Toekomst van de industrie in Europa: de juiste mix vinden

8/6/2019 Toekomst van de industrie in Europa: de juiste mix vinden

1/11

OPENER Industrie in Europa

28 JUNI 2011


2/11

De toekomst van de industrie was op 11 mei even

onderwerp van een verhitte discussie, toen Bert De

Graeve zich in Knack nogal kritisch uitliet over hoe

men in Belgi met de industrie omgaat en liet doorschemeren

dat een vertrek van Bekaert uit Belgi niet uit te sluiten

was. Dat leidde tot verontruste

reacties van onder meer de

Vlaamse minister-

president Kris Pee-

ters en de vakbon-

den. Dat hoeft niet

te verbazen: een goed-

draaiende industrie is immers essentieel

voor de gehele economie. De industrile sectoren

leveren, onder meer volgens een rapport van Econopolis (sep-

tember 2010) veel toegevoegde waarde, wat zich vertaalt in

salarissen die hoger liggen dan gemiddeld en die de lonen inandere sectoren waaronder de diensteneconomie opkrik-

ken en op die manier voor extra koopkracht zorgen.

Ook een studie van het Planbureau uit 2007 toont aan dat in-

dustrile jobs een duidelijk hefboomeffect hebben op andere

sectoren. De maaksectoren vormen met andere woorden de

basis van heel wat andere economische activiteit. De industrie

staat in voor driekwart van de Belgische export en voor liefst

80% van het budget voor onderzoek en ontwikkeling. Dat toont

aan dat de industrie essentieel is in de creatie van knowhow en

R&D. In tijden dat iedereen de mond vol heeft over innovatie

en creativiteit, is dat geen onbelangrijke vaststelling.

Maar tegelijkertijd staan de industrile sectoren in Belgi,

maar ook in Europa, meer dan ooit onder druk. De bloei van

nieuwe economien is daar uiteraard niet vreemd aan. Activi-

teiten worden gedelokaliseerd naar het Oosten en/of nieuwe

internationale investeerders nemen bedrijven over, waardoor

ook de beslissingscentra al eens Europa verlaten, met een gro-

tere afhankelijkheid en dus kwetsbaarheid tot gevolg.

De trend naar desindustrialisatie is natuurlijk al een tijd bezig.

Bovendien manifesteert die desindustrialisering zich vooral op

het vlak van werkgelegenheid. Belgi laat zelfs de grootste

achteruitgang optekenen van alle OESO-landen. Sinds 1970

ging in Belgi meer dan de helft van de tewerkstelling in de in-

dustrile sectoren verloren. Bovendien daalde de tewerkstel-

ling in de crisisperiode tussen 2008 en 2009 met nog eens 3%.

Op dit ogenblik zou, volgens cijfers van het hierboven ver-

melde Econopolis-rapport, nog amper 13% van de Belgen in

de industrie werken. Een onderzoek van McKinsey houdt het

op 17%, of zon 450.000 personen. Schattingen van de Natio-

nale Bank van Belgi vermelden daarbovenop nog 250.000

indirecte jobs.

In Europa situeren zich nog ongeveer 22 miljoen jobs in de in-

dustrile sectoren. De Europese industrie is dan ook verre van

dood. In nieuwe niches, waaronder ecotechnologie, neemt

Europa zelfs het voortouw. Maar dat neemt niet weg dat die

voorsprong die de Europese Unie nu nog geniet in bepaalde

deelsectoren, snel kan worden bijgebeend door de nieuwe

groei-economien in Azi en Amerika.

Europa doet er dan ook goed aan om een strategisch beleid

uit te tekenen om de industrile groei te stimuleren. Over hoe

zon beleid er moet uitzien, spraken ruim 400 top-executives

zich uit die deelnamen aan het onderzoek van Accenture enhet VBO (april 2011). Voor 47% van de respondenten is het re-

duceren van taksen en regelgeving de meest efficinte maatre-

gel. Daarnaast pleit 36% voor een sterkere samenwerking tus-

sen Europa en de groeilanden. Bijna evenveel, namelijk 34%,

spreekt zich uit voor een pan-Europese industrile strategie

die zich concentreert op een aantal specifieke sectoren. Meer

investeren in wetenschappelijke en technische competenties

is voor 33% het meest essentieel.

Deze elementen vormen, samen met de noodzaak tot inno-

vatie en de nationale en/of regionale actieplannen ter onder-

steuning van de industrie, de rode draad doorheen dit dossier,

waarin we met deskundigen en topfiguren uit de industrie eenantwoord trachten te zoeken op de vraag wie of wat bepalend

is voor de toekomst van de industrie In Europa.Uiteraard levert

dat geen eenduidig antwoord op, maar de analyses leggen

wel dezelfde aandachtspunten bloot. lPBR

De juiste mix vindenToekomst van de industrie in Europa

IN DIT DOSSIER30 Brede kijk op innovatieEen analyse van de Europese industrile toekomst door academici LeoSleuwaegen (K.U.Leuven/Vlerick) en Monique Ramioul (HIVA)

32 Iedereen zijn MarshallplanHet Waalse Marshallplan is een goed voorbeeld van hoe een regio de industrieeen duwtje in de rug kan geven.

33 Wat maakt of kraakt de toekomst van de industrie in Europa?Enkele captains of industry geven hun visie op welke factoren de industriletoekomst bepalen.

OPENERIndustrie in Europa

29JUNI 2011


3/11

Hoewel de industrie instaat voor 75% van de export en

voor 80% van de R&D-activiteiten (de cijfers hebben be-

trekking op Belgi), bedraagt de tewerkstelling in de in-

dustrile sectoren volgens een McKinsey-studie slechts 17% van

de totale werkgelegenheid. De achteruitgang van de industrie

moet dus vooral gesitueerd worden bij de tewerkstelling.

