/ 1 /

T E C H

N O L O

G I S C H E

I N N O

V A T I E

C A M P U S

D E L F T

/ 2 /

Werken aan de technologie van overmorgen in de YES!Delft Incubator. (YES!Delft)

/ 3 /

/

Waar technologische innovaties worden omgezet in de producten en diensten van overmorgen. Waar innovatie, technologie en creativiteit elkaar ontmoeten en inspireren. Waar ondernemers en onderzoekers topprestaties kunnen leveren en zich thuis voelen in een aantrekkelijke omgeving.

T E C H

N O L O

G I S C H E

I N N O

V A T I E

C A M P U S

D E L F T

/ 4 /

/

Het klimaat verandert wereldwijd en Nederland vergrijst. Energiebronnen zijn schaars en veel landen kampen met overstromingen en droogte. De zorgvraag van ouderen neemt drastisch toe. Delft levert de technologische oplossingen hiervoor. In een nieuwe proeffabriek voor biotechnologie wordt de basis gelegd voor de productie van biobrandstoffen op grote schaal. Met de komst van het UN Watercentre levert Delft als internationaal watercentrum nog meer innovatieve oplossingen voor droge voeten in laaggelegen gebieden over de hele wereld. En in het behandel-centrum voor protonentherapie worden mensen met kanker beter en efficiënter behandeld.

1 .

D E L F T

L E V E R T

D E T E C H N O

L O G I E

V A N D E

T O E K O M S T

/ 5 /

Delft zorgt voor een constante stroom van ondernemend toptalent. (Gemeente Delft)

/ 6 /

de centra van Rotterdam en Den Haag,

het strand van Scheveningen en Schiphol

binnen een uur te bereiken.

Innovatieve kracht

verdubbelen

/

Delft investeert samen met haar partners

de komende 5 jaar een miljard euro in de

kenniseconomie en wil haar innovatieve

kracht verdubbelen. Daarnaast worden in

10 jaar 2500 woningen en 5000 studenten-

woningen gerealiseerd. TU Delft, kennis-

instellingen en kennisintensieve bedrijven

zullen in de komende 20 jaar groeien van

16.000 naar 30.000 arbeidsplaatsen. De

meer dan 20.000 studenten van TU en

hogescholen zorgen voor een constante

toestroom van ondernemend toptalent.

Gezamelijke inspanning leidt tot optimaal ecosysteem waarin de kenniseconomie kan bloeien.

Maar Delft kan dit niet alleen. Dit docu-

ment laat zien dat alleen een gezamenlijke

inspanning van EU, rijk, provincie,

metropoolregio, stadsgewest, gemeenten

bedrijven en kennisinstellingen in de regio

leidt tot de gewenste impuls in de kennis-

economie. Van YES!doorgroeigebouw tot

Bio Proces Proeffabriek, van fi etsbrug tot

viersporigheid van de lijn Delft- Rotterdam,

samen leiden ze tot een optimaal eco-

systeem waarin de kenniseconomie kan

bloeien.

Spinn-off

/

Omgekeerd profi teert de hele regio van

deze ontwikkeling. De technologie uit

Delft maakt de transitie van de haven van

Rotterdam naar een duurzame economie

mogelijk door de toepassing van nieuwe

technologieën. Spin-offs van Delftse

bedrijven waaien nu al uit naar de

omliggende steden Den Haag en Rotterdam.

De nabij gelegen Greenport kan door

Delftse technologie vraagstukken op het

gebied van water en duurzame energie

beantwoorden.

In het projectenprogramma staat een

compleet overzicht van alle projecten. In

dit document worden de beeldbepalende

projecten gepresenteerd.

Technologisch hart

/

Delft, Rotterdam en Leiden werken nauw

samen aan de uitbouw van twee clusters

van bedrijven en kennisinstellingen, Clean

Tech Delta en Medical Delta. De Techno-

logische innovatiecampus Delft vormt het

technologische hart van de regio en is

proeftuin voor talloze innovaties. Delft

heeft alles in huis om de economie een

impuls te geven: de grootste technische

universiteit van het land - de TU Delft -,

de Haagse Hogeschool en Inholland,

kennisinstellingen als TNO, Deltares en

UNESCO-IHE en grote kennisintensieve

bedrijven zoals DSM en Exact. In de

incubator YES!Delft zijn meer dan

honderd jonge technologische bedrijven

gevestigd die graag willen groeien. Tot slot

heeft Delft een groot cluster innovatieve

ontwerpbureaus en technische bureaus.

Delft heeft nog volop plannen en ruimte

om uit te breiden.

Werken aan duurzame energie, droge voeten en gezondheid voor overmorgen.

In bedrijfsverzamelgebouwen zoals

het YES! doorstroomgebouw wordt

beginnend ondernemerschap straks

ondersteund met gemeenschappelijke

laboratoriumfaciliteiten. Delft start een

nieuwe Mbo-opleiding technologie die

opleidt voor werk in duurzame technologie

(clean tech), medische technologie en de

Greenport. Daarmee is Delft de eerste

stad in Nederland waar studenten op alle

niveaus techniek kunnen studeren. In het

nieuwe Design & Technology Solutions

Lab wordt ingezet op een nog nauwere

samenwerking tussen ontwerpers en

technici als middel om het innovatief

vermogen te vergroten.

Delft investeert een miljard euro in de kenniseconomie en wil de innovatieve kracht verdubbelen.

Inspirerende plek

/

De Technologische innovatiecampus

Delft is een inspirerende plek waar

talenten, ondernemers en onderzoekers

topprestaties kunnen leveren en zich thuis

voelen in een aantrekkelijke stedelijke en

groene omgeving. Het woonklimaat in

Delft zal verder verbeteren door de bouw

van duizenden nieuwe (studenten)

woningen. Delft investeert samen met

Stadsgewest Haaglanden en de provincie

Zuid-Holland fl ink in bereikbaarheid voor

openbaar vervoer, fi ets en auto. Daardoor

zijn de woongebieden in de hele regio,

/ 7 /

De Technologische innovatiecampus Delft is een inspirerende plek waar talenten topprestaties kunnen leveren. (Science Center Delft)

/ 8 /

/

Innovatiecampus, sciencepark of brainport. Daar zijn er meer van. Maar wat maakt Delft zo bijzonder?

2 .

W A A R I N

I S D E L F T

O N D E R

S C H E I

D E N D ?

