TECHNISCH DUIKEN: ZINVOLusers.telenet.be/safe-diving/teknik.pdf · Wie meer wenst te weten kan als...

TECHNISCH DUIKEN: ZINVOL ?

Tekst en logo’s zijn auteursrechterlijk beschermd. Auteur: Xavier Merlin Wie graag ongeschonden wrakken als duiker bezoekt heeft maar weinig keus meer. Ofwel gaat het om wrakken die nog niet bezocht zijn (de dag van vandaag met alle zoektechnologische middelen voorhanden doorgaans een unicum).ofwel gaat het om wrakken die dieper liggen en beduidend riscovoller zijn om te beduiken, zeker als er met gewone perslucht gedoken wordt. De investering is niet min: een vrij dure uitrusting en opleidingen zijn noodzakelijk om ermee te beginnen. Daartegenover staat dat men risicovollere duiken met een beduidend grotere safety margin met succes kan doen en men een vrij grote voldoening krijgt. Wie meer wenst te weten kan als smaakmaker de hierbijgevoegde brochure van Pim van der Horst eens lezen. Laat deze kopij ter inzage voor anderen, een online kopij kan (gratis) gedownload worden via de webstek www.tekdiving.nl Wie nog vragen heeft of informatie wenst kan steeds bij mij terecht (email [email protected]) of op de website www.ping.be/safe-diving , die binnenkort een nederlandstalige menustructuur zal krijgen. Op deze website is trouwens ook interessante informatie voorhanden betreffende recreatieduiken. Voor technische duikopleidingen in Belgie zie http://www.iantdbenelux.com Xavier Merlin Project Safe Diving Technical EANx , trimix en cave diver

Tek duiken: een stap verder in de duiksport

© 2000 Pim van der Horst, PTD (Pims Tek Diving) www.tekdiving.nl 2

Dit boekje is gratis. Maar wel beschermd onder het copyright!!!

2000, EERSTE DRUK

InhoudINLEIDING....................................................................................................................................... 4

DE STAP NAAR TEK DUIKEN....................................................................................................... 6DE UITDAGING................................................................................................................................ 6DE KOSTEN .................................................................................................................................... 6

DE “TEK”NIEK ............................................................................................................................... 7DE GASSEN.................................................................................................................................... 7

Zuurstof en stikstof ................................................................................................................... 7Koolstof dioxide (CO2) ............................................................................................................. 8Nitrox ........................................................................................................................................ 8Trimix........................................................................................................................................ 8Heliox........................................................................................................................................ 8Overig ....................................................................................................................................... 8Norm/hyper/hypoxic ................................................................................................................. 8Decogassen.............................................................................................................................. 9Zuurstofvergiftiging................................................................................................................... 9Partiele druk (de gaswet van Dalton) ....................................................................................... 9Dalton’s driehoek.................................................................................................................... 10EAD ........................................................................................................................................ 10

REBREATHERS ........................................................................................................................... 11

DE OPLEIDINGEN: HOE WORD IK EEN TEKKIE?.................................................................... 13

RISICOMANAGEMENT ................................................................................................................ 15EEN AANTAL VOORBEELDEN: ......................................................................................................... 15

DE MATERIALEN ......................................................................................................................... 16STROOMLIJNEN ............................................................................................................................ 16REDUNDANTIE.............................................................................................................................. 17FLESSEN EN KRANEN.................................................................................................................... 17AUTOMATEN EN MANOMETERS ...................................................................................................... 19HET TRIMVEST OFTEWEL HET BUOYANCY CONTROL DEVICE (BCD) ................................................ 20LOOD........................................................................................................................................... 20PAKKEN ....................................................................................................................................... 20VINNEN........................................................................................................................................ 21BRILLEN....................................................................................................................................... 21COMPUTERS ................................................................................................................................ 22LAMPEN....................................................................................................................................... 22SCOOTERS................................................................................................................................... 23MESSEN/CUTTERS........................................................................................................................ 23REELS EN BALLONNEN .................................................................................................................. 23KLEURTJES .................................................................................................................................. 24DIVERSEN (LUIERS, ..) .................................................................................................................. 24

MEDISCHE ASPECTEN VAN HET TEK DUIKEN. ...................................................................... 24



CIRCULATIE SYSTEEM................................................................................................................... 24DECOMPRESSIEZIEKTE (DCS) ...................................................................................................... 25

DE DUIKVAARDIGHEID............................................................................................................... 26VINSLAGEN EN VOORSTUWINGSTECHNIEKEN.................................................................................. 26CONDITIE EN VOEDING.................................................................................................................. 27

Voeding, drinken en medicijnen ............................................................................................. 27Trainingsschema’s ................................................................................................................. 27Ademhalingstechnieken ......................................................................................................... 28

GEESTELIJKE CONDITIE................................................................................................................. 28OEFENING BAART KUNST .............................................................................................................. 28

NAWOORD ................................................................................................................................... 29

ADRESSEN EN LINKS................................................................................................................. 29TRAININGSORGANISATIES VOOR TEK OPLEIDINGEN ........................................................................ 29TEK DUIKSCHOLEN ....................................................................................................................... 29NEDERLANDSE TEK LINKS ............................................................................................................. 29E-MAIL GROUPS............................................................................................................................ 29TEK SHOPS .................................................................................................................................. 29TEK TIJDSCHRIFTEN...................................................................................................................... 29DIVERSEN.................................................................................................................................... 29

DE AUTEUR.................................................................................................................................. 30



Inleiding

Dit boek gaat over Technisch (Tek)Duiken en beoogt antwoord te geven opde volgende vragen.Wat wordt er precies onder Tek duikenverstaan, wat is het leuke eraan en watheb je eraan? Met andere woorden:waarom gaan mensen Tek duiken? Watbezielt de “Tekkie”? Hoe kan ik zelf eenTekkie worden?Het boek is geen handleiding om Tekduiker te worden: hiervoor moet je naarde erkende technische duikorganisaties.

Verwacht ook geen “stoere” verhalen.Tek duiken is een serieuseaangelegenheid. Degenen die met eengrote mond vertellen hoe diep ze welniet geweest zijn, moeten dit boekjemaar meteen aan de kant leggen. Opdat soort mensen zit de Tek wereld niette wachten. Want vroeg of laat lopendeze heren/dames tegen de lamp….

Als PADI, IDD, SSI, BSAC, PDIC, NOBof CMAS duiker ben je een zogenaamderecreationele duiker: iemand die duikenvoor zijn plezier doet in zijn vrije tijd. Degrenzen van het recreationele duikenzijn strikt bepaald door één gegeven.Namelijk: je moet altijd je duik kunnenbeeindigen door een rechtstreekseopstijging (maximaal 18 meter perminuut!) te maken naar de oppervlakte.“Plafonds” zijn voor de recreationeleduiker uit den boze. De technischeduiker zoekt ze juist op. Plafonds zijnbijvoorbeeld interieurs van wrakken,grotten, ijs en verplichtedecompressiestops. Wat wrakken,grotten en ijs betreft maken degenoemde duikorganisaties onder striktecondities uitzonderingen: de afstandnaar de oppervlakte mag bijvoorbeeldnooit meer zijn dan 40 meter en je moetaltijd de uitgang kunnen zien. Wat

decompressiestops betreft zijn deorganisaties onverbiddelijk: het makenvan decompressieduiken isverboden(CMAS en NOB maken hieropeen uitzondering in bepaalde gevallen)!

Naast het recreatieve en het Tek duikenkennen we nog het commerciele duiken.Hierbij moet je denken aan de duikersdie bijvoorbeeld werken op deboorplatformen. Het commerciele duikenvalt buiten de scope van dit boek.

Om technisch duiken mogelijk te makenzonder de veiligheid geweld aan te doenheb je speciale apparatuur nodig. Denkhierbij aan grotere flessen, automatenmet een uitstekende performance (ookop grote diepte), andere luchtmengsels(nitrox, trimix), trimvesten met een hogerliftvermogen (voor je grotere flessen),enzovoorts. De kwaliteit van hetmateriaal moet ook uitstekend zijn,omdat als er iets kapot gaat je de duikniet meteen kunt beeindigen (door demogelijk aanwezige plafonds). Daaromzijn technische duikers vaak redundant:ze hebben van alle noodzakelijkeapparatuur twee uitvoeringen tijdenseen duik bij zich (dubbele automaten,dubbele flessen, dubbele kranen,dubbele lampen, etc.). Bij het Tekduiken krijg je dus onvermijdelijk temaken met materialen: voor veel duikerseen uitdagende bezigheid om alleen almet hun spullen bezig te zijn.

Omdat je vaak langer en dieper duiktheeft dat ook invloed op je lichaam: jezult meer af moeten weten van deeffecten van druk en ademgassen op jelichaam.

Tek duiken stelt je in staat om naarplaatsen te gaan waar nog niet veelduikers je voor zijn geweest: wrakken,grotten en dieper gelegen plekken. Hetgebruik van Nitrox was een belangrijke



stap om ergens langer te kunnen blijven.Het gebruik van Trimix vermindert denarcotische effecten van stikstof.

Maar Tek duiken gaat ook overduikvaardigheid: je zult voor specifiekesituaties bijvoorbeeld anderevoortbeweginsgtechnieken gebruikenzoalsverschillende typen vinslagen.

Een aantal aspecten van het Tek duikenzijn ook overgewaaid naar derecreatieve duiker. Hierboven zijn al de“penetratie-duiken” genoemd: inwrakken (wreck specialty), grotten (cavespecialty) en onder ijs (ice specialty).Maar ook op het gebied van materialenis er het een en ander gebeurd: hetdroogpak (dry suit specialty) heeft zijnintrede gedaan, je kan met eenvolgelaatsmasker leren duiken (full facemask specialty) of diepe duiken lerenmaken (deep dive specialty). Ook zie jerecreatieve duikers met Tek trimvesten(BCD’s) of high performance regulators(ademautomaten).Maar één van de belangrijkstetechnische ontwikkelingen voor hetrecreatief duiken was wel de intrede vanhet Nitrox en in het verlengde daarvande semi closed rebreather. Devoordelen zijn duidelijk: langere duikenbinnen de recreationele limieten (max30 meter) maken zonder in deco tekomen.

Een activiteit die nu nog als “Tek” teboek staat kan na de nodigeontwikkelingen best binnen hetrecreatieve duiken zijn intrede doen.Daarin vervult het Tek duiken eenpioniersrol.

Met Tek duiken maak je dieper kennismet de duiksport. Ook al ga je nietverder door het leven als Tekkie: jeverder verdiepen in het Tek duikenmaakt je ook een betere recreatieveduiker!

Dit boek is geen handleiding om zelf metTek duiken aan de slag te gaan. Eengedegen opleiding is altijd noodzakelijk.Welke mogelijkheden er in Nederlandzijn wordt besproken in een aparthoofdstuk. Een groot gedeelte van het boekbehandelt de verschillende materialenvoor Tek duiken, de medische aspecten,duikplanning en de verschillendegasmengsels waarmee je kunt duiken.Getracht wordt om een ander zo heldermogelijk uiteen te zetten zonder inmoeilijke verhalen te verzanden. Maaraan een aantal formules valt niet teontkomen…

Hier en daar zullen in de tekstmerknamen worden genoemd of opfoto’s en plaatjes staan. Dat is wanneerje het over materialen hebtonvermijdelijk. Het feit dat bepaaldemerken wel of niet genoemd wordenzegt niets over het produkt. En zekerniet dat het boek gesponsord wordt doorhet genoemde of het getoonde merk!

Het boekje beoogt niet volledig te zijn,maar wel een duidelijke eerstekennismaking te zijn met het Tek duikenvoor de geinteresseerde duiker.

Pim van der Horst, duiker



De stap naar Tek duiken

De uitdaging

Als ervaren recreatief duiker ben je vastal eens in aanraking gekomen met eendiepte of een duiktijd buiten derecreative limieten. Je vertrouwt op jeduikcomputer en zolang je je maar aande adviezen van de computer houdt zithet wel goed. Toch bekruipt je eengevoel van onbehagen… Terug op dekant of aan boord van de boot hou jejezelf en je buddy goed in de gaten. Eninderdaad: dat is ook noodzakelijk!