Al moet ook dat genuanceerd worden, zegt Leo Sleuwaegen:

Die cijfers zijn vertekend door de trend naar outsourcing van de

voorbije 15 jaar: vele industrile bedrijven zijn zich de voorbije

20 jaar meer en meer beginnen concentreren op hun kernactivi-

teiten, waardoor de randactiviteiten werden uitbesteed. Zo is het

afstoten van bijvoorbeeld transport, onderhoud

en IT een hoofdzakelijk statistische verschuiving

van de ene groep naar de andere, zonder dat dit

iets verandert aan het intrinsieke belang van de

industrie. Daardoor vinden we sommige activi-

teiten en de werkgelegenheid die ermee ge-

paard gaat niet meer in de statistieken van de industrie, maar

van de dienstverlening. Hoewel het in wezen dus over hetzelfde

gaat. Tevens is de productiviteitsgroei, via automatisering en ar-

beidsbesparende innovaties, in de industrile sectoren veel meer

toegenomen dan bijvoorbeeld in de dienstensector, wat mede

de terugval van de tewerkstelling verklaart. Maar, waarschuwt Leo

Sleuwaegen: Dat alles neemt niet weg dat de druk nu veel gro-

ter is, onder meer door de opkomende nieuwe economien.

Specialisatie in hoogwaardige producten, waar hoogleraar

Sleuwaegen voor pleit, impliceert een voortdurende aandacht

voor innovatie. En daar zetten zowel de beleidsmakers in de Eu-

Academici analyseren

De logica van meer machines en minder mensen heeft lang gewerkt om competitief teblijven. Maar we zitten op dat vlak op de limiet. De uitdaging bestaat er voor de

Europese industrie dan ook in om zich nog sterker te specialiseren in hoogwaardige eninnovatieve producten. Daarnaast blijft het onontbeerlijk om buitenlandse investeerders

aan te trekken en tegelijkertijd om de eigen ondernemingen een meer internationalekoers te laten varen. Dat is in een notendop de visie van Leo Sleuwaegen, hoogleraar

Economie aan de Vlerick Management School en de K.U. Leuven. Zijn collega MoniqueRamioul (HIVA) pleit voor een brede visie op innovatie.

ropese Unie als het bedrijfsleven sterk op in. Maar is dat geloof in

Europa als centrum van innovatie wel gerechtvaardigd? Op ba-

sis van onder meer het percentage patenten en het percentage

laureaten voor Nobelprijzen, lijkt Europa inderdaad al decennia-

lang over behoorlijk wat innovatieve geesten te beschikken. Al-

leen vertaalt zich dat niet altijd in het succesvol vermarkten van

producten en bovendien zijn vooral de oosterse landen aan eensterke inhaalbeweging bezig. Maar we hebben nog altijd een

voorsprong, verzekert hoogleraar Sleuwaegen.

Stop & goDe keuze van overheden om in te zetten op innovatie (cfr. Nieuw

Industrieel Beleid in Vlaanderen, Marshallplan in Walloni, maar

ook vergelijkbare initiatieven in Frankrijk, Duitsland en Neder-

land) is meer dan legitiem: Belangrijk daarbij

is dat de overheden de voorwaarden scheppen

die ondernemingen toelaten om initiatieven te

nemen en vernieuwend bezig te zijn. Dat doen

ze, wat mij betreft, beter niet door subsidies uitte delen en dus als overheid zelf te oordelen wie

voldoende innovatief bezig is en wie niet. Het impliceert wel het

ter beschikking stellen van basisinfrastructuur, het ondersteunen

van beloftevolle sectoren en het stimuleren van onderwijsrichtin-

gen in functie daarvan, schetst hoogleraar Sleuwaegen. Hij

voegt er nog aan toe dat zon beleid dan wel op lange termijn

moet gevoerd worden: Het heeft geen zin om R&D te onder-

steunen, en de volgende legislatuur de kraan zo goed als dicht te

draaien. Een dergelijk stop and go-beleid brengt weinig zoden

aan de dijk, maar jammer genoeg is het vaak wel realiteit.

Vernieuwing stimuleren houdt voorts in dat er extra ondersteu-

ning gaat naar starters en doorgroeiers. Dat zijn per definitie

kmos. Maar dat betekent niet dat we de grote industrile be-

drijven moeten opgeven, waarschuwt Sleuwaegen. Het is niet

het een of het ander. Zo begrijp ik ook de inspanningen van de

Vlaamse regering om GM in Antwerpen te houden. Het gaat im-

30 JUNI 2011

Het heeft geen zin om R&D te ondersteu-nen, en de volgende legislatuur de kraan dichtte draaien Leo Sleuwaegen (Vlerick, K.U. Leuven)

Brede kijk op innovatie



4/11

mers niet op om die industrie versneld op te geven, ook al weten

we dat die in onze contreien onder druk staat. Tegelijkertijd is de

autonijverheid nog altijd sterk verankerd in Belgi en vormen die

productie-eenheden de basis van een uitgebreid industrieel

weefsel met daarbinnen heel wat kmos.

Organisatieproces innoverenOok Monique Ramioul, onderzoeksleider aan het Onder-

zoeksinstituut voor Arbeid en Samenleving HIVA, waarschuwt

dat we maar beter niet te eenzijdig focussen op zeer hoog-

technologische, kennisgedreven economie. Ook laagtechnolo-

gisch werk zal hier volgens haar altijd een plaats behouden, ook

al heeft die het veel moeilijker om zich te handhaven. Delokalisa-

tie van industrile activiteiten is een genuanceerder verhaal dan

wat we doorgaans horen, vindt ze: Om te beginnen: delokali-

saties zijn, hoewel die de jongste jaren zich versneld voltrekken,

eigen aan industrile activiteiten. Maar lang niet alles is delokali-

seerbaar en bovendien onderschat men vaak de hoge kosten en

moeilijkheden die ermee gepaard gaan. Er zijn me projectenbekend waar men, onder meer door zeer klantgericht te werken,

dergelijke activiteiten heeft weten te consolideren.

Innovatie moet vanuit een brede visie worden benaderd, en niet

louter productgericht, vindt ze: Niet zelden blijkt dat men aan

competitiviteit kan winnen door in te grijpen op de efficintie van

het productieproces, of de manier waarop klanten worden bena-

derd. In dat verband stel ik vast dat werknemers slechts zelden

een aangeboorde bron zijn bij het maken van een probleemdiag-

nose of het uittekenen van een veranderingstraject. Toch hebben

de werknemers veelal een goed inzicht in hoe bepaalde proces-

sen beter kunnen worden georganiseerd. Het is ook zinvol om

werknemers die producten vervaardigen in contact te brengen

met klanten, zodat ze een beter beeld krijgen van de specifieke

wensen van die klant, en de klant een beter zicht krijgt op de

haalbaarheid van zijn vraag. In dat verband citeert Monique

31JUNI 2011

Ramioul lingeriefabrikant Van de Velde als een interessant voor-

beeld: daar worden stiksters van meet af aan betrokken bij het

ontwerpen van de lingerie, om na te gaan of de ontwerpen ook

produceerbaar zijn. Zo kunnen bepaalde stoffen bij het assem-

bleren niet gecombineerd worden en zijn de ontwerpers hier niet

altijd van op de hoogte. Door de operationele mensen er meteen

bij te betrekken, spaart het bedrijf veel tijd en geld uit.