/ 9 /

De TU Delft is de grootste technische

universiteit van Nederland en wordt

omringd door een vooraanstaand cluster

internationale kennisinstellingen. Samen

beschikken de universiteit en de kennis-

instellingen over een uniek aanbod

onderzoeksfaciliteiten, zoals de nieuwe

proeffabriek voor biotechnologie en

diverse cleanrooms. Het aantal (interna-

tionale) kennisintensieve bedrijven neemt

toe, mede door de succesvolle incubator

YES!Delft. De bedrijven en kennis-

instellingen werken nauw samen met de

gemeente en op regionaal en Europees

niveau zijn de clusters Medical Delta

en Clean Tech Delta actief. Bedrijven

in de stad Delft kunnen profi teren van

een hoog opgeleide beroepsbevolking,

een goed woon- en vestigingsklimaat,

een fraaie historische binnenstad en

de gunstige ligging in het hart van de

zuidelijke Randstad.

Uniek aanbod van onderzoeks-faciliteiten met onder andere windtunnels, een reactor instituut, de Deltagoot en laboratoria voor nanotechnologie.

Delft levert een actieve bijdrage aan vier

technologische gebieden. Delft is:

– de bakermat van de industriële

biotechnologie;

– internationale hoofdstad van water- &

deltatechnologie;

– proeftuin voor medische technologie

en zorginnovatie;

– broedplaats voor design driven

innovation.

De TU Delft is de grootste technische universiteit van Nederland. (TU Delft)

/ 10 /

2 . 1

B A K E R

M A T V A N

D E B I O

T E C H

N O L O G I E/

De komende decennia worden grond-stoffen schaars en fossiele brandstoffen raken op. Deze veran deringen hebben een grote impact op de manier waarop de samenleving functioneert. Onze economie is voor het overgrote gedeelte afhankelijk van fossiele brandstof voor energie voorziening en de vervaardiging van producten zoals bepaalde chemi-caliën en plastics. Voor een duurzame toekomst is het ver vangen van die chemicaliën - die op dit moment uit aardolie of aardgas gewonnen worden - door producten gemaakt uit biomassa bittere noodzaak. De industriële bio technologie werkt aan groene en hernieuwbare grondstoffen ter ver-vanging van de schaarse grondstoffen.

Delft heeft van oudsher een bepalende rol

gespeeld in de ontwikkelingen die hebben

geleid tot de technologie die wij nu

industriële biotechnologie noemen. In

Delft is de industriële biotechnologie

onderdeel van het DNA van de stad.

De ontwikkeling van Gist-Brocades –

onderdeel van de huidige multinational

DSM - en de parallel daaraan leidende

kennisontwikkelingspositie van de TU

Delft op dit gebied, hebben er toe geleid

dat Delft tot op de dag van vandaag

wereldwijde bekendheid geniet als

de bakermat van de industriële biotech-

nologie.

Industriële biotechnologie zit in het DNA van Delft.

Magneet voor toptalent

/

Delft is voor DSM een magneet voor

toptalent in het hele internationale

concern en heeft daarmee een vruchtbare

bodem om de industriële biotechnologie

uit te breiden. Die uitbreiding vindt

plaats op het DSM park in Delft-Noord

(zie verder het sleutelproject) en op

Techno polis in Delft-Zuid. In Technopolis

zijn twee bedrijfsverzamelgebouwen in

aantocht. In die bedrijfsverzamelgebouwen

worden laboratoriumfaciliteiten gecreëerd

die startende en middelgrote bedrijven

in de industriële biotechnologie samen

kunnen gebruiken. Ook de kennis

verhuist naar Technopolis: de TU faculteit

Technische Natuurwetenschappen met

onder meer de afdeling Biotechnologie

vestigt zich er in de komende jaren.

Grondstoffen worden schaars en fossiele brandstoffen raken op. Het vervangen van deze stoffen door biomassa is bittere noodzaak.

De ontwikkelingen in het DSM park

en Technopolis versterken elkaar. Deze

combinatie van bedrijvigheid en hoog-

waardige kennis heeft een enorme

aantrekkingskracht op bedrijven over

de hele wereld en versterkt Delft als het

kenniscentrum in de wereld op het

gebied van industriële biotechnologie.

/ 11 /

1 .

S L E U T E L

P R O J E C T/

Biotechpark rond

proeffabriek voor witte

biotechnologie

/

Om de sterke positie van Delft te behouden

en uit te breiden wordt op het DSM terrein

in de komende jaren de Bioprocess Pilot

Facility gerealiseerd. Deze proeffabriek is

onderdeel van de ontwikkeling van de

DSM locatie (36Ha). Deze locatie wordt

ontwikkeld tot een park voor industriële-

en R&D activiteiten op het gebied van

biotechnologie en life sciences. Externe

partijen kunnen zich vestigen op de locatie

om de vruchten te plukken van open

innovatie. Dit zorgt voor extra werk-

gelegenheid. De komende jaren worden

naast de Bioprocess Pilot Facility, een

droog installatie, nieuwe kantoren,

bed rijfsverzamelgebouwen en labora-

toria gerealiseerd op het DSM park.De

Bioprocess Pilot Facility biedt bedrijven

en onderzoeksinstellingen de kans om na

te gaan of hun ideeën haalbaar zijn op

industriële schaal en draagt zo bij tot een

groter gebruik van hernieuwbare grond-

stoffen. DSM, Science Port Holland en

de TU Delft werken voor de realisatie van

deze proeffabriek en het DSM-biotech-

park nauw samen.

REALISATIE

TERMIJN/

Trekker

Partners

Investering Bioprocess Pilot Facility

Totale investering

Verwachte locatie

2013/

Be.Basic

TU Delft, DSM, CSM-Purac, Provincie Zuid-Holland, Gemeenten Delft, Den Haag en Rotterdam

76 miljoen

150 miljoen

DSM biotechparkNagaan of ideeën haalbaar zijn op industriële schaal. (DSM Delft)

/ 12 /

niveau van de zeespiegel. De continu

aanwezige wateropgave maakt van dit

meest geürbaniseerde deltagebied van

Europa een living showcase en een

permanente etalage op het gebied

van ‘Enabling Delta Life’.

Delftse ingenieurs worden van Bangkok tot New Orleans ingevlogen om mensen en steden tegen het water te beschermen.

De metropoolregio is een wereldwijd

toonaangevende innovatieve regio op het

gebied van deltatechnologie. De regio

heeft deze positie omdat alle ingrediënten

hiervoor aanwezig zijn. Rotterdam heeft

de infrastructuur, de logistiek en de haven.

Naast de zeehaven is Rotterdam ook de

thuishaven van de grootste binnenvaart-

vloot van Europa. In de Drechtsteden zijn

de leidende bedrijven in de waterbouw

(Boskalis, Van Oord) en scheepsbouw

(IHC, Damen) gevestigd.

Alle ingrediënten voor innova-tieve deltatechnologie zijn in deze regio te vinden.

