Themaviering Tutti 24/25 oktober 1998 - Veldeke HasseltDoa stié nen èèl, z’n kenèèn, èn ’n...

Hesselse Ka.l

Tèèdschrif va

Veríéneging virre bescherreming, behaag

èn premeuse van ’t Hessels

Zeveste joargank - desember 2014

Nummereu 26

Driemaandelijks: november-december-januari 2014-15 • Jaargang 7 nummer 26 Afzender: Veldeke Hasselt vzw, Sasput 6, 3500 Hasselt Afgiftekantoor: 3570 Alken • P911105

België - Belgique P.B. - P.P.

3570 Alken BC 26233

COLOFON

Voorzitter : Marco Clerinx

Ondervoorzitter : Leo Schruers

Secretaris : Gerda Sas

Penningmeester: Daniëlle Putzeys

Erelid: Xavier Staelens

Zetel vzw: Sasput 6, 3500 HASSELT

Redactiecomité: Gerda Sas

Leo Schruers

Xavier Staelens

Marco Clerinx

Hessels-taalkundig advies: Xavier Staelens

Hesselse spelling: Marco Clerinx

Eindredactie en lay-out: Gerda Sas

Email: [email protected]

Website: www.veldekehasselt.be

Drukkerij Aerts, Hasselt

V.u.: Marco Clerinx, Sasput 6, 3500 Sint-Lambrechts-Herk

Alleen de auteur is verantwoordelijk voor zijn bijdrage. Overname is slechts

mogelijk na voorafgaande toestemming van de auteur en de redactie.

Richtlijnen voor de auteurs: alle kopij voor Hesselse Ka.l is in het Hessels ge-

steld en wordt digitaal aangeleverd.

mailto:[email protected]

Hesselse Ka.l

Tèèdschrif va

Veldeke Hasselt vzw, Veríéneging virre bescherreming, behaag èn

premeuse van ’t Hessels

Zeveste joargank - desember 2014 - nummereu 26

Everziech

Everziech ................................. 1

Wieërdsje vanne veerzitter ................ 2

Harie spriek: ’n Èrréûr dee ni dzjuus ès .. 4

’t Hendrikslejd ........................... 6

Tââlkroenkels: ʼt Frans va virren oarlog . 10

Hessels éût 1963 (3) ..................... 11

Aa Hesselse wieërd éût WO I (2) .......... 17

Zèksel: Zoe gek as ’n deer ............... 20

_____________________________________________ Hesselse Ka.l nummereu 26 2

Wieërdsje vanne veerzitter

Vir alle hesselieëre, hesseloskes, minse dee ’t

Hessels èn hin hart drage, oas welgemíénde

wènse vir 2015 !!

Ve hèbbe wirremal e goued Hessels joar

achtere rèk. Da wielt ieël nog ni zègge da ve obb’oas lèè kneek

meuge goan rèste. Ve mutten ieëve strèèdvjârig blèèven as altèèd.

Èn ever strèèd gespreuke: Èn deze nummereu offrere v’oech nog e

vervolleg obbe artejkels evere “Gróéeten Oarlog” ènne verige numme-

reu.

néûjoarsresepse

Wèè guj gewiente ẽvietere v’oechlejs obb’oas joarlèkse

néûjersresepse. Dees resepse ès fiktejf dé plââts èn

dé okkazje vir aner echte Hesselieëren antege te keu-

men èn ’n guj méûl Hessels te kalle!

Vieë zejen oas tus op zondaag 25 janewâre om 14.30 oueren èn ʼt

Ontmoetingscentrum Sint-Katarina, Nicolaas Cleynaertslaan z.n., 3500

Hasselt.


’t Bestejer va Veldeke Hasselt èn iechzellef heupe da v’euch èn 2015

nog te volle sletel obb’ouer steun èn simpattie meuge rieëkene.

Dus, bèsde minse, steunt oas - èn ouer! - wèrreking, èn betââlt ouer

lidgeld vir 2015, zoeda ve opppernéû bè ne gujje finnans-jele bâsis kunne

begènne vir ter wir ’ns ferrem tegenâân te goan.

Mèrsie op veerhand!

Iech wèns oechlejs vir de zèsentwientsjigste kieër veel plezejer bè’t

lieëze van dezen Hesselse Ka.l!