Duitse vakbondDie aandacht voor de competenties van het personeel is vol-

gens Monique Ramioul dan ook een belangrijke factor voor de

toekomst van de industrie in Europa. Ze staaft dat met nog een

ander voorbeeld: Ongeveer een decennium geleden delokali-

seerden bedrijven steeds meer business service-activiteiten naar

Centraal- en Oost-Europa, onder meer ook primaire IT-services. Ik

heb in het kader van een grootschalig Europees

onderzoeksproject onderzoek verricht bij bedrij-

ven in Hongarije en Bulgarije die daar op eigen

houtje verder in gingen: ze investeerden in de

competenties van hun personeel, waardoor ze

de klant meer konden bieden dan verwacht werd. Dat lijkt op het

eerste gezicht niet bijzonder spectaculair, maar het creerde bij

de klant vertrouwen en maakte het voor het bedrijf mogelijk om

op te klimmen op de value chain. Dat laatste bleek uiteindelijk

ook de redding voor de ondernemingen: door de verdere mon-

dialisering en het opleven van de economie in Centraal-Europa,

verdween het loonkostenvoordeel en verschoven de dienstenmet lage toegevoegde waarde verder oostwaarts. Bedrijven die

daar niet waren op voorbereid, misten de boot.

Er is volgens Monique Ramioul bijgevolg nood aan een ver-

nieuwende kijk die anticipeert op komende evoluties. In Duitsland

stapt ook de grote metaalvakbond IG Metal mee in die manier

van denken: met het Team Arbeid und Innovation wil de vakbond

meedenken en -werken aan een meer competitieve organisatie

door kostenbesparingen door te voeren die geen negatieve im-

pact hebben op de tewerkstelling en arbeidsomstandigheden.

Het is een sterk signaal dat IG Metal zich inschrijft in een bena-

dering die anticipeert op economische ontwikkelingen, terwijl

vakbonden zich tot nog toe vooral reactief profileerden door bij

aangekondigde afvloeiingen of veranderende arbeidsomstan-

digheden een zo goed mogelijk sociaal plan uit de brand te sle-

pen, besluit Ramioul. lPol Bracke


Werknemers zijn zelden een aan-geboorde bron bij het maken van eenprobleemdiagnose Monique Ramioul (HIVA)

Delokalisaties zijn, hoewel die zich de jongstejaren versneld voltrekken, eigen aan industrile

activiteiten.


5/1132 JUNI 2011

E

erst en vooral vertrekken alle projecten van een pact-

benadering: overheid, bedrijfswereld en universiteiten

en sociale partners vormen een samenwerkingsverband,

dat de clusters identificeert waarop men zich zal concentreren en

waarbinnen innovatiepolen worden gecreerd. De idee daarach-

ter is dat men de inspanningen beter focust op een beperkt aan-

tal technologische domeinen, in plaats van in alle

mogelijke innovatiedomeinen goed te willen zijn.

Het Marshallplan1 in Walloni mikte op vijf polen:

voeding, luchtvaart, mechanica, gezondheid en bio-

tech, vervoer en logistiek. Het vervolg daarop, Mars-

hall2.Green, voegt daar de ecotechnologie aan toe.

Monique Ramioul geeft ook nog het voorbeeld van

Eindhoven Brainport: Dat project bestaat erin om

de regio rond het Nederlandse Eindhoven te profi-leren als centrum voor kennisintensieve bedrijven.

Een keuze die bediscussieerbaar is, maar wel voor

duidelijkheid zorgt. Een kritiek die soms op het

Vlaamse beleid wordt gegeven is dat dergelijke

keuzes te weinig worden gemaakt.

Monique Ramioul merkt voorts nog op dat alle

plannen aandacht hebben voor vernieuwende activiteiten die

betrekking hebben op duurzame economie, bv. kennis en praktijk

omtrent energiezuinig bouwen en verbouwen.

Het Waalse Marshallplan wordt vaak geciteerd als een geslaagd

voorbeeld van een regionaal ondersteuningsbeleid voor de in-dustrie (de Vlaamse regering komt volgende week naar buiten

met het Nieuw Industrieel Beleid).

Wie had 10 jaar geleden kunnen denken dat Microsoft of Google

zich zouden installeren in Walloni? vraagt de Waalse minister-

president Rudy Demotte zich retorisch af. Volgens hem is het

Marshallplan daar verantwoordelijk voor. Het plan wordt onde-

rworpen aan een permanente monitoring en een externe evalua-

tie door het IWEPS, een onafhankelijk wetenschappelijk instituut.

Het Marshallplan 1 heeft alvast bemoedigende resultaten bereikt:

29.852 gecreerde banen, meer dan 200.000 gevolgde opleidin-

gen, 46.279 personen die genoten hebben van het talenplan,

1.284 gefinancierde onderzoekers. In 2010 werd het plan bijges-

tuurd, wat leidde tot het Marshallplan 2.Green. In februari 2011,

een jaar na de lancering daarvan, werden ook daar de resultaten

van bekendgemaakt: in 2010 volgden 17.870 werkzoekenden een

Industriebeleid

Monique Ramioul , onderzoeksleider bij HIVA, nam enkele projecten onder de loep die diverse lidstaten uit-bouwden ter ondersteuning van de industrie in hun land of regio (zoals het Marshallplan in Walloni en hetNieuw Industrieel Beleid in Vlaanderen). Die projecten tonen gemeenschappelijke kenmerken, stelt ze vast.

opleiding in de richting van een knelpuntberoep, waarvan 2.541

gelinkt aan beroepen van de alliantie werkmilieu. Daarnaast

werden in het kader van het taalplan 327.980 intensieve vor-

mingsuren taalopleiding voor werkzoekenden georganiseerd.

In de periode tussen 2004 en 2008 steeg de Waalse tewerkstel-

ling met +2,1 %, wat vergelijkbaar is met Vlaanderen: +2,2 %

(64,3% naar 66,5%). Voor de periode 2005-2010

steeg het aantal nieuwe ondernemingen in Wal-

loni met liefst 14,6%.

