vaak

afgesteld worden- Nog geen dubbele printkop als

standaard- Nog niet alle vormen zijn gemakkelijk

te printen

De Ultimaker 2 is snel gebruiksklaar dankzij de instelmenu’s op het apparaat zelf.

Moeilijke open vormen zoals dit hartje zijn lastig te printen zoals te zien aan de gaten in het deksel.

Tip: printen op lagere temperatuur

met betere koeling.

PR03_024-025_3dprinter.indd 24 02-06-2014 09:19:10


machines niet onbekend in de oren zal klin-

ken. Kort gezegd is G-code een tekstbe-

stand waarin omschreven wordt hoe de

printkop per laag bewogen moet worden.

De benodigde G-code voor de 3D-printer

kun je maken met de applicatie Cura. Deze

software is gratis te downloaden van de

website van Ultimaker. Cura kan overweg

met de meest gangbare 3D-bestandsforma-

ten zoals Standard Tessellation Language

(STL), Collada (DAE), Additive

Manufacturing File Format (AMF) en

Wavefront (OBJ). Cura deelt zo’n 3D-be-

stand op in plakjes (slices) en slaat deze op

als G-code. Ook krijg je een schatting van

het benodigde materiaal en de bouwsnel-

heid. Via YouMagine.com downloadden we

een 3D-model van een dobbelsteen die we

met Cura op de SD-kaart opsloegen. Enige

tijd later lag het resultaat op de bouwplaat.

Erg leuk, maar het was duidelijk tijd voor

een iets ingewikkelder test.

OpenhartoperatieDe Ultimaker 2 (en eigenlijk alle andere 3D-

printers in deze prijsklasse) werken door

hele dunne draadjes gesmolten kunststof

laagje voor laagje op te bouwen. Dit werkt

prima voor redelijk solide objecten, zonder

al teveel overhangende delen. Op internet

vonden we een hartvormig doosje dat in één

stuk geprint kan worden. Bij het printen van

de bovenkant van het hart werd meteen een

beperking van deze printtechniek duidelijk.

In het eindresultaat is deze bovenkant nog

niet mooi dichtgeprint. Oplossing voor dit

euvel zou zijn om met een tweede kop een

oplosbaar steunmateriaal mee te printen

voor de nodige structuur. Enkele concurre-

rende 3D-printers bieden deze optie al en

ook de Ultimaker 2 zal op termijn ondersteu-

ning krijgen voor het printen van een twee-

de materiaal. In de tweede helft van 2014

brengt Ultimaker een dubbele spuitkop uit

als upgrade en als extra optie bij nieuwe ap-

paraten. Op dit moment is het nog een beet-

je uitkijken welke vormen je print, maar dan

is het resultaat ook prima.

Galerij der gedrochtenAls je een machine een tijdje intensief uit-

probeert zijn er natuurlijk ook altijd dingen

die misgaan. Smeer je bijvoorbeeld niet ge-

noeg lijm op de printplaat dan kan het 3D-

model tijdens het printen gaan schuiven.

De mislukte ‘printgedrochten’ die hierdoor

ontstaan zijn vaak wel kunstig om te zien.

Ook bleek de spoel met plastic printmateri-

aal in ons geval soms niet goed mee te

draaien, waardoor er geen of te weinig ma-

teriaal uit de spuitmond kwam. Je wordt er

wel creatief van. Een slimme medewerker

van onze redactie bedacht bijvoorbeeld een

manier om de spoel op te hangen waarbij

er minder trekkracht nodig was om de

spoel af te wikkelen.

TestconclusieNa een paar weken testen zijn we er op de

redactie redelijk achter gekomen wat de

mogelijkheden (en onmogelijkheden) van

3D-printing in dit prijssegment zijn. Bij so-

lide objecten, die niet al teveel ondersteu-

ning nodig hebben, werkt de printer prima.