Marco

add’oech, e gelèkkig 2015 van híél ’t Veldekebestejer, Hesselse dzjiskes

èn tot mieërder ieër èn gleure van ’t Hessels!

Lidgeld 2015

Gewóéen lid: €10

Steunlid: mieër as €10

Jeuglid: €5

Béûtelands lid: €20

IBAN BE91 979-2463483-76 op naam va

Veldeke Hasselt vzw

Naam, addres en e-pos ni vergieëten asteblejf!

Wieë gjâân oas e-poskes ontvienk bè alderlee beriechten of âânkondi-

gingen ever ’t Hessels èn wa ter èn’t Hessels zoe allemoal gebeert,

bezèrreg oas tan ouer e-posaddres: [email protected]

H



Harie spriek: ’n Èrréûr dee ni dzjuus ès

Waade miech everlès toch ni ’n Wieëkkrant èn

me geziech èn wa zoug iech toa derek: de be-

kanten èn simpattejke kop van Dzjos Tuts, den

Hesselsen troebaddouer èn gangmaker bè veel

plezejerege okkazjes. Da mut iech tenach, as

nejmanni kiek èn de stroatliechte ni éûtgoan

dur stróémtekort, zeker ’ns lieëze, dach iech.

Zoe gezeed, zoe gedoan; ins te kaffeekes hèèachter téû, plóéejden

iech te gazzèt eupen èn loues ten artejkel. Fèèn da de joeng zoe

gjâân èn z’n gezellige gebeurtestad wunt, da’m al zoeveel schóéen

liedsjes terever gemaak hèt èn virral dan ever oas “vejerwâter” da’m

zoe gjâân drienk. De bank tee’m everlès gekregen hèt bè zènne naam

terop, ès tan euch diek verdejend!

Ma ewa vaarder verschriekden iech miech toch wel effekes wèè’m zee

da ter hèè nieks gedoan wieërd

vir oas diejallek èn vergelèèking

bè Mestriech. Néû bèn iech toa

anne Mââs al bekan douezend

joar nemíé gewieës èn iech kan

dus toa ni ever oardíéle, ma

zègge da hèè nieks gebeert vir ’t

Hessels, da ès toch wel ever-

dreve: kiek mar ’ns wa dee minse vanne veríéneging bè mèène naam

de lèsde joaren allemoal ni gedoan hèbbe “virre bescherreming, be-

haag èn premeuse” van oas tââl: schrèève va dieke bejk ever oas

tââl, ondersteune va diejallèktejâter, kalgroepe, ..., tot èn met ‘t gieëve


van tââllèsse vir aad èn joenk, moe híél ewa vollek al op aafgekeumen

ès!

Dzje zejt, Dzjos, zou erreg ès ‘t néû euch ni gestèld bè de tââl hèè an-

nen Dieëmer. Ma volhage mutte ve, èn iech betréûn terop da dee van

dit blieëdsje da euch wel zulle blèève douen, zeker as dzjieë ze hellep

bè aaf èn téû nog ’ns e gou revetske* te schrèèven èn oas schóéen

Hessels.

Zèk mar da Harie ’t gezeed hèt èn hadd’oech!

*e revetske: e soart poppelèèr liedsje da de minse kènne.

“Achter ’t lèèmfabbriek” va Jules Klock par èkzempel ès zoe ʼn

aad revetske.


’t Hendrikslejd Bezèrreg dur Tjèn vanne Slachter

Gezoenge dur de Hendrikszeune bè de éûtdíéling vanne èrtesop bè

de zevejoarige fíéste vanaaf te fíéste va 1954, megelek van, of vir

1947

Schrèèver èn komponnis onbekand.

Ottentieke teks oas bezèrreg dur: Tjèn vanne Slachter

Korrekse Hesselse spelling (va vantèèd verkrienkeld Hessels):

Marco Clerinx

Mezejkneute : Marc Calluwaerts

---------------------


De zevejoarfíéste zèn gekeume, èn Hasselt zal vir ’t schùnste zijn (1)

Bezejt mar al de stroate, de plane gróéet èn klein (1)

Virral de Minnebrouederstroat, moe ’t Hendrikshèske stoat (2)

Refrèèn :

Henderik, Henderik, da weur den íéste man van Hasselt, (3)

Èn z’n Kattrejen, èn z’n Kattrejen, da weur ’t schunste mèdske da hieë

haa gezejen.

