D. D.DISSERTATIO GRADUALIS,

de:

S P O N G I AORI SALVATORIS

ADMOTA.QUAM,

CONSENT. AMPL. FACULT. PHILOSOPH.IN REGIA ACAD UPSALIENSr,

prjeside

Mag. JOHANNEFLODERO,

Gr/ec. Ling. PROFESS. Reg. et Ord.PVBLICOEXAM1NIMODESTE

LAURENTIUS BERGSTRÖM,CALMARIENSIS.

IN AUD. CAROL. MAJ. D. XXX MAJI.ANNI MDCCLXVII.

H0R1S ANTE MERID. S0L1TIS.

UPSALIiEApud Joh. Edman, Reg. Acad. Tyfograph.

§:& R:m M:tisMAGN/E. FlDEL ViRO.

CALMARIEN SIS. DIOESEOS.

EPISCOPO.EMINKNTISSIMO..

PLURIMUM. VENERANDI.

PRjESIDI.GYMNASIl. SCHOLARÜMQUE.

EPHORO.ADCURATISSIMO.RE FERENDISS1M0.

S.S. Theologiae, DOCTORI,DOMINO.

CAROLO.G U S T A V O.SCHRÖDER.

M/ECENATl. MAXIMO.

SACRUM.

AMONSIEUR

MENS! LLFKLOV,MAJOR .dt Cavalerie et GHF.VALIER de l' ordre

Miutaire,etÅ

MONSIEUR. e

JAQ.J. ANKARSTRÖM.MAJOR d' Infanterie, et CHEVALIER de i.' ordre

Militaire,MESSIEURS,

aiijoiirclhui qik* je puis fmbliqnenient Vous marquer,^ MÉSSIEUR.S, In plus refpectueufe vec-önnoiffance ä tou'tes les bontes U lons les bienfaits , aont Vo Lis avez daignede ndhonnörer» Mais qiie disje l Je iE ejforce de vouloirdignement celebrer Vos hannes qualifes. Vains ejorts! Jeme trompe. Ce E efl pas en nian pouvpir de ponrfvivreinre Ji vafle carriere. Ah! le plus beureiix jour de ma viefi je pourröis liten Vous donner parfaitement ä connoitrcles fentiniens de man ccetir. Que de joie! One de fatisfa-Bion poitr mail Mais puisqiie fen fvis- incapablej il neme refie, qEa Vous rendre treshuviblement mon bommage,L* en meme teins cR addrejer des vcenx cf des prieres ar-dentes ä IE Et re Supreme, qEil ne cejje Jamals de Vouscombler de fes graces, & de toutes fortes de profperites.J ai V hanner d\tre avec autant de foumifion, que derefpeB,

MESSIEURS,vetre tres himblc & tres ol/eijfatlt

ferviteurLaurent bergström»

VIROAdmodum Reverendo & Praciarißimo, DominoMM. A. BECKERSTRÖM,

Ecclefiarum, quäc Deo in Liungby & Hofmocolliguntur , PASTORI meriti(Timo, nec non

Prsepofico vigilantiflTimoPATRONO OPTIMO.

ptxSvfj&vTi fxot xjpf ovvzhvTi rrjv sursAr} rxvryjv avbryta tv robZSXVTiS CVOfXXTl XVX^WXt XVX&SfAX 7TCÅAx fXSV XAAx fv67tcty]'cg tt]v bqyriv, yxAt^x Jg hs yvyfyvjv etasÅ&ovTX rx eis éyxv-rov re t\oy tcv 7rxrqooov clacv viTxqfcccvrx eveqyerriyxTx zts,Enetyoov xqx yxqtrxs xXAcv <rqoTCov sktivsiv x^vvxtxs eyoov,■ocoqcv Zct 7rqca(pÉqcjo ev yxAx As7rrbvy rov rx qc/xxrt rS £<w-rrjqcs vjfj.&v 7rqc<Jsve%SévTCC vTroyycv, 7:s7Tei(Tyevos 7iqos tbroy.rj cAtyuqxs eyetv 2>, xts sk vsoty\tos Tssqt roov yqxyyx-rm ecTTTb^cciioToc, Key fxxAx ctycüqx eqx&evTX r§ $ix<rx,é\px-&xt, neos Jgi rås 'leqés cvyyqxCpéxs y ivxvttéuhbs xAAy]Aois(pxvevrxs otxAAxPxi. Excov év rkro ro eAxyt^cv rfxpov ys-

I Q c Q. ' ~ C\ t rf »\ "> t\~ t »fveoJxi vttdrjrjy/jv ty\s >jeqc&7istots y.8, sxs xv xttodavxi fxot g£g-T t jxsl^ovx ngq x£txv xv ev 7Te7rov§x %<xqtv. Tb Aot7tcv evyo-fxxt 7txvtx rxyxScc vitdyyetv Zo;5 obs ro fxev ©g£f 7Tclyvtovryjs (puAxxrjs Z&, rås be xvxynxtss Tijs (pqovrtbbs ngj gV;-[xeAelxs, obs en) jx't\v.iqov, xncAxvetv.

