Uitdagingen en opgaven voor het Beleidsplan RuimteExpertenforum Beleidsplan Ruimte

Georges Allaert, Tom Coppens, Griet Celen, Hans Bruyninckx, Dirk Lauwers, Linda Boudry, Peter Swinnen, Bart Van Steenwegen, Hubert Gulinck

19 03 2013

Het BRV Expertenforum

Inhoud

• Onze lezing van de maatschappelijke uitdagingen uit het groenboek.

• Is het huidige planningskader achterhaald?

• Breekpunten voor het beleidsplan

VAN 6 NAAR 7 MILJOEN

6.0

6.5

7.0

7.5

8.0

FPB-2011; 7.7

FPB-2008; 7.0

SVR-2011; 6.6

Demografische vooruitzichten

Bevolkingsgroei 2009-2030

Bron: VITO 2011

Bebouwde ruimte in Vlaanderen in het BAU

1976 7.2%1988 12%2000 18%2013 25%2050 40%

IN BEWEGING BLIJVEN

vervoerswijzekeuze Vlaanderen versus intrastedelijk (OVG)

Boussauw, K, 2011

‘autoverplaatsingen nemen 77% voor hun rekening in totaal afgelegde kilometers’’86% van de Vlaamse huishoudens bezit minstens 1 auto’

‘in 2009 stonden automobilisten bijna 4 miljoen uren in de file’

KLIMAAT

Bron: Ccaspar 2012

Bron, Bomans,2012 op basis van VITO + Ccaspar

Bron, P Meire, 2013

Bron: administratie gezondheidszorg

BIO-DIVERSITEIT &BIO-PRODUCTIEVE RUIMTE

Bron: Urban Unlimited, 2012

RUIMTE VOOR ECONOMIE

GEBIEDEN MET BOVENLOKALE ECONOMISCHE BETEKENIS

GEBIEDEN MET LAGEREECONOMISCHE DENSITEIT

DE ECONOMISCHE KERNGEBIEDEN

Bron infrastructuren: GIS-basisbestand RSV

-ECONOMISCHE DENSITEIT IN VLAANDEREN

INCLUSIEF BELANGRIJKE INFRASTRUCTUREN

50

Km0 25

INFRASTRUCTURENAUTOSNELWEGSPOORWEGWATERWEG NIVEAU 1

Bron. Cabus, P, Allaert, G en Van Haverbeke, W., 2001

Tekort in hectaren(netto ha)

100 ha

Overschot in hectaren(netto ha)

100 ha

500 25

Kilometers

Balans ijzeren voorraad bouwrijpe terreinenNetto ha

251% tot 566% (11)73% tot 251% (27)0% tot 73% (35)

-51% tot 0% (57)-77% tot -51% (80)

-100% tot -77% (98)

BESLUIT

Besluit

• Het Business as usual- model is niet houdbaar omwille van– verlies aan ecosysteemdiensten– congestie– Leefmilieu en gezondheid – Versnippering en fragmentatie– Klimaatadaptatie

-> dwingend karakter van verweving, verknoping, verdichting en vernetting als fundamentele toetsstenen van ruimtelijk beleid

VerdrogingVergrijzingVerlies van natuurwaardenHoge gronddruk Kansen voor energieproductieKansen voor grensoverschrijdende natuur en watersystemen

Extreme druk op ruimteVersnippering Overstromingen Congestie Druk op vastgoedprijzen Kansen voor verwevingKansen voor Transit oriented developmentKansen voor stedelijke landbouw Kansen voor verrassende allianties Nood aan ruimte voor bedrijven

Verlies aan cultuurwaardenVersnippering Kansen voor cultuurwaarden en landschapsontwikkeling

Overstromingen en watertekortVergrijzingPotenties voor windenergieDruk op ecologische waarden

VersnipperingVerlies aan cultuurwaardenVerdrogingKans voor waterboeren Kansen voor waterlandschappen

Intensief landbouwgebiedDruk op milieuKansen voor enegerieboeren

Erosie, vervlakking landschap Kansen voor voedselproductie

Economische dragers? Kansen voor energieproductieKansen voor biodiversiteit

WAT BLIJFT VAN HET RSV OVEREIND?

Het RSV en de nieuwe woonopgave

Het RSV en klimaatadaptatie

RSV en de open ruimte

RSV en economische ruimte

10 BREEKPUNTEN

Breekpunten binnen een toekomstgericht Vlaamse ruimte

• Term breekpunt vanuit een dubbele betekenis:– Breekpunt in beleid: we gaan het op een aantal

vlakken behoorlijk anders moeten doen. – Bre+ekpunten in de zin dat zonder deze

elementen een Vlaams ruimtelijk beleid naar onze mening onmogelijk is in het licht van de toekomstige uitdagingen en ontwikkelingen

Breekpunt 1

De bijkomende verstedelijking zal, gelet op de demografische ontwikkelingen, haar hoogtepunt kennen voor 2030 en reeds aanzienlijk zijn voor 2020.

-> Het beleidsplan moet vandaag een haalbare strategie en instrumenten bevatten om op korte termijn de toekomstige verstedelijking te sturen

Breekpunt 2In tegenstelling tot algemeen gesteld is het bestaand aanbod aan bouwpercelen voor wonen en bedrijven veel groter dan de toekomstige behoefte. Maar het aanbod ligt verspreid en in functie van een duurzaam en spaarzaam ruimtegebruik vaak op de ‘foute’ plaats.