En Delft heeft de technologische kennis

in huis. Hier zijn de top-kennisinstituten

Deltares, TU Delft, UNESCO-IHE en

TNO gevestigd die de positie van Delft als

hét internationaal kenniscentrum voor de

watersector bepalen. En het Hoogheem-

raadschap Delfl and – sinds 1289 het

waterschap en in Delft gevestigd – loopt

voorop in de toepassing van talloze

innovaties in het waterbeheer van Delft

en omgeving.

Unieke onderzoeks- en

testfaciliteiten

/

Deltares werkt wereldwijd aan slimme

innovaties en oplossingen voor de

waterproblematiek in delta’s, kustregio’s

en riviergebieden. Ze beschikt daarbij

op de technologische innovatiecampus

Delft over unieke onderzoeks- en test-

faciliteiten zoals de nieuwe Deltagoot

waar op dit moment 25 miljoen in

geïnvesteerd wordt.

2 . 2

I N T E R

N A T I O

N A L E

H O O F D

S T A D

V A N

W A T E R

E N D E L T A

T E C H N O

L O G I E/

De stijging van de zeespiegel en een toenemend aantal grote stormen vragen wereldwijd om betere bescher-ming tegen water. De verstedelijking van deltagebieden zet mondiaal door en watervraagstukken spelen met het oog op de veiligheid en leefbaarheid een voorname rol. De wereldhandel vergroot de vraag naar haveninfra-structuur (baggeren) en schepen. Door al deze ontwikkelingen nemen de internationale kansen voor de Nederlandse water- en delta -technologie toe.

Nederland trekt al vele generaties de

aandacht van het buitenland met de manier

waarop wij hier onze voeten droog houden:

trendsettend, duurzaam en slim gebruik

makend van de natuurlijke krachten;

‘building with nature’.

Van Deltagoot naar UN Watercentre.

Etalage voor water- en

deltatechnologie

/

Delft ligt in het hart van de metropool-

regio Rotterdam en Den Haag, een

urbaan deltagebied waar alle vraagstuk-

ken spelen waar delta’s overal ter wereld

voor staan. 3,2 miljoen mensen wonen

en werken er dicht opeen onder het

/ 13 /

2 .

S L E U T E L

P R O J E C T/

Het UN Watercentre

van UNESCO-IHE

/

De positie van Delft als kenniscentrum op

het gebied van water- en deltatechnologie

kan worden verstevigd met de komst van

een UN Watercentre ontwikkeld vanuit

UNESCO-IHE. Unesco-IHE is het

internationale kennis-, opleidings- en

onderzoekscentrum van de Verenigde

Naties op het gebied van water.  Naast

technische aspecten versterkt het instituut

zich op het terrein van “water governance”

en “water diplomacy”. Dit sluit goed aan

bij de ontwikkeling van in Den Haag

gevestigde UN-instellingen op het gebied

van internationaal recht die bijvoorbeeld

een rol spelen bij het beslechten van

internationale confl icten over water in

de wereld. Een doelstelling van het UN

Watercentre is om onderdelen van het

International Hydrological Program van

UNESCO naar Delft te halen als bijdrage

aan de ontwikkeling van een nieuw UN

Watercentre in Delft met een leidende

positie op het terrein van water en water-

beheer in de wereld.

REALISATIE

TERMIJN/

Trekker

Partners

Totale investering

Verwachte locatie

2018/

UNESCO

Gemeente Delft

Nog niet bekend

Spoorzone, DelftDe zandmotor is een goed voorbeeld van wereldwijd toonaangevende deltatechnologie in deze regio. (Rijkswaterstaat / Joop van Houdt)

/ 14 /

technologieën voor beeldvorming en

beeldverwerking voor onder andere

röntgen-, CT- en MRI-apparatuur, die

onder andere wordt gebruikt door multi-

nationals als Philips en Siemens en het

midden- en kleinbedrijf. Daarin is de TU

Delft internationaal onderscheidend. Door

Delftse innovaties worden kosten en arbeid

bespaard. Mensen gaan weer eerder aan

het werk, kunnen langer zelfstandig zijn

en de kwaliteit van leven neemt toe.

Zorginnovatie bespaart kosten en arbeid. Mensen worden eerder beter en kunnen langer zelf-standig zijn.

Centrum voor medische

technologie en gezondheid

/

In de regio wordt nauw samengewerkt

op het gebied van medische technologie

en zorginnovatie in de Medical Delta; het

samenwerkingsverband tussen de univer-

siteiten van Leiden, Rotterdam en Delft,

de academische ziekenhuizen, kennis-

instellingen, bedrijfsleven en overheid op

het snijvlak van life science en medische

technologie. De hele regionale cluster

omvat 300 bedrijven met 18.000 arbeids-

plaatsen met een omzet van 10 miljard.

De Medical Delta stimuleert onderzoek

en ontwikkeling in medische technologie

en zorginnovatie . In Delft wordt daarvoor

het ‘centrum voor medische technologie

en gezondheid’ gerealiseerd als motor voor

innovatie in de regio.

De patiëntvraag verbinden aan het bedrijfsleven.

In het centrum voor medische techno-

logie en gezondheid worden technologie,

medisch-biologische expertise, onder-

nemerschap en overheidsbeleid verenigd.

Het centrum wordt gevestigd in de

nieuwbouw van het Reinier de Graaf

Gasthuis in Delft. Met onder andere de

nieuwe operatiekamer van de toekomst

wordt het centrum een unieke broed- en

bloeiplaats waar wetenschappers, ingenieurs,

bedrijven, zorgprofessionals en patiënten

gezamenlijk hun ideeën uitwerken.

Zorg en techniek werkt

in Delft

/

In het project Zorg & Techniek werkt de

gemeente Delft samen met de lokale en

regionale partijen aan (systeem)oplossingen

voor preventieve zorg, het tekort aan de

‘handen aan het bed’ én het verbeteren van

de kwaliteit van leven van ouderen,

chronisch zieken en hun omgeving.

Hiervoor worden proeftuinen Zorg &

techniek in Delftse woonwijken gebruikt,

waar ontwikkelaars en eindgebruikers

bepalen of een goed idee werkelijk een

praktische oplossing is. Dit komt direct

ten goede aan de kwaliteit van leven van

de burgers en de economie van Delft en

omstreken. Bovendien maken techno-

logische innovaties de zorgsector een

aantrekkelijke sector om in te werken.

In Delft lossen we medische, maatschap-

pelijke en economische problemen van

de toekomst op. Dat doen we door het

stimuleren van netwerken en het verbin-

den van patiëntvraag aan bedrijven die

actief zijn op het gebied van (technolo-

gische) zorginnovaties. Dit leidt tot

kansrijke innovatieve producten, diensten

of processen die in de nationale en

inter nationale zorgmarkt kunnen worden

toegepast.