ADMODUM REFEREEDO NOMINI TUO

cultor addiSiißimus.LAURENTIUS BERGSTRÖM.

D. D.

§. L

ui Divinorum interpretes Öfaculorum noafibi femper conflare omnique ex parce

inter fe confentire impie criminantur, re-fpicere nos, praeter alia, jubent ad illamfacrae hiflorise pericopen, iibi ex cruce

pendentis Sal-vatoris ori admota dicitur aceto tin&afpongia. MATTHÄUS *} eniin & MARCUS b) re-ferunt, ciroairiftantiurn unum fycc/xcvTcc ngtj Kotßovroc ancy-yov j wXyituvtoc rs cfyvs x&f Tteg&hm Kcthct/Jta 7tcrl<rcct dv~rov, JOHANNES vero c) memoriae prodidit eos, quicirca erant nXnvuvrocs a7toyyov o^as ^ vcaoo7rco TrepSevrcc*tifovevéykcct ccvtb r&> o/xccri. Quo heic memoratus tVaw-7T0S- fpe&et, quaeftio eft inter interpretes diflenfionis ple-niffima: amoigitur enim utrum hac voce indicetur in-årumeotum,, quo fpongia fit ori fitientis admota, noaditfedum ab iilo, quod ceteri Evangeliftac vocant cala-mura, ån fignificetur contufam herbam vel exprefium

A indc

"ä) XXFIL 4$, l) Xp\ rf. c) XIX. 2~

111A

1iK

i rl

$ ) * c nuinde fucciim cum aceto fuitTe mixtum ,' an vero deni-que in mendo cubet locus, & pro vrerca7ta> legendurn 3.liud huic adcommodatius rei. Quarum pondera fen-t-entiarum quum breviter examinare in animum induxe-rimus, veiiiam imploremus oportet, fi quando, materi-em in manifeflam lucem protca&uris monimentis de-ftttuti, ultra probabilitatem progredi non valeamus*

. 5. ii.Priusquam ad noftrum nos fcopum propius ad-

moveamus, obfervavifle..juvabit, potiunculam illarn,quse in crucem fublato Meflias data ed, confundendamnon efle cum illa, quam, ex more forte recepto, ipflprasbuerunt flatim, ut in fatalem perdu£tus erat locum.Sed etiam heic verbis nonnihil difcrepare inrer fe Ev-ängeliflas videmus, nam MATTHÄUS nominat cfysfAsrcc fxsjAsyfxévov, MARCUS vero e&fxv^vis-fxévov cl-vov. Cui ut mederentur diflenfioni, facile fe inquiuntnon nulli induci pofle ut credant, non fcripfifle MAT-TH./EUM 'cfafed oJt>w} & tanto quidem certiorem hanedicunt leftiönerrf efle, qdöd au£loritate Codicis Canta-Irigienfis & unius ex Colbertinis fe tueri polTit. Sed ni-fi fide digniora documenta adtuleris, vereor, ut mui-torum elicias adfenfum: Obfervaverunt enim Crkici,Codicem Cantabrigienfem graeca fiflere vario interpolatamodo, & non raro obfervari integras Tfegmortus ålitiri-de alio efle translatas, atque perplurima, ob Hifloriasclaritatern, in unoquoque iibro transpofita d): quumvero porro hunc inter & Colbertimm illum, ubi civoslegitur pro o£cs-, egregia fit confenfio, e): haut eft dif-ficile judicatu, quantum in illo efle debeat moraenti ,

in

d) conj. MlLLll praf. in N. T» n, 1274. e) ibid.». 1492.

