de bottelarijb

FREE ISSUE, Bottel Edition

3

Voor een week hebben we ons vertrouwde kasteel verlaten en zijn we met ons gehele hebben en houden naar de Vaartkom getrokken. Meer specifiek, de oude Bottelarij van Stella Artois. Deze unieke locatie binnen de Leuvense ring vormde het nieuwe kader voor de Existenzweek 2013. Deze betonnen reus, die al meer dan twintig jaar doods over de stad uit tuurt, werd vorige week voor even het toneel voor tal van lezingen en workshops, een kwis, een veelbesproken debat en jawel, ook enkele fijne feestjes. Het gebouw laat op iedereen een onuitwisbare indruk na.

Al van bij de aanvang van onze week ligt er onwillekeurig een bepaald discussietopic op ieders lippen: de mogelijkheid die in het RUP opgenomen is om dit gebouw te slopen. Stel je voor, een structuur met zo’n indrukwekkende schaal! Vandaag de dag is het onmogelijk om een dergelijk genereuze ruimtelijkheid nog te bouwen, laat staan dat dit zou kunnen in het stadscentrum, binnen de Leuvense ring.

Wij van Existenz hebben de bottelarij enkele weken tot onze thuis gemaakt. Tijdens de voorbereidingen van de week en de week zelf verbleven we er dag en nacht. We hebben aan den lijve ondervonden hoe verschillende functies, gaande van atelier over café tot een reeks workshops, zich moeiteloos in het kolommengrid nestelen. Het zit er allemaal als vanzelfsprekend. Daarom kunnen we ook zondermeer de overtuiging uitdragen dat het de meer dan de moeite waard is om het potentieel van dit gebouw te onderzoeken. Student housing, kantoren, incubator, schrijnwerkerij, architectuuropleiding… ASRO in de bottelarij. Wat denkt u?

4

K A T A L Y S A T O R V OO R D E B U U R T

De Bottelarij moet een entiteit van compleet nieuwe stedelijkheid worden. Een échte katalisator voor de buurt. Waar deze mensen nu compleet worden afgeschermd van de stad en praktisch in een gehucht leven draait de Bottelarij de rollen om.

De Sluisstraat-Mechelsestraat wordt een trekpleister op meerdere schalen, van flexibele ruimtes voor de lokale vis -en groentenmarkt op het gelijkvloers tot specifiek ingerichte publieke functies als nieuwe studio’s en functionele inbetweens zijnde sport -en feestzalen. Belangrijk is het nastreven van een 24/7 bedrijvigheid.

Concreet worden zowel het gelijkvloers als het dak publiek toegankelijk gemaakt en bevindt er zich tussenin deze sandwich een mix van educatief opgeladen functies. Deze mogen echter niet lauter gericht zijn op het intellectuele ontplooien. Intellect moet hand in hand gaan met de vaardigheden. In een soort post-Bauhaus situatie biedt de dubbel hoge ruwe en onafgewerkte bottelarij de mogelijkheid deze beide extremen te huisvesten. Denk aan verdiepingshoge supercomputers, een meterslange staalpers en ontdubbelde ateliers met mezzanine.

Om deze educatieve, sociale en programmatische mix te kunnen realiseren is het noodzakelijk niet louter te mikken op ASRO, zelfs niet enkel op de KULeuven. Wij willen beroepsscholen, mensen die nog écht een deur kunnen timmeren en een I-profiel kunnen lassen. Op die manier kunnen we ook de métiers meer in de ‘picture’ brengen en zorgen voor een heropleving van het respect tussen architect en vakman. Daarnaast moet een publieke circulatie met doorzichten in de atelierruimten zorgen voor een raakvlak met de buurt en een reality-check die we in de idyllische omgeving van het Arenbergkasteel niet hebben.

WA T N U ?

Tijdens de voorbije weken die we met ons hele Existenzjaar in de Bottelarij spendeerden, groeide het besef van wat voor een potentieel in dit gebouw huist. Samen bouwen aan een 8 meter hoge wand in bubbelplastiek, een volledige zaal optrekken met gevonden lockers in de wand geïntegreerd en een taatsdeur van 4 bij 5 meter in elkaar zetten. Het deed ons dromen van alle mogelijkheden die er waren, alles kon, niets moest. Enkele enthousiastelingen konden de ontwerpkriebels niet langer inhouden: wat nu met de Bottelarij? Het resultaat zijn een aantal verkennende schetsen waarmee we hier een fractie van een oneindig aantal mogelijkheden laten zien.