Èn alle zeve joare, de minse vanne stroat,

dee make doa ’n hèske moe Trejen èn Hendrik stoan

Djieë mut mar ’ns keume zejen, no Hendrik en Kattrejen

Refrèèn: ….

Èn no da líémen hèske, híél aderwèts gemaak (1)

hèb iech te hieëre dèk zejen louere zoe ènne mids vanne straat (1)

Doa stié nen èèl, z’n kenèèn, èn ’n geit (1) èn euch ’n klene meid (1)

Refrèèn….

De Langeman van Hasselt ès Hendriks kammerââd

Hieë kim ’m doa opzieken ènne Minnebrouederstroat

Èn èn ’t Hendrikshéûs doa wieërd ’n guj geséûs,

Refrèèn: …

Èn smoajndaags van de fíéste da ès te schunsten dag (1),


Dan wieërd ter doa bè Henderik e verreke geslach (3),

Dan wieërd ter sop gekeuk, zeve joar van íéne kneuk

Refrèèn :……

Vouetneute:

(1) Vir alles te douen rèème wieërd ter èntsjige kieëren e Vlaams

woard tèssegevroenge.

(2) Hèè ès è bietsje gesjiepotteerd vir ’t rèèm

(3) Vir de ritmejk (ènne foars op ta woard) wieërd èn ’t refrèèn ge-

zoenge HendErik ènne plââts van Hendrik.

Èn den hiélen teks wieërd Minnebrouederstroat gezoenge, ni ’t offes-

jeel Minderbroederstraat.

Dzje zejt ta de minse van touèn ’t

ni zoe krèk noume bè’t Hessels,

virral ni as ze ter bè no béûte mos-

te keume. As’t ni kloenk dan bots-

den ’t mar. Èn tjsjẽ, de bouère va

Kerremp èn Kotsheuve dee moste

ter toch euch ewa va verstoan, hé.

Toch schoeën da ter néû minse zèn bè ne kompjoeter, ne smâârtfóén

ènzouvaarder dee den daag va vandaag da Hessels nog èn ieëre ha-

ge. Of ni?


Tââlkroenkels: ʼt Frans va virren oarlog Monique Cox

Virren oarlog kalde de Hesselse boer-

zjwazzie gjâân e wieërdsje Frans, Hessels

bè Frans hoar op, swadiezã. Iech hèb ’ns

ewa bètíéngeraap vir wieëʼm da nog rap-

pleert.

Mèèn niech haa’n toesj bè de zeun va ne

zjúúsj bè e schóé trèètement.

Fiestõ èkspliekeerde da’m ãmplwajjee

weur vanne kontrebejse, ma doa weur gin

apprense van. Menieër hoenk híél daag perlejtig kiskenâte te verkóé-

pen anne kõtwaar vanne Grâ Kaffee. Z’nen híéle va ee vjẽ weur allen-

daag krek íéns: vwajjazzjere tèsse zènne kaffee-preferee èn zènne

“chaise longue”, bè’n potsiegarrèt èn z’ne mond.

Én’t begèn weur z’íél gedevoeweerd vannen “train de vie” van here

sjarméûr, ma wèè ze de blaggéûr deur kreeg, hèt z’m “à la minute” z’n

demisse gegeuve.

De kõbel weur, da’t vaddroej den toepè haa al z’n akkotteekes t’ont-

kènne, g’affronteerd weur, “deegoetant èn diekemã geleuge” roup.

Wa’n fars, ma doa vouel nieks nemíé te brakkere.

M’n niech, dee frããndzjel, haa mieër sjãs as gelèk, of ze weur gefiejã-

seerd bè dee zjãrbos.

Zèè haa eer koevèèrs al bestèld èn kèskezjevoe zènne sjappoobúús

loug euch al swadiezã èn al z’n gleure geríéd obben drèswaar bè

“belle-mère”.

Noa dieë koedfoedre haa’t kènd zoe zwoar de kaffaar èn da ze’n an-

nõs èn’t Belengske gezatten hèt, éût pejer schriek ’n sjammeu te

wieëre.

Én vroag nèû ni wieë doa rèsponsabel vir weur.