&' ) 3 (i»in emendanda leSione, qua» vitii arguitur. Re&iusforte dixeris ßißXioyguCpes, ut permulta alia, ita etiarnro cTvov ex MÅRCI hifioria transtulifie inMATTHiELEvangelium, ut facrorum concordite fcriptorum con-fulerent: cui tamen fatis fuerit confultum ex receptale£tione, fi o|c<r interpretemur vappam, feu vinum vi-tiatum & acefcens, quod Grasei alioquin vocant cj*IvwQua vero ratione iftiusmodi vinum & MARCI mos

fafjujqvirphcs , fi quidem dicatur efle idem, ac jjlv^s oT-vosy convenire & in una fede morari queant, pauloforte difficilius fuerit intelleåu» Non ignotum fuifieolim vinum, quod Grreci vocaverint yco^rirnv rj /uvggivtivcfvov docet ex POSIDIPPO ATHENiEUS f): fed cujusid generis fuerit non liqvido conftat. Quum ATHE-NyEUS dicat, fxv^rlrris v /uv^lvyis, conje£lat CASAUBO-NUS g) varie illum POSIDIPPI locum fuifie Iedtum,atque iflum auftorem, infolentia dictionis, vocavifiemyrteum vinum fxv^!vtjvy quum alias tamen adferat,vinum myrrhinum dictum fuifie, quod ex baccis myr-ti premebatur, quum myrtum THEOPHRASTUS vo-cet [Aj(>$n/cv. Hoc vero fi ita fit, dixeris alius generisfuifie fAvggtviTiiv olvcv, cujus meminit /ELIANUSÅ): /uv-

inquit, cTvov [Asyvvvres (fc. o t sXÅtjves ) isroos emvcv x&jv7reg/jvccyKa£ovTo rqv rct&vTY)V vpcccriv, ix»Xe7ro o mosyv^ivlr*?. ^ Neque afitep/de eo POLLUX i): ?v té ris,inquit, xcy fuv^lvrjS olvos y.ezfxpévcs. Et fi verumeft, quod fubjungit POLLÜX, rov yXvnvv mov sroos xs-xXrftcti, quodque veterum teftimoniis fcriptorum proba-re nititur PZINIUS k): nempe myrrhinam non intervina tantum fed inter dulcia quoque nominatum, Hon

A i du-

f) Deipnos. L. I. p. m, 32. g) ammaäv♦ in Athen4J" 1 c. zy, b) varice Hifl. L XII. c. 31. i ) Onomaß.L. Fl c. 2. k) Hiß. Nat. LXIK c. 13.

$ ) 4( 'Sdubitare quicfem nos poflumus, quin o hfJtvp>wp&o<; oVvos diverfüs fit a Grxcorum Romanorumque myrrhina,quum ad hujus celebratam dulcedinem nil facere pute¬tur ingratus myrrhte amaror. Fuide autem MARC! oT-vov bfjcvgvio-fjihov myrrha perfufum facile quemque do-cuerint vocis natales. Utique eaim heic audiendus nonet BARONIUS, exiflimans dvov fafAvgvis-péw dictumfuifle, quod in pocula infunderetur myrrhina, ad o-dorem ipfi conciliandum faporemque jucundum. Cer-te non pati videtur analogia, ut iiquori adpellationemdemus a vafe, quod iilum continuerit: quis enim dixe-rit unquam, vinum vocari pode vctAtv/xhov aut ygyv^Krue-y$v quod in vitrea vel argentea pocula infufum conti-netur! / ). Quod fl vero jam porro dicendum omni-no non ede putaveris, vocabulurn apud MAT-THÄUM in fignificatu ufurpari generaiiori, atque i-deo per c£c? fitrci KcAifc /xs/Aiy^hcv non intelligi aliud,nifi vinum acefcens, fellea myrrhee amaritudine tinctum,fi,inquam, hoc dici non pode putaveris, aliam ingres-fus viam dicas, quum, ex more inter Juda?os recepto,vinum vel thure vel myrrha perfufum Chrifto dedina-tum edet in crucem raox agendo, factum tamen edemalevolentia militum aliorumve, ut, dum propinandumerat, admifto feile inficeretur. Hoc fi non difplicuerit,dixeris Evangelidas heic, ut alias, invicem fuas narratio-nes fupplere & interpretari. Nempe MARCUS, quidpraeparatum ex confvetudine fuerit, docet: MATTHĬUS vero fcelus detedabile militum commemorat. Sedvero quid nunc praecipue agendum fit nobis, meminis-fe oportet: ad alia ergo properemus.