De Ultimaker 2 is een printer die vooral qua

gebruiksgemak de dingen niet moeilijker

maakt dan nodig en dat werkt drempelver-

lagend voor iedereen die aan de slag wil

met 3D-printing. Toch blijft het een pré als

je een beetje vertrouwd bent met techniek

en software. Een oplossing voor de 3D-

print-nitwit is er (nog) niet, maar Ultimaker

is met de Ultimaker 2 goed op weg. «

Via Ultimaker’s Cura-software is een 3D-model gemakkelijk printklaar te maken.

Tijdens de test kwamen ook regelmatig interessante printgedrochten uit het apparaat.

Tip: gebruik de

meegeleverde

filament

guide.

PR03_024-025_3dprinter.indd 25 02-06-2014 09:19:13


Leesvoer

Het boek ‘Nieuwe kansen voor

de galerijflat’ snijdt een actueel

en maatschappelijk relevant

thema aan: hoe de

flatgebouwen uit de jaren ‘60

en ‘70 te verbeteren zodat ze

weer dertig jaar mee kunnen in

plaats van ze nu te slopen.

logse woningnood en een grote sprong

vooruit in de kwaliteit van de sociale wo-

ning: ruime woningen, flinke badkamers,

woningbrede balkons en riant uitzicht.

Afhankelijk van goed beheer zijn de galerij-

flats geliefd bij de bewoners.

Eendrachtige samenwerkingDestijds zijn galerijflats snel neergezet in

een kale omgeving. Door uitbreiding van

stedelijke gebieden staan ze nu vaak promi-

nent in de stad, met voorzieningen en

openbaar vervoer in de buurt. Meer dan

vijftig jaar oud zijn ze toe aan renovatie.

Dit is het moment voor stedenbouwkundi-

ge en architectonische verfijning. Het boek

toont slim ontworpen voorbeelden van ar-

chitectonisch verrassende mogelijkheden.

Galerijflats zijn in nauwe samenwerking

van overheid, corporaties, bouwonderne-

mingen en architecten gemaakt. Eenzelfde

vorm van eendrachtige samenwerking is

nodig voor de ultieme opgave: het verbete-

ren van wijken, buurten en woningen. Het

elan dat aan de galerijflat ten grondslag ligt

vormt hiervoor een bron van inspiratie, ter-

wijl het architectonisch perspectief verlei-

delijk is.

Cross-oversIn de renovaties worden elementen zoals

balkonhekken naar eigen ontwerp toege-

past, mogelijk gemaakt door de hoge opla-

ge van het aantal flats waarvoor deze

bouwdelen nodig zijn. Door de brede order-

portefeuille van Hans van Heeswijk archi-

tecten, van musea tot infrastructurele wer-

ken (bruggen, tunnels, viaducten,

geluidschermen) ontstaan interessante

cross-overs. Zo zijn bij de ontwikkeling van

bruggen balustrades nodig en de daarmee

opgedane ervaring wordt weer gebruikt bij

de balkonhekken voor de galerijflats.

Auteurs: R. Brouwers, H. van Heeswijk,

co-auteur D. de Gunst

Geïllustreerd | 216 pagina’s

19x282x225 mm | soft cover

Prijs: € 48

ISBN 9789080363571

Uitgever: NDCC Publishers

Website: www.ndcc.nl «

Architect Ruud Brouwers plaatst in het

boek over de ontwikkeling van dit omstre-

den bouwtype in een aantal essays de his-

torische context. Architecten Dick de Gunst

en Hans van Heeswijk tonen aan de hand

van praktijkvoorbeelden aan, met welke in-

grepen je het verschil kunt maken en de

neerwaartse spiraal kunt keren.