Hessels éût 1963 (3) Transkripse : Marco Clerinx

Neut vanne riddakse:

Dezen teks éût 1963 kim éût te tesis “Foneemvariaties in het Hasselts”

va W.Vananderoye. ʼm Hèt touen ’n âântal ech Hesselskallende minse

gèntervjóéd èn op band opgeneume.

Wa volleg ès ’n transkripse van ’n getèègenis van ejmand ever wa’m

mejgemaak hèt wèè’m bè ne kammerââd an’t Èèzerfront probbeerde

te gerake. Ve hèbbe de gespreuken teks zoeveel megelek gevolleg;

da’s te rede virwa den teks va tèèd ewa ârig, vir ni te zègge najjejf,

everkim.

Gelèt op te wèt obbe privacy hèbbe ve de name dee ènnen teks ver-

níémp wieëre, vurtgeloate.

De twej aner tekste bè Hessels éût 1963 stonten èn Hesselse Ka.l nr.

12 èn nr. 14. Dzje kunt tee twej tekste lieëzen èn hieëren obb’oaze

sait www.veldekehasselt.be. Doa kliek dzj’op tabblââd “Hessels” èn

vervolleges op “Geluidsfragment 1” of “Geluidsfragment 2”.

* * * *

Jé, a’ch tan grujder gewoare zèn, doen brouk ten oarlog éût, èn vjââr-

tíén. Ma wa wiste vieë? Èn iech as snotbel, ’n echte snotbel, vieë

zeeën, mèène kammerââd euch, ne kejoeng va zevetíén joar, nog ni,

joa toch wel, zjuus zevetíén joar: “Aff’ns bènnegoenke, oas vâderland

http://www.veldekehasselt.be/


verdedige.” “Ja”, zee’m. Iech sèk: “Meschin krèège ve doa nog ’n dik-

kerâse, wieë weet. Èn bè’n mojnd of drèè zèn ve toch trèk.”

Èn dan zèn vieë smèrreges om halleverzeven

hèè te vouet aafgestap, ni lengs te gróéete stíé-

wieëg want vieë mochte de stad ni éût, van

dieën aderdoem, verstoaj’t, vanne Préûse. Èn

doen zèn vieë zoe te vouet no Lommel gegoan

èn doa zèn vieë snachs om hallevertwellef

strontnâât, nen íélen daag geríéegend, den

íénendartigsten desember negetíénondertvjâârtíén, é, rieëgenen èn

nog ‘ns rieëgene, èn doa wââr ’n brèk èn virre brèk wââr ne kaffee èn

achtere brèk wââr ne kaffee.

Èn zaan miech ‘ne naam gezeed, ‘ne zekeren N. dieë doa wunde,

fammieldzje van N, dieën ès néû dóéed, dieën ès euch vollontèèr, ma

dieë’s gestorreve, dieë’s kollonnel gewoare. Èn vieë doa bènne, èn

doa zóéete minse, néûjersoaved, aa mouederkes, èn zoe van alles,

èn dee zouge derek: bè me stoem geziech haa’ch m’ne bèsten houed,

me bèsten hiedsjen âângedoan, èn ne pardessuu èn ne kol. Èn dieën

tèèd droug nejmand ginne kol vanne béûten, é. Èmm’ne kammerââd

euch: ’t Bèsde wa v’aan, aan v’âân. Èn èmm’n hiedsje doa vabènnen

haa iech twej brejf virre joenges van Hasselt dee an’t front zóéete.

Dee minse zeen: “Ve kunne ni evergoan”, zit ’m, “want z’hèbben íégis-

tere nog íénen dóéedgescheute. Ve kunne ni ever ’t kenââl, zouveel

pattroeljes zèn ter. As dzje bèt oas wielt mej evergoan moe de Préûse

stoan anne brèk, dzje mut ’t mar riskeren, é, allee, dan sprèng dzje

mar annen anere kant; dzje gut mar lóépe, alles of nieks.” ’ch Sèk: “’t

Ès goued.”


Vieë de brèk op, èn dee Préûse: “Halt”, hallevertwellef, ketejer vir

twellef, “de paspoarte”. ”Joa ma”, zeen dee aander, “dee bèrregers

van doa èn de ronden, é: “Ve zèn èè mar èn ve goan ’n pient drènke.