§. III.Quum in crucem actus jam animam exfpiraturus

edet:mm■» ■ " ' 1 ■ ■ ' ■ C*

/) conf. Canjänboni Exercit. ad amales Baroniu

&);(«*

©fet Meffias, tin&am aceto fpongiam cri ejus admovis-ß ex circumftantibus unum memoria^ prodiderunt Ev-ar.geliftac. Quam Evangelicse relationis pericopam me*ditantes nos diu fuspenfos non detinebit ab interpre-tum non nulli-s raota quseftio, cujus generis & undeeflet vas iilud aceto plenum, de quo meminit JOHAN¬NESi pias ne mulieres illud fecum Hierofolymis extu-liflent, an in loco ifti proximis aedfbus, alios in ufusparatum, eflet repertum ? neque multum laboramus, uteauflam inveniamus, cur undecunque fumtus iiquor il-le iflo ftmc in loco ad manum eflet. Sive enim, quodtarnen non facile quisquam nobis perlvaferit, ideo iniftius modi locis paratum fuit acetum, ut erumpens exvulneribus fangui.s eo fifteretur, five ut a cruciariis hau-ftus mortem acceieraret, five quaecunque alia fueritcaufla, cur eum fibi profpexiflent liquorem, certumtamen eft Chriflo dc fiti conquefto datum ad potumfuifle per ludibrum. Quo magis miramiK potuifle BA-RONIUM m) inepte admodum comminiici, ex fpon-,gia, aceto & hyflopo, inter fe miftis, concinnavis-ie miiites medicamentum, in quo flftendi fangvinisvis ir.eflet: profedlo videtur ille aut non (atis obferva-te & curiofe inlpexifle Evangeliftarum verba, aut te-rnere fibi fumflfie licentiam, in quem ipfe voluit fen-lum, fecra torquendi oracula. Quid enim ha c narra-tionis ferie manifeftlus efle poteft? Chiiftus in Crucependens alta voce inclamabat, Sitio^ ad hane auditamvocem adcurrebat circumfbntium unus, & impletamaceto fpongiam impofitamque arundini ori ejus admo-vebat, non certe ut fangvinem fifteret, ut qui non exore fed vulneribus, ceteris quas inflidla erant membris,manaverit, verum ut fiti, de qua querebatur, mede-

A 3 retur,

m) Cafaiiboni Ex, ad annat, Baroniu

& )<*( £retur, id quod dubium non efle finunt Evangelidse,MATTHÄUS & MARCUS, adhibentes vocabulumTfori&v, quod exnativa notione ed potum dare Quumergo manifedillimum fit, voliwde hujuscsau£tore$ of-ficii, ut aceti, quod fpongia ccmbiberat, fuotu de-festas fiti vires reficeret Medias, quxritur porro quolid indrumento fpongiam adpiicuerint ori.

§. IV.MATTHÄUS & MARCUS auclores funt, fpon¬

giam fuide irnpoiitam jcaAupop. Quo loco ut monea-mus parum forte e re fuerit, non intellexide facros Scri-ptores calamum, quem PLINIUS vocat odoratum, at-que pretiofum dicitrefle Arabiae foetum n): majori enim

Eretio putaatur illum exteri mercati, quam ut gregarioomini, viiis Indrumentum rei qua?renti, ad rnanumeile potuiflet. Relpiciamus ergo potius oportet ad vul¬gares Calamos aquaticos, quorum varios ufus enarratPLINIUS o)z generatim dicens eos eile belli pacisqueinftrumentis necedarios atque etiam deliciis gratos:uo quidem elegio quum ad tibiarum, quas inflätaelefant, tum fagittarum ulum eum refpexifle docent

fequentia, quibus tradit orientis populos confvevidebella conficére calamis, qui ipfis fuerunt pro telis. Hu-jus generis indrumento fi eos dicamus ufos fuide, quipotum minidrabant Salvatori, genuinam videbimur fe-cuti vocabuli hujus notionem. Sed neque repugnabi-mus, fi cui videatur pode vocabulum xocActpov genera¬tim intelligi de virga quacunque & indrumento ob¬longe. Huic five arundini dve virgae cujuscunquegeneris circumpofitam fuide Ipongiam docent Evange-

lidaj,

») Htß. Not. L, XII c, 22. o) Hiß. Not. IXVL

$ ) 7 ( »

lift#, ufi id fignificanteverboEt quum hocetiam ndhibitum a JOHANNE legatur (TrA^o-avr«- o-woy-ycv , y&j vaacü7tfo 7is^ivres), neque tarnen liquidoeonflaret, an ufquam terrarum vffcra>7tos in eam excre-fcat magnitudinem, ut inde excidi poflit bacillus, fpon-gi# inferviens ori pendends admovendar, variam in-greffi funt interpretes viam, ut hunc fcriptorem cumceteris in gratiam adducerent.