“ B E L A N G R I J K I S H E T N A S T R E V E N V A N E E N 2 4 / 7 B E D R I J V I G H E I D ”

5

P R E P

De bottelarij is uitzonderlijk. Zodanig uitzonderlijk dat het gebouw momenteel enkel herbestemd kan worden met al even uitzonderlijk programma. De vraag die zich dan stelt is of Leuven hiervoor wel voldoende kritische massa heeft. Tijdens de brainstormsessie zochten we naar manieren om de bottelarij te ‘preppen’ voor breder gebruik, zonder de kwaliteiten van de huidige staat te verliezen. De problematiek van daglicht diep in het gebouw krijgen en een vraag naar meersoortige circulatie vormden de voeding voor onze denkwijze. We zochten naar een algemeen implementeerbare strategie, eerder dan naar een concreet voorstel. Door enkele nieuwe insteken kan de bottelarij klaargestoomd worden om elke denkbare functie in zich op te nemen, met een grote flexibiliteit.

To prepare, to repair before damage.

6

7

K A T H E D R A A L E R V A R I N G

© Pieter-Jan Debuyst & Matthias Vanhoutteghem

© Marie-Françoise Plissart

10

K ( R ) A N S

Een zoektocht naar een juiste schaal en een juiste inpassing in de stad, waarbij een stedelijk woonprogramma en twee hernieuwde ijkpunten de boventoon voeren.

Dit zou allereerst een eliminatie van de aanhangsels impliceren, om zo tot twee kernen te komen, de kolommenkolos en de elegante spantenhal. Ertussen, ernaast en er rond, een gediversifieerd wonen, als een krans rond deze atletische gebouwen. Met als gevolg twee gapende leegtes, die met een Nolli-aans spel de nieuwe Vaartkom aanvullen, om een eventueel conglomeraat van huisjes te vermijden.

Eenvoudige plaatsen om in eerste instantie lucht te geven aan het geheel, vervolgens om het te overschouwen en gewaar te worden en ten slotte om bewust te worden van zowel het potentieel als het potentiaal tussen deze lege, maar mooie en publieke mastodonten, en de stedelijke programma’s er rond.

In verloop van tijd zou dit kunnen leiden tot een zekere nood aan iets nieuw, het implementeren van een ongewone functie, zoals een architectuurschool, atelier of expositieruimte, die deze ruimte kan beheersen, beveiligen en ter tijd en stond kan op- en aanvullen. Dit zonder de publieke leegte an sich aan te vallen.

11

TW E E P I O N I E R S

Een ruime site laat een compromis toe tussen het (woon)programma van een kleine stad & het behoud van deze fremdkörper, een kernvolume met grootstedelijke allures. Misschien biedt de schaalvergroting van de KULeuven de nodige zwaartekracht en een groeiende architectuurfaculteit en haar raakvlakken de kritische massa om hier te huizen.

Hoe behoudt men de kathedraalervaring en laat men toch een ruim programma toe? Circulatie, licht en geluid zullen de essentiële eerste beslissingen vormen en verantwoorden of het kan, deze schaal is echter geen evidentie. Daarna een gevoelig en geleidelijk proces wanneer de ruimte wordt ingenomen. Een schetsontwerp van 2 kleine infrastructuren, 2 mogelijke pioniers.

- Een opgehangen lage loopbrug biedt een doorsteek over de ruimte zonder het doorkruisen van alle activiteiten, dat zich hier beter en vrijer door kan schikken.

- Een opgehangen technische drager bakent een auditoriumruimte af, zware akoestische gordijnen kunnen een aula vormen, maar even eenvoudig kan een lezing de rest van de ruimte bij zich nemen.

12

su

pe

rm

ar

kt

spo

rt en

feestc

om

plex

it b(ottl)eeconomische realiteit eist rendabiliteit

studen

ten

huis

vest

ing

leren o

ndern

emen

geen centrum voor pure intellectuele masturbatiemaar in contact met de realiteit en de noden van onzepubliek plein op het dak

herapreciatie van de handenarbeid

gevel opnenen naar de stad

veel te

jong

om te

sterve

n

een

platform veran derend L e u v e n behoud is duurzaam

zeldzame schaal en

�exibiliteit

wij willenZON zien

s t a d s

voor

een

de structuur is in orde

in zijn huidige staat

lelijk, maar moet

je daarom alles

afbreken?uniek!