OptimismeDit boek gaat over optimisme in de volks-

huisvesting, architectuur en galerijflatge-

bouwen. Door de industrialisatie van het

bouwproces konden in de jaren zestig van

de vorige eeuw in korte tijd grote aantallen

nieuwe woningen gebouwd worden. Dit

was de oplossing voor de ellendige naoor-

Ideeën en aanbevelingen voor de komende vijftig jaar

PR03_026-027_Leesvoer.indd 26 02-06-2014 09:19:53


Ideeën en aanbevelingen voor de komende vijftig jaar


PR03_026-027_Leesvoer.indd 27 02-06-2014 09:20:07


De SKA zal hele zwakke buitenaardse signa-

len kunnen meten en zal zoeken naar com-

plexe moleculen, de bouwstenen van leven,

in het heelal dertien miljard jaar geleden.

De SKA zal terugkijken naar de zogenoem-

de Dark Ages, de periode voordat het licht

in het heelal aanging, om te ontdekken hoe

de eerste sterren en zwarte gaten gevormd

werden. Sterrenkundigen zullen met de

SKA de aard van zwaartekracht onderzoe-

ken en de algemene relativiteitstheorie tes-

ten. De SKA zal het onbekende verkennen

en ontdekkingen doen die we ons nu niet

kunnen voorstellen.

Hallo, hier DwingelooDe signalen die de SKA ontvangt zullen via

optische glasvezelkabels naar een centrale

supercomputer gestuurd worden. ASTRON

uit Dwingeloo en IBM hebben in 2012 het

prestigieuze big data-project ‘DOME’ opge-

zet om al die data - ongeveer 1 exabyte per

dag - te kunnen verwerken. Het baanbre-

kende internationale onderzoek vindt in

Dwingeloo plaats in het ASTRON & IBM

Center for Exascale Technology. Een van de

vier bedrijven en kennisinstituten die sa-

men met ASTRON en IBM’s research lab in

Zürich meedoen aan DOME is Transfer DSW

uit Hoogeveen.

KenniseconomieHet DOME-project biedt voor de kenniseco-

nomie van (Noord-)Nederland veel voorde-

len. Het sensorcluster in het bedrijvennet-

werk rond de LOFAR telescoop wordt

aanzienlijk uitgebreid en versterkt, met

name gericht op de topsector High Tech

Systemen en Materialen (HTSM). Andere

Noordelijke clusters (zoals rond Life

Sciences, Water, Agribusiness en Energie)

profiteren van de uitkomsten van het on-

derzoek. Door het DOME-project wordt de

kans vergroot op het realiseren van het

Europees Centrum voor Radio Astronomie

voor de Square Kilometre Array in

Nederland. Ten slotte worden met DOME

contacten gelegd en versterkt met institu-

ten in heel Nederland en wereldwijd.

Driehonderd deskundigenIn totaal gaan ruim driehonderd deskundi-

gen uit achttien landen zich over tien ver-

schillende deelaspecten van het revolutio-

naire project buigen. De bouw van de

eerste fase van de radiotelescoop SKA moet

in 2018 van start gaan. Vanaf 2020 starten

de waarnemingen, terwijl fase 1 in 2023 af-

gerond wordt. Als alles volgens plan ver-

loopt, gaat na 2025 fase 2 van start. «

Meer info:

www.astron.nl/r-d-laboratory/ska/ska

www.skatelescope.org/project

Radiotelescoop met 3.000 schotelontvangers

Buitenaardse intelligenties

kijken er al reikhalzend naar

uit: de enorme SKA-

radiotelescoop (Square Kilometre

Array). Het observatorium krijgt

een totaal antenneoppervlak

van één vierkante kilometer en

gebruikt 3.000

schotelontvangers, elk met een

diameter van vijftien meter,

verspreid in Afrika en Australië.