$. V.Horum complures mendi fufpeåum Iocnm habue-

re, cui emendatricem manum admoturi alii conjeftaverunt, fcripfifle Evangeliftam vmairov* atque, facris pa-riter ac profanis Icriptoribus non infrequente, sAAétyet,le&ori reliquifle cogitatione fupplendum fubftantivum,inftrumento inferviens defignando, ut plena ex illorummente fieret fententia: ttfrvjtrocvres artoyycv cfyss x&j v<r<x«-7tov tfegiSevtes xocXcZjjiu, fpongiam aceto impletam £? byßb-pum circumpofnerunt arundini: quafi indicatum föret hys-fbpum fuiiTe fpongi# circumvolutam, atque hane ae-inde ifto cinctam integumento calamo apeatam. Utvero nos daremus pofle illam, quam comminifcuntur,ellipfin quadam ex lingvai analogia defumta ratione fe-fe tueri, religloni tarnen nobis utique erit vel levifli-raa mutatione, omnium fide codicum damnaca, facrumreconcinnare textum. Quod fi vero licere tibi puta¬veris efle in facris corrigendis oraculis ingeniofo, di-cas potius inveteratum errorem manavifle ex primo-rüm incuria ßißhioyfccQw, qui, unius mutatione litte-rae, pTo Crcrd)7T8 fcriptitaverint tJcro-aV«, atque efle illud,w-ouVa, referendum ad antegreflum participium wA>f-tretvrhs, hoc ferme fenfu: fpongiam impletam aceto Schyflopo circumpofuerunt arundini. Si vero ifla fats?jufto cuiquam videatur infolejntior, is moneri fe patia-

tur,

r

KU ) « ( »Hr, ufii venire Öraecis Scriptoribus frequentifSme, istper figurana, quam Grammatici vocant b <W JuoiV, duofubftantiVä eonjungantur copula, quoruni alteruna ha¬best fignificationem adjundti illius rei, quam deiignatalterum: ut non inepte, aut praeter Grarcis foiemoe aloquendi fnorem, dici q urea t, ro tsKyogci oiroyyov c'^zss-n&j uW'i« i dem eile, ac ?rA#a\»/ wFcyyw c%m>' vsxepw~pévn vccroo7ra). Neque ifia leciio omni prorfus deiHtataeft autoritäre; obfervavit enim VETSTENIUS in a-no Codice, qui Latinte verfioni juntum textum grx*cum fiftit, legi iW&Vs. Sed vero licet Ii c fenbis fiatplaniffimus: ad eduam falvatoris voeena , adcur-cit quidam & impJevit fpongiam aceto, quod miilumerat hyflopo vel fucco byflbpi, non ideo tarnen adfe-verare aud'emus fuifle hanc JOHANNIS autographifcriptionem, fed, quod metricam Evangelii hujus me»taphrafm NONN!ANAM ledlitantibus nybis in menteinverrit, id verbo tantum aperuifTe haut abs re fore exi-ftirnavimus. Scilicet, quum ita NONNUM videremushanc pericoparn reddere,1 1

> \ ->y \ ■> t- a - » CCVYJg ÖS TIS C£v£ OtKÜ<TX£j?L7royyov vixcßqvy}®)/ ccÄvtoov ßkctm/xet BuKcc<rotf£BÄ>J^C6£ fytfjlVrOCTOIt 7TCT& /{gj J/VpflétW OCAfXtJffISv7rc(j& KDCÄotfjta iroc^oc viiocrw axqcv igettrccfSlgeyev va-creoTM nenefcccpbov c^os cAs&qa

illico indu3i fumu's, ut crederemus, putavifle illumverba ErangeUftx & legenda efle & exponenda modo,quem indicavimus. BARONIUS quidem etiam opina-tur, hyflopum fuifle aceto miftam, fed, ut alterumillum Chriåo propinatam potum, ita etiam hunc cre¬dit in medicin« ufum fuifle paratum p) : atqtie eo qui-dem difbedit a CHRYSQSTQMO & THEOPHYLA-

cro,■ "i ' ™ ' - Ml 1

g) conf. Cafitvhni Exercit. in anal, Baroniu

3K ) 9 ( »

CTO, quibus.perivafum ..fuit, ob quamdam, qua hys-Fopus infam i s eilet, venenatam facultatem, illa herbaconditum fuifle acetum,