2 . 3

P R O E F

T U I N

V O O R M E

D I S C H E

T E C H N O

L O G I E

E N

Z O R G I N

N O V A T I E/

De vergrijzing zal in de komende decennia wereldwijd fors toenemen. Dit is te danken aan de welvaart en verbetering van hygiëne en genees-kunde. Hiermee zal de zorgvraag in Europa, China en de VS exorbitant stijgen. De kans bestaat dat ouderen en chronisch zieken de dupe worden van een tekort aan personeel dat de nodige zorg kan leveren.

Zorg vraagt om radicale

veranderingen

/

In Nederland zal de zorgvraag de komende

15 jaar met zeker 40% stijgen en het

aanbod van personeel met 5% dalen. In

landen als China, Italië en Spanje lopen

vraag en aanbod nog veel sterker uiteen.

Zonder maatregelen zal de toegankelijk-

heid, kwaliteit en veiligheid van de zorg

achteruitgaan. Daarom zijn er radicale

veranderingen noodzakelijk om de

beschikbaarheid van zorg te waarborgen.

Bovendien creëert deze ontwikkeling

enorme internationale kansen voor

bedrijven die hier slim op in weten te

spelen. Deze kansen zijn te vinden nieuwe

methodes en technieken om mensen te

genezen (cure) en in de zorg (care).

Delft zet in op technologische innovaties in de cure en care.

In de groeimarkt van medische techno-

logie heeft de TU Delft een internationale

kennispositie. De TU Delft ontwikkelt

/ 15 /

3 .

S L E U T E L

P R O J E C T/

Holland PTC -

Behandelcentrum voor

protonentherapie

/

Steeds meer mensen worden geconfron-

teerd met kanker. Velen van hen hebben

radiotherapie nodig om de kankercellen te

vernietigen en zo de tumor te bestrijden.

In Nederland ontbreekt een kliniek waar

de nieuwe generatie radiotherapie wordt

toegepast: de protonentherapie.

Het Erasmus MC, LUMC en TU Delft

ontwikkelen in Delft het eerste behandel-

centrum voor protonentherapie in

Nederland: Holland Particle Therapy

Centre (Holland PTC). Zo’n 800 tot

1000 patiënten per jaar zullen er poli-

klinisch behandeld worden. Behalve het

bieden van uitstekende patiëntenzorg zal

Holland PTC ook onderwijs verzorgen

en ruimte bieden aan baanbrekend

wetenschappelijk onderzoek. Zo draagt

het centrum bij aan toekomstige door-

braken in de strijd tegen kanker.

REALISATIE

TERMIJN/

Trekker

Partners

Totale investering

Verwachte locatie

2015/

TU Delft

Erasmus MC, LUMC

100 miljoen

TechnopolisDe TU Delft ontwikkelt technologieën voor onder andere röntgen-, CT- en MRI-apparatuur. (Medical Delta)

/ 16 /

Sterk cluster bedrijven en

opleidingen

/

Binnen Nederland ligt het zwaartepunt

van de creatieve industrie in de regio’s

Amsterdam-Utrecht, Arnhem, Eindhoven

en Rotterdam-Delft. De regio Rotterdam-

Delft heeft een uniek cluster ontwerp-

bureaus waarvan vele met een internationale

reputatie, zoals Mecanoo, OMA, MVRDV,

FLEX/the innovationlab en Fabrique.

Daarnaast zit er in Delft een groot cluster

creatieve ICT-bureaus en technische

ontwerpbureaus. Samen met Den Haag en

Rotterdam heeft Delft het grootste cluster

ontwerpopleidingen van Nederland – in

totaal zeven hbo- en wo-opleidingen. De

twee Delftse ontwerpfaculteiten Bouwkunde

en Industrieel Ontwerpen vormen hiervan

de (inter-)nationale top met respectievelijk

3300 en 2300 studenten. In Delft is de

creatieve industrie goed georganiseerd in

Delft Design, de ICT-kring en Technet. De

samenwerking tussen kennisinstellingen,

bedrijven en overheid wordt steeds sterker.

Delft verbindt design aan tech-nologie en vergroot daarmee het innovatief vermogen van Nederland.

Delft zet in op versterking van de cross-

over tussen design en technologie. Dat

doet ze door creatieve talenten meer aan

zich te binden, hun innovatieve kwalifi ca-

ties te versterken en R&D-faciliteiten uit te

breiden. Daarmee wil Delft een bijdrage

leveren aan de versterking van de rol van

de creatieve industrie als hefboom voor

technologische innovatie.

2 . 4

B R O E D

P L A A T S

V O O R

D E S I G N

D R I V E N

I N N O V A

T I O N/

Grote maatschappelijke vraagstukken van klimaat, energie en vergrijzing vereisen veel creativiteit om onortho-doxe oplossingen te vinden, meestal op het snijvlak van diverse vakgebieden. De creatieve disciplines van TU faculteiten Bouwkunde en Industrieel Ontwerpen hebben de potentie om samen met informatica en andere technische disciplines integrale cross- sectorale oplossingen te genereren. Integrale oplossingen die de gebruiker centraal stellen, de zogenaamde ‘design driven innovation’ is één van de centrale thema’s waar de Europese Unie op inzet. Delft onderschrijft dat en zet de creatieve industrie in als hefboom voor technologische innovaties in allerlei sectoren.

De meest creatieve economie

van Europa

/

De creatieve industrie in Nederland is een

jonge dynamische sector die in korte tijd is

uitgegroeid tot topsector. De sector vervult

een voortrekkersrol bij het versterken van

het innoverend vermogen van Nederland.

Het topteam creatieve industrie heeft

als ambitie geformuleerd dat Nederland

in 2020 de meest creatieve economie van

Europa heeft. Essentieel is dat hiervoor de

verbindingen worden gelegd met de andere

topsectoren.

Creatieve industrie als hefboom voor technologische innovaties.

/ 17 /

4 .

S L E U T E L

P R O J E C T/

Design & Technology

Solutions Lab Delft

/

Afstudeerders en jonge alumni die graag

willen ondernemen moeten zich vaar-

digheden eigen maken op het gebied van

integrale en gebruikersgerichte oplossingen

voor complexe vraagstukken uit bedrijf-

sleven en maatschappij. Om deze vaar-

digheden verder te vergroten wordt door de

TU Delft, Haagse Hogeschool en Inhol-

land de haalbaarheid onderzocht van een

nieuwe pre-incubator: het Design &

Technology Solutions Lab Delft. In een

attractieve werkplaats-setting worden door

multidisciplinaire teams van studenten en

jong-afgestudeerden geïntegreerde

innovatieve producten en diensten

ontwikkeld met de bedoeling die ook

commercieel uit te nutten: ofwel door

inbreng in bestaande bedrijven of door

oprichting van een nieuw bedrijf. De

ambitie is ook bestaande “taaie” proble-

men aan te pakken waar tot nu toe geen

basis voor is om ze op te lossen en nieuwe

businessmodellen te ontwikkelen voor

de toekomst van de creatieve industrie.