Dzjieë koemp euch mar ’n pient drènke bèt oas, é. Ve zullen oech íén

betâlen, é.” “Joajoa”, zeen dee Préûse, “ma dee twej doa?” Da wââr

obb’oas, bè’s schóéen hiedsjen âân, é, èn e kolleken èn e fantezej-

zjielè’ken, é. ’ch Sèk: “Nondedzjíé de nondedzjíé toch!”. Èmm’n egen,

é. En m’ne kammerââd N dieë zee: “ N, wa goan ve douen?” ‘Ch sèk:

“Had ouer méûl téû, zwèg!”

Èn ve moste paspoarte gieëve. Vieë haan gin íén, íén van de stad,

joa. Iech sèk: “Gief tee mar vanne stad”. Èn doa wââr zoe ne feldwe-

bel, èn dieë noum al de paspoarten âân, va ne man of twellef dartíén,

da ve betíén ne groep wâre, vreulej èn van alles, èn dieë de kabbin

èn. Doa stond zoe’n glâze kabbin obbe brèk, èn dieë wââr mar an’t

kejke, ma dieë kos toa euch ni an éût, é. Èn dieën everste vanne

groep van oas, da weur ’ne passéûr wèè ze zeen ènnen tèèd, honder-

den hèt tieën evere grens gezatte, dieë zee néû: “Néû wieërt ’t tèèd”,

èn dieë no de kabbin èn dieë klopde: “Kiek toch ’ns wèè nâât ta ve

stoan. Ve drèppen éût.” Dieë stond toa mar te schríéven op tieë

Préûs: “Loat oas toch deurgoan”. Ãfẽ, doen kwaam dieë toch éût, om-

da da te lang douerden, é. Èn da ve zoe nâât wâre, e gelèk, é, èn

doen gouf tieë de paspoarten an dieë trèk.

Da’m ve nemíé bezejen, de brèk aaf, dieën aandere kaffee èn, vieë

lengs achter éût, èn zoe nog ’n hallef ouer de grens op, é, ma nog ’n

hallef ouer goan íéda v’ever de grens weure. Èn doa zèn vieë dan

âângekeume; v’hèbbe doa gesloape bè fammieldje van dieën N, da

stond op ’d Belsj, èn de sloapkamers gouven éût op d’Holland, doa’m

vieë snachs gesloapen, é,


Èn dan zèn ve zoe vaarder op getroeke, Olland èn, é, èn’t Leger des

Èèls gesloape. Èn’t Leger des Èèls gesloape, gin sente, iech aa ne

frang wèè’ch téûs ewegtroek, da wââr ni veel, é. M’ne kammerââd,

dieë haa nieks, verstoaj’t. Ma’ch weur mar e klee menneke, da wââr

ne gróéete, ieë aa al zoe ne baard gekregen al wââr ’m zoe joenk as

iech, é. Doa gesloape, ma doa zóéet ewa betíén èn da leger, sieër,

ammoal krappuul èn véûlechèds, é. Nen híélen hóép van Hasselt,

vanne Beek, dieë van ’t róéed N’eke zóéet toa euch. Iech weet wel ni

as te joeng van N ter euch ni bèè weur of N van N, ’t wââr toch zoe-ejt

èn dieë zjãr, Hesselieëre ma nondedzjíé sjarels, sieër, rabzoaj, echte

rabzoaj, ech krappuul.

Ãfẽ, noa veel lóépe van den íéne konsul no den anere konsul, é, bè de

Fransen èn bè den Ollander mutte goan èn doen krege ve doa ach

gulde, da wââr nondedzjíé ’n som, é. Èn doen moste v’alle oavende

an dee boot keume, anne kââj doa, èn Rotterdam weur da. Ja, èn de

drèè íéste oavende kwaam doa zoe nen ieër, loup toa tèssen èn: “Ni

vertrèkke vandaag”, zee’m. “Mèrregen opnéû”. Da weur da ter, éû,

dèngen ènne Noardsee wâre, da ter Préûse ware bè hin soemarrẽs,

da wââr dzjuus.