Het duiken houdt niet op bij derecreatieve grenzen: ook daarbuiten valter veel te beleven en te zien. Diepergelegen wrakken vormen eeninteressante uitdaging. Ook hetonderwater leven ziet er op groterediepte anders uit. Kleurstellingenverschillen aanzienlijk. Dat kan eenuitdaging vormen voor de fotograaf envideo filmer die meer willen spelen metlicht. Het verkennen van grotten en het inkaart brengen van grottenstelsels (“gowhere nobody has gone before…”) iseen bij (een nog steeds) kleine groepTek duikers sterk gewaardeerdebezigheid. Nieuwe technieken wordenbedacht om nog langer en nog dieper inde aardkorst te duiken, zoals het gebruikvan rebreathers.Duiken onder ijs krijgt ook steeds meerbeoefenaars: ook hier verschillenlichtinval en onderwaterleven sterk vanandere duikomstandigheden. De intredevan het (betaalbare) droogpak heefthiertoe zeker bijgedragen.

Het Tek duiken stelt eisen aan jeapparatuur, oftewel je materiaalconfiguratie (de Engelsen noemen hethun “kit”). Voor ieder type duik stel jeandere eisen aan je materialen.

Daarnaast speelt persoonlijke voorkeureen belangrijke rol. Kiezen vanmateriaal is altijd een proces van hetafwegen van voor- en nadelen. Hetbezig zijn met je materiaal kan op zich aleen hobby zijn!

De kosten

Tek duiken is niet goedkoop. Deademgassen zijn duurder dan gewoonlucht. 15 liter EAN32 kost bijvoorbeeldtussen de 10 en 15 EUR. Nog duurder isTrimix. Een vulling van een 15 liter kostal gauw 40 EUR. En dan heb je voor dediepe duiken een viertal flessen metverschillende mengsels bij je: rekenmaar uit!Door het gebruik van een rebreather kunje de kosten van de ademgassen sterkbeperken, maar dan moet je wel eersteen rebreather aanschaffen. Eenvolledig gesloten rebreather kost algauw 6000 EUR.Redundantie is voor de Tek duiker eentoverwoord: van al je materiaal heb jetwee uitvoeringen nodig. Dat betekent:minimaal twee flessen (twin sets), tweeeerste trappen, dubbel uitgevoerdtrimvest, twee computers, twee messen,vaak twee duikbrillen, twee lampen enga zo maar door. Over de noodzaak vanredundantie en het opbouwen van eenTek setje wordt later nog dieperingegaan. En natuurlijk kiest de Tekduiker voor kwaliteit. Immers: je levenkan afhangen van je materialen.Daarnaast zullen veel van je materialenOxygen clean moeten zijn in verbandmet het gebruik van hogere zuurstofpercentages. Kost een goede uitrustingvoor de recreatieve duiker rond de 2500EUR. Voor de Tek duiker ligt die inprincipe drie tot vier keer zo hoog.Daarnaast schaft een Tek duiker nogandere materialen aan zoals eenzuurstof meter (500 EUR) of een goedeonderwater scooter (8000 EUR).



Nitrox flessen in Hurghada

Maar er zijn ook tussenwegen mogelijk.Je zult als Tek duiker niet alleen Tekduiken maken. Nederland biedtbijvoorbeeld niet de mogelijkheid omextreem diep te gaan (maximaal 55meter). Maar de wrakken op deNoordzee kunnen een Tek uitdagingvormen waarop je je set kuntafstemmen. Met name Nitrox komt hierom de hoek kijken. In het buitenland komen steeds meerTek duikscholen, waar je ook Tekspullen kunt huren.

Ook de opleidingen in het Tek duikenzijn duurder dan bij het recreatieveduiken. Dat is niet zo vreemd. Een TekInstructeur mag minder leerlingenmeenemen dan bij een recreatieveopleiding. De aard van de duiken iszodanig dat hij zijn leerlingen beter in degaten moet houden en dat hij zijnaandacht moeilijker kan verdelen. AlsTek Instructeur heb je zelf ook eenzwaar opleidingsprogramma achter derug en moet je de nodige duikurenhebben gemaakt. Daarnaast zijn deduiken voor een Tek opleiding zwaarder,waardoor je er als Instructeur ookminder kunt maken. Het lesmateriaalwordt niet in grote oplagen gemaakt endat maakt de stuks prijs hoger. Zo kosteen Fully Closed Circuit Rebreatheropleiding tussen de 500 en 700 EUR(exclusief aanschaf van de rebreather).

Als je Tek duiken in het buitenland wiltmaken zal je vaak je eigen spullen willenmeenemen. Iemand die wel eens meteigen duikspullen op vakantie is gegaanweet precies wat de prijs is vanovergewicht. Als Tek duiker moet je invorm blijven: je zult zeer frequentmoeten duiken om je technieken op peilte houden. En dat kost natuurlijk ookgeld.

Naast de moeilijkheidsgraad van de Tekduiken zullen de relatief hoge kosten

van het Tek duiken ervoor zorgen dathet geen wijdverbreide activiteit wordt.Maar voor velen zijn de extra offers diegebracht moeten worden meer dan demoeite waard!

De “Tek”niek

In dit hoofdstuk wordt de techniek waarhet Tek duiken gebruik van maakt opverschillende manieren belicht.Allereerst worden de gassen besprokenwaarmee een Tek duiker duikt, daarnakomen de materialen aan de orde en demateriaal configuratie om vervolgens hethoofdstuk af te sluiten met het duikenzelf: de technieken die daarbijgehanteerd worden (duikvaardigheid).

De gassen

De Tek duikerduikt in hetalgemeen metmengsels van

drieverschillende

gassen. Teweten:

zuurstof (O2), stikstof (N2) en helium(He). Er wordt ook geexperimenteerd

metbijvoorbeeld

Neon (Ne). Erwordt nog een vierde gas gebruikt,namelijk Argon: maar dat dient niet omte ademen, maar om je droogpak meeop te blazen.

Zuurstof en stikstof

Om te kunnen leven heeft de mensenergie nodig. Energie wekt de mens opdoor brandstof te verbranden. Brandstofis ons voedsel. Om dat voedsel tekunnen verbranden is zuurstof (O2)nodig. En O2 zit in lucht. Behalve O2zitten er ook nog stikstof (N2) en watedelgassen (en helaas vervuiling) in de



lucht. Maar de hoeveelheid edelgassenis te verwaarlozen voor de duiker.Daarom gaat de duiker bij zijnberekeningen ervan uit dat lucht bestaatuit 21% O2 en 79% N2. Zeg dus nooitdat je als (recreatieve) duiker duikt metzuurstof: een veelgemaakte fout! Jehebt ook geen zuurstofflessen, maarlucht of nitrox flessen.

Koolstof dioxide (CO2)

Dit is een gas waarvan je zo weinigmogelijk wilt hebben. Het is een produktvan het verbrandingsproces in jelichaam. Je ademt het normaalgesproken uit en niet meer in. Als je dattoch doet verhoog je de kans opzuurstofvergiftiging, narcose endecompressieziekte. Daarnaast heeftCO2 ook nog sterke narcotischebijwerkingen van zichzelf. Een goedeademhalingstechniek en goedeapparatuur voorkomen de opbouw vanCO2. CO2 is ook het gas dat zorgt voorde ademprikkel.

NitroxWanneer lucht verrijkt wordt betekentdat dat er meer O2 en minder N2 in hetmengsel wordt gedaan. Verrijkte luchtheet Enriched Air Nitrox (EAN) ofkortweg Nitrox (van Nitrogen: stikstof enOxygen: zuurstof). In het boek wordt deafkorting EAN gehanteerd. Het nummerachter de afkorting duidt het percentageO2 in het mengsel aan. EAN32 bevat32% O2 en 68% N2.

TrimixElk gas heeft zijn eigen voor- ennadelen, die op verschillende dieptesom de hoek komen kijken.Zo is ook bij de recreatieve duikerbekend dat de stikstof in lucht eennarcotische werking krijgt vanafongeveer 30 meter (oftwel bij eenpartiele druk van 3 bar). Helium (He)daarentegen heeft een te verwaarlozen

narcotische bijwerking. Daar staat weertegenover dat je langeredecompressiestops moet makenwanneer je met helium duikt. In trimixwordt N2 vervangen door He.

HelioxEen ander bekend mengsel is Heliox:een mengsel van Helium en Oxygen(zuurstof). Wanneer er ook nog stikstofin zit dan spreken we van Trimix: O2, N2en He. Ook wordt er wel gesproken vanHeliair: hierbij wordt Helium in een fles“opgetopt” met lucht.

OverigEr zijn nog andere combinaties vaninerte gassen met O2 mogelijk, maardeze worden in het Tek duiken (nog)niet vaak gebruikt. Het betreffen metname Neon mengsels. Argon wordt welop een andere manier gebruikt in hetTek duiken: namelijk om je droogpakmee op te blazen. Argon is een zeerdicht gas, waardoor het warmte mindersnel geleid, waardoor je warmer blijft inje pak.

Norm/hyper/hypoxicEen mengsel wordt normoxic genoemdwanneer het 21% O2 bevat (zoals lucht.Een afwijking van 1% naar boven ofbeneden is hierbij toegestaan). Bevateen mengsel minder dan 20% O2 dan isdat onvoldoende om dit mengsel zonderrisico langdurig aan de oppervlakte in teademen: het bevat dan te weinig O2 omvan te kunnen leven. De PO2 wordt dante laag (alhoewel je het best lang meteen lage PO2 kunt uithouden.Bergbewoners lebven sowieso op eenlagere PO2). Deze mengsels hetenHypoxic. Hypoxic mengsels worden opde eindbestemming van je duik gebruikt(het bodemgas). Voor de reis naar jeeindbestemming toe gebruik je een“reisgas”, oftewel travel gas. Dat gasgebruik je ook weer op de terugweg eneventueel voor je decompressie stops.



Hyperoxic mengsels zijn mengsels metmeer dan 22% O2.

DecogassenVoor decompressiestops worden vaaknitrox mengsels gebruikt met een hoogO2 percentage (75% – 80%). Purezuurstof wordt niet vaak gebruikt omdatde tijdwinst die je krijgt door het gebruikvan pure zuurstof niet opweegt tegen detijd die je moet inleveren voor je zuurstofklok (CNS% en OTU’s). Hierop wordtlater nog teruggekomen. Daarnaast kunje pure zuurstof maar tot een diepte van6 meter gebruiken (want op die diepte isde PPO2 al 1.6 bar). EAN75 kun jegebruiken tot een diepte van ruim 11meter met een PPO2 van 1.6 bar. Ookis het moeilijk om je flessen tot 200 barmet pure O2 te laten vullen. Hiervoorheb je namelijk een booster pomp nodig.En er zijn wereldwijd maar weinigvulstations die een dergelijke investeringhebben gedaan.

ZuurstofvergiftigingWanneer je met een hoger O2percentage duikt moet je rekeninghouden met het feit dat O2 giftig wordtvanaf een partiele druk van 1.6 bar. Ookwanneer je langere tijd O2 inademtonder een hogere druk kan dit nadeligegevolgen hebben voor je gezondheid. Jezult rekening moeten houden met dezuurstof klok, oftewel de tijd waarin jezuurstof onder druk inademt. Die tijdwordt uitgedrukt in een CNS percentageen eenheden OTU’s. CNS staat voorCentral Nerve System, oftewel hetcentrale zenuwstelsel. Dat wordt naverloop van tijd vergiftigd door O2.Wanneer het percentage de 100 bereiktdan mag je absoluut geen O2 onderdruk meer inademen.Vergiftiging van je longen door O2 wordtuitgedrukt in Oxygen Toxic Units(OTU’s). Hiervan is slechts sprake inextreme situaties (bijvoorbeeld wanneeriemand langdurig in een

decompressietank met zuivere O2 wordtbehandeld).