Onderdeel van het concept maken

ook uit een programmabureau en project-

makelaars.

REALISATIE

TERMIJN/

Trekker

Partners

Totale investering

2013/

TU Delft

INholland, Haagse Hogeschool, ROC Mondriaan, Delft Design en Gemeente Delft

2 miljoenNieuwe business modellen ontwikkelen voor de toekomst van de creatieve industrie. (Braaksma en Roos Architectenbureau)

/ 18 /

/

Wat maakt de technologische inno-vatiecampus Delft compleet? Niet alleen bedrijfsgebouwen en laboratoria maken een campus. Een campus van economisch belang is goed bereikbaar, biedt onderwijs in alle soorten en maten en is bovenal een fi jne plek om te werken en te wonen. Delft is onder-weg naar een complete biotoop voor werken, onderzoeken, wonen en recreëren.

3 .

D E

T E C H N O

L O G I S C H E

I N N O

V A T I E

C A M P U S

D E L F T

/ 19 /

Positie Technologische innovatiecampus Delft

/ 20 /

Toepassen van strategieën voor slim werken, slim reizen en beter benutten van bestaande infrastructuur. (Ephicas)

Bereikbaarheid Delft

Alle ervaringen die hier worden opgedaan

worden later geëxporteerd naar andere,

vergelijkbare regio’s.

Deze regio is een proeftuin. Kennis die we hier op doen wordt geëxporteerd naar vergelijkbare regio’s.

Delft levert in deze samenwerking de

kennis. De Delftse cluster kennis-

instellingen bestaat uit TU Delft, TNO,

Rijkswaterstaat, Connect/ ITS-Nederland

en de TRAIL onderzoeksschool. Deze

leveren bijdragen aan innovatieve

oplossingen voor duurzaam stedelijk

vervoer, duurzaam vervoer over water en

de A15 als ‘ Sustainable highway of the

future’. Innovatieve bedrijven als Ephicas

en Epyon Power werken dagelijks aan

nieuwe technologieën om transport en

mobiliteit duurzamer te maken.

Slim werken, slim reizen

en beter benutten

/

Voor de bereikbaarheid van de eigen

technologische innovatiecampus investeert

Delft in een combinatie van veel kleine

ingrepen in de infrastructuur en de

toepassing van strategieën van slim

werken, slim reizen en beter benutten

van bestaande infrastructuur.

Kenniswerkers hebben een boven-

gemiddelde voorkeur voor de fi ets en het

openbaar vervoer. Delft investeert dan ook

samen met Stadsgewest Haaglanden en de

Provincie Zuid-Holland in een fi jnmazig

fi etsroutenet, een tram naar de techno-

logische innovatiecampus en optimale

aansluiting op de treinstations. Verder is

aandacht voor het oplossen van een aantal

autoknelpunten. Voor een voorspoedige

ontwikkeling van de kenniseconomie in de

regio is het viersporig maken van het spoor

Delft-Zuid - Rotterdam voor de verdere

toekomst van groot belang.

3 . 1

D E L F T

D U U R

Z A A M

B E R E I K

B A A R/

Delft staat op twee manieren voor duurzame bereikbaarheid. Delft is kenniscentrum op het gebied van bereikbaarheid en transport en past de kennis toe om de eigen bereik-baarheid en die van de regio zeker te stellen. Zo wordt de Technologische inno vatie campus Delft kraam -kamer en proeftuin voor innovaties in duur zame bereikbaarheid.

Bereikbaarheid is een

belang rijke vestigings-

voorwaarde voor bedrijven

/

De bereikbaarheid van stedelijke gebieden

en de ontsluiting van logistieke concentra-

tiepunten, zoals mainports zijn van cruciaal

belang voor de economische en maat-

schappelijke ontwikkeling. Effi ciënte en

fl exibele mobiliteit en logistiek zijn duur-

zaam, toekomstbestendig en belangrijke

vestigingsvoorwaarden voor het bedrijfs-

leven en kenniswerkers. Wereldwijd staan

vooraanstaande economische regio’s voor

deze uitdaging.

Delft is kraamkamer en proef-tuin voor slimme en duurzame mobiliteit.

De metropoolregio met de Rotterdamse

haven als logistiek knooppunt is er hier een

van. Verschuiving van transport over de

weg richting rail en binnenvaart gaat hier

ruimte aan geven. Bedrijfsleven, overheid

en kennisinstellingen in Rotterdam en

Delft werken samen om de bereikbaarheid

van de regio te bevorderen door het

verbeteren en effectiever maken van de

distributie en doorstroming. Ook wordt

er gewerkt aan het verbeteren van de

luchtkwaliteit door de uitstoot van CO2,

NOx en fi jnstof verder terug te dringen

met behulp van schonere brandstof. De

regio fungeert daarbij zelf als proeftuin.

Treinsta

Tramlijn 1

Rijksweg A4

/ 21 /

Rotterdam

5 .

S L E U T E L

P R O J E C T/

Poort van Delft, slim en

duurzaam goed bereikbaar

/

Het sleutelproject op het gebied van

duurzame bereikbaarheid is het project

POORT. In een publiek private samen-

werking (PPS) slaan kennisinstellingen,

bedrijven en gemeente de handen ineen

om Delft duurzaam bereikbaar te maken

voor zowel werknemers als bezoekers.

Slim werken, slim reizen en beter benutten

wordt het devies. Als onderdeel van deze

samenwerking worden diverse projecten

opgestart. In het project POORT staat

de realisatie van slimme en duurzame

bereikbaarheidsoplossingen centraal, zoals

nieuwe vormen van (semi-)openbaar

vervoer en P&R plus faciliteiten. Het

realiseren van een multimodaal transfe-

rium, waar mensen kunnen overstappen

en goederen kunnen worden overgeladen

van auto naar tram, trein of fi ets is een

voorbeeld van een P&R plus faciliteit.

REALISATIE

TERMIJN/

Trekker

Partners

Totale investering

2013/

PPS POORT (voorlopig bestaand uit vier Cleantechpartners, TNO, TU Delft, Gemeente en van Gansewinkel)

TNO, TU Delft, Gemeente, van Gansewinkel, Haaglanden, aan te vullen met MKB en overige werkgevers in Delft

25 miljoen

tion

Treinstation

Afslag Delft-Zuid

Spoor

Tramlijn 19

Rijksweg A13

/ 22 /

Mbo

/

Delft realiseert een compleet technisch

onderwijsaanbod op alle niveaus. Niet

alleen op hbo en universitair niveau wordt

technische geschoold personeel gevraagd.