PR03_028-028_persbericht_2_SKA.indd 28 02-06-2014 09:20:44


Product Select

BPO Nederland BVT +31(0) 15 362 0000

F +31(0) 15 362 0011

E [email protected]

I www.bpo.nl

computerSimuLatieS vanKunStStoF producten

Pedeo Hogedrukgieten NVWESTERRING 25

B-9700 OUDENAARDE

T +32 55 33 58 80

F + 32 55 33 58 90

E [email protected]

I www.pedeo.be

grondStoFFen

KunStStoFverWerKendeinduStrie

Noorderbaan 22

8256 PR Biddinghuizen

T 0031(0)321-333573

F 0031(0)321-332049

E [email protected]

I www.rppkunststoffen.nl

Specialist in het bewerken van

kunststoffen. Frezen - Zagen -

Boren - Buigen - Walsen

-Spiegellassen - Extruderlassen -

Vormen - Assembleren

productontWiKKeLing

productontWiKKeLingontWerpbureauS

Dorpsstraat 82

1534 NM Oostknollendam

M +31 621 21 41 46

E [email protected]

I www.loftgroup.nl

Projectbegeleiding van idee tot product3L Solutions is specialist in:

• Productontwerp en

maakbaarheid

• Ontwerp matrijzen

• Leiden van projecten

• Toepassen van FMEA

Grote Houw 323

4817RG Breda

T 076 - 581 29 16

E [email protected]

I www.ultrapolymers.com

Depla b.v.1e Industrieweg 7

3411 MG LOPIK

T 0031 (0)348 551611

F 0031 (0)348 552871

E [email protected]

I www.depla.nl

Productontwikkeling,

Spuitgieten, Vacuumvormen,

Assemblage

Van Dijk 3DE BV

Harderwijkerweg 141a3852 AB Ermelo

T 0341 416 594F 0341 416 764

[email protected]

creative product development

Vestiging Enschede:

Oldenzaalsestraat 125

7514 DP Enschede

Vestiging Beetsterzwaag:

Pastorielaan 4H

9244 CA Beetsterzwaag

T +31 (0)53 434 26 24

E [email protected]

I www.peoplecreatingvalue.com

productie

PRODUCTIE IN CHINA

prototYpebouW

Advies, begeleiding en produktie van prototypen en series van zicht- en functionele modellen

Kemo B.V. Airpark BrabantA. Plesmanstraat 4

6021 PR Budel

T +31 (0)495-495275

F +31 (0)495-497208

E info @ kemo.nl

I www.kemo.nl

Passion to CreateAmsterdam, Eindhoven, Groningen

Pezy Product Innovation

+31 (0)50 318 96 00+31 (0)50 318 97 [email protected]

TFEI

rapid prototYpingSYStemen

PR03_029-032_agenda_colofon_select.indd 29 02-06-2014 09:21:53


GL Plastics B.V.“Innovatief in Spuitgieten”

Ekkersrijt 5711, 5692 EP Son

T 040-2642600

F 040-2642630

E [email protected]

I www.gl-plastics.nl

Engineering-Matrijzen-

Spuitgieten-Bedrukken-Lakken-

Lijmen-Assembleren-Verpakken,

42 spuitgiet machines, 28 Ton t/m

650 Ton, 1K, 2K, IML, Insert

Moulding, Zichtproducten,

Technische producten, product-

gewicht tot 2000 gram, project-

management, mono delen/

modulen t/m afbouw van

systemen.

Batelaan Kunststoffen B.V.Veerpolder 8

2361 KV Warmond

T 071 - 561 33 01

F 071 - 561 67 01

E [email protected]

I www.batelaan.nl

vacuümvormenSpuitgietbedrijven

De activiteiten van KERA

Kunststoffen zijn overgenomen

door GL Plastics.

Plastica BVMarconilaan noord 72

4614 HB Bergen op Zoom

T +31 0 164-236033

F +31 0 164-243830

I www.plastica-thermoforming.eu

thermovormen van klant-

specifieke producten uit kunst-

stof plaat, ook als Rapid

Prototyping techniek.

Agenda

2014

Product Magazine Product Online Product Nieuwsbrief SEM-diensten Incompanytrainingen

Product richt zich tot personen die direct en indirect betrokken zijn bij de ontwikkeling van industriële producten. Hiertoe behoren ma-nagers onderzoek en ontwikkeling, industrieel ontwerpers, vormgevers, marketingmana-gers, constructeurs, marktonderzoekers en innovatie-adviseurs.