Partiele druk (de gaswet van Dalton)Voor een goed begrip van de voor- ennadelen van het gebruik vanverschillende gassen is hetonvermijdelijk een stukje natuurkunde tebehandelen. Formules zijn hierbij hetmiddel om natuurkundige principes tevertalen naar de praktijk.

Dalton is tot de ontdekking gekomen datwanneer je de druk van een gasmengselverhoogt, de druk van de deelgassenevenveel toeneemt. We noemen de drukvan de deelgassen “partiele druk”.

Voorbeeld: de druk van lucht op nulmeter is 1 bar, op 10 meter diepte 2 bar.Lucht bestaat uit 21% O2 en 79% N2.Aan de oppervlakte is de partiele drukvan O2 21% (of 0,21) maal 1,0 baroftewel 0,21 bar. Van N2 is de partieledruk 0,79 maal 1,0 bar oftewel 0,79 bar. Duiken we met lucht naar 10 meter, danis de partiele druk van O2: 0,21 maal 2,0bar = 0,42 bar en die van N2: 0,79 maal2,0 bar = 1,48 bar.Er wordt vaak gesproken van PO2 (opz’n Nederlands uitgesproken als peeooh twee of op z’n Engels als pie oohtoe). Ook wordt PO2 als schrijfwijze informules gebruikt (net zoals PN2 ofPhe). De P staat dan voor partiele druk.Soms worden er 2 P’s gebruikt (bijv.PPO2): dan staan de P’s voor PartialPressure (Engels voor partiele druk).

Hebben we een trimix mengsel met 10%O2, 50% He en 40% N2, dan is departiele druk van de gassen op 70 meteralsvolgt:PO2 = 0,1 maal 8 bar = 0,8 barPhe = 0,5 maal 8 bar = 4 barPN2 = 0,4 maal 8 bar = 3,2 bar

Deze wet is dus heel belangrijk bij hetsamenstellen van je gassen voor een



bepaalde diepte. Regels zijn dat de PO2nooit hoger mag zijn dan 1,6 bar.Anders kan er acute zuurstofvergiftigingoptreden met de dood tot gevolg!Aanbevolen wordt om uit te gaan van1,5 bar bij een normale duik en bijinspannende duiken van 1,4 bar.

Als we ervan uitgaan dat stikstofnarcoseoptreedt bij een diepte van 30 meter endat we dat willen voorkomen, dan zoude PN2 niet boven de 3,16 bar moetenuitkomen (0,79 maal 4 bar). Voor hetgemak wordt in de rest van het boek 3bar gehanteerd. Bij het samenstellenvan trimix gassen wordt er van eenequivalente narcotische diepteuitgegaan. Bij dit voorbeeld is die 30meter, maar die kan iedere duiker voorzichzelf bepalen (want niet iedere duikerkrijgt op dezelfde diepte last vanstikstofnarcose). In de rest van het boekwordt gesproken van EquivalentNarcotic Depth (de END).

Met bovenstaand trimix mengsel zittenwe op 70 meter wat betreft de PO2 ruimbinnen de limiet en voor de PN2 op eenequivalente narcotische diepte van ietsmeer dan 30 meter.

Dalton’s driehoekDrie variabelen hangen sterk met elkaarsamen. Wanneer je er twee van de drieweet kun je de derde uitrekenen.Het zijn: - de partiele druk van een gas (O2,

He of N2): Pg- de fractie van datzelfde gas (O2, He

of N2): Fg- de diepte uitgedrukt in bar: D.

Als je wilt weten wat de partiele druk vaneen gas is op een bepaalde diepte bijeen bepaald gasmengsel, dan moet jePg uitrekenen.Als je wilt weten wat je optimalemengsel is voor een bepaalde diepte,dan moet je Fg uitrekenen.

Als je wilt weten hoe diep je kunt meteen bepaald mengsel, dan moet je Duitrekenen.

Nu komt de truuk met Dalton’s cirkel:

De waarde die je wilt weten dek je afmet je hand: dan blijft de formule die jemoet uitrekenen over.

Ik wil Pg weten, dan is de formule Fgmaal D.Ik wil Fg weten, dan is de formule Pggedeeld door D.Ik wil D weten, dan is de formule Pggedeeld door Fg.

EAD

De Equivalent Air Depth (equivalentelucht diepte) is een simpele formule dieje in staat stelt de diepte te bepalen vaneen nitrox duik alsof je die met lucht hadgemaakt. Bijvoorbeeld een nitroxduikmet EAN32 naar 30 meter is hetzelfdeals een luchtduik naar 24 meter. Dat wilzeggen dat je op 30 meter met EAN32net zolang mag blijven als met lucht op20 meter voordat je in deco komt. Of jemaakt dezelfde decostops met nitrox naeen duik naar 30 meter als met luchtnaar 24 meter! Afhankelijk van hetmengsel win je meer of minder tijd. Hoehoger het zuurstogehalte hoe langer jenultijden, maar hoe minder diep je kuntgaan in verband met je PO2.Als je de formule kent heb je aan eenluchttabel voldoende om je nitrox duikplanningen te maken. De EAD formule mag je niet gebruikenvoor het “verkorten” van alleen dedecostops op een rijker luchtmengsel.

Pg

F g D



Buddy Inspiration FCCRvan AP Valves

Halcyon SCR op de DutchRebreather Day

EAD = (((FN2 x D + 10)) / 0,79) - 10

Rebreathers

Er zijn twee groepen onderwater ademapparatuur: open circuit (OC) engesloten circuit (Closed Circuit: CC). CCkan nog onderverdeeld worden in SemiClosed (gedeeltelijk gesloten, SCC) enFully Closed (geheel gesloten, FCC).CC apparatuur staat ook bekend onderde naam “rebreathers” (vrij vertaald:“opnieuw in-ademers”).

OC is de gebruikelijke duikapparatuurwaarbij alle uitgeademde gassen in deomgeving verdwijnen. Bij CC worden deuitgeademde gassen weer ingeademd.Een gemiddeld mens verbruikt perminuut ongeveer 1 liter zuurstof. In luchtzit 20% zuurstof (O2). Wanneer iemanddus 20 liter lucht per minuut gebruikt,dan zit er in zijn uitgeademde lucht nog3 liter O2 (20% maal 20 liter = 4 liter,waarvan er 1 liter verbruikt wordt).

Zonde om weg tegooien! Helaasadem je nietalleen lucht uit:ook het

“afvalgas”kooldioxide wordtuitgeademd. Dusals je de

uitgeademdelucht opnieuwzou willengebruiken moet

je de kooldioxide eruit halen en er weerwat O2 bij stoppen zodat je het gasopnieuw kunt inademen. Wanneer hetO2% onder de 16% procent komt kun jebewusteloos raken.Een rebreather doet precies hetbovenstaande: de kooldioxide wordtdoor chemische bestanddelen (dezogenaamde scrubber) uit de

uitgeademde gassen gefilterd. Bij CCvormen je longen een deel van hetademcircuit. Het is hetzelfde als hettrekken van een plastic zak over je

hoofd. Als kindheb je al vanje moedergeleerd dat jedat nooit moetdoen! Daaromlaten SCC’s enFCC’s O2 in

het ademcircuitwaardoor jealtijd over

voldoende O2 beschikt om je lichaam telaten functioneren. In de meestegevallen beschik je over meer O2 dannoodzakelijk: dit heeft als voordeel datbij het duiken je nultijden aanzienlijkworden verlengd (denk hierbij aan wat jegeleerd hebt bij je Nitrox kursus). Vaakis de minimale partiele druk van O2 bijFCC 0.7 bar. Bij SCC is dat afhankelijkvan het nitroxmengsel in de fles, dehoeveelheid arbeid die onderwaterwordt verricht (O2 verbruik) en desnelheid waarmee het mengsel in hetcircuit wordt gespoten. Op een (semiclosed) rebreather kursus leer je metdeze grootheden te rekenen.Er bestaan twee typen SCR’s: typen meteen continue flow (zoals de Atlantis,Dolphin en Ray van Draeger) ensystemen met een vraagsysteem (zoalsde Halcyon)Een SCR “spuit” continu een nitroxmengsel in het ademcircuit. De snelheidwaarmee dit dient te gebeuren isafhankelijk van het O2% in het mengselen de inspanningen die verricht worden.Zo spuit de Dolphin ongeveer 10 ltr perminuut in het circuit wanneer hetmengsel 40% O2 bevat (met een 4 literfles kun je dan 80 minuten duiken). Erkomen nog wat variabelen om de hoekkijken die bepalen dat de hoeveelheidO2 die je inademt kan varieren. Dit leerje allemaal op een rebreather kursus.



De militaire versievan de Dolphin SCRrebreather vanDraeger

Voordat je aan een rebreather kursuskunt beginnen dien je eerst nitrox duikerte zijn.Bij FCC wordt de partiele druk van O2(PO2) in het circuit constant gehouden:computers mengen lucht (of trimix ofheliox: ook wel het diluent gasgenoemd) en O2 met een variabeleverhouding om de PO2 constant opbijvoorbeeld 1.3 bar te houden.

Wat kan er mis gaan? Duiken metrebreathers vraagt om discipline enzorg. Het is belangrijk om de juistewerking van het systeem voor IEDEREduik vast te stellen. Er is een reeks vantesten die moeten uitwijzen of hetsysteem gesloten is, er voldoende O2 inhet circuit aanwezig is, de electronicanaar behoren werkt, de scrubber niet isuitgeput, etc. Kortom: er valt nogal watte checken. Dat kost tijd: 5 – 10 minutenvlak voor een duik. Met OC kan dat heelwat sneller. Maar als CC duiker moet jeje niet laten haasten. Ook krijg je als CCduiker te maken met O2 limieten (denkaan je nitrox cursus). Met name bij FCCkomen deze snel in zicht! De PPO2 iseen belangrijke factor om tijdens het CCduiken in de gaten te houden: deze magniet te hoog en niet te laag zijn. Zoalsreeds gezegd: de levensduur van jekooldioxide filter (scrubber) is iets omrekening mee te houden. Hou je aan devoorschriften van de leverancier. Teveelkooldioxide in het ademcircuit kan leidentot bewusteloosheid. Omdat je in- enuitademt in plastic zakken (de longenvan je CC) blijven er nogal watongenode gasten (bacterien) achter.Regelmatig moet je je systeem daaromgoed reinigen en ontsmetten. Wat voorOC geldt, geldt zeker voor CC: duikenmoet een ontspannen bezigheid blijven.Hard werk onderwater heeft eennegatieve invloed op de duiker en zijnapparatuur. Voor CC komt daarbij dat descrubber sneller uitgeput raakt. CC isniet voor harde werkers!

Het drijfvermogen met CC is anders danmet OC: je kunt niet meer uittrimmen opje longen. Dat lijkt een simpel verschilmet OC, maar de praktijk is anders. MetCC moet je opnieuw leren duiken! Alservaren duiker ben je wel reeds bekendmet het verblijven onder water en dat isnatuurlijk een groot voordeel met hetleren duiken met CC. Stel je als ervarenOC duiker dan ook op als iemand dienog veel moet leren op CC gebied. Stelje niet op als iemand die met zijn/haarervaring het wel even leert (dat geldtzelfs voor instructeurs….). Om eenbeetje vetrouwd te raken met CCapparatuur en de verschillendeprocedures moet je toch al snel eentwintigtal duiken maken.