ze schermt ons af van de stad

tegen deleegstand

a re n

b er g

k as t

e el

t e k l e i n

weg metiddylisch

spelen ontdekkenvrij zijn

positieve?handen uit

de mouwen

s

teken

durven

isolement

let

geen centrum voor pure intellectuele masturbatiemaar in contact met de realiteit en de noden van onzepubliek plein op het dak

herapreciatie van de handenarbeid

gevel opnenen naar de stad

“vroeger kon

dit nog...”nostalgie naar

een ons onbek-ende tijd

veel te

jong

om te

sterve

n

maatschappij

behoud is duurzaam

zeldzame schaal en

�exibiliteit

de structuur is in orde

in zijn huidige staat

lelijk, maar moet

je daarom alles

afbreken?uniek!

z o i e t s zal men nooit meer bouwen!

architectuur

say whaaat?

dag en nac

ht

v r i j h e i ddat

is

“hier mag je nog een nagel in de muur kloppen”

levengenoe

g

residentie

le

ontwikkeli

ng

in de

vaartkom

handen uit

de mouwen

s

teken

durven

13

su

pe

rm

ar

kt

spo

rt en

feestc

om

plex

it b(ottl)eeconomische realiteit eist rendabiliteit

studen

ten

huis

vest

ing

leren o

ndern

emen

geen centrum voor pure intellectuele masturbatiemaar in contact met de realiteit en de noden van onzepubliek plein op het dak

herapreciatie van de handenarbeid

gevel opnenen naar de stad

veel te

jong

om te

sterve

n

een

platform veran derend L e u v e n behoud is duurzaam

zeldzame schaal en

�exibiliteit

wij willenZON zien

s t a d s

voor

een

de structuur is in orde

in zijn huidige staat

lelijk, maar moet

je daarom alles

afbreken?uniek!

ze schermt ons af van de stad

tegen deleegstand

a re n

b er g

k as t

e el

t e k l e i n

weg metiddylisch

spelen ontdekkenvrij zijn

positieve?handen uit

de mouwen

s

teken

durven

isolement

let

geen centrum voor pure intellectuele masturbatiemaar in contact met de realiteit en de noden van onzepubliek plein op het dak

herapreciatie van de handenarbeid

gevel opnenen naar de stad

“vroeger kon

dit nog...”nostalgie naar

een ons onbek-ende tijd

veel te

jong

om te

sterve

n

maatschappij

behoud is duurzaam

zeldzame schaal en

�exibiliteit

de structuur is in orde

in zijn huidige staat

lelijk, maar moet

je daarom alles

afbreken?uniek!

z o i e t s zal men nooit meer bouwen!

architectuur

say whaaat?

dag en nac

ht

v r i j h e i ddat

is

“hier mag je nog een nagel in de muur kloppen”

levengenoe

g

residentie

le

ontwikkeli

ng

in de

vaartkom

handen uit

de mouwen

s

teken

durven

14

1. 1926 Bauhaus Dessau-Walter Gropius

2. 1969 FAU-USP Sao Paulo-Vilano Artigas

3. 2009 ENSA Nantes-Lacaton & Vassal

4. 2013 ASRO Leuven-Existenz

© Laura Ysenbaardt

V U L I N & W I N . . .

15

H A T C H I N G

Naar aanleiding van de Existenzweek bouwt Gijs Van Vaerenbergh in samenwerking met de studenten ingenieur-architectuur de tijdelijke installatie ‘Hatching’. De picturale gelaagdheid van tweedimensionale tekeningen, wordt vertaald naar een ‘tekening in de ruimte’. De monumentale betonnen structuur van de Bottelarij is de achtergrond waartegen een spel van schaal, transparantie en kleur een voortdurend vernieuwend beeld oplevert. Op zoek naar het spanningsveld tussen tekening en architectuur.

D E B O T T E L A R I J , W A T N U ?

De Bottelarij is een uniek gebouw. Het is een soort van industriële kathedraal en een architecturale oertypologie met zijn grote ramen, hoge ruimten, balken, monumentale kolommen, traphallen, kelder, panoramische uitzicht. Voor zover onze kennis rijkt is er nergens in Leuven een gebouw van deze schaal en architecturale kwaliteit. Waar op andere plaatse dergelijk industrieel erfgoed bewaard blijft, is men zich in Leuven jammer genoeg niet bewust van de kwaliteit en wil men het afbreken.

“ W A A R O P A N D E R E P L A A T S E N D E R G E L I J K I N D U S T R I E E L E R F G O E D B E W A A R D B L I J F T , I S M E N Z I C H I N L E U V E N J A MM E R G E N O E G N I E T B E W U S T V A N D E K W A L I T E I T E N W I L M E N H E T A F B R E K E N ” - G V V

16

V.U. : Laura Ysenbaardt, Liese van AertMet dank aan : KULeuven, Departement ASRO, Existenz 2012|2013, Marie-Françoise Plissart