Drèèden oaved, vieë stapden èn bè zèsennegetig kejoenges èn zoe ‘n

boot moe ze stíén bè lâje, wèè èn’t kenââl, é. Van dee stíén, zoe ge-

wóéen èn doa haan ze zoe planke tege genècheld van onder, é,

verstoaje’t. Èn doa vieë bè zèsennegetig man èn, é, twej man vir dee

boot te vâre, ne schipper èn nen aandere, é. ’n Ellenden, é, doa wââr

nieks. Èn ve mochte ni de kââj op, ’t rieëgende fèl. Ve troeke dan rond

’n ouer of hallevernege, stillekes stillekes toddaffe den Hoek van Hol-

land éût weure.


Doa weur íéne Wââl bèè èn dieë haa e mondmezejkske, ’ne Wââl, èn

dieë mos mar spele, de Vlaamse líéf, joajoa, da de stèkke ter aaf-

vouelen, é.

Èn kos ‘m ’t?

Kosse? Dieë spielde goued. Èn ve mosten allemoal de reddingsband

âândouen, da wââr verpliech, é, van dieën Ollander. Èn doa weure

vieë mar an’t dase, ammoal kejoenge va zevetíén tot achtíén, nege-

tíén joar, é. Èn doen hèbbe ve doa gedaas toddaffe den Hoek van

Holland éût wâre. Doen kwame v’èn de zíé, ma da weur ’n ellenden, é.

Zoe goenk ta, da wââr rond ten achste negende janewâre vèèftíén

dan, é.

Èn doen hèbbe vieë doa ʼnen híéle nach èn nen híélen daag – van

Olland no Soetëmpton – ènne zíé gelieëge; everal wachte blèève da

ter onroad wââr en zoe, èn da goenk mar, ma íéne kieër, twellef

ouere, ammoal strontziek èn zoe ellendig vanne zíéziekden, é. ’ch Kan

oech ni zègge wèè mizzerabel, allemoal, allemoal zellefs tee nog ge-

vâren haan, joeng gaste dee van Antwerrepe wâre, allemoal dóéed-

ziek. Èn doen, èn dieë Wââl dieë mos mar blèève spele, èn dieë

woard tan euch ziek. Op ’t lèsde weure ter mar twientsjieg nemieër

dee nog koste dase, èn doen hèt tieë begènne te spele tot op ’t lèsten

ever ze mondmezejkske den híélen nès éûtkwaam.

Èn doen zèn ve doa âângekeume, goued ontvange, iech houel miech

nog veel zieker asta iech wââr, stèèf van hoenger, van doa gin ieëten

gad. Zoe twej hoempe bróéed, da weur alles, é, nieks èn doen kwame

z’ammoal zoe fèèn beuteremmekes bè kieës èn hèsp tèsse, d’Èn-

gelsen, é, èn vieë schaarden, é. Èn iech zat miech èn ’n hiekske wèè

’n onnezel schoap, é. Doen kwame dee obb’oas téû. ’ch Sèk: “Zèk

mar da’ch ziek wââr”, èn al dee kwame, iech foemelde mar. M’ne


kamerââd tieë fróéet twej kieëre zoeveel as iech. Iech mos mar zejen

da dieë ze paart haa, é.

Èn doen zèn ve doa eweggetroeke, sanerendaags íés, sieër, èn doen

zèn ve doa bè nen trèèn gegoan tot èn Victoria stej-sjën. Èn doa

snachs âângekeume. Doen hèbbe ze op tee dobbel busse doa èn

Londe, dzje weet wel, bè dee stazjes op, é, hèbbe z’oas zoe híél

Londe deurgevâren, é, tot èn den ... (?) doa wââr vrieger, doa haa

dènge geboks, Karpantjee èn Bombo, dieë haa doa geboks vir vjââr-

tíén, èn doa haan ze néû vlèchtelingskampe gemaak, zejj’t. Èn doa

zèn ve doen âângeland.

Èn vjâârtíén daag ternoa kwame twej kammerate va miech, dee doa

stóéede no miech, ve louge doa ènne rènk, é, moe de plââtse wâren,

é. Èn vaan doa zoe van dee graddẽs, èn zaan ejt weggeneume, doa

louge vieë ammoal te sloape. Dee kwamen ammiech stóéete, da wâre

de twej gebrejers N, dee haan bèt oas mutte mejgoan, ma dee wâre

doen ni mejgekeume, moste bè vejeren eweggoan smèrreges, é, èn

doen wâre dee noagekeume. Ja, èn doen, noa drèè mojnd

strèkses*, zèn vieë, ja, noa drèè moajnd strèk-

ses, doen woarte vieë èngelèèf.