Nu nog wat overde kosten.Rebreather duikenlijkt duur en vraagtinderdaad eenhogere investeringin het begin. Jemoet op kursus:1000 – 2000 NLG.De Dolphin (SCR)kost ongeveer9000 NLG. DeRay (SCR)ongeveer 4500-

5000 NLG. Hiervoor heb je dan wel eenfles, twee automaten, trimvest en O2sensor. Een nitrox vulling voor een 5 ltrfles kost 15 NLG. Hiermee kun je danongeveer anderhalf uur duiken. DeBuddy Inspiration (FCC) kost ongeveer15.000 NLG (2 flessen, 2 automaten, 2computers, 1 trimvest, slangen, kast,…). En is daarmee een van degoedkoopste FCC’s. Met 3 ltr O2 kan jeongeveer 5 a 6 uur duiken(onafhankelijk van de diepte!) en kost 25NLG. Een scrubbervulling kost 25 – 40NLG (3 – 4 uur duiken). Na een aantalduiken moet je het hele systeemontsmetten (1 fles ontsmettingsmiddel



kost 10 NLG). De O2 sensoren kosten150 NLG per stuk (de Inspiration heefter drie, de Ray eentje) en moeten iederetwee jaar vervangen worden (afhankelijkvan het gebruik: ze zijn dan “op”). Bijeen CC rebreather kan er meer kapotgaan dan bij OC apparatuur. Je moetook een beetje handig zijn om deapparatuur adequaat te kunnenonderhouden. Een SCR opleiding kostrond de 1000 NLG (3 dagen) en wordtverzord door PADI, IDD, SSI, IANTD enTDI. Een FCC opleiding kost rond de2000 NLG (5 dagen). PADI heeft sindskort een specialty die speciaal gericht isop de Dolphin en de Ray. Een FCCopleiding kan je alleen doen bijzogenaamde technischeduikorganisaties, zoals IANTD.

Nu zul je vast denken: waarom al diemoeite? Wat krijg je terug voor CCduiken? De bekende voordelen zijn:geen bellen (handig voor fotografen,biologen en wrakduikers), langerebodemtijden, korteredecompressietijden, warm ademgas (datkomt door de chemische reactie van descrubber), kleine flesjes (minder slepenmet spullen) en stabiliteit (handig voorfotografen). Maar wat voor mijpersoonlijk ook belangrijk is: het is ietsnieuws in de duiksport waardoor ik voormijzelf het terrein van de duiksport kanverbreden. Ik hou van de techniek en detheorie achter het CC duiken. Ook depraktische vaardigheden van CC duikenvormen voor mij een uitdaging. Datmaakt het duiken voor mij noginteressanter.

De opleidingen: hoe word ik eenTekkie?

Zoals voor elke opleiding geldt: je hebtiemand nodig die datgene wat jij wiltleren zelf goed beheerst en dan ook die

kennis op een goede manier weet overte brengen.Zo iemand wordt in de duiksportInstructeur genoemd. Voordat iemandInstructeur is moet hij zelf zoals gezegdde nodige ervaring hebben op hetgebied waarop hij/zij instructie gaatgeven en daarnaast moet hij/zijtechnieken beheersen om dievaardigheden over te dragen.

Om te leren duiken zal je dus op zoekmoeten gaan naar een Instructeur. Datkan een “self-made” instructeur zijn ofiemand die is opgeleid door eennationaal en internationaal erkendeorganisatie. Dat heeft zo zijn voordelen:deze organisaties hebben ervaring metlessystemen en garanderen bepaaldekwaliteits standaards enlesprogramma’s.

In Nederland kennen we twee typenduikscholen: de verenigingen (die vaakzijn aangesloten bij de NederlandseOnderwatersport Bond, de NOB) en de“commerciele” duikscholen die vaakInstructeurs in dienst hebben, die opcommerciele basis duiklessenverzorgen. Van een duikvereniging wordje lid, betaal je lidmaatschapsgeld enkrijg je in verenigingsverband duikles. Bijeen commerciele duikschool schrijf je jein voor een kursus en betaal je dedaarvoor gevraagde vergoeding. Vaakbieden de commerciele duikscholen demogelijkheid om lid te worden van eenduikteam. Zo kan je dan bijvoorbeeldgebruik maken van een zwembad,korting krijgen op vervolgopleidingen,etc.

Het duikles geven en krijgen is inNederland begonnen inverenigingsverband. Uit de VerenigdeStaten is het commercieel aanbiedenvan duikopleidingen een 10-tal jarengeleden komen overwaaien. DeAmerikaanse lesprogramma’s stelden



IANTD Logo

minder zware eisen aan de duiker,omdat ze als eerste het begrip recreatiefduiken introduceerden met duidelijkelimieten. Hierdoor groeide het aantalduikers aanzienlijk. Het NOB-duikenmaakte geen onderscheid tussenrecreatief duiken en niet-recreatiefduiken. Nu begint zich wel eenonderscheid af te tekenen, want het isniet noodzakelijk om duikers die nietwillen Tek duiken toch een daarop minof meer afgestemde opleiding te latenvolgen. Ook binnen de verenigingenvindt nu differentiatie plaats.

De NOB verenigingen werken meestalvolgens het “sterren”-principe van deCMAS. Je begint als 1-sters duiker. Jekan dan doorgaan tot en met 4-stersduiker. Dan kan je 1-sters tot en met 4-sters Instructeur worden. Binnen deNOB is men bezig met het ontwikkelenvan een technische tak en de daarbijhorende opleidingen. De roots van deCMAS (opgericht door de bekendeCommandant Cousteau) liggen in hetleger.

De meest bekende recreatieveduikorganisaties (op Amerikaanse leestgeschoeid) zijn PADI, SSI, PDIC enIDD. IDD is van Nederlandse origine.PADI is veruit de grootste (metongeveer 70% van het totaal aantalwereldwijd uitgegeven duikbrevetten ophaar naam). Bij deze organisaties beginje als Open Water Duiker. Dan word jeAdvanced Open Water duiker, Rescueduiker, Master Scuba Diver. Na Rescuediver kan je de instructeurs kant op: jebegint met Divemaster, gevolgd doorAssistant Instructor, Open WaterInstructor, Master Scuba Diver Trainer,Staff Instructor, Master Instructor,Course Director (de laatste magInstructeurs opleiden) en als laatste stapInstructor Examiner. De naamgevingenper duikorganisatie kunnen iets

verschillen, maar de structuur en opzetzijn zeker hetzelfde.

Sinds een jaar of tien ontstaan er ookspecifiek op het Tek duikengeorienteerde duikorganisaties. Deze

zijn vaak ontstaan vanuitwetenschappelijke

organisaties die zichbezighouden metonderzoek naar

ademgassen,decompressie ziekte,diep duiken, etc.Hiervan is de NOAA

wel de bekendste. IANTD en TDI zijn inNederland de grootste.Deze organisaties kennen echter eenandere opleidingsstructuur danbijvoorbeeld PADI. IANTD en TDIbieden ook wel recreatieve opleidingenaan, maar je komt vaak pas met dezeorganisaties in aanraking als je eennitrox opleiding wilt doen. Je begint danmet een basis nitrox opleiding (je moetdan al gecertificeerd duiker zijn).Vervolgens ga je door met Deep Air (ofdecompressie procedures) en danAdvanced Nitrox voor je eerstedecompressie duiken (vaak met eennitrox mengsel tot 50% als decogas voorzogenaamde “accelerateddecompression”), vervolgens technicalnitrox, normoxic en trimix duiker. Parallelaan het gebeuren kan je wrakduiker ofgrotduiker of rebreather duiker worden.Het minimale niveau voor deze“gespecialiseerde” opleidingen isadvanced nitrox. Als je instructeur vaneen bepaalde discipline wilt wordenmoet je de opleiding zelf volgen,vervolgens de instructeurs opleiding. Opde laatste word je pas toegelatenwanneer je aan een aantal voorwaardenvoldoet, waarvan de belangrijksteervaring is (aantal bodemminuten, typeduiken, etc.). Daarna kan je in diediscipline instructor trainer worden: jemag dan andere instructeurs opleiden



en examineren. Bijvoorbeeld eenDolphin Instructor Trainer hoeft noggeen Technical Instructor te zijn. Eennormoxic FCCR instructor is weltechnical instructor, maar hoeft geenDolphin instructor te zijn. Ingewikkeld?Ja, maar met een beetje gepuzzel komje er wel uit. Het “hoogste” wat je alsTechnical Instructor kunt bereiken isTrimix Full Closed Circuit RebreatherInstructor Trainer (een hele mond vol…).

Risicomanagement

Duiken is een risicovolle sport. In hetslechtste geval kan je een duikongevalkrijgen waarbij je overlijdt. Het isbelangrijk dat je als duiker beseft dat jedie risico’s loopt. Als Tek diver aanvaardje meer risico’s. Sommige Tek duikorganisaties adviseren je daar met jelevenspartner en familie over te praten:jij kan dan misschien wel bereid zijnrisico’s te accepteren, maar doen zij datook?Als je een Tek duik gaat plannen dan ishet belangrijk dat je van tevoren demogelijke risico’s in kaart brengt. Je zultdan maatregelen moeten treffen dievoor jou de risico’s aanvaardbaarmaken. Lukt het je niet de risico’sbinnen voor jou aanvraadbare grenzente brengen, dan moet je de duik nietmaken. Je ziet: risicomanagement iseen persoonlijke keuze.Het inschatten van de risico’s en wetenwelke maatregelen je kunt treffen om derisico’s te beperken vormen eenbelangrijk onderdeel van je opleiding totTek duiker. Ook ervaring en jezelf op dehoogte stellen van nieuweontwikkelingen zijn een belangrijkaspect. Steek ook je licht op bij andereTek duikers. Zo is je Tek opleiding ookopgebouwd: steeds dieper op dematerie ingaan, meer ervaring opdoenom die steeds meer-eisende duiken te

kunnen maken. Een goede basis is danook letterlijk van levensbelang.Maar: de risico’s kan je nooit tot nulreduceren. Dat kan een recreativeduiker ook niet!Zoals eerder al in dit boek ter sprake isgekomen is redundantie erg belangrijk:zorg ervoor dat je iets hebt om op terugte vallen wanneer het kapot gaat. Zorgook ervoor dat de kans dat er iets kapotgaat gereduceerd wordt: je moet goedematerialen hebben en ze goedbeschermen. Zo zijn de rubber slangenvan mijn rebreather beschermd doorstof: denier 1200. De kans dat deslangen geperforeerd worden en mijnrebreather volloopt, wordt hierdooraanzienlijk kleiner.

Aan de hand van een aantalvoorbeelden zullen voor verschillendetype duiken de risico’s en de risico-beperkende maatregelen in kaartworden gebracht. Ook de keuzemogelijkheden die je daarbij hebt.

Een aantal voorbeelden:

Stel je duikcomputer gaat kapot tijdensde duik. Je moet je decompressiestopsnog maken. Wat doe je dan? Je hadback up tabellen mee kunnen nemen dieaangeven waar en wanneer je zoumoeten “uitgassen”. Je hebt dan ookeen dive timer (of horloge) nodig. Je hadook kunnen zeggen dat je computernooit kapot gaat, dus dat je geen back-up tabellen nodig hebt. Dat risico is ietsdat je zelf moet inschatten en zelf moetaccepteren.

Een iets moeilijker geval. Je maakt eendecompressieduik met je rebreathernaar 50 meter van 15 minuten met trimix20/25. Met je decompressie softwareheb je vantevoren uitgerekend welkestops je moet maken. Ook bereken jewelke stops je moet maken als je debodemtijd van 15 minuten overschrijdt.


© 2000 Pim van der Horst, PTD (Pims Tek Diving) www.tekdivin

Twee duikers met Advanced

Je rekent daarvoor de tabellen uit vooreen bodemtijd van 20 minuten. Je kijktof je mengselvoorraad in de rebreatherhiervoor voldoende is. Je rekent eentweede bailout scenario uit. Stel dat derebreather een TLF (Total Loop Failure)krijgt (in het Nederlands: je rebreatherhoudt het voor 100% voor gezien) na 15minuten duiken (je zit dan volgens jeplanning op je maximaledecompressietijd). Je moet danoverschakelen naar Open Circuit. Jebesluit om de afstand van 50 meter tot40 meter te overbruggen met je trimix enop 40 meter schakel je over op EAN32.Voor dit scenario laat je dedecosoftware ook de stops uitrekenen.Je berekent eveneens de hoeveelheidmengsels die je mee moet nemen omde duik te doen. Je neemt hierbij deRule of Thirds in acht (dat doet trouwensde software ook al voor je). Je print detabellen twee maal uit, je plastificeert ze,eentje hang je aan de handset van jerebreather, de andere stop je in eenpocket van je dry suit. Je besluit geenbail out scenario door te rekenen voorhet geval dat je na 20 minuten op 50meter een TLF krijgt.