KmosEen van de bijsturingen in het Marshallplan was

een sterkere focus op kmos. Het eerste Mars-

hallplan concentreerde zich immers vooral op

grote bedrijven. Bij het Marshallplan 2.Green

werd de Small Business Act gelanceerd, dat

gericht is naar kmos en gestoeld is op de doelstellingen van

het gelijknamige Europese project: het vereenvoudigen van de

administratieve stappen die bij de oprichting van een bedrijf

en bij economische ontwikkeling horen, meer steun bieden aan

groei en de overdracht van bedrijven vergemakkelijken.

De resultaten van het Marshallplan bewijzen dat dit soort ini-

tiatieven zin heeft, vindt Demotte: We hebben allemaal onze

rol te spelen. De bedrijfsleiders, de gewestelijke politieke ver-

antwoordelijken en het Europese beleid.

En ook op dat Europees niveau beweegt er een en ander,

verzekert de Waalse minister-president. De Europese Com-

missie wil gunstiger voorwaarden voor de ontwikkeling van de

industrie scheppen. Dit beleid vult de politiek van de lidstaten

aan. Met de resultaten die Walloni vandaag kan voorleggen,

blijkt dat de complementariteit tussen het regionale en het

Europese industriebeleid noodzakelijk is en haar vruchten

afwerpt. l

Iedereen zijn Marshallplan

De complementariteit tussen het regionale enEuropese industriebeleid is noodzakelijk en werpthaar vruchten af Rudy Demotte (Waals minister-president)



6/11


Julien De Wilde, voorzitter van Agfa-Gevaert en Nyrstar,

windt er geen doekjes om: Dat we zeer innovatief moe-

ten zijn om onze industrie een degelijke toekomst te ge-

ven, is een understatement: als we niet innovatief zijn, gaan

we dood.Daarbij merkt hij op dat Europa op

het vlak van innovatie zeer behoorlijk

presteert, maar dat het tegelijkertijd

baarlijke nonsens is te beweren dat

wij in Europa veel innovatiever zijn dan

de rest van de wereld.

Toch zijn er aanwijzingen dat Europa op dat

vlak nog altijd een koploper is. Zo wijst VBO-voorzitter Pierre

Alain De Smedt erop dat 45% van de patenten die betrekking

hebben op groene economie en ecotechnologie, Europees is.

Ter vergelijking: de VS nemen 14% voor hun rekening.

Ook Wim Philippa, secretaris-generaal van de European

Round Table of Industrialists (een belangen- en opiniegroep

van een vijftigtal leiders van grote Europese industrile bedrij-

ven) gelooft dat Europa nog wat voorsprong heeft: Op dit

ogenblik zijn de Chinezen nog hoofdzakelijk copiers en heb-

ben ze inzake innovatie nog wat in te halen. Europa heeft ove-

rigens een zekere traditie op dat vlak: sinds het einde van de

Tweede Wereldoorlog is het een zeer innovatieve regio, onder

meer inzake de automotive en de biotechnologie. Vele bedrij-

ven werden echter opgekocht door Amerikaanse bedrijven.

Hetzelfde verhaal dreigt nu voor de gen- en nanotechnologie.

Dat heeft deels met emotionele aspecten te maken: in Europa

staat men argwanend tegenover die nieuwe onbekende din-

gen. Maar we staan inzake innovatie dus nog sterk en moeten

Industrie met toekomst moet innovatief zijn, luidt het vaak. Maar is er reden om aan te nemen dat we hier innovatiever zijndan pakweg de nieuwe industrien uit het Oosten of de BRIC-landen? Maken we onszelf niets wijs als we geloven dat we opdat vlak echt het verschil kunnen maken? En bovendien: is er voldoende ruimte en dus beslissingsmacht en budget ominnovatief te kunnen zijn?

Enqute

Wie of wat heeft de toekomst van de industrie in Europa in handen? Welke factoren geven de richtingaan? FORWARD ging te rade bij enkele Captains of Industry. Pierre Alain De Smedt (VBO-voorzitter),Wim Philippa (secretaris-generaal European Round Table of Industrialists), Julien De Wilde (voorzitterAgfa-Gevaert en Nyrstar), Bernard Delvaux (gedelegeerd bestuurder Sonaca), Luc Vansteenkiste(vicevoorzitter Recticel, voorzitter Sioen) en Filip Van Hool (directeur Van Hool) gaven hun analyse.Uit de gesprekken konden vijf factoren worden onderscheiden die in zekere mate de toekomst van deindustrie in Europa maken of kraken. Op de volgende paginas zoomen we op elk van die factoren in:

1. De factor innovatiekracht2. De factor competitief en coherent Europees beleid3. De factor regionale en nationale actieplannen4. De factor arbeidsmarkt5. De factor China

Wat maakt of kraakt de toekomstvan de industrie in Europa?

33JUNI 2011

DE FACTOR INNOVATIEKRACHT

Op dit ogenblik zijn de Chinezen noghoofdzakelijk copiers en hebben ze inzakeinnovatie nog wat in te halen

Wim Philippa (European Round Table)


7/1134 JUNI 2011


de absolute wil tonen om daar verder voluit op in te zetten.

Ook Luc Vansteenkiste, vicevoorzitter van Recticel en tevens

voorzitter van de jury van het Waalse Marshallplan, wijst op hetbelang van de wil om ervoor te gaan: Europa kan sterk blijven

in innovatie, zolang de wil er is. Hij geeft wel nog een rand-

bedenking mee: Wat beter kan, is dat we nog meer Europees

moeten denken waardoor we dubbel gebruik uitschakelen en

dan is er zeker geld genoeg om innovatieve projecten te on-

dersteunen.