*strèkses: instructies


Aa Hesselse wieërd éût WO I (2) Marco Clerinx m.m.v. Xavier Staelens

trââtskes èn bóéene: “rats, kuch en bonen, soldatenvoer”

En het toeval wil dat net als bij sjrapnel ook trââtske als tweede

betekenis “onooglijk vrouwtje” heeft.

Soldatenmenu in de Stelling van Amsterdam

Tijdens de mobilisatie moest een groot aantal soldaten een lange

periode gevoed worden. Het eten moest goedkoop en gemakke-

lijk in grote hoeveelheden klaar te maken zijn.

Het recept van “Rats, kuch en bonen” voldeed aan deze voor-

waarden en werd dan regelmatig aan de soldaten geserveerd.

Rats is een soort hutspot met verschillende groenten en aardap-

pelen.

Kuch is hard brood. En bonen, dat waren gedroogde bruine bo-

nen. Bonen waren typisch soldatenvoedsel omdat ze heel lang

bewaard konden worden. Bij een omsingeling door de vijand zou-

den de soldaten moeten leven van de voorraden die binnen de

Stelling aanwezig waren. De gedroogde bonen werden vóór het

koken een dag in water geweld. Hierdoor worden de bonen zacht

en zuigen zich vol water waardoor ze opzetten. Dit recept werd al

in de periode van de Eerste Wereldoorlog gebruikt.

Over dit soldatenvoer is zelfs een mobilisatieliedje geschreven door Lou

Bandy. Dit liedje werd gezongen door soldaten die gemobiliseerd werden

voor de Tweede Wereldoorlog.

“Rats, kuch en bonen”, zie: www.youtube.com


De oorspronkelijke melodie van dit liedje is gecomponeerd door de be-

kende Tsjechische componist Jaromir Vejvoda met als titel Modrándska

Polka. Nadat Václav Zeman er in 1934 een tekst bijvoegde is de titel om-

gedoopt in Skoda Lasky. In de Tweede Wereldoorlog werd het door de

Andrew Sisters gezongen als Roll out the Barrel en de Engelsen noem-

den het de Beer Barrel Polka. Ook is de melodie te herkennen in het

liedje Rosamunde van Danny Christian.

Tekst: Rats, kuch en bonen.

Deze dagen hoor je klagen en wel duizend dingen vragen

Maar doe niet zo zenuwachtig en hou je eendrachtig

De gevaren die we ontwaren, zullen Nederland wel sparen

Geen fanatisme, hou je optimisme

Elk die zuchten laat, die sticht veel kwaad

Want ons leger waakt en staat paraat

Niets is er wat meer wreeft of wringt

ʼt Kokkie in de keuken zingt

refr.:

Rats, kuch en bonen, is ʼt soldatendiner

Rats, kuch en bonen, doe daar je maaltje maar mee

Steeds is ons streven, vrijheid van grenzen tot strand

Hollandse soldatenleven, voor ʼt vaderland

Wij marcheren, derailleren, of we zitten te dineren

Als 't eventjes kan lijen dan slaan wij aan ʼt vrijen

Want de meisjes, kleine sijsjes, hebben liefdesparadijsjes

Een bankje en een laantje, ʼs avonds bij ʼt maantje


Een soldaat vindt gauw een goed gehoor

Hij heeft bij zʼn vrouw een streepje voor

Zij weet een militair heeft moed

Het is een kerel, goed doorvoed

refr.

Al ʼt sjieke, magnefieke, overdreven excentrieke

Wat saldeert in doen en laten, dat haten soldaten

Maar ʼt ronde, oergezonde, echt oprecht en onontbonden

Blinkend en faire is ʼt militaire

Die symptomen vind je in de kuch

In de rats en bonen weer terug

Zeg wat je eet, mʼn beste vent

En ik zeg wie en wat je bent

refr....

vètlempke (o., dim.): “letterlijk ‘vetlampje’, nachtlichtje bij het bed

tijdens wereldoorlog I: een glas, gevuld met stearinevet, waarin

een pitje gedompeld werd.”

vlèch (vr.): “vlucht”

Obbe vlèch hèbbe v’alles èn perdel mutte loate

“op de vlucht hebben we alles moeten achterla-

ten”


Zèksel: Zoe gek as ’n deer Marco Clerinx

Viering val Berlijnse muur “am Brandenburger Tor”

Enkele weken geleden, op 9 november 2014, hebben de Duitsers

in Berlijn aan de Brandenburger Tor op grootse wijze gevierd dat

net 25 jaar geleden die gehate Berlijnse muur eindelijk gevallen

is.