Je maakt een wrakduik naar eenonbekend wrak. Je bodemtijd is maarkort en toch wil je het wrak in. Je kenthet wrak niet: je maakt gebruik van eenreel. Want je wilt graag de weg terugweer vinden. Je decoflessen hangennogal in de weg. Je besluit ze bij deingang achter te laten. Je maakt zegoed vast zodat ze er ook nog liggen alsje terugkomt. Je gebruikt twee eerstetrappen en twee tweede trappen. En jehebt een beschermende constructie omje kranen heen, zodat je ze niet kapotstoot.

De Materialen

Voor de Tek duikers is materiaaluitermate belangrijk. De Tek duikerbegeeft zich in een omgeving waarinmateriaalstoring fataal kan zijn. De Tekduiker moet kunnen vertrouwen op zijnmateriaal en moet er goed mee omkunnen gaan. Materiaal keuze speelteen grote rol bij het risico managementen planning van een duik. Voor iedere(technische) duik zal je de afweging

moetenmaken of

jemateriaal

keuze voordie

betreffendeduik de

juiste is.

wmuaDoEgdde

S

OsJhdmov(Hoi

g.nl 16

Nitrox setje In dithoofdstuk

ordt niet aangegeven wat de besteateriaal configuratie is, maar bij elkitrusting stuk wordt verteld met welkespecten de Tek duiker te maken krijgt.ie zal hij dan bij zijn planning inverweging moeten nemen.r zijn wel een aantal algemeeneaccepteerde normen ten aanzien vane materiaal configuratie aan te geven:ie hebben te maken met stroomlijnenn redundantie.

troomlijnen

m maar met de eerste te beginnen:troomlijnen. e weet al vanaf je eerste duikles datet belangrijk is dat je alle apparatuurie je op een duik meeneemt zo dichtogelijk op het lichaam moet dragen:m de weerstand in het water teerminderen en om het onderwaterlevenen je materiaal) niet te beschadigen.ier is de Tek duikgemeenschap hetver eens, maar hoe je de verschillende

tems het best kunt



Twee redundante duikers metrebreathers

bevestigen….daarover bestaat verschilvan mening. Per materiaal onderdeelworden wat suggesties aan de handgedaan (met de voor- en nadelen).

Redundantie

Redundantie is een volgend onderwerpwaarbij de Tek duiker een persoonlijkeafweging moet maken. Materiaal kankapot gaan. En als datgene kapot gaatwaar je leven van afhangt dan ben je blijals je nog een reserve bij je hebt. Dathangt dus ook weer van het type duik af.Een lamp kan bijvoorbeeld vanlevensbelang zijn als je in een grot zit,maar minder belangrijk als je een diepeduik maakt in water met voldoendelichtinval en zicht. Algemeengeaccepteerde minimale redundantevereisten voor de Tek diver zijn: dubbelefles (of kraan) met twee eerste trappen

en tweetweede

trappen. Hetdienen beidehoogwaardigeautomaten tezijn (ik spreekbewust nietvan een

primaireautomaat en

een octopus. De laatste is vaakbevestigd aan dezelfde eerste trap alsde primaire automaat en is vaak vaneen mindere kwaliteit). Dubbel“drijflichaam”: oftewel een trimvest mettwee luchtzakken (of zoals de Engelsenzeggen bladders), oftewel een trimvestmet een enkele luchtzak en eendroogpak (waarop je kunt trimmen). Permateriaal onderdeel wordt vesmeld ofen wanneer redundantie te overwegenis. Want hoe “redundanter” je bent, hoemeer problemen je krijgt met jestroomlijn!

Het lijkt een open deur (en dat is hetook), maar het onderhoud van jemateriaal is van wezenlijk belang! Volgde voorschriften van de leverancier enga niet zelf lopen sleutelen aan jemateriaal wanneer je er niet voldoendekennis van hebt.

Als je een nieuw stuk uitrusting kooptprobeer het eerst uit tijdens eenontspannen duik. Kijk of het werkt en ofhet op de goede plaats of juiste manierbevestigd is. Kan jer goed bij? En hangthet geen andere uitrustingsstukken in deweg? Deze test geldt voor elk stuk materiaal,hoe onbeduidend ook. Een nieuwe brilkan bijvoorbeeld een belangrijke stressfactor zijn , wanneer deze niet goed sluitof continu beslaat.

Met name voor materiaal geldt: win altijdadvies in voor aanschaf. Vraag iemandnaar zijn ervaringen en trek daaruit jeconclusies. Je zult in de praktijk altijd temaken krijgen met mis-aankopen (hoeheb je dat ooit kunnen doen….). Maardoor ervaring wordt men wijs. Kijk goedom je heen hoe andere duikersmateriaal vraagstukken hebben opgelosten probeer hiervan te leren.Eigenwijsheid kan je letterlijk enfiguurlijk duur komen te staan!

Flessen en kranen

Zijn er in alle maten en soorten. Ikbeperk me hier tot de meest gangbarevoor de Tek duiker.Het materiaal waarvan een fles gemaaktwordt is staal of aluminium. Er wordt nugeexperimenteerd met kuntstof(composiet) flessen. De Tek duiker kiestmeestal voor stalen flessen, omdat dezeminder kwetsbaar zijn en minder vaninvloed zijn op het drijfvermogen als zeleegraken. Iedereen die wel eens metaluminium flessen heeft gedoken weetuit ervaring dat je bij je safety stop met



een bijna lege fles moeite hebt om op 5meter te blijven: je wordt door de legefles naar boven getrokken. Alumiumwordt wel vaak als stage bottle gebruikt(voor je decogas).De inhoud van de flessen varieert van 2tot 20 liter (kleiner en groter zijn ze ooknog te krijgen).Dubbel sets beginnen vaak bij dubbel 7liter. In Nederland heb je voortechnische duiken (ruim) voldoende aaneen dubbel 12. De meest gangbare druktot waar de flessen gevuld kunnenworden is 200 bar. 240 bar en 300 barkomen ook voor. Met name 300 barmaakt nu een snelle ontwikkeling door.De voordelen zijn duidelijk: je kan 50%meer gas meenemen dan in een flesmet een zelfde volume die gevuld wordttot 200 bar. Nadelen: je hebt eenaangepaste automaat nodig en nietieder vulstation kan vullen tot 300 bar.De kleinere flessen van 1 a 2 literworden gebruikt voor het opblazen vanhet droogpak (met Argon). Flessen van3 – 5 liter worden gebruikt voorrebreathers en pony bottles. Flessenmet een inhoud van 5 – 10 liter wordenbij het technisch duiken als decogas flesgebruikt.Wat je steeds meer ziet binnen het (Tek)duiken is dat “flessystemen” flexibelworden opgebouwd. Door middel vaneen zogenaamde manifold (ik weet ergeen goed Nederlands woord voor),wordt het mogelijk flessen aan elkaar tekoppelen en de juiste kranen er aan vastte kunnen maken. Je kan op die manierje eigen setje samenstellen.Er zijn twee gangbare manieren om jeeerste trap aan te sluiten op je kraan:met een internationale (INT) aansluitingof door middel van een DeutscheIndustry Norm (DIN) aansluiting (er isnog een derde van Draeger, maar dietref je in de duiksport alleen maar aanop hun rebreathers). De Tek duikergeeft de voorkeur aan DIN. Omdat deverbinding steviger en korter is: de

verbinding kan beter tegen een stootjeen je kan de zaak netter wegwerken.Kranen met een zogenaamde trekstangreserve worden haast niet meergebruikt. Ook door het feit dat er eenextra bewegend deel aan zit.Stroomlijnen van je basis flessen set(voor het bodemgas) is niet relevant: zezitten bijna altijd op je rug. Hoe dichterze op je rug liggen, des te stabieler deconfiguratie. Alleen voor grot duikenwordt soms gekozen voor eensidemount (aan de zijkant gemonteerdeflessen) configuratie, omdat je zomakkelijker door nauwe gangetjes kuntzwemmen.

Ook zie je wel eens dat duikers deflessen monteren met de kranen naarbeneden. Zo kom je er makkelijker bijals je ze dicht zou moeten draaien. Eenbelangrijk nadeel van een dergelijkeopstelling is het feit dat je slangen van jeautomaat langer moeten zijn om bij jemond te komen. Hierdoor wordt deconfiguratie een stuk “slordiger”.

Decogas flessen kunnen wordengehangen aan het trimvest (zie daar) ofaan de primaire flessen. Voor de laatsteoplossing bestaan vernuftigeclicksystemen, maar je kunt hier niet tegrote flessen voor gebruiken. Deomvang van je set wordt dan te groot.Een ander nadeel van het monteren aanje fles is dat je ze niet makkelijk zelf kuntafleggen onderwater als je bijvoorbeeldeen noodopstijging moet maken of als jeeven een wrak in wilt en je fles op detetrugweg weer wilt oppikken.Je deco fles kan je zoals gezegd ookaan je vest hangen. Hiervoorbeschikken de technische vesten overspeciale ringen. Je kunt de fleshorizontaal aan de zijkant hangen,schuin aan de zijkant hangen of voor jehangen. Probeer de verschillende optiesuit en kijk welke optie voor jou hetmakkelijkst is. Hou rekening met andere


© 2000 Pim van der Horst, PTD (Pims Tek Diving) www.tekdiving

duikapparatuur die je ook mee wiltnemen (zodat het spul elkaar niet in deweg hangt). Zorg ook dat je in balansbent.Een bijkomend voordeel van het hangenvan de fles aan je vest is het feit dat jemakkelijker bij de kranen kunt komen eneventueel een probleem aan de eerstetrap kunt oplossen door onderwater vanautomaat te verwisselen (alleen in hetuiterste geval, want het is maar de vraagof de automaat een dergelijke ingreepoverleeft).

Automaten en manometers

Het belangrijkste van een automaat isdat ie op de TOD (Target OperatingDepth) van je duik voldoende gas kanleveren. Hierin kan je je eigengasverbruik meenemen (inademing,trimvest, droogpak) en dat van eengetresste duikmaat die zonder gas iskomen te zitten en graag gebruik maaktvan je reserve automaat… En op dieptekan dat heel wat zijn! Dus: bespaar nooitop je automaat. Laat ‘m elk jaar goednakijken en reviseren. Neem altijd eenautomaat met een gebalanceerde eerstetrap (deze blijft altijd dezelfde drukleveren, ook al neemt de druk in je flesaf) en neem er eventueel een anit-vrieskitje bij als je doorduikt in de winter.Tegenwoordig zijn veel eerste trappenzodanig gebouwd dat een anti vries kitniet meer nodig is. Neem ook in jeoverweging mee of de automaat O2clean moet zijn. De automaten voor jedecofles vanaf 40% O2 moeten in iedergeval O2 clean zijn.

Je sluit op je primaire flessen naast tweeeerste trappen en twee tweede trappenook twee manometers aan, zodanig datje ze af kunt lezen. Er zijn ookmanometertjes te krijgen zonder slang,die zo groot zijn als een kwartje. Handig:nemen weinig plaats in. Onhandig: zezijn slecht af te lezen en niet erg

nauwkeurig. Op je decofles sluit je maareen enkele eerste trap, een enkeletweede trap en een manometer aan.Voor de manometers zijn korteslangetjes te krijgen, zodat je eenstrakkere configuratie kunt opbouwen.Zorg dat je het mondstuk van de gassenmet de hogere zuurtstofpercentageskunt afsluiten: je wilt niet dat je buddy (ofjij) per ongeluk EAN80 op 50 mtr gaatademen… (Ikzelf doe een elastiekjestrak om het mondstuk, zodat ik het metmijn tong zou voelen wanneer ik deautomaat in mijn mond stop. Daarnaastbevestig ik de automaat zodanig dat iker moeite voor moet doen om hem tepakken).