Juist in de uitvoering zijn goed geschoolde

mensen belangrijk. Daarom zijn nieuwe

mbo opleidingen technologie daarvoor in

ontwikkeling. Deze opleidingen worden

gevestigd op de university campus en zijn

speciaal toegesneden op behoeften van de

regionale clusters innovatieve bedrijven

in de clean tech, Greenport en medische

technologie.

Techniek studeren van voorgezet onderwijs tot PhD.

Voortgezet onderwijs

/

Delft investeert verder in nieuwe oplei-

dingen in het vmbo die aansluiten op het

nieuwe mbo. In combinatie met techniek-

gericht havo en vwo zorgt Delft voor

optimale aansluiting voor leerlingen naar

alle vormen van middelbaar en hoger

technisch onderwijs.

Studenten worden optimaal voorbereid op toekomstig ondernemerschap.

Arbeidsmarkt

/

Delft voert een activerend arbeidsmarkt-

beleid om de vraag van technisch innova-

tieve bedrijven optimaal te laten aansluiten

op het aanbod, ook van lager opgeleiden.

Functiedifferentiatie, werk-leerplekken,

scholing, onderwijs en facilitering van

werkgevers door het Nieuwe Werkbedrijf

behoren daarbij tot de instrumenten. Delft

doet daarbij ook een beroep op maatschap-

pelijk verantwoord ondernemerschap

gericht op social return bijvoorbeeld in

de vorm van stage- of leerplekken.

3 . 2

D E L F T

L E V E R T

T O P

T E C H N O

L O G E N

O P A L L E

N I V E A U S/

Delft staat in binnen- en buitenland in de eerste plaats bekend om de Technische Universiteit Delft. Maar er is meer. Op de universiteitscampus zijn twee hogescholen gevestigd met hun tech-nische opleidingen en daar komt binnenkort een nieuwe mbo opleiding technologie bij. Daarmee beantwoordt Delft de vraag naar uitvoerend tech-nisch talent van de bedrijven in de Clean Tech Delta, Medical Delta en de Greenport. En Delft zorgt met vernieu-wend technisch voortgezet onderwijs voor een optimale aansluiting voor scholieren naar het hoger technisch onderwijs.

Hbo en wo

/

De TU Delft, de Haagse Hogeschool en

Hogeschool Inholland investeren continu

in onderwijsvernieuwingen, top faciliteiten

en up-to-date gebouwen. Zo zorgen zij

ervoor dat het hoge onderwijsniveau op

peil blijft en nog verder verbetert. De

groeiende samenwerking tussen TU Delft

en de hbo opleidingen krijgt onder meer

gestalte in diverse nieuwe Living Labs.

Hierin werken studenten van alle niveaus

in communities samen aan techno -

logische oplossingen van maatschappelijke

problemen. Zo worden de studenten

optimaal voorbereid op toekomstig

ondernemerschap. luchtkwaliteit door de

uitstoot van CO2, NOx en fi jnstof verder

terug te dringen met behulp van schonere

brandstof. De regio fungeert daarbij

zelf als proeftuin. Alle ervaringen die hier

worden opgedaan worden later geëxpor-

teerd naar andere, vergelijkbare regio’s.

/ 23 /

6 .

S L E U T E L

P R O J E C T/

Vernieuwend Mbo-technologie

/

De groei van de innovatieve bedrijven-

clusters Clean Tech Delta, Medical Delta

en de Greenport leidt tot een groeiende

vraag naar technici op mbo-niveau. Uit

onderzoek is gebleken dat er in Haaglanden

en Delft potentieel veel meer leerlingen

zijn voor techniekopleidingen, dan er nu

op de bestaande mbo opleidingen zitten.

De gunstige beroepsperspectieven kunnen

een nieuwe doelgroep jongeren uit de

regio interesseren voor deze opleidingen

en bedrijfssectoren. ROC Mondriaan,

het Wellantcollege en de gemeente Delft

werken eraan de nieuwe opleidingen

in 2014 te laten starten op de university

campus.

REALISATIE

TERMIJN/

Trekker

Partners

Totale investering

2014/

Wellantcollege & Mondriaan College

Gemeente Delft, Haagse Hogeschool, Hogeschool InHolland, TU Delft

10 miljoenDelft zorgt dat het hoge onderwijsniveau op peil blijft en nog verder verbetert. (TU Delft)

/ 24 /

voorzieningen beschikbaar voor techno-

logische bedrijven. Voor de startende

technologische bedrij ven zijn er naast

de incubator YES!Delft met intensieve

begeleiding en laborato riumvoorzieningen

diverse andere gebouwen beschikbaar. Het

succes van YES!Delft leidt er toe dat veel

door groeiende technologische bedrijven

op zoek zijn naar andere bedrijfsruimten,

veelal met laboratoriumvoorzieningen.

De nabijheid van de incubator is voor

deze groeiende bedrijven belangrijk.

Omdat de markt niet in die specifi eke

behoeftes voorziet investeren de TU en

de gemeente hierin.

Voor ieder bedrijf in elke fase is er een goede plek in Delft te vinden.

Creatieve bedrijven

/

Voor creatieve bedrijven zijn sfeer en

uitstraling van gebouwen, uitwisseling

en ontmoeting belangrijk. De meeste

creatieve bedrijven voelen zich het meest

thuis in het creatieve milieu van de

binnenstad, de wijk TU-Noord en

Schieoevers. Hier is inmiddels een divers

aanbod gerealiseerd en in voorbereiding.

De gemeente Delft schept continu

voldoende gedifferentieerd aanbod voor

deze bedrijven en bekijkt daarbij steeds

nieuwe kansen voor mogelijkheden van

bedrijfshuisvesting in leegkomende

gebouwen. Een goed voorbeeld hier van is

het oude zusterhuis van het voormalig

ziekenhuis in Delft. Dat wordt verbouwd

tot bedrijfsverzamelgebouw.

Kennisinstituten

/

Voor kennisinstituten zijn meerdere

milieus aantrekkelijk: de university campus

en Technopolis, als er behoefte is aan

nauwe contacten met de TU Delft, TNO

of Deltares. Voor instituten die hechten

aan de nabijheid van een OV-knooppunt

biedt de Spoorzone aantrekkelijke

mogelijkheden.

Delft biedt alle categorieën bedrijven

voldoende aanbod aan bedrijfsruimte,

behalve aan de categorie doorgroeiende

technologische bedrijven en bedrijven

met behoefte aan laboratorium -

voor zieningen. Daar wordt op zo kort

mogelijke termijn in voorzien.

3 . 3

R U I M T E

O M T E

O N D E R

N E M E N/

Voor kennisintensieve bedrijven en instellingen heeft Delft een breed aanbod van locaties en bedrijfs-verzamelgebouwen. Van starters tot volwassen bedrijven, van hoogtechno-logische tot creatieve ondernemers en ook voor kennisinstellingen. Delft biedt vier verschillende vestigingsmilieus.