Das Tor (onzijdig) betekent “poort, grote deur” en is verwant met

die Tür en ons deur.

Het gelijkluidende der Tor (mannelijk) heeft een an-

dere betekenis: gek, dwaas. Hiervan zijn nog enkele

andere woorden afgeleid, bv. die Torheit (dwaasheid,

stommiteit) en töricht (dwaas, mal, gek).

Der Tor vinden we nog terug in het Middelneder-

landse door (dwaas, gek).

De Hasseltse uitdrukking zoe gek as ’n deer heeft oorspronkelijk

niets met een deur te maken maar verwijst naar dat Middelneder-

landse door. De uitdrukking zou dus eigenlijk moeten luiden: zo

gek als een door (gek, dwaas). Omdat het woord door evenwel

uit het Nederlands (en het Hasselts) verdwenen is, hebben de

mensen daar dan maar deur (Hss. deer) van gemaakt (volks-

etymologie), en zeggen we in het Hasselts van een mallotig

iemand dat die zoe gek ès as ’n deer.

Ledenaktivvetèète 2015 -Néûjoarsresepse: zondaag 25 janewâre 2015 om 14.30 oueren èn ’t Ontmoetingscentrum Sint-Katarina, Nicolaas Cleynaertslaan, 3500 Hasselt

-Lèssen Hessels vir begènners (7e seríé): janewâre-mjâârt 2015: vol-zatte

-Lèssen Hessels vir begènners (8e seríé): okteuber-desember 2015; op ènschrèèving: [email protected]

-Konversâselèssen Hessels: allíén vir gedipplommeerde “Hessels vir begènners”

-Kalgroep Hessels: (míéstal) drèède vrèèdaag vanne moajnd; kaffee De Veugelzank va 14 tot 16 oure; dzjuusten dâtem wieërd per e-pos mejgedield. Gin kalgroep ènne moajnde julie èn oggustus.

Oaze wienkel -Plekker “Vieë kallen Hessels”: € 1 (evere pos € 2,5) -Grammèèr van ’t (H)essels, twejde edejse: € 29,50; Standaard Boekhandel, Maastrichterstraat 19, 3500 Hasselt; online bestèlling obb’inne websait www.standaardboekhandel.be of bè Veldeke Hasselt (aaf te hâle)

-Dieksjenèèr van ʼt (H)essels: € 35; Standaard Boekhandel, Maas-trichterstraat 19, 3500 Hasselt; online bestèlling obb’inne websait www.standaardboekhandel.be of bè Veldeke Hasselt (aaf te hâle)

Lidgeld:

Gewóéen lid: € 10 Steunlid: mieër as € 10

Jeuglid (tot 25 joar): € 5 Béûteland: € 20

Te storten op rieëkening IBAN BE91 9792 4634 8376 va Veldeke

Hasselt vzw, Sasput 6, 3500 Hasselt bè de zjuuste vermelding

va wa ’t mut zèn.


http://www.standaardboekhandel.be/

http://www.standaardboekhandel.be/

Naam, addres en e-posaddres ni vergieëten asteblejf!

Veldeke Hasselt vzw,

Veríéneging virre bescherreming, behaag èn premeuse van ’t Hessels

Iech goan no téûs

dzjieë gut no toueres

hieë gíé no te zèènes

zèè gíé no teres

vieë goan no téûs

dzjieëlejs gut no toueres

zèè goan no tinnes

vir

Hesselse Ka.l te lieëze

Themaviering Tutti 24/25 oktober 1998 - Veldeke HasseltDoa stié nen èèl, z’n kenèèn, èn ’n...

Documents

Transcript of Themaviering Tutti 24/25 oktober 1998 - Veldeke HasseltDoa stié nen èèl, z’n kenèèn, èn ’n...