Tek duikers hebben vaak een langeslang (long hose) aan hun primaireautomaat zitten. Deze is rond de 2 mtrlang (langer komt ook voor, maar dan

wordt het weermoeilijker om deslang op tebergen). De redenis het feit datwanneer eenduikmaat gas vanje nodig heeft, je ditmakkelijker kunnendelen wanneer jede ruimte krijgen.Ook als je door een

nauw gangetjemoet zwemmen,stelt een long hose

acaukodelodasitgrzitpa

De Long Hosevolgens Halcyon:gedragen over deborst

.nl 19

je in staat omhter elkaar te zwemmen. Uit welketomaat adem je dan? Die met derte of de lange slang? Duikers die uit lange slang ademen (“breathe the

ng hose”) doen dat omdat ze denkent wanneer een duiker in een niet-gasuatie in paniek is, als eerste zalijpen naar de automaat die in je mond. Jijzelf kan dan de tweede automaatkken. Die hangen Tek duikers vaak



aan een bungie (elastiek) om hun nek,zodat de automaat altijd dicht bij de plekzit waar die in een noodgeval naartoemoet: je mond.

Het trimvest oftewel het BuoyancyControl Device (BCD)

Voor Tek duikers: altijd backmounted(dus met het drijflichaam op je rug). Zois je voorkant vrij en kan je je armen vrijbewegen. Het drijfvermogen moet ruimvoldoende zijn om jou en je spullen weervanaf grote diepte naar boven te krijgen.

Hierdoor zijn de luchtzakken best welgroot. Sommige fabricanten maken devesten compacter door elastiek te rijgenover de luchtzakken heen. Pas wanneerze opgeblazen worden nemen ze danveel plaats in. Maar: die elastiekenkunnen dus weer overal achter vasthaken (in een wrak bijvoorbeeld) en hetmoeilijker maken om het vest (met demond) op te blazen.

Het mooiste is wanneer je een trimvesthebt met twee luchtzakken en tweeinflators (met eigen slangen die iedernaar een eigen eerste trap gaan). Als jemaar een enkele zak hebt dan kan je jedroogpak als redundant drijflichaamgebruiken. Het drijflichaam moetadequaat beschermd worden door eensterk en soepel materiaal. Hiervoorwordt een stof gebruikt die denier wordtgenoemd met een nummer erachter.Hoe hoger het nummer hoe sterker destof (bijv. denier 1000).

Je fles wordt bij voorkeur via metalenbanden aan het vest vastgeschroefd (ofmet nylon banden vastgezet). Tussen jerug en het vest zit een backpack/plate.Deze kan bestaan uit een metalen plaat(aluminium of RVS) of een soft pack(lekker zacht in je rug). Het voordeel vanmetaal is dat je er gaten in kunt borenom spullen aan te hangen. Ook kan het

in geval van staal ervoor zorgen dat jeminder (of geen) lood mee hoeft tenemen.Zorg ervoor dat het vest (back pack endrijflichaam) voldoendebevestigingspunten heeft voordecoflessen, lampen, etc.

Lood

Als je het nog nodig hebt met vierflessen en een stalen backplate…. Optwee manieren te dragen: geintegreerdin je trimvest of aan een riem. Is er intwee varianten: softlood (zakjes metloodkorreltjes) en in blokken. Zorg dat jehet lood kunt afwerpen (alhoewel er ookduikers zijn die zeggen dat hetdrijfvermogen van vest en droogpakaltijd ruim voldoende is om boven tekomen en afwerpen dus niet hoeft).Verdeel het lood goed, zodat je mooi inevenwicht bent. Voordeel vangeintegreerd lood: je hebt een riem eneen gesp minder bij je. Nadeel: je setjewordt erg zwaar en is daardoormoeilijker om te hangen.

Pakken

Er is maar eigenlijk een soort dat inaanmerking komt voor de serieuze Tekduiker, namelijk het droogpak. Waarom?Omdat het koud is op de dieptes waarhij/zij naartoe gaat, omdat hij/zij vaaklange deco stops moet maken en omdathet pak kan functioneren als additioneeldrijflichaam. Maar: uitzonderingenbevestigen de regel. De semi-droogpakken van vandaag de dag zijn ookgoed in staat je langere tijd warm tehouden. Bijkomend voordeel van eennat pak: je kan lekker plassen als jedaartoe de behoefte hebt. Bovendienben je een stuk beweeglijker. In eendroogpak plassen kan ook, maar zonderspeciale maatregelen kan je hierdoor inde problemen komen…



Er zijn drie typen materialen waarvaneen droogpak gemaakt kan worden:rubber, trilaminaat (of ietsvergelijkbaars) en neopreen.De meeste Tek duikers hebben eentrilaminaat pak. Alhoewel er steedsmeer zijn die ook met een (crushed)neopreen pak duiken.Wat zijn de voordelen van trilaminaat?Het pak heeft altijd hetzelfdedrijfvermogen. Het materiaal waarvanhet pak is gemaakt wordt door detoenemende druk bij een duik nietsamengeperst. Je kan doorverschillende onderpakken aan tetrekken de isolerende werkingveranderen. Trilaminaatpakken zijn lichtvan gewicht en vaak oersterk. Maar zezitten vaak als een zak om je lichaam.Hier komt de laatste tijd ook veranderingin: de pakken passen steeds beter.Het drijf- en isolerend vermogen vanneopreen pakken neemt af naarmate dediepte (druk) groter wordt. Ook isneopreen vaak moeilijk om in tebewegen. Het samengeperste neopreen(crushed neopreen) lost deze problemengrotendeels op: het is sterker, soepeleren minder indrukbaar. Nog tweevoordelen van neopreen pakken: zepassen vaak beter, waardoor de luchtbeter door het pak kan stromen enmocht je pak vollopen: dan heeft het pakvan zichzelf nog isolerende werking (jekrijgt het dus minder gauw koudwanneer je volgelopen bent en nog eenuurtje deco te gaan hebt…).De meeste pakken zijn ook op maat tekrijgen. Ook kan je er op bestellingzakken en ringen op laten zetten. Heavyduty uitvoeringen van pakken zijn ook tekrijgen: de laarzen en de seals zijn danvan betere (zwaardere) kwaliteit. Hou inde gaten dat je schoenen wel in jevinnen passen!Neem een pak met deugdelijkeventielen (inflator om je pak op te blazenen een automatisch ontluchtingsventiel).Je hebt zogenaamde powerinflators die

veel lucht ineens in je pak kunnenblazen. Daar ben ik zelf niet zo’nvoorstander van omdat je danmakkelijker in een ongecontroleerdeopstijging terecht kunt komen. Check deplaats van je ontluchtingsventiel en gana of die voldoende vrij zit wanneer je alje apparatuur aan hebt. Er zijnveschillende locaties denkbaar voor eenontluchtingsventiel. De meestgebruikelijke zijn de linker bovenarm ende linker onderarm. Steeds vaker zie je dat Tek duikerservoor zorgen dat de aansluiting van detrimvest inflator en de aansluiting van dedroogpak inflator hetzelfde zijn. Zo kanje onderwater de slang van je trimvestop je droogpak zetten, wanneer datnodig mocht zijn.De rits van het pak kan op verschillendeplekken zitten. De meest voorkomendezijn de rug en schuin over de borst.Voordeel van de laatste: je kan jezelfzonder hulp dichtritsen. Ook is het somsmakkelijker om je pak in en uit tekomen.

Vinnen

Ook op het gebied van vinnen staan deontwikkelingen niet stil. Allerleitechniken, vindingen en materialenworden toegepast om zoveel mogelijkrendement te halen uit je vinslagen endaarbij de spieren zo weinig mogelijk tebelasten. Het dierenrijk wordt hierbij veelnagebootst (eendjes, visjes, etc.). Maarvoor de Tek diver geldt: als de vin maarpast (dus altijd een open hiel voor delaarzen van een droogpak) en als zemaar niet uitvallen… Aan nieuwe vinnenmoet je altijd even wennen: dus probeerze eerst uit voordat je heavy duiken gaatmaken. Want je wilt geen kramp krijgenop diepte.

Brillen



De Abysse ExplorereTrimix Deco Computer

Een verzameling lampen….

Brillen moeten een goed zicht bieden,goed sluiten (zeker voor rebreatherduikers!) en een klein volume hebben(makkelijk leeg te blazen). Voor grot-,wrak- en volgelaats- masker duikersgeldt: altijd een reserve brilletje mee!

Computers

Er zijn eigenlijk pas zeer recentelijkcomputers op de markt gekomen die hettoelaten meerdere gasmengsels te

gebruiken.Daarvoor

gebruikte de Tekduiker

divetimers. Datzijn apparaatjesdie de duikdieptebijhouden en de

duiktijd.Decompressie

informatie haal jevan tabellen. Je kan standaard tabellengebruiken of deze zelf maken metbehulp van decompressieprogrammatuur. Die print je uit en schrijfje over op een lijtje. Of je lamineert hetprintje.“Gewone” decompressie duikcomputersschieten in de stress (lees: error mode),wanneer je je niet aan de door henopgelegde decompressie stops houdt.Maar dat doe je nu eenmaal niet omdatje versneld decomprimeert door gebruikvan decompressie gassen.Voor advanced nitrox duikers zijn er nuheel betaalbare computers op de marktdie twee tot drie gassen aankunnen.Daarnaast zijn sommige van diecomputers geschikt voor gesloten circuitrebreathers.De meest recent ontwikkelde computersstaan bijvoorbeeld toe dat je tien gassenkunt inprogrammeren samen met jeduikprofiel. Ze zijn geschikt voorgesloten circuit rebreathers met eenvaste set point. Sommige computers

laten je zelfs kiezen uit verschillendedecompressie-algorithmes. Nu is menbezig zuurstofcellen te koppelen aan decomputers die in de ademloop vangesloten circuit rebreathers opgenomenkunnen worden.Ook op het gebied van het weergevenvan duik data worden spectaculairestappen gezet. Wat dacht je van eenechte HUD (head up display)? Degegevens van je computer wordenweergegeven in het glas van je duikbril!De techniek staat voor niets….(trouwens: niet verliezen dat brilletje…).

Lampen

Het type lampdat het meestwordt gebruiktdoor Tekduikers is de

zogenaamdekabbellamp.

Hierbij zijn hetlampje en deaccus van

elkaar gescheiden en verbonden meteen electriciteitskabel (vandaar denaam…..). Het voordeel is duidelijk: hetaccugedeelte kan je ergens aan vastmaken. Bij lampen met een geintegreerdaccupack wordt het geheel wat groter enheb je dat grote ding in je hand. Hetlosse lampje van de kabellamp kan jeook bevestigen aan je hand, onderarmof je hoofd. Lekker makkelijk! Zorg erwel voor dat de schakelaar van de lampgoed bereikbaar is. Ik heb zelf eenkabellamp waarvan de schakelaar op deaccupack zit: die kan ik dan niet achterop mijn flessen monteren.Zoals je al hebt begrepen gaat devoorkeur uit naar lampen met accus. Datgeldt zeker voor je primaire licht. Backup lampen hebben vaak batterijen.Batterijen zijn bovendienbetrouwbaarder. Grotduikers nemen



vaak drie/vier lampen mee metgescheiden energiebronnen natuurlijk!Omdat je als Tek duiker wat dieper gaatis het van belang dat de behuizing vande lamp sterk is. Als de behuizing (zelfsonzichtbaar) vervormt, dan kunnen erlekken ontstaan.Hou bij het configureren van je setjerekening met het gewicht van de lamponderwater. Een lamp die zwaar isboven water kan onder water bestpositief zijn.Van de ideale lamp heb je onderwatergeen last (zorg dus dat je hem niet hoeftvast te houden, maar bevestig hem aanje hand of hoofd) en geeft voldoendelicht: niet teveel en niet te weinig. Teveellicht kan in water met veel zwevendedeeltjes een muur voor je opwerpen.Een dimbare lamp is ideaal. Soortenlampen: gewone gloeilamp, halogeen,xenon en gasontlading (heel erg duur!).

