3

Inhoud

1. Inleiding ................................................................................................................... 5

2. Activiteiten ............................................................................................................. 11

2.1 Afspraken en regels maken ....................................................................... 12

2.2 Beheer van het buitenspeelmateriaal ....................................................... 14

2.3 Feesten ....................................................................................................... 16

2.4 Goede doelen acties ................................................................................... 18

2.5 Informatie bijeenkomsten .......................................................................... 20

2.6 Inrichten van school en schoolplein .......................................................... 22

2.7 Klassenvergadering .................................................................................... 24

2.8 Klusjes ........................................................................................................ 26

2.9 Leerling-bemiddeling ................................................................................. 28

2.10 Leerlingraad of Wijkraad ........................................................................... 30

2.11 Lokaal inrichten ......................................................................................... 32

2.12 Leerling mentor/coach ............................................................................... 34

2.13 Nakijken (beoordelen) ................................................................................ 36

2.14 Optredens door leerlingen ......................................................................... 38

2.15 Pauze of vrij uurtje ..................................................................................... 40

2.16 Planning van onderwijsaanbod .................................................................. 42

2.17 Pleinwacht door leerlingen ........................................................................ 44

2.18 PR voor de school ....................................................................................... 46

2.19 Product maken ........................................................................................... 48

2.20 Samenwerken met andere organisaties .................................................... 50

2.21 Schoolkrant of nieuwsbrief ........................................................................ 52

2.22 Schoolreisje ................................................................................................ 54

2.23 Spel ............................................................................................................. 56

2.24 Sportdag ..................................................................................................... 58

2.25 Tutorlezen ................................................................................................... 60

2.26 Website ....................................................................................................... 62

2.27 Wijkschoonmaak ........................................................................................ 64

2.28 Zieke leerlingen support ............................................................................ 66

3. Lege activiteitensjablonen .................................................................................... 68

1. Inleiding

Burgerschap en participatie

De samenleving van tegenwoordig vraagt om actieve en betrokken burgers. Voor jongeren is die actieve en betrokken

houding niet altijd even vanzelfsprekend en makkelijk, omdat veel traditionele verbanden in de huidige samenleving zijn

weggevallen. Toch is sociale participatie, oftewel actief en constructief deelnemen aan sociale verbanden (Walraven,

2002), wél nodig om de samenleving goed te laten functioneren.

Met een veranderende samenleving, verandert ook de rol van de school. Steeds meer wordt het bevorderen van

participatie en betrokkenheid een taak van de school. Sinds 2006 zijn scholen zelfs wettelijk verplicht tot het bevorderen

van participatie en burgerschap.

Dit is vastgelegd in de Wet op het primair onderwijs. In die wet staat het volgende: ‘Het onderwijs is mede gericht op

het bevorderen van actief burgerschap en sociale integratie’. Burgerschap wordt hierbij opgevat als ‘de bereidheid en

het vermogen deel uit te maken van een gemeenschap en daar een actieve bijdrage aan te leveren’ en bij sociale

integratie staat deelname aan de maatschappij en betrokkenheid centraal (OCW, 2006). Hiermee is participeren, als

onderdeel van burgerschap, een belangrijk onderwijsdoel geworden.

Met Team Players heeft u praktische en concrete tips in handen om leerlingen meer te laten participeren, om leer-

lingen meer te betrekken bij en medeverantwoordelijk te maken vóór de dagelijkse gang van zaken in de groep en ín en

óm de school. Want, grote betrokkenheid leidt tot een verhoogde motivatie onder de leerlingen. Zo leren zij zelfstandig

en zelfsturend in het leven te staan. Dit is belangrijk om goed te functioneren binnen de school maar ook in de samen-

leving.

Weer iets nieuws erbij?