§• vi.JOACHIMU3 CAMERARIUS, quum perfvafilTi-

mum haberet, ro 7regt$e7vui heic, uti apud ceteros Evan-geliftas, aiio nbn pofie referri quam ad fubftantivum,defignans vehiculum vel inftrumentiim, quo fpongiafit adplicata Chrifti ori, ifta vero, quam fupra tetigi-mus, eliipfis rS kccåujuo* aliquanto videretur infolentLor, alio gladio hunc nodum efie fecandum putavit.Quid /?, inquit, liceat fufpicari in archetypo fuijfe: vacu7t(j07te$&svTss , nt fit, fupra pilupz fpangiam ibi -circumda-tam JEfiu fuijfe oblatam: nam pilum Romancz militiß pe-culiare fehim Graci vocarunt vacrcv. Hanc conieituramadeo fibi non dilplicere indicat HEINSIUS, ut palampotius profiteatur, pofie illi aliquantum plus probabili-tatis accedere, Fi quidera ro veaw mutetur in va-a-oorä,quod unica tantum litera difret ab Ccgwtr&>, atque adeopotuerit, facillimo Librariorum lapfu, hoc in illius lo-cum migrare. Elle autem dicit vvacarov ab vcro-a, uti aÅoyxq ert AoyxMtcir, & notare pihim aut haftile acumina-tum, cujus acumen dici putat a NONNO dxgov velarcv,atque ipfi adfixam fuiffe Fpongiam aceti plenam. Equi-dem putavero fore neminem , cui ignotum fit Roma¬norum pila vocari a Orxcis Fcriptorifeus tio-rasade quo»rum forma hare habet DIONYSIUS HALICARNAS¬SENSIS q): ravra ßkKq ^oopdicav d crvvtcvre? hs %«7-gas l£«*ovr/<fao"«, £vha 7T^ojJLYiKV\ re x&f %ergidv gjgyjrrcv 7i6$oov cßeAirras eypvra, 7lfia%ovras, rar evBslav era-reg# töüv drgooVj [xerfiois drcvrlois *i<ra avv r&> afitjgot; Pie-

B nius

q) Antiqv. Rom, h. F> c,

& ) 10 ( jKnius POLYBIUS r): toov va-croov, inquit, l/c/v c/ /u*V tt#-

c i Aenroi, & quum de utroque genere non ni¬hil difieruidet, haec addit: irgoerigyosctt f ev.ccqcis ß-iKcs<ti$t]g8v styxisgootov , '/crov"g%cv ro yir^os rtls £våcis. Adeout certifiimum fit, fuifie in Romana militia non inufi-tata tela, dicla vo-crx?, an vero illa etiam vocata fint a«

lia forma £avaro), adfeverate non ego quidem dixero,quum in nullo dum auftore gra?co id legerim vocabu-lum. Sed fi vel maxime concederem, vel ufurpatumid olim fuifie, vel potuifie faltim ab Evangelifta, noninvita analogia, formari ab iWaes, & fi praeterea etramdarem nihil obftare quominus dicamus, exfianti e lignoferreo äcumini potuifie ipongiam adfigi, tancisper ta¬rnen ab illa CAMERARII & HEfNSII emendaoone ad-fenfum cohibuero, donec argumento confirmetur cer-tiori, quam quod unice nitatur conje^ura & pofTibiliIJbrariorum lapfu. Neqne ad veritatem propius acces-fifie putabimur, fi quidem in locurn r# 'vreooTra fubfti-tuererqus Csccra, quamvis id NEUMANNUS s) dicat"sd Gra?corum idioma magis accedere, quam Heinfia-nurn vaaooToj, atque huic iatis aptum elfe ioco, quumdeclaret fpongiam extremo Calami acumini (vtara m*Åaya) fuifle adfixam. Gerte, praeter exignam vocurnaäfinifaterri, nihil eft, quod iftam commendet fenten-tiam: qua?, fi cetera defuerint, nullius moment! ratioperfvafit etiam non némini pro vcav7/v fcribi pofie«www», atque indican lånarn fordidam fpongi-a? cir-cumyolutam fuifie ; tfta-wros enim & crsv7tY\ fignifi-cat ro roov (jv7ie&^oov 7T(>cßoj?äv e^icv, vel fördes feu fi-mum ovillae hnx adhserentem; quomodo PL1NIUS t)quin iftfce fördes pecudum fudorque feminum & alariim ad-

haren-

r) Hiß. L. FI. c. 21. s Primitia Dijfrtationum A-cad. Pijfert. I. f, /5. t) L. XX/X. c. 2.