Scooters

Met name populair bij grotduikers. Jekunt grote afstanden in korte tijdafleggen. Zelf heb ik geen ervaring metscooters, maar ik kan wel een paar tipsgeven.Plan een duik met een scooter zodaningdat als de scooter op het verste puntkapot gaat, je toch weer terug kuntkomen (soms wordt er een back upscooter door de grotduikermeegenomen).Test je scooter ook uitgebreid vantevoren. Met name is het van belang datje precies weet hoever je kunt komenmet je scooter, gegeven de capaciteitvan de accus en de uitrusting die jemeesleept, stroming, etc. Je zou op diecapaciteit ook the Rule of Thirds kunnentoepassen (je wilt de duik beeindigenmet een derde van de capaciteit van jeaccus over).

Messen/cutters

Messen en cutters zijn noodzakelijkmateriaal voor iedere Tekduiker. Vanbelang is dat je van tevoren vaststelt wathet doel is waarvoor je het mes wiltgebruiken: verdedigen (?), wrikken,hakken, snijden, …. Het meest wordt hetmes gebruikt om jezelf los te snijden alsje vast komt te zitten. Dat vastzitten kangebeuren in allerlei substantie: vandunne (onzichtbare) nylon visdraad toten met nisnetten. Voor de eerstecategorie is een cutter handig. Zorgervoor dat je messen/cutters altijdscherp zijn en dat je ze kunt bereiken(ook als je vastzit). Het been is eenhandige plek voor een groot mes, maarals je zodaning vastzit dat je niet meervoorover kunt buigen om je mes tepakken, dan heb je daar ook weinig aan(of je moet zo lenig zijn dat je je beennaar je hand kunt bewegen). Vaak wordter dan ook een mesje/cutter bevestigdaan het trimvest. Neem altijd tweemessen mee: je kan er namelijk sneleentje kwijtraken.Messen zijn meestal gemaakt vanroestvrij staal (dat overigens wel roest,maar die roest kan je er vanaf vegen).Ook zie je nu modernere uitvoeringenvan titanium en keramiek (vlijmscherpen heel duur). Vergaap je niet op deuitvoeringen (van Rambo tot en metNAVY Seals), maar concentreer je ophet nut en het gebruik. En dan kan bestde keuze op een Rambo knive vallen!Zorg in ieder geval voor een goedebevestiging.

Reels en ballonnen

Onmisbaar voor de Tekduiker: de reel.De reel wordt voor twee doeleindengebruikt: als kruimeltjes brood inwrakken en grotten (om de weg weerterug te vinden) en als stijglijn voor hethouden van je deco stops. In het laatstegeval maak je ook gebruik van eenzogenaamde deco ballon: je blaast ophet moment dat je aan je opstijging



Zuurstofmetertje

begint de decoballon vol die aan je reelzit. Je laat vervolgens het touw vieren.Daarna rol je je reel op om je opstijgingte maken naar je eerste stop. Daar kanje dan lekker blijven hangen om na destoptijd weer verder te stijgen. Handigdus zo’n reel met ballon.Tip: als je een reel koopt metbijvoorbeeld 50 meter lijn, meet het danna. Het is heel lullig als je vanaf 50meter je boei oplaadt en je komterachter dat er maar 45 meter lijn aan ziten je wordt eventjes de laatste metersmeegenomen waardoor je in eenongecontroleerde opstijging terecht kuntkomen!

Kleurtjes

Het meeste Tekspul is zwart van kleur.Vind ikzelf niet zo slim. Ik heb het liefstalles in het geel: dat is een kleur die jegoed ziet (daarom is de kast van deInspiration ook geel). Ook wanneer hetwat dieper wordt. Zo kan je iets wat jekwijt bent geraakt makkelijkerterugvinden (inclusief duikers….). Hetzwart “slijt” wel minder snel. Geel isnogal “besmettelijk”.

Diversen (luiers, ..)

Als Tek duiker kan je je geld aan nogveel meer handige en leuke dingenuitgeven. Wat dacht je van eenelectrische verwarming voor jedroogpak? Of een soort condoom,waardoor je in je droogpak kuntplassen? Of een zakje waaruit je tijdensje decostop kunt drinken (dan wordt zo’ncondoom weer extra handig…). Of eenafvoerpijpje uit je droogpak: ook voor hetplassen. Een andere oplossing voor ditsoort problemen is het gebruik van(incontinentie-)luiers. Tip: laat je blaasniet met volle snelheid leeglopen. Enprobeer het eerst een keertje uit onderde douche: zo leer je je eigen kracht en

het opnamevermogen van de luierkennen!

Anderehandige cq.

onmisbarezaken:

zuurstofanalyser,

heliumanalyser (pas

nieuw),

zuurstoffilter, volgemaats maskers,laserpointers (ook pas nieuw), cameras,gereedschapskoffers met gereedschap(voor het slopen van wrakken), netjes(voor het meeslepen van de buit),compacte opblaasbare reddingsbootjes,signaleringsmiddelen (toeters,spiegeltjes, vloeistoffen). Volg de Tekliteratuur en wordt lid van een e-group:zo blijf je op de hoogte van de laatsteontwikkelingen.

Medische aspecten van het Tekduiken.

Het is een interessant onderwerp: deeffecten van het duiken op hetmenselijke lichaam. Als Tek duiker ga jedieper op de medische aspecten van hetduiken in, omdat je moet begrijpen water met je lichaam gebeurt als je eentechnische duik maakt. Dat maakt hetook makkelijker voor je om de “strenge”procedures te volgen en je beter voor tebereiden op een dergelijke duik.Ik ga niet diep in op de theorie, maargeef alleen de hoofdlijnen aan. Wanneerje een Tek opleiding gaat volgen komende details vanzelf aan de orde.

Circulatie systeem

Opstijgsnelheden, afdaalsnelheden,decompressiestops, etc. hebbenallemaal te maken met eenzelfde



principe, namelijk het onder drukinademen van bepaalde gassen (en datonder een hogere druk dan aan deoppervlakte) in relatie tot je circulatiesysteem. Je circulatie systeem bestaatuit je hart, longen en bloedvaten (adersen slagaders). Zoals je weet van jebasis duikopleiding adem je lucht in, metdaarin 21% zuurstof. Deze zuurstof isnodig voor je verbrandingsproces: hetzorgt voor energie om je lichaam aan degang te houden (met als belangrijksteonderdeel de hersenen: die besturen jehele lichaam). Kortom zonder zuurstofgeen leven! Je circulatie systeem zorgtervoor dat de zuurstof op die plekkenkomt waar die het hardste nodig is. Viade inademing komt het in je longenterecht. En van daaruit via eeningenieus uitwisselingsproces in jebloedbaan. Hierbij spelen dezogenaamde alveolen een belangrijkerol. Dat zijn een soort blaasjes waar defeitelijke gasuitwisseling tussen long enbloed plaatsvindt. Dus wees zuinig opdie dingen! Je hebt er gelukkig eenheleboel, maar ze sneuvelen al bij eendrukverschil van 0,6 bar. Reden om jeopstijgingen heel langzaam te maken.Het bloed transporteert de zuurstofmiddels de rode bloedlichaampjes naarde verschillende organen, die dezuurstof gebruiken om te verbranden. Bijdat verbrandingsproces komenafvalstoffen vrij (onder anderekoolstofdioxide CO2), die weer aan jebloedbaan worden afgegeven. Luchtbestaat niet alleen uit zuurstof, maar ookuit stikstof. Dat stikstof (N2) wordtopgenomen in je lichaam, maar daargebeurt verder niets mee (inertegassen), maar dat N2 moet wel jelichaam weer verlaten. Dat gebeurt ookvia de uitademing.Je hart pompt het bloed rond (slagaderszijn zuurstofrijk: die zorgen voor deaanvoer en aders zijn zuurstofarm: diezorgen voor de afvoer).

Je ziet dat een goed werkendcirculatiesysteem van levensbelang is:zeker bij duikers! Alles wat een goedewerking van dat systeem in de weg staatmoet voorkomen worden en je moet demogelijkheden om de werking van datsysteem te verbeteren altijd aangrijpen(bijvoorbeeld sporten en verantwoordeten). Je longen moeten het goed doen(niet roken!), je hart moet goed werken(niet vet eten, roken, drinken, maar welveel sporten) en je bloedbaan moet nietverstopt zijn (aderverkalking,koolmonoxide in de bloedbaan, etc.).Ook zaken als knellende kleding enuitrusting kunnen de circulatie verstoren.Koude zorgt ook voor een verminderingvan de bloedtoevoer.

Decompressieziekte (DCS)

Dit is een specifieke ziekte voor duikers.Decompressieziekte komt bij anderenhaast niet voor (uitzonderingen zijnbijvoorbeeld mijnwerkers). Je krijgtdecompressieziekte wanneer het inertegas te snel je lichaam verlaat gedurendede opstijging. Dan ontstaan er belletjesin je bloed, die van alles kunnenverstoppen (je bloedvaten in jehersenen, je hart, etc.). Het is dus ietsdat je altijd moet zien te voorkomen. Hoe werkt dat nou; hoe komen diebelletjes in je bloed terecht? Heelsimpel: als je opstijgt neemt deomgevingsdruk af. De druk van het gasin je lichaam is hoger dan die van deomgeving. Het gas wil dus uit je lichaamnaar de omgeving met lagere druk. Alsdat te snel gebeurt ontstaan er belletjes(denk aan een colafles, waarin je dedruk opvoert door het te schudden. Alsje de dop eraf draait spuit de cola in hetrond. Wanneer je het heel voorzichtigdoet, blijft de cola in de fles).

Decompressieziekte komt voor in tweevormen: DCS1 en DCS2. De tweede iserger dan de eerste. DCS1 wordt ook



wel huid DCS genoemd en kenmerktzich door een jeukende huid, uitslag,zwellingen en irritaties. DCS2 is veelmalen ernstiger: hierbij heb je flinke pijnin je gewrichten, kan je niet goed meernadenken en heb je een verlamd gevoelin je gewrichten. DCS2 openbaart zichmeestal meteen na de duik en zalsteeds erger worden wanneer er nietsaan gedaan wordt. DCS kan tot 36 uurna de duik nog optreden.Voor beide vormen van DCS geldt: dienzo spoedig mogelijk zuivere zuurstof toeen schakel de hulpdiensten in.

Zoals reeds gezegd: een slechtecirculatie verhoogt de kans op DCS.Hierinder volgt een opsomming vanzaken die je moet vermijden of die jejuist wel moet doen om DCS tevoorkomen.

Gebruik goede apparatuur (ook goed enwarm pak), verschijn uitgerust aan de“start”, geen alcohol van tevoren, neemvoldoende vocht tot je, gebruik geenmedicijnen, duik niet als je ziek bent, eetgoed (schijf van vijf), doe aan sport,geen koffie (caffeine) van tevoren, houje aan de tabellen of computer, zorgvoor een goede stijgsnelheid, gebruikalleen tabellen/software die bewezenzijn in de praktijk, rond geen dieptes entijden verkeerd af, neem geengemiddelden, zorg voor een goede“buoyancy” bij je decostops (gebruik jeboeitje!), doe niet aan skip breathing(adem constant en ruim).

Maar: zelfs wanneer je je houdt aanbovenstaande adviezen, dan kan hetnog mis gaan. DCS is geen exactewetenschap, maar gebaseerd opstatistiek. Als je pech hebt val je netbuiten de statistieken… Daarvan moet jeje bewust zijn wanneer je besluit(technisch) te gaan duiken.

De duikvaardigheid.

Het Tek duiken stelt, zoals je alvermoedde, extra eisen aan deduikvaardigheid van de Tek duiker. De Tek duiker moet een perfectdrijfvermogen hebben (om geen rotzooite maken in grotten en wrakken en omstabiel zijn deco-stops te kunnenmaken). Hou in ieder geval rekening metde volgende punten.