2.000900

1.000

3.178

lezers per editienieuwsbriefabonnees per maandunieke bezoekers per maandpageviews per maand

Verschijnings-data 2014

Editie Datum

4 24 oktober

5 5 december

Bereikcijfers

Doelgroep

Meer informatie?

Neem vrijblijvend contact op metDebbie van den Dool

0316 - 227 [email protected]

Communiceer gericht met beslissers en

medebeslissers in de industriële productontwikkeling

Product Hét tijdschrift voor productontwikkelaars

Product richt zich op personen die

direct of indirect betrokken zijn bij

de ontwikkeling van industriële pro-

ducten. Hiertoe behoren managers

van onderzoek en ontwikkeling,

industrieel ontwerpers, vormgevers,

marketingmanagers, productmanagers,

constructeurs, marktonderzoekers

en innovatie-adviseurs. De lezers heb-

ben met elkaar gemeen dat ze invloed

hebben op de wijze waarop producten

worden ontwikkeld en gefabriceerd,

en op de gereedschappen en materia-

len die bij ontwikkeling en fabricage

worden gebruikt. Product vormt onder

meer een platform voor de leden van

KIVI NIRIA, benevens aangeslotenen

van Designlink.

UitgaveMYbusinessmedia

UitgeverMarjan Leenders

Redactie Hoofd- en eindredactie

Walter Wijnhoven

RedactieadresMYbusinessmedia/Product

Postbus 8632

3009 AP Rotterdam

Essebaan 63c, 2908 LJ Capelle a/d IJssel

telefoon 010 - 289 40 29

fax 010 - 289 40 76

[email protected]

www.productmagazine.nl

Vaste medewerkersHans Bos Waaldijk, Eddy van den Bos

BSc, mr. Marcoline van der Dussen,

prof.dr.ir. Arthur O. Eger, mr. Steffen

Hagen, dr. Frank Heynick (New York),

dr. Wouter Kanneworff, Andreas Knol,

prof.dr.ir. Wim Poelman, Rein van de

Velde, Rogier de Vrey

BasisontwerpGerard Unger

OpmaakDe Opmaakredactie, Wehl

DrukDrukkerij Roelofs, Enschede

Administratie en abonnementenAbonnees profiteren van de volgende

voordelen:

- Het vakblad, vijf keer per jaar;

- Extra vakinformatie op

www.productmagazine.nl;

- Toegang tot het volledige archief op

www.productmagazine.nl;

- Het laatste nieuws via de digitale

nieuwsbrief;

- Voorrang op deelname aan De

Beleving Van-bijeenkomsten.

MYbusinessmedia

Postbus 8632

3009 AP Rotterdam

telefoon 010 - 289 40 08

fax 010 - 289 40 76

e-mail: [email protected]

Abonnementen worden tot weder-

opzegging aangegaan. Opzeggen kan

schriftelijk, per e-mail of telefonisch

tot drie maanden voor het einde van

de lopende abonnementsperiode.

Verzendadres wijzigen? Stuur dan het

etiket met verbeterd adres terug.

Zie de algemende voorwaarden:

www.mybusinessmedia.nl/

algemenevoorwaarden

Binnenland: € 129,50 per jaar

Buitenland: € 158,- per jaar

Student: € 38,25 per jaar

Proefabonnement (3 nrs): € 29,-

KIVI NIRIA: € 70,13

Prijzen zijn excl. 6% BTW en € 3,95

administratiekosten

AdvertentieexploitatieMYbusinessmedia

Demani Sales

Marion van Sinderen

telefoon 0316 - 22 71 55

fax 0316 - 29 50 04

e-mail: [email protected]

Alle advertenties worden afgesloten

con form de Regelen voor het

Advertentiewezen.