?Å ) « ( £bereutes lanis (eefypum vocant) innumeros prope uftis ha¬bent. Has Sc, fi qux fueriar, hujus generis plures con-jefturas fibi habéant, qui, fi quid in divinis oraculisobfcurius diTum videatur, quidlibet audendi fibi pu¬tan t eoncefTam facultatem«

§. vir.Quod fi ergo, quam confentienfes Codices omnes

ad noftra transmilerunc ternpora, leclio temere iolici-tanda non eft, quseritur nunc tandem, cui ufui infer-vierit hyflbpus, pro inftrumento ne fuerit, quo fpon-gia fit Chrifto admota, an ipfi tantum hyflbpi fafcicu-lus fit impiicatus? Verbum vregt&elvm, quod JOHANNIcum ceteris Evangeliftis commune eft, eo induxit in¬terpret um non paucos, ut crediderint, quum MAT¬THÄUS & MARCUS generalioris fignificationis vo-cabulo ufi dixerint, fpongiam adfixam fuiOe caiamovel arundini, JOHANNEM fpecialius definiviiie cu¬jus generis fuerit^ nempe ex hyflopo refecfom. virgamvcl bacillum: Sic enim patere exiftimant viam facilii-mam, qua ad ftabiiiendam fcriptorum concordiam ea-tur; quomodo CASAUBONUS u): omnino, inquit, fie tot generibus byffopi aliquod fuifje probari poffet panUomagis grandefeens & attoUens fe altins, ut ex eo virgcemitbaculi potuerint fieri, plantar., facilior Ü5 certior ejjet expli»catio. Fuere fcilicet plantse complures, in Max. Rev.D DocL OLAVI CELSII Hieorobotanico x) enumerafse,quas pro hyflbpo Venditaverint quum Rabini tum ä-lii fcriptores: ex bis nos plerique jubent heic oculosconjicere in Libanotidem feu rorem marinum, quunaex ilio, in montibus Hierofolymitanis arborelcente, fi-

B 2 eri

u) Exerc. in Baronium L% c, x) Pars 1. p. 407. dean«.

. $ ) " C &eri potuifTe fuftis videafur, ifU percomnaodus ufui,Sed obfervavit Laudatus CELSIUS, olim quidem, rériunbotanicarum ignorantia, factum fuilfe, ut nyflTopi ad-pellatio circa plures vagata fit plantas, fed recentio»ri tempore vagari eam defiifle, poftquam inquirentiuminduftria imperltorum detexit hallucinationés. Quin e-nim in V. T. fcriptis celebratus 3^ idem fit ac gra:-corum vT(?öi)7t9£, dubitare nos nec ilnunt gratci Meta-phrafta:, qui illud Vocabulum hoc femper reddunt,nec Apofloli auftoritas, qui, in Epiftola ad HebrarosCap, IX v. 19. nominans tW«7rcv, relpexille videtür adilla V. T. loca, in quibus celebratur ufus tS aijj* inluflrälibus facris. Jam vero, quod dudum probavitCELSIUS, ita DIOSCORIDES, quinue eum lequunfur,PLINIUS & Scriptores Arabes, delcribunt hyffopum,ut liquido conftet, & fuilfe iliam herbam diverfam abiilis, quas in ejus locuru fuppofuere nonnulli,& humi-lem adeo efie & teneram, ut inde excidi non potue-rit pertica vel bacillus Ipongiae ferenda: inferviturus.Dicendum ergo eile videtur, qui, in orientalibus fal»tim plagis, eam arborefcere diftitarunt, partim ccxnje-ftandi licentiae fuide oblecutos, quo faciliorem fibifternerent viam ad verba JOHANNIS explicanda, par¬tim in errorem abdu&os efle, a non fatis intelleftis il-lorum verbis (criptorum, qui in arborum claflem con-jeciHe videntur hylfopum. Neque huic fententiac quid-quam praslidii conciliaverit celebrata foli fertilitas, qua-fi illic laetius fuccrefceret hylfopus in fruticis altitudinem,uti, qua: in noffcris plagis humiliores lunt, plantas aliasiffcis in oris arborefcere nos docuere fcriptores: nam*que ut, quod fide non indigni Auftores de aliis fpecie-bus memoria: prodiderunt, in dubium vocare fas noneile putamus, ita quod de hyflopo refertur pro conje-ftura tantisper habemus, donec in medium prodeat,