Filip Van Hool, directeur van het gelijknamige busbouwbedrijf

uit Lier, ervaart uit zijn eigen praktijkervaring de innovatiekracht

van Europa: Europa is in onze sector nog altijd de voortrekker

voor wat betreft nieuwe busconcepten, industrile voertuigen

zoals tankwagens, tankcontainers, enz. De Europese bouwers

zijn nog altijd gegeerde partners in de Verenigde Staten. Ze

worden door Chinese en Indische constructeurs en koetswerk-

bouwers gesolliciteerd om zowel licenties te sluiten voor tech-

nologische kennis als om productiefaciliteiten op te zetten. De

De European Round Table of Industrialists (ERT) voert

concurrentiekracht zeer hoog in het vaandel, omdat

daar zowel de sociale, economische, maatschappe-

lijke als culturele toekomst van Europa van afhangt, zegt Wim

Philippa, secretaris-generaal van de ERT: De wereld veran-

dert met een enorm tempo en het zou in de huidige context

een succes zijn mochten we de huidige economische positie

van Europa kunnen handhaven tegen 2025. Een van de vereis-

ten daartoe is dat Europa zich ontwikkelt tot een echte een-

heidsmarkt en uit n mond spreekt. Nu is het helemaal niet

altijd duidelijk wie Europa vertegenwoordigt en waar Europa

voor staat. Er ligt dus nog werk op de plank. En we moeten ook

realistisch zijn: welke politicus durft tien jaar vooruit te denken?

Politiek wordt gevoerd van verkiezing naar verkiezing.

westerse technologie wordt er innig omarmd en constructeurs

als Volvo en Mercedes zien in deze landen een toekomst voor

hun vrachtwagendivisies.

Luc Vansteenkiste pleit niettemin voor een doordachter beleid

ter zake. Zo wil hij kleinere ondernemingen beter betrekken

van in de huidige innovatietrend: Ze vormen immers het gros

van de ondernemingen in aantal, maar ze zijn kwetsbaar om-

wille van hun beperktere omvang. Hen betrekken in basisre-

searchprogrammas van grotere ondernemingen en universi-

teiten, zoals we doen in het Waalse Marshallplan, is van zeer

groot belang voor hen om sneller op die trend in te kunnen

spelen en op die manier hun voortbestaan hier te verzekeren.

Julien De Wilde vat samen: Hoe dan ook zijn er twee zaken

waar ondernemingen nooit mogen in snoeien, ook niet tijdens

crisisperiodes: R&D en de processen die rechtstreeks aan de

klant gelinkt zijn. l

Julien De Wilde volgt die analyse volledig: Op dit ogenblik

kan je Europa geen echte onderhandelingspartner van andere

wereldmogendheden noemen: nu eens is het Karel De Gucht,

dan weer Nicolas Sarkozy of Angela Merkel die zich als verte-

genwoordiger van de Europese Unie opwerpen. Op die ma-

nier word je niet ernstig genomen. Om in 2025 nog een sterke

industrie te hebben, moet Europa op de eerste

plaats een coherent beleid voeren, op zon ma-nier dat de verschillende lidstaten niet tegen

elkaar concurreren. Terzelfdertijd moet de Unie

het innovatieve aspect in de landen laten lid-

staten en regios moeten immers in staat zijn om

zelf initiatieven te nemen en keuzes te maken.

Europa moet ook open staan voor de wereld

en voor het multiculturele dat daarmee gepaard gaat.

Ook Pierre Alain De Smedt, voorzitter van het VBO, bena-

drukt de noodzaak van een consequent en overkoepelend

Europees beleid, in een doordachte wisselwerking met de re-

gionale en nationale ondersteuning: De industrie steunt voor

haar ontwikkeling op vijf pijlers: onderwijs, arbeidsmarkt, ener-

giebeleid, regelgeving en infrastructuur. En dat zijn stuk voor

Een cruciale factor voor de toekomst van de industrie in Europa is de mate waarin de Europese Unie erin slaagt haar concur-rentiekracht minstens te handhaven en tot een coherent beleid te komen, vinden vele ondernemers en bedrijfsleiders. Maarvoor die beide aspecten heeft Europa nog een lange weg te gaan.

DE FACTOR COMPETITIEF EN COHERENT EUROPEES BELEID

Behalve in Duitsland en de Scandinavischelanden, wordt in Europa vooralsnog geen senseof urgency gevoeld voor sociaaleconomischehervormingenJulien De Wilde (Agfa-Gevaert)


8/11


35JUNI 2011

stuk elementen die bepaald worden door de overheid. Daarbij

moet er geen keuze gemaakt worden tussen regionale of natio-

nale stimulansen aan de ene kant en globale Europese steunaan de andere kant. Beide moeten elkaar aanvullen.

Belangrijk is wel dat men

keuzes maakt, dat men clus-

ters definieert. Dat is een de-

licate oefening, die inhoudt

dat de bedrijfswereld en de

overheid samen bepalen op

welke takken van de indus-

trie men zich in de toekomst

zal concentreren. Die keuzes

gebeuren regionaal, maar

men komt ook snel op Eu-

ropees niveau terecht, aan-

gezien de verschillende re-

gios en lidstaten hun keuze

moeten afstemmen op die

van andere, om onderlinge

concurrentie te voorkomen.

Luc Vansteenkiste (Recticel)

gelooft dat de evolutie naar een samenhangend Europees eco-

nomisch beleid een logisch proces is en wijst erop dat er van-

daag al grote strategische keuzes gemaakt zijn door Europa:

Dat is bijvoorbeeld het geval voor wat betreft de activiteiten

waarin we via research onze economische Europese toekomstwillen vrijwaren. Die zijn via subsidieregels bepalend voor alle

deelnemers aan het Europese project, maar tegelijkertijd zijn

er voldoende vrijheidsgraden waarmee men lokale prioriteiten

kan realiseren.

LoonkostenMaar een coherent en competitief beleid impliceert ook dat

er op sociaaleconomisch vlak gedurfde maatregelen worden

genomen. Onder meer de loon- en energiekosten leggen een

zware druk op de ondernemingen, vinden Filip Van Hool en Ju-

lien De Wilde. Zij verkondigen hiermee de mening van heel wat

bedrijfsleiders. Bovendien stoort Julien De Wilde zich aan deonderlinge verschillen die zich ook op dat vlak tussen Europese

landen manifesteren: De loonkosten en energieprijzen leggen

een hypotheek op de bedrijven. Daarbij gaat het niet alleen

over de energieprijzen op zich, maar ook over de taksen: dit

jaar betaalde Nyrstar in Belgi 8 miljoen euro aan energietaksen

tegenover 300.000 euro in Frankrijk.