MYbusinessmedia legt uw gegevens

vast voor de uitvoering van de abonne-

mentenovereenkomst. Uw gegevens

kunnen door MYbusinessmedia of zorgvuldig

geselecteerde derden worden gebruikt om

u te informeren over relevante producten.

Indien u hiertegen bezwaar hebt, kunt u

contact opnemen met de uitgever.

© copyright 2014 MYbusinessmedia

ISSN 0929-7081

DisclaimerDe redactie heeft zich maximaal

ingespannen om alle rechthebbenden

van gepubliceerde foto’s te achterhalen.

Mocht er onverhoopt toch beeld gebruikt

zijn waarop rechten rusten, neem dan zo

snel mogelijk contact op met de redactie.

CROW Infradagen 2014Event

18 t/m 19 juni

Golden Tulip, Ermelo

www.crow.nl

Test Automation DayConference and Exhibition

19 juni

WTC, Rotterdam

www.testautomationday.com

Energie Metering & Billing 2014Congres

25 t/m 26 juni

NBC Nieuwegein

www.iir.nl

Design Education & Human Technology RelationsInternational Conference

4 t/m 5 september

Universiteit Twente, Enschede

www.iepde.org/epde14

Technology for Health 2014Vakbeurs en congres

9 t/m 10 september

Congrescentrum 1931, Den Bosch

www.technologyforhealth.nl

COMSOL Conference 2014Congres

17 t/m 19 september

Cambridge, Engeland

www.comsol.nl

Kunststoffen 2014Vakbeurs en congres

24 t/m 25 september

Koningshof, Veldhoven


Macropak 201430 september t/m 3 oktober

Jaarbeurs, Utrecht

Vakbeurs en congres

www.macropak.nl

Aluminium 2014World Trade Fair & Conference

7 t/m 9 oktober

Düsseldorf, Duitsland

www.aluminium-messe.com

3D Experience ForumEvent

9 oktober

Eindhoven

www.3ds.com

Precisiebeurs 2014Vakbeurs en congres

12 t/m 13 november

Koningshof, Veldhoven

www.precisiebeurs.nl

Emballage & Manutention 2014Event voor verpakking, processing,

printing en handling

17 t/m 20 november

Paris Nord Villepinte, Frankrijk

www.all4pack.com


2014

Product Magazine Product Online Product Nieuwsbrief SEM-diensten Incompanytrainingen

Product richt zich tot personen die direct en indirect betrokken zijn bij de ontwikkeling van industriële producten. Hiertoe behoren ma-nagers onderzoek en ontwikkeling, industrieel ontwerpers, vormgevers, marketingmana-gers, constructeurs, marktonderzoekers en innovatie-adviseurs.

2.000900

1.000

3.178

lezers per editienieuwsbriefabonnees per maandunieke bezoekers per maandpageviews per maand

Verschijnings-data 2014

Editie Datum

4 24 oktober

5 5 december

Bereikcijfers

Doelgroep

Meer informatie?

Neem vrijblijvend contact op metDebbie van den Dool

0316 - 227 [email protected]

Communiceer gericht met beslissers en

medebeslissers in de industriële productontwikkeling


Hèt tijdschrift voor productontwikkelaars

Inte

rnet:

pro

duct

mag

azine.n

l

ESEF Engineering Awards 2008Het ontwerpen van de Donkervoort D8 GT

Gesteggel over ‘geen bommetje-reclame’

Thema:

Hèt tijdschrift voor productontwikkelaars

Het ontwerpproces als kruiswoordpuzzel

Intelligent textiel voor de allerkleinsten

Designprijzen: de meest bekroonden

16e jaargang no 1 januari 2009

Thema:

Textiel

w w w . p r o d u c t m a g a z i n e . n l

2700-product_210x297.indd 1 11-11-10 12:30PR03_029-032_agenda_colofon_select.indd 32 02-06-2014 09:21:56

Vakblad Product editie #3 - 2014

Documents

Transcript of Vakblad Product editie #3 - 2014