1 Creative city: een mengeling van

kleine bedrijfjes, ateliers en studenten

huis vesting in de historische setting

van de binnenstad, in de statige oude

TU-gebouwen met groene binnen-

hoven aan de rand van het centrum

en in de industriële hallen langs de

Schieoevers.

2 University campus: het kerngebied

van de TU campus met de onderwijsge-

bouwen, aula, laboratoria, bibliotheek,

(sport)voorzieningen voor (inter-

nationale) studenten, met daar omheen

een aantal kennisinstituten.

3 Science park: Delft heeft twee science

parks waar volop ruimte is voor kleine

tot grote R&D-bedrijven in een groene

setting: Technopolis in het zuiden

en het industriële biotechpark op het

DSM-terrein in het noorden.

4 City centre: Het centrummilieu van de

Spoorzone in de nabijheid van station

Delft Centraal en de binnenstad.

Een divers aanbod voor bedrijven op verschillende plekken in de stad.

Delft mikt op drie doelgroepen: techno-

logisch georiënteerde bedrijven, creatieve

bedrijven en kennisinstituten. Voor elk van

deze categorieën is in elke fase van hun

ontwikkeling ruimte beschikbaar.

Technologische bedrijven

/

Voor technologische bedrijven is nabijheid

van collega-bedrijven en de TU Delft van

belang: de scienceparks Technopolis en

Biotechpark DSM bieden dit. Hier is nog

ruimte voor nieuwbouw. In de bedrijfs-

verzamelgebouwen zijn specifi eke

Vestigingsmilieus Delft

Science Park Technopolis: dichtbij collega-bedrijven en de TU Delft.(Science Port Holland)

Science Park

/ 25 /

7 .

S L E U T E L

P R O J E C T/

Doorstroomgebouwen

YES! en DEP

/

In de incubator YES!Delft zijn in 6 jaar tijd

meer dan 100 bedrijven gestart. Een groot

aantal daarvan is inmiddels YES! ontgroeid.

Om ze voor Delft te behouden en de vaak

heel belangrijke relatie met collega-bedrij-

ven en de TU in stand te houden is goede

huisvesting “om de hoek” nodig. Goede

huisvesting betekent in dit geval bedrijfs-

verzamelgebouwen met laboratoriumfacili-

teiten. Twee projecten staan hiervoor op

stapel in Technopolis: het DEP-gebouw

met speciale faciliteiten voor biotech-

bedrijven en het YES!doorstroomgebouw

voor de overige bedrijven waaronder een

cluster medisch technologische bedrijven.

REALISATIE

TERMIJN/

Trekker

Partners

Totale investering

Verwachte locatie

2013/

TU Delft en Cepezed Projects

Provincie Zuid-Holland, Gemeente Delft

20 miljoen

Technopolis

Creative City

University Campus

Science ParkIndustrial zone

/ 26 /

En voor wie dicht bij de universiteits-

campus wil wonen is naast de campus een

nieuwe wijk in de maak met apparte -

menten en eengezinswoningen. De nieuwe

wijk heeft een stedelijke uitstraling, wordt

omringd door water en doorsneden

door een park.

Studentenkamers worden doorlopend gebouwd.

Voor studenten wordt in Delft door-

lopend het aantal woningen uitgebreid.

Op de university campus worden de

meeste studentenwoningen gebouwd.

Tot 2023 is het de ambitie 5000 nieuwe

studentenwoningen te realiseren. In

2011 werd al een nieuwe woontoren met

kamers en zelfstandige eenheden voor

400 studenten gebouwd. In datzelfde

jaar werd een voormalig TU-gebouw –

nu een momument – verbouwd tot

studentencomplex.

3 . 4

E E N

H E L E

L O O P

B A A N

W O N E N

I N

D E L F T

E N O M

G E V I N G/

Lekker wonen in de stad waar je studeert of werkt is belangrijk. Bij iedere carrièrestap horen andere behoeften op het gebied van uitgaan, recreatie en wonen. Delft is een compacte stad met een gezellige oude binnenstad waar altijd genoeg te beleven is. Talloze horecagelegen-heiden, culturele instellingen, sportverenigingen en een mooie groene omgeving maken van Delft een fi jne stad om in te leven. En binnen een straal van 15 km kun je kiezen uit een scala aan woonmilieus: van heel stedelijk tot wonen in het groen. Via snelle routes per fi ets, OV en auto ben je zo in Delft.

Nieuwe woonwijken in

aantocht

/

Kenniswerkers, onderzoekers en mede-

werkers van universiteit en hogescholen,

medewerkers van kennisinstellingen en

hightech bedrijven hebben ieder hun eigen

woonwensen. Naast het bestaande aanbod

van woningen in het historische centrum

en de wijken daar omheen ontstaat in het

hart van de stad in de Spoorzone – boven

de spoortunnel die nu wordt aangelegd –

letterlijk nieuwe ruimte voor wonen in

het centrum van de stad. Aan de rand van

de stad bouwt Delft de nieuwe wijk

Harnaschpolder.

Studentenkamers, appartementen en eengezinswoningen.

/ 27 /

8 .

S L E U T E L

P R O J E C T/

5000 studentenwoningen

/

Zorgen voor meer studentenwoningen is

één van de grootste prioriteiten voor de

korte termijn. Studenten die graag in Delft

willen wonen moeten een plek krijgen.

Op dit moment is er te weinig woonruimte

voor studenten. Tot 2014 komen er daarom

2200 woningen bij en tot 2023 zijn dat er

zelfs 5000. Het grootste aantal studenten-

woningen wordt in en rond de university-

campus gebouwd. Delft streeft naar een

gevarieerd aanbod: van goedkoop naar

duur, met mogelijkheden om alleen of

samen te wonen, in de stad of in de

campus, voor kortere of langere tijd.

REALISATIE

TERMIJN/

Trekker

Partners

Verwachte locatie

2023/

O.a. DUWO, Ontwikkel-combinatie Watertuinen, Vorm Ontwikkeling

Partners Gemeente Delft, Haagse Hogeschool, Hogeschool InHolland, TU Delft

Hele stad, met nadruk op de universiteitcampusIn 2011 is een nieuwe woontoren met 400 studentenwoningen

gebouwd. (Heleen Bothof)

/ 28 /

als icoon van duurzame energie. Ook

de Energy Wall – een geluidswal waarin

zonnepanelen en een afvanginstallatie voor

fi jnstof – is een voorbeeld van een duur-

zaamheidproject met een grote impact

voor Delft. Onderzoekers van de TU Delft

en het bedrijfsleven ontwikkelen hiervoor

nieuwe concepten voor het gebruik van

wind- en zonne-energie en het hergebruik

van afvalwater. Deze gaan toegepast en

uitgetest worden in een realistische

werkomgeving in een Green Village op

de campus.