De Wilde ziet het de komende jaren vrij somber in en is

ervan overtuigd dat de industrie tegen 2025 verder zal af-

kalven: Omdat we niet moeten verwachten dat er veel zal

wijzigen aan het sociaaleconomische en fiscale beleid, de

strakke arbeidsomgeving en het gebrek aan coherentie. Be-

halve in Duitsland en de Scandinavische landen, wordt daar in

Europa vooralsnog geen sense of urgency voor gevoeld. Pas

Op de European Business Summit liet Judith Merkies, Europees

parlementslid voor de socialistische fractie, zich sceptisch uit

over het geloof in de innovatiekracht van Europa. De Neder-

landse politica vindt net als vele anderen dat inzetten op

innovatie een noodzaak is, maar stelt vast dat Europa op dat vlak

geen leidende rol vervult. Neem nu de ontwikkeling van de

elektrische wagen: daar zit Europa niet aan het stuur. Nochtans

lijkt me dat, in de context van toenemende druk vanuit de groei-

economien, essentieel: hoe kunnen we in Europa de leiding

nemen in innovatie?

Merkies, die als parlementslid onder meer deel uitmaakt van het

Europese Comit voor Industrie, Research en Energie, wijst erop

dat innovatie in een breed perspectief moet worden bena-

derd: niet alleen inzake producten, maar ook inzake diensten,

processen en zelfs sociale bewegingen. Ze verwijst daarbij naar

Facebook: het vernieuwende daarvan is niet de technologie,

maar het concept.

Voorts pleit ze voor het definiren van concrete en afdwingbare

doelstellingen: Laten we eerlijk zijn: als we bijvoorbeeld op

het vlak van energiebesparende maatregelen geen doelstel-

lingen bepalen, gebeurt er niets. Doen we dat wel, dan komt

men tot innoverende oplossingen. Zo is het ook gegaan met de

elektrische wagen: vanuit de automotive kregen we voortdurend

de boodschap dat dit onmogelijk te realiseren was. Intussen

weten we wel beter.

Martin Schoeller, voorzitter van Europes 500 Entrepreneurs for

Growth, toont zich minder sceptisch over de innoverende capa-

citeiten van Europa. Hij ziet vooral een leidende rol weggelegd

voor Europa inzake groene economie. Het vergroenen van deeconomie zit verweven in alle aspecten van het zakendoen en

heeft dan ook een sterk groeipotentieel en groeit nu al sterker

dan internet. We kunnen zeer fraaie dingen realiseren als we het

groene denken stimuleren in de rest van de wereld en partici-

peren in dat proces. Ik pleit er dan ook voor om, naar analogie

met Silicon Valley in Californi, in Europa een green valley uit te

bouwen.

Dirk Bochard, secretaris-generaal van de Europese ingenieursfe-

deratie FEANI, tempert het enthousiasme van Schoeller echter:

Het grote probleem hierbij is dat we een gebrek aan resources

hebben, en dan bedoel ik niet alleen op financieel vlak, maar

vooral inzake human resources: waar vinden we de wetenschap-

pelijke en technische competenties die daarvoor vereist zijn?

Europa moet een greenvalley uitbouwen

Ik pleit ervoor om, naar analogie metSilicon Valley in Californi, in Europa eengreen valley uit te bouwen

Martin Schoeller (Europes 500 Entrepreneurs for Growth)

Belangrijk is dat men kiest op welketakken van de industrie men zich in de

toekomst zal concentreren


9/1136 JUNI 2011


als het echt niet anders meer kan, zullen er fundamentele

veranderingen worden doorgevoerd. Op dat vlak verschilthet bedrijfsleven overigens niet van het politieke beleid:

Luc Vansteenkiste situeert: Iedere Europese staat of

regio is zich door de crisis van 2008-2009 meer dan ooit

bewust van zijn afhankelijkheid van de lokale inspannin-

gen in relatie tot zijn economische overlevingskansen in een

geglobaliseerde wereld. Daarom wordt door de politieke ver-

antwoordelijken versneld aandacht geschonken

aan het creren van stimuliprogrammas om

zich beter te positioneren tegenover de an-

dere landen.

De regios gaan echter op een verschillendemanier met hun programmas om: het Mar-

shallplan in Walloni bestaat al zon vijf jaar en in

de crisisperiode heeft men daar beslist niet te besparen

op dit plan, terwijl in Vlaanderen de budgetten voor research

werden verminderd gedurende de crisisjaren, om pas dit jaar

die budgetten terug op niveau te brengen.

Persoonlijk denk ik dat dergelijke plannen niet genoeg

veranderingen zijn doorgaans pas mogelijk als er geen an-

dere uitweg meer is. l

gewaardeerd kunnen worden, zegt Vansteenkiste. Ieder

plan zorgt, zelfs al zijn ze qua aanpak en inhoud soms zeer

verschillend, voor focus op essentile zaken en daarenboven

heeft het een enorme impact op het gedrag en de motivatie

van de ondernemende en de werkende bevolking, en dat is

een aspect dat meestal onderschat wordt.

Ook Julien De Wilde is positief over het Marshallplan: Als via

dergelijke plannen duidelijke keuzes worden gemaakt die co-

herent zijn en op langere termijn worden aangehouden n als

men de industrie daarin ook de leiding geeft, dan kan dat tot

zeer degelijke resultaten leiden. Finland heeft in de jaren 90

aangetoond dat een beleid, door consequent in te zetten op

Luc Vansteenkiste is voorzitter van de jury van het Marshallplan in Walloni en beslist op die manier mee welke ondernemin-gen op steun kunnen rekenen. Ook in Vlaanderen en andere Europese landen of regios zijn soortgelijke projecten opgestart.Men kan zich echter afvragen of die ondersteuningsprojecten veel zoden aan de dijk brengen zonder een overkoepelend

Europees beleid.