Vinslagen envoorstuwingstechnieken

Er zijn verschillende typen vinslagen,waarvan je de meeste wel kent zonderdat je je daar bewust van was. Ikgebruik de Egelse namen.

Modified Flutter: de normale vinslag.Met je gestrekte been op en neer. Diegebruik je wanneer je in een normaleomgeving aan het zwemmen bent en jeeen normaal tempo wilt aanhouden.

Heel/toe flutter: de aangepaste normalevinslag. Op en neer, maar dan meer metje enkels dan met je benen. Die slaggebruik je wanneer je geen sedimentwilt opwerpen (in wrakken en grotten enook boven een “losse” bodem) om hetzicht niet te bederven.

Dolphin: dolfijnslag. Met bede benentegelijk vanuit je heupen (“de oudstebeweging van de wereld” makend). Nietspecifiek voor een omgeving. Maar ikvind hem wel prettig, ook door de vormvan de vinnen die ik gebruik (ForceFins). Zo kan je ook eens afwisselenvan slag en andere spieren belasten.

Frog: kikkerslag. Met beide benen vanbuiten naar binnen. Je vinnen staan danverticaal. Gebruik je boven eenkwetsbare bodem (koraal of zo).


© 2000 Pim van der Horst, PTD (Pims Tek Diving) www.tekdivin

Heel/toe Frog: aangepaste kikkerslag:hetzelfde als de frog, maar dan alleenvanuit de enkels (kleine beweginkjes).Boven kwetsbaar en bovendien “losse”bodem.

Een belangrijke ander voortstu-wingstechniek is het jezelf voorttrekkenaan een lijn: je armen zijn veelkrachtiger onder water dan je benen.Doe dit niet met lijnen (reels) in wrakkenen grotten: je zou niet willen dat je zeper ongeluk kapot trekt waardoor je deweg terug niet meer vind!

Conditie en voeding

Als Tek duiker sleep je vaak eenkarrevracht aan materiaal mee.Gemiddeld weegt een trimix setje meerdan 50 kilo! Je moet dus nogal wat inhuis hebben om bijvoorbeeld in Zeelandde dijk op te klauteren.

Omdat je als Tek duiker vaak in decokomt, is het van groot belang dat jealgemene circulatie (bloedsomloop endamehaling) optimaal functioneert. Ditstelt je lichaam in staat de overtolligestikstof (het inerte gas waarvan departiele druk in je lichaam moet afnemenvoordat je kunt opstijgen) efficient af tevoeren.

Ook krijg je sneller te maken metstroom, koude en andereomstandigheden die extra eisen stellenaan je lichamelijke conditie. Dus sporten is heel belangrijk voor deTek duiker.

Voeding, drinken en medicijnenKomt nog bij: je bent wat je eet. En wiewil er nu een frikandel zijn? Eet gezond(de “schijf van vijf”) en regelmatig (sla jeontbijt niet over). Daar zal je lichaam je

meer dan dankbaar voor zijn! En hetmaakt je beter bestand tegenvervelende zaken als narcose,zuurstofvergiftiging en decompressie-ziekte.Als je gaat duiken moeten je er altijdvoor zorgen dat je voldoende“gehydrateerd” bent. Oftewel dat jevoldoende vocht in je lichaam hebt. Datbetekent dus: veel drinken (het lieftswater of een isotone sportdrank). Geenkoffie of alcohol: dat droogt alleen maaruit. Alcohol vlak voor of na een duik issowieso uit den boze.

Als jemedicijnen

gebruiktcheck danaltijd bij arts

ofapotheker

diN

TWzbvbjhavoRvcpIOeu

g.nl 27

Tek duikers tijdens een decostop

of je metdie

medicijnenmag

uiken. Als die het ook niet wetennformeer dan bij DAN (Divers Alertetwork) of bij een duikmedisch arts.

rainingsschema’sat heel erg goed is voor de duiker is

wemmen. Je training zal dan moetenestaan uit het handhaven of verbeterenan je codnitie door het trekken vanaantjes. Ook kan je je duiktechniek en

e uithoudingsvermogen verbeteren dooret doen van spelletjes met een fles enutomaat (bijvoorbeeld het doorgevenan de automaat tussen 5 personennder water).ennen of joggen en fietsen dragen ookeel bij aan een goede lichamelijkeonditie. Probeer minimaal twee maaler week een training te volgen.kzelf doe aan Taewkondo. Dit is eenosterse (verdedigings)sport waarbijen goede ademhaling enihoudingsvermogen van het grootste



belang zijn (naast een goede trap- envuisttechniek).Mijn week bestaat uit twee maal eenTaekwondotraining, drie maal duiken entwee maal ’s ochtends een kilometer ofvijf joggen (heel rustig tempo…. Behalveals het te hard regent of te glad is of alsik een keer helemaal geen zin heb!).

AdemhalingstechniekenDuiken is ademen. Goed ademenbetekent automatisch goed duiken. Voornuchtere Nederlanders kan het somsraar klinken als je het over meditatie,yoga en zo gaat hebben. Maar zo idiootis dat helemaal niet wanneer je overademhalingstechniek spreekt. Meer dande helft van de bewoners van dezeaardkloot zweert bij de een of anderevorm van meditatie: dat verbetert jeademhaling. En omdat je ademhaling zobelangrijk is bij de algemene circulatie(die weer moet zorgen voor deverwijdering van stikstof uit je lichaam bijde opstijging) zou meditatie of yoga dusgoed zijn bij het voorkomen vandecompressieziekte! Ikzelf geloof bestwel in dat Oosterse gedoe, maar datkomt natuurlijk ook omdat ik al meer dan17 jaar aan Taekwondo doe. Maar bijademhaling gaat het erom dat je dat zoefficient en volledig mogelijk doet. Jemoet proberen te voorkomen dat erdode lucht achterblijft in je longen. Datkan namelijk zorgen voor een opbouwvan kooldioxide (CO2). En CO2 draagtweer bij tot decompressieziekte,zuurstofvergiftiging en narcose.Je moet zoveel mogelijk de ademhalingdoen met je middenrif, dus vanuit je buik(buikademhaling). Veel mensen ademenvanuit hun borstkast. Je in- enuitademing moeten even groot zijn enlangzaam. Lees maar eens een boekjeover yoga. Daar staan vaak ookoefeningen in.Wat je altijd moet voorkomen is skipbreathing (snel inademen en dan lang je

adem vasthouden en dan weer sneluitademen). Veel duikers doen dat omzuinig met de lucht om te springen. Nietdoen!Zuinig zijn met lucht is niet het doel waareen Tek duiker naar moet streven.

Geestelijke conditie

Je moet niet alleen lichamelijk in ordezijn, maar ook geestelijk. Je moet metstress om kunnen gaan en je moet eenvechtergeest hebben. Het komtregelmatig voor dat verdronken duikersworden teruggevonden met een halfvolle fles en in de zogenaamdefoetushouding: ze hebben het gewoonopgegeven, terwijl ze nog genoeg luchthadden. Zolang er leven is, is er hoop:geef nooit te snel op!!!Je moet dus met stress om leren gaan:leer het borrelende stress gevoel injezelf te herkennen en onderdrukken.Veel technische duikopleidingen hebbenoefeningen waarin het stressniveauwordt opgevoerd. Niet leuk om te doen,maar wel heel leerzaam. Wat ook veel gebeurt is het visualiserenvan een duik. Bij mij helpt het goed: ikmaakt de duik een keertje in gedachten,los alle mogelijke problemen op envervolgens doe ik de duik echt (meestalgelukkig zonder dat de problemen zichvoordoen).

Oefening baart kunst

Last but not least: je kan alleenbepaalde duikvaardigheden verwervendoor het in de praktijk te leren. In eenklaslokaal leer je niet duiken: dat doe jebuiten in het water. Ga voor trainingnaar een erkend opleidingsinstituut.Deze hebben bepaalde methoden entechnieken om je het technisch duikenaan te leren. Deze methoden entechnieken zijn na diepgaande research



tot stand gekomen en hebben zich in depraktijk bewezen. Wat voor 2de handsauto’s geldt, geldt ook voorduikopleidingen: “hoedt U voorbeunhazerij!”

Eenmaal met je brevet op zak begint heteigenlijk pas. Als technisch duiker moetje je vaardigheden op peil houden doorregelmatig te gaan duiken. En dan ookregelmatig technische duiken te maken.En met regelmatig duiken bedoel ikeigenlijk minimaal 25 tot 50 duiken perjaar (en dan niet tijdens een vakantie inHurghada lekker relaxed 25 duikenmaken en vervolgens niets meer….).Dus heren / dames Tek duikers: ook inde winter gaat het duikfeest gewoondoor!

Nawoord

Dit is een boekje in ontwikkeling. Ennogmaals: het is geen handleiding omTek duiker te worden. Daarvoor moet jenaar de erkende instanties.Het boekje is ook niet compleet: overTek duiken kan je duizenden pagina’svolschrijven. Ik hoop wel dat het boekjevoor veel duikers de wereld van het Tekduiken een stukje inzichtelijker enaantrekkelijker maakt.

Adressen en links

Trainingsorganisaties voor Tekopleidingen

IANTD BeneluxInternational Association of Nitrox andTechnical Divers BeneluxWaterlozestraat Hasseltwww.IANTD.com

Tek duikscholen

Pims Tek Diving (PTD)Uiterstegracht 68/68A2312 TE Leiden06 [email protected]

Nederlandse Tek links

www.trimix.nlwww.rebreathers.nlwww.tekdiving.nl

E-mail groups

Tekdiving ( [email protected] )TechNL ( [email protected] )Diverscafe (technical) www.diverscafe.nl

Tek shops

Tek tijdschriften

Nitrox Diver: clubblad van de IANTD(www.IANTD.com )Immersed (www.immersed.com )Advanced Nitroxl Diver

Diversen

Dan Europe: www.daneurope.org

http://www.iantd.com/

http://www.pimstekdiving.nl/

mailto:[email protected]

http://www.trimix.nl/

http://www.rebreathers.nl/

http://www.tekdiving.nl/



http://www.diverscafe.nl/

http://www.iantd.com/

http://www.immersed.com/

http://www.daneurope.org/



Pim op de Oosterschelde metzijn Inspiration FCCR

De auteur

Pim van der Horst is in 1985 begonnenals duiker bij de Tilburgse StudentenOnder Water Sport Vereniging Falco.Falco is een vereniging van deNederlandse Onderwatersport Bond. BijFalco was hij onder andere een tijdmateriaal commissaris en als zodanigverantwoordelijk voor de aanschaf enonderhoud van het duikmateriaal.

Na zijn studieaan de

KatholiekeUniversiteit

Tilburg moesthij hetlidmaatschap

beeindigen enhiermee werder ook een

pauzeingelast in de duikactiviteiten. Later is hijin het buitenland in aanraking gekomenmet het PADI systeem. Het duiken heefthij toen weer intensief opgepakt en heeftopleidingen gevolgd tot en met StaffInstructor. In die periode is hij inaanraking gekomen met Nitrox, semi-closed rebreathers en volgelaatsmaskers. Tevens is hij toen een eigenduikschool gestart: Pims Tek Diving(PTD). Door dat hij met een volldiggesloten circuit (Buddy Inspiration) wildegaan duiken, is hij in aanrakinggekomen metde IANTD. De stap naarTechnical Nitrox, Normoxic Instructoren Normoxic Rebreather Instructor vande IANTD was een logische. Om in zijnlevensonderhoud te kunnen voorzien ishij werkzaam in het bankwezen. Ook ishij een fanatiek beoefenaar van de sportTaekwondo.

TECHNISCH DUIKEN: ZINVOLusers.telenet.be/safe-diving/teknik.pdf · Wie meer wenst te weten kan als...

Documents

Transcript of TECHNISCH DUIKEN: ZINVOLusers.telenet.be/safe-diving/teknik.pdf · Wie meer wenst te weten kan als...