Green Campus: werken aan duurzaamheidsprojecten.

Groen en water

/

Naast duurzaam bouwen is ook in de

inrichting van de buitenruimte veel winst

te halen. Delft heeft een manier gevonden

om alle wensen en noodzakelijke ingre -

pen op het gebied van groen en water

inzichtelijk te maken. Overheden, grond-

eigenaren, ontwikkelaars en bewoners

werken hier samen aan het realiseren

van een groene en waterrijke campus.

Wensen en ingrepen voor groen en water inzichtelijk.

Met zoveel nieuwe ontwikkelingen en

dichte bebouwing is meer groen en

water nodig. Er worden nieuwe plekken

gecreëerd om water te bergen. Om te

zorgen voor een goede waterkwaliteit

worden rioleringen afgekoppeld en

natuurvriendelijke oevers aangelegd.

Extra groen op de campus draagt bij aan

gezondheid, luchtkwaliteit, een prettige

werk- en leefomgeving en arbeids-

productiviteit.

3 . 5

E E N

D U U R

Z A M E ,

G R O E N E

E N

W A T E R

R I J K E

C A M P U S/

Nieuwe bedrijven, studentenwoningen en voorzieningen op de university campus vragen om een een duurzaam ingerichte, groene campus. Een plek waar mensen prettig wonen, leven, recreëren en werken. Duurzaam wil zeggen: energieneutraal, klimaatbes-tendig en met een juiste waterbalans.

Duurzaam bouwen en

energiegebruik

/

Duurzame gebouwen en een goed

energiebeheer zijn voorwaarde voor een

energieneutrale campus. Bij renovatie

en nieuwbouwprojecten worden zo veel

mogelijk duurzaamheidsmaatregelen

genomen. De TU Delft werkt de komende

jaren aan het terugdringen van energiege-

bruik door onder meer warmte-koude

opslag en duurzame koel- en verwarmings-

technieken. Waar onderzoeksprojecten

naar alternatieve energiebronnen hand in

hand kunnen gaan met de bedrijfsvoering

op energiegebied wordt gestreefd naar

toepassing van innovatieve technieken als

geothermie, zonne-energie, windenergie

en bijvoorbeeld groene daken in de

projecten.

Prettig wonen, leven, recreëren en werken.

Onder de noemer “green campus” werkt

de TU samen met verschillende onder-

nemers aan duurzaamheidsprojecten.

Voorbeeld hiervan is het project Energy

Gateway – een windturbine geïntegreerd

met zonnepanelen en bezoekerscentrum,

/ 29 /

9 .

S L E U T E L

P R O J E C T/

Projectenprogramma

groen-blauw

/

Om te voldoen aan de wateropgave in

de innovatiecampus wordt nieuw water

toegevoegd, wordt de waterstructuur in

het gebied verbeterd en wordt het water-

systeem door een aantal maatregelen

effectiever benut. Om te voldoen aan de

groenopgave wordt de aanwezige groene

structuur versterkt door missende delen

aan te vullen, nieuwe verbindingen te

maken, nieuwe parken aan te leggen en

bestaande groengebieden te verbeteren.

Door structuren binnen het gebied te

verbeteren en ze goed te verbinden met

de groene gebieden rond de stad wordt

ook de kwaliteit van de regionale groen-

en waterstructuren beter. Samen met

ontwikkelende partijen is afgesproken dat

groene en blauwe maatregelen hand in

hand gaan met bouwwerkzaamheden als

er sprake is van nieuwbouw en grote

reno vaties. Ook wordt aandacht gegeven

aan tijdelijk groen. Op locaties waar niet

wordt gebouwd worden kansen gegrepen

om de ecologie en de leefomgevings-

kwaliteit te versterken met tijdelijk groen.

De campus is een experimenteerruimte

voor water: er worden showcases en

proeftuinen gemaakt voor innovatieve,

experimentele oplossingen voor water-

berging.

REALISATIE

TERMIJN/

Trekker

Partners

Totale investering

Verwachte locatie

2012 e.v./

Gemeente Delft

TU Delft, Gemeente, Hoogheemraadschap van Delfl and, belangen-vereniging TU-Noord, DUWO, Ontwikkel-combinatie Watertuinen

17 miljoen

Hele stad, met nadruk op de universiteitcampusMet zoveel nieuwe ontwikkelingen en dichte bebouwing is meer groen en

water nodig.(Heleen Bothof)

/ 30 /

Building tommorow’s leading fi rms. (YES!Delft)

/ 31 /

Tam TamP. Manuel

Directeur

Mecanoo architectenir. F.M.J. Houben

Directeur

Vereniging Delft Designir. H. Bothof

Voorzitter

Met speciale dank aan

/

Paul Althuis

Jan Bloemberg

Thijs Boekhoff

Heleen Bothof

Annet van der Elst

Ronald de Groot

Nick Guldemond

Aletta Hekker

Wilbert Hoondert

Michiel Jak

Roel Kamerling

Lodewijk Lacroix

Job Nijs

Bob van der Nol

Robert Schneider

Maartje Scholten

Bert Sprong

Anja Stokkers

Willem Trommels

Marco Waas

Colofon

/

RedactieJan Roelf Sikkens en

Annelies Gras (eindredactie),

Gemeente Delft

Vormgeving DesignDesk, Rotterdam

Druk Veenman+, Rotterdam

Ontwikkeling Stadsstijl Studio Dumbar, Rotterdam

Website www.delft.nl/tic

Twitter www.twitter.com/ticdelft

D I T

D O C U

M E N T

W O R D T

G E D R A

G E N

D O O R/

Technische Universiteit Delftdrs. P.M.M. Rullman

lid College van Bestuur

DSM DelftF.P.M. Teeuwisse Msc, MBA

Directeur

TNOir. J.H.J. Mengelers

Voorzitter Raad van Bestuur

Deltaresir. A.H.J. Baaijen

Algemeen Directeur

Unesco-IHEJ.L.G. de Schutter Msc

Adjunct Directeur

Gemeente Delft ir. P. L. Guldemond

Wethouder van Delft

Hoogheemraadschap van Delfl andmr. M.A.P. van Haersma Buma

Dijkgraaf

Provincie Zuid-Hollanddrs. G. Veldhuijzen

Gedeputeerde

Haagse Hogeschooldr. M.S. Menendez

lid College van Bestuur

Hogeschool InhollandD. Terpstra

Voorzitter College van Bestuur

Reinier de Graaf Groepdr. J. van den Heuvel

Voorzitter Raad van Bestuur

/ 1 /

Windturbine als icoon en entree van de Technologische innovatiecampus Delft. (SHAU architects, Rotterdam )