DE FACTOR REGIONALE ACTIEPLANNEN

Ann Vermorgen, nationaalsecretaris van de christe-lijke vakbond ACV stelt dat er

in haar organisatie al geruime

tijd vraag is naar een toekomstgericht beleid

voor de industrie in Vlaanderen dat ook reke-

ning houdt met de werknemersagenda vanduurzaam en werkbaar werk. Ze hoopt dat het

Vlaamse witboek Nieuw Industrieel Beleid daar

een antwoord op zal bieden. Ook Vlaanderen

heeft zon Marshallplan echt nodig, vindt ze:

Om de industrie een toekomst te geven, is

het belangrijk om keuzes te maken en in te

zetten op niches. Daarbij moet

het ook altijd de bedoeling zijn

om extra werkgelegenheid te

creren. Als ondernemingen,

universiteiten, overheid en

vakbonden daar samen aan

werken, kan zon regionaal stimuleringsplan

het imago van een regio drastisch verbeteren

en bijgevolg meer investeerders aantrekken.Die investeerders kijken natuurlijk naar het

kostenplaatje. En in dat verband wijzen

werkgevers vaak op de handicap van de hoge

loonkosten. Ann Vermorgen vindt dat dit de

discussie te veel verengt. Ze merkt op dat

regios als Vlaanderen en Walloni andere

hefbomen hebben om hun aantrekkelijkheid

aan te scherpen, onder meer op het vlak

van onderwijs en beroepsopleidingen (een

competente arbeidsmarkt) en van ruimtelijke

ordening (bijv. voldoende en goed bereikbare

bedrijventerreinen). En ook die elementen

moeten in het debat aan bod komen. Boven-

dien, poneert ze: Men stelt het graag voor

alsof concurrentiekracht en koopkrachtverho-ging aan elkaar tegengesteld zijn. Maar beide

kunnen echt wel samengaan.

Concurrentiekracht en koopkrachtverhoging kunnen echt wel samengaan

De ondernemingswereld is vragendepartij voor een grotere alignering op

Europees niveau Bernard Delvaux (Sonaca)

We leggen nu meer nadrukop anticiperend oplossingsgerichtdenkenAnn Vermorgen (ACV)

RobStevens


10/11


37JUNI 2011

De arbeidsmarktsituatie in Europa zou de ontwikkeling van de industrie weleens behoorlijk parten kunnen spelen: er is in Europa een tekort aan 1,3miljoen ingenieurs en ook de vacatures die minder kwalificaties vereisen, gera-ken zeer moeilijk ingevuld, ondanks de grote arbeidsreserve in dat segment.Wordt de industrie in Europa genekt door een HR-probleem?

enkele domeinen, wel degelijk het verschil

kan maken en tot economische successenkan leiden. Het probleem is echter vaak dat

die duidelijke keuzes uitblijven en dat bij een

nieuwe legislatuur nieuwe accenten worden

gelegd op dat vlak is het Marshallplan wl

een goed plan: het is al vijf jaar de leidraad.

Hoewel Bernard Delvaux de regionale ini-

tiatieven eveneens toejuicht, maakt hij toch

een kanttekening: Dergelijke initiatieven

zijn nuttig en zelfs noodzakelijk voor de ont-

wikkeling van de regio. Maar natuurlijk zou

meer cordinatie vanuit Europa beter zijn. De

ondernemingswereld is vragende partij voor

een grotere alignering op Europees niveau,

want nu voeren de lidstaten soms competitie

tegen elkaar. Dat gebrek aan eendracht en

solidariteit speelt ons parten. In de vliegtuig-

bouw moeten we vooral opboksen tegen de

Verenigde Staten. Ik stel vast dat er in

Noord-Amerika veel meer aan

hetzelfde zeel wordt getrok-

ken. Eigenlijk komt het er

in onze industrie op aan

om voortdurend drie

tot vijf jaar voor te zijnop de trends. Als we

daar in slagen, zitten

we goed. En daar-

voor is de ondersteu-

ning van de regios be-

langrijk, besluit Bernard

Delvaux. l

Bernard Delvaux, gedelegeerd bestuurder van Sonaca,

klinkt alvast weinig optimistisch als de situatie van de Bel-

gische en Europese arbeidsmarkt ter sprake komt: Onze

ooit zo geroemde werkkracht biedt geen concurrentieel voordeel

meer: de productiviteit is beduidend afgenomen en de arbeidsat-

titude van vele laaggeschoolden laat te wensen over. Dat stelt be-

drijven in de zware industrie, waar wel degelijk nog jobs zijn voor

mensen met een lage kwalificatie, voor gigantische problemen.

Want waarom zou een bedrijf in Belgi of Europa blijven als

de arbeid elders veel goedkoper is en er nauwelijks nog een

kwaliteitsverschil is?, vraagt hij zich retorisch af.De situatie ombuigen is een moeilijke opgave en vergt een

batterij aan acties, waaronder opleidingen om de juiste

werkattitude aan te leren, creatiever en kwalitatiever te zijn,

en dergelijke. Bovendien moet de arbeidsmarkt dringend

geflexibiliseerd worden, want die is nu veel te rigide, vindt

Delvaux. Daarnaast is er nood aan een nieuwe fiscaliteit om-

trent de lage lonen, zodat men niet in de werkloosheidsval trapt.

OnderwijsNet als Bernard Delvaux stelt ook Filip Van Hool vast dat het met de arbeids-

ethiek niet goed zit en dat ook laaggeschoolden onvoldoende kunnen gemo-

tiveerd zijn om vaardigheden te verwerven en een loopbaan in de industrie uitte bouwen. Hij wijst er tegelijkertijd op dat ook de bedrijven verantwoorde-

lijkheid dragen: Ik weet uit ervaring dat er voor de groep laaggeschoolden,

mits het bedrijf ze verantwoord opleidt, mogelijkheden blijven.

De zaakvoerder van het busbouwbedrijf ziet een deel van de moeilijkheden al

vroeg in het onderwijs liggen: Onderzoek toont aan dat ons onderwijs niet

alleen te weinig hooggeschoolden aflevert in technische richtingen, maar dat

er een stijgend aantal leerlingen voortijdig de schoolbanken verlaat. Dat is een

zwaar probleem dat dringend om een oplossing vraagt.

Een nog grotere dreiging is volgens hem echter de perceptie bij een aanzien-

lijk deel van de werkende bevolking dat werken na 50 jaar niet noodzakelijk

wordt geacht. Daardoor moeten steeds minder werkenden voor alsmaar meer

niet-werkenden opdraaien. Die arbeidsschaarste leidt bovendien tot stijgingen

van de loonkosten, die volgens Van Hool voor een industrieel arbeidsintensief

bedrijf levensbedreigend zijn.

Hoe dan ook zal de Europese industrie zich

moeten transformeren, zegt Ann Vermorgen.