Nee, want vaak worden op school veel activiteiten gedaan die zich goed lenen om te werken aan participatie. Bij de

totstandkoming van Team Players hebben we dan ook gebruik gemaakt van ‘ervaringsdeskundigen’ op vier basis-

scholen in Rotterdam. Leerkrachten hebben voorbeelden gegeven van wat zij al doen aan participatie op hun school.

Daarnaast hebben zij gedurende het proces meegedacht óver en feedback gegeven óp de activiteiten in dit boekje.

Ons advies is: kijk welke activiteiten er op school worden gedaan en hoe u, met kleine aanpassingen, de leerlingen hier

meer bij kunt betrekken en meer verantwoordelijkheid kunt geven. U kunt bijvoorbeeld de leerlingen een rol geven

tijdens informatieavonden voor ouders door hen (een gedeelte van) de avond te laten organiseren of presenteren. Zo zijn

er nog tal van voorbeelden, waarvan u er een aantal vindt in dit boekje.

Aan de slag!

In het boekje Team Players vindt u in alfabetische volgorde 28 uitgewerkte activiteiten, zoals het ‘Schoolreisje’,

de ‘Goede doelen acties’ of ‘Leerling-bemiddeling’. Omdat leerlingen op verschillende niveaus kunnen participeren,

staan bij elke activiteit suggesties voor de verschillende niveaus (van de participatieladder). Zowel de rol van de leerling

als die van de leerkracht1 wordt kort uitgewerkt. Verder worden vrijwel alle activiteiten, ter inspiratie, geïllustreerd met

een praktijkvoorbeeld. Om de niveaus van participatie altijd bij de hand te hebben, kunt u de uitvouwflap gebruiken.

U kunt de activiteiten binnen de groep uitvoeren, maar bijvoorbeeld ook met een aantal groepen, een bouw of met de

hele school (in samenwerking met collega’s).

1 Bij de beschrijving van de activiteiten is - met het oog op het leesgemak – er voor gekozen om alleen de mannelijke vorm van ‘leerkracht’ te

gebruiken. Uiteraard gaat hier om zowel mannelijke als vrouwelijke leerkrachten.

5

2.1

12

Leerlingen

De leerlingen zetten hun handtekeningen (of voor dejongere leerlingen hun handafdruk met vingerverf)onder de afspraken die door de leerkracht zijnopgesteld en hangen samen de afspraken op een zicht-bare plek in de klas op.Eventueel kunnen de leerlingen het afsprakenlijstjeopfleuren met tekeningen of stickers.

De leerlingen geven invulling aan de door de leer-kracht genoemde onderwerpen en bedenken, onderbegeleiding van de leerkracht, afspraken bij elk onder-werp. Zij schrijven dit op en hangen de afspraken in deklas

De leerlingen krijgen de opdracht afspraken te makenen op te schrijven zodat ze in de klas opgehangen kunnen worden. Samen met de leerkracht gaan zij hier-mee aan de slag. Na enige tijd evalueren de leerlingende gemaakte afspraken en stellen deze zo nodig bij.Eventueel denken zij ook samen met de leerkrachtna over de consequenties van het niet of juist welnakomen van een afspraak.

De leerlingen lopen tegen een probleem aan in de klasen komen zelf met het idee hier een een afspraak/meerdere afspraken over te maken. Zij melden dit aande leerkracht, bedenken vervolgens met elkaar deafspraken, schrijven ze uit, en hangen deze op. Eventueel bedenken leerlingen ook welke conse-quenties het heeft wanneer een leerling zich niet aande afspraak houdt of juist lange tijd wel aan deafspraak houdt.

Leerkracht

De leerkracht heeft een afsprakenlijst opgesteld voorin de klas. Hij neemt de afspraken door met de leer-lingen en laat hen de afspraken ondertekenen. Hijbedenkt met de leerlingen een geschikte plek om deafspraken op te hangen.

De leerkracht geeft aan over welke onderwerpen erafspraken gemaakt moeten worden (bijvoorbeeld hetonderling gedrag, netjes houden van