harum

« ) 13 C &harum peritus rerum, qui il lam arborefcere fidem no-bis faciat. Id autem ad fua usque tempora öbfervavisfe neminem non improbandus audor eft CELSIUS.Qui vero recent.iori tempore orientales perreptavit o-ras, Dominus HASSELQÜIST & vidit & defcripfit Sa-lomoneam hyflopum, atque oftendit non Luide illamnifi mufcum, atque ideo d iverfi filmam ab illa herba,qUte in noftris pharmacopoliis hyftopi nomine vendi-tatur. Hujus etiam rei nobis fidem fecit NobilifJimusArchiater Regins c? de flella polari Eques, Dom. DELINNE', cujus audoritas plus valet, quam mille alio-rum. Ita autem ille y): Hierofolymitana> inquit, rudera

muros tegit hic mufcus (Mufcus flelkris minimus),ut undique viridia confpiciantur, tefle autopta FR. HAS¬SELQÜIST. Differens itaque JapientiJJimus Salomo, deplantis, ab altiffimo cedro montis Libani, in mimitiffimambyjfopum e pariete nafcentem, hune mufcum inteUexiffe du-bium vix videtur. Quin etiam nos benigniffime do-cuit maxirrtus ille naturas Myfla-, ejusdem generisfuifle illam hyflopum, cujus in luftralibus Juda^orumfacris ufus commendatur in fcriptis V. T. Quod fi er¬go & eadem fuerit illa, qua; a JOHANNE nominator,manifeftiflimum eft turpiter errare illos, qui inde fibividentur pofle excidere bacillum, cui imponatur fpon*

§. VIII.Sequitur nunc, ut paucis indicemus, quomodo

JOHANNIS verba explicari queant, ita, ut nec quid-quam detrahatur Evangelifiarum tuendse concordiae,nec lcriprorum, quos nde dignos judicamus, auTori-tas infringatur. Nemini latere exiftimamus, non con-

B 3 fvevifley) Flora Smeka.

& > m C tuIVevifTe fingulos Evangeliftas, quce rem defcribendam circumftant r res fin-gulas referre, Ted quod in alterius defueric hiftoria, id nrceffi ex al¬tera debere a LeSoribus. Sic LUCAS neque de fpongia , neque deealamo aut hyfTopo quidquäm meminit, breviter & fummntim dixifle

> /.? tw > ~ > c ~ ' ■*«ontentusr, w&?Tcu&v os ocvtco ycy o t ^^ocricarcc; H£/©^cs* 7TqotjCpeqovTSS ccvToo. Ceteri Evangelifto» magis partite 6. di-ffincle percenfent res fa&um hoe circumftantes: nam MATTHÄUS <ScMARCUS docent aceti receptacnlunj fuifTe fpongiam 6 calamum illudinflrumentum, quo potus fit propinatus: JOHANNES vero, quod cete*.ri reticuerant omnes, addit fuifTe potum hunc amaritudine hyffopi tem-peratum, &, quod per fe quisque facile iutelligeret ac difci praetereapoflet a reliquis, filentio praeterit* nempe arundinis vel virgae inftrumen-to ufos futiffe, qui potum miniftraverinf. Itaque, fi fingulae ifht TTegl"^oiusis in unam referantur fummam, hic prodit fermonis contextus;quutn de fiti conqueftus effet falvator, adcurrunt milites 6 fpongiamreplent aceto, quam hyfTopo circumvolutam & perticae impofitam periudibriurn ori pendentis admovent. Sive enim dicamus hyfTopum fuis-fe primum fpongia involutam, & hanc deinde, iinplicatuin hyfTopi fa-fciculum in medio fui continentem, atundini adfixam,five fiatuamus adextremam virgam adligaviffc illos hyfTopum, atque arumini deinde iffaherba conveftito circumpofuifTe fpengiam , non advei-fantem deprehende-mus facrum textum , qunm neutram explicationem recnfet ffiorts, 7Tsmqföelvut (TTtcyyov Ad pöfteriorem fenfutn trahit CASAU-BONUS %) verba haecce: quod, inquit, JOHANNES air de fpongia,ygfj v&CCtiTTb) TTg^i^EVTSf) poßquam illatn hyjfopo circutndedijjent, exMATTHiEO explicabimus, ut monet AUGUSTINUS, 6z ita acci-piemus quafi dixiffet JOHANNES , aptaverunt fpongiam hyfTopo, quoderat fummae arundi.fi adligatum: itaque & fpongiam 6c hyfTopum con-einnarunt, ut, poftquam extremum arundinis ori Chrifti effet ndmotum,

quidquid fugeret liquoris, abrotoni amaritudine magis magis-que inficeretur.

i) Exe reit, ad Baronii annaler,>

TANTUM.

# # &