Ze is net als de werkgevers en de overheid

van mening dat innovatie hierin een sleutel-

element vormt. Maar ze ziet dit graag ook

vertaald in sociale innovatie, een proces waar-

in de werknemers betrokken moeten worden

en dat kan bijdragen tot een meer competi-

tieve organisatie. Ook binnen de vakbond

is er zon transformatie aan de gang: terwijl

onze afgevaardigden vroeger vooral vorming

kregen over hoe ze een sociaal plan goed

kunnen onderhandelen, leggen we nu ook

veel nadruk op hoe ze kunnen bijdragen tot

anticiperend oplossingsgericht denken in hun

organisatie. Dat vergt een andere mindset,

maar het is een noodzakelijke evolutie.

r aan

k-

l

titude va

drijve

me

De

trent

DE FACTOR ARBEIDSMARKT

Voor laaggeschoolden blijven er mogelijkheden,mits het bedrijf ze verantwoord opleidt

Filip Van Hool (Van Hool)


11/11


Wim Philippa beaamt de ernst van het probleem: Hoe dan

ook zal de vergrijzing wegen op de ontwikkeling van de Eu-

ropese industrie. Zoals de zaken nu evolueren, zal in 2045 degemiddelde Italiaan de helft van zijn salaris moeten afgeven

om de pensioenen te betalen. Dat zie ik nooit gebeuren.

We moeten er bijgevolg voor zorgen dat langer werken aan-

trekkelijker wordt, zodat ervaren en deskundige arbeidskrach-

ten minder vroeg uitstromen dan nu het geval is, vindt Philippa.

Dat zou alvast al een deeltje van de schaarste aan ingenieurs

kunnen opvangen. Want voor technische en wetenschappe-

lijke profielen is het probleem acuut: We hebben in Europa

1,3 miljoen ingenieurs tekort en die schaarste neemt nog toe.

Het is niet nieuw, maar we moeten nog meer inspanningen

E

nige nuance is volgens VBO-voorzitter Pierre Alain De

Smedt alvast op zijn plaats: We maken er graag een

karikatuur van: nu komen de Chinezen en Indirs hieralles overnemen, maar 20 jaar geleden zei men hetzelfde over

de Japanners en 30 jaar geleden werden we zogezegd over-

spoeld door de Amerikanen. Het verhaal is dus niet zo nieuw.

Wat natuurlijk niet wegneemt dat we alert moeten blijven.

Het feit dat beslissingscentra uit Europa verdwijnen, is volgens

de VBO-voorzitter vooral negatief voor de zeer grote bedrijven

die in Europa gevestigd zijn, maar hun hoofdkwartier bijvoor-

beeld naar het oosten zien vertrekken. Aan de andere kant

moeten we daar ook niet te negatief over doen, vindt hij. Hij

wijst erop dat er nog een respectabel aantal grote bedrijven

met hoofdkwartier in Europa overblijven en ziet boven-

dien een nieuwe dynamiek ontstaan: de rendustrialisatie is

een zaak van grote kmos en van netwerken tussen kmos met

een internationale visie en grotere ondernemingen.

Bovendien hoeft een overname door een Chinees consor-

tium niet noodzakelijk bedreigend te zijn: kijk maar naar Volvo

Cars, dat werd overgenomen door het Chinese Geely en daar-

door zeker niet minder autonomie kent dan toen het nog in

handen was van Ford.

Volvo Cars wordt ook door Julien De Wilde aangestipt als een

voorbeeld van een Chinese overname die gunstige gevolgen

leveren met de steun van de Europese Commissie om jon-

geren warm te maken voor wetenschappelijke en technische

richtingen. Het onderwijs speelt een cruciale rol in de ontwik-keling van de industrie.

Philippa pleit voor meer speelse en aantrekkelijke samenwer-

kingsprojecten met bedrijven, wil oudere ingenieurs op pad

sturen zodat ze op scholen hun verhaal kunnen doen, wil le-

raars bedrijfsstages laten volgen, en dergelijke.

Maar voldoende zal dat niet zijn, vreest hij. We worden vol-

gens hem opnieuw geconfronteerd met de noodzaak aan

migratie. Die migratie moet wel gebaseerd zijn op econo-

mische motieven, om de lege vakjes op de werkvloer degelijk

te kunnen invullen. l

had. Het autoassemblagebedrijf in Gent heeft immers de wind

in de zeilen. Het feit dat hier onder meer vanuit China over-

names worden gedaan, kan men dus net zo goed als een op-portuniteit zien, vindt hij.

Enige relativeringszin is volgens Julien De Wilde dan ook op

zijn plaats: Het is natuurlijk beter dat men beslissingscentra

binnen de eigen grenzen kan houden, maar men moet de im-

pact van het eventuele verdwijnen van die beslissingscentra

niet dramatiseren. Uiteindelijk is vooral de economische per-

formantie van belang.

Luc Vansteenkiste gaat zelfs nog een stapje verder: Beslis-

singscentra veranderen voortdurend, dus er is niets nieuws

onder de zon. Men zou nu zelfs bijna het tegendeel kunnen

stellen: meer dan ooit worden beslissingen genomen op basisvan lokale criteria, want louter protectionistische en nationalis-

tische beslissingen zijn op termijn nutteloos geworden omdat

de competitieve omgeving te globaal en te snel verandert.

Het gaat nog enkel om arbeidskosten en -flexibiliteit, oplei-

dingsniveau, fiscale incentives, reglementeringsdrift van de

plaats waar men investeert, enz.

Wim Philippa plaatst hier wel een kanttekening bij. Hij pleit

voor waakzaamheid zodat de vrije concurrentie op een eer-

lijke manier kan verlopen. Het is voor Europese (maar ook

Amerikaanse) ondernemingen immers bijzonder moeilijk om

te concurreren tegen een land als China waar bedrijven nog

op staatssteun kunnen rekenen. Dit moeten we in de wereld-

handelsorganisatie dringend uitklaren. Zoniet is de Chinese

economische ontwikkeling echt een grote bedreiging voor de

industrie in Europa, besluit Philippa. l

Landen als China en India profileren zich steeds sterker op de mondiale economische scne en hun aanwezigheid in onzecontreien wordt alsmaar nadrukkelijker. Dat wordt als bedreigend beschouwd. Maar is die angst wel terecht? Vormen deChinezen een gevaar voor de Europese industrie of zijn ze integendeel veeleer een opportuniteit?

DE FACTOR CHINA (EN ANDERE GROEI-ECONOMIEN)

We maken er graag een karika-tuur van Pierre Alain De Smedt (VBO)

die

Toekomst van de industrie in Europa: de juiste mix vinden

Documents

Transcript of Toekomst van de industrie in Europa: de juiste mix vinden