-> Het beleidsplan dient via een grond- en pandenbeleid het wonen in centrale locaties en op OV-locaties betaalbaar, veilig en leefbaar te houden. De overheid moet via een locatiebeleid het aanbod voor wonen sturen naar meer duurzame locaties en zodoende ruimte sparen voor andere essentiële functies

Breekpunt 3

Gescheiden beleids- en planningsprocessen voor essentiële functies (wonen, mobiliteit, werken) blijven leiden tot slecht verspreide en slecht geïntegreerde allocatie van functies en activiteiten. Dit zal uitmonden in ondraagbare maatschappelijke kosten en een structurele congestie van het wegennet.

->Het ruimtelijk beleid dient terug een integrerende rol op te nemen tussen verschillende beleidsdomeinen, met in het bijzonder de integratie tussen mobiliteits- en infrastructuurplanning en het ruimtelijke beleid.

Breekpunt 4Klimaatextremen onder vorm van ondermeer overstromingen, droogte en hitte zullen ook Vlaanderen steeds zwaarder treffen en daarom zullen grondige adaptieve buffermaatregelen moeten ontwikkeld worden in de eerstkomende decennia, niet in het minst om gewapend te zijn tegen de verzwaring van deze problematiek in de verdere toekomst.

->Er zullen nieuwe inrichtingen en investeringen nodig zijn dwars doorheen de publieke en de private ruimte (bijvoorbeeld groenblauwe stadsontwerpen tegen hitte-eilanden, systematisch ingerichte erosiebuffers, grondige “ontpitting” van overstromingsarealen enz.).

Breekpunt 5In de pikorde van de ruimtelijke waarden in Vlaanderen komen de open ruimte en de zogenaamd “zachte functies” nog steeds op de tweede plaats en als reserve voor “harde functies”. Open ruimte blijft krimpen. Dit is niet langer houdbaar, omwille van diverse verantwoordelijkheden inzake ondermeer biodiversiteit, behoud van graden van zelfvoorziening en reductie van onze hoge ruimtelijke voetafdruk.

->Het fysisch systeem en de open ruimte moeten veel meer als vertrekbasis beschouwd worden voor de organisatie van ruimtelijke functies in Vlaanderen. De ecosysteemdiensten (in ruimste betekenis) zijn bovendien te vertalen als een opgave die niet alleen de open ruimte betreft maar ook de stad, de privéruimte, de bedrijventerreinen en de infrastructuren

Breekpunt 6

De extreme fragmentatie van het Vlaamse territorium legt zware beperkingen op toekomstige ruimtelijke systemen, producties en ecosysteemdiensten zoals riviersystemen, klimaatmigratie van plant- en diersoorten, ketens in landbouw en voeding, enz.. Met de huidige moeizame afbakeningen van landbouwareaal, bos, natuur en stedelijke zones enz. gaan we er niet komen.

->Het beleidsplan dient een vernieuwd palet van principes, en instrumenten te ontwikkelen in functie van ontsnippering: herinrichting en gebiedsreconstructie, selectieve afbraak, nieuwe erfdienstbaarheden, versnelde inzet op natuurverbinding en ecologische netwerken, multifunctionele landbouwarealen en -parken en functieverweving in het algemeen.

Breekpunt 7

De ijzeren voorraad is een achterhaald principe. Het leidt tot verdere verspilling en versnippering van ruimte, en tot onderbenutting van kansen tot herbruik en functionele integratie.

->Het beleidsplan dient af te stappen van de ijzeren voorraad, ruimte te bieden voor een veranderende economie, zonder dat bijkomende greenfields worden aangesneden en maximaal in te zetten op brownfieldreconversie

Breekpunt 8Vlaanderen heeft logistieke troeven en beleids- en economische ambities op dit vlak. Reeds decennia zorgt een modal shift in negatieve richting ervoor dat de logistiek in toenemende mate gericht is op wegtransport en te weinig op binnenvaart en spoor. Dit heeft een bijzondere negatief impact op de leefbaarheid.

->Absolute voorwaarden voor een performant logistiek netwerk zijn een veel efficiënter gebruik van de huidige capaciteit en diversiteit van de infrastructuur. Investeringen moeten gericht worden op een positieve kentering in de modal split en ondermeer het terugdringen van het vrachtwagenvervoer

Breekpunt 9

Vitale systemen (demografie, economie, waterbevoorrading, klimaatimpacten enz.)zullen steeds meer de grenzen van Vlaanderen overschrijden. Het huidige ruimtelijk beleid is overwegend “intern” en is daar niet op voorbereid.

->Het Vlaamse ruimtelijke beleid dient samen met de buren ruimtelijke ontwikkelingen grensoverschrijdend aan te pakken.

Breekpunt 10

Hoewel het nodig is om op lange termijn te denken kan de planhorizont 2050 ons een vals comfortgevoel geven.

->Een sterke visie op gewenste ruimtelijke ordening kan zich niet beperken tot de lange termijn (horizon 2050) , een visie op korte termijn is een voorwaarde voor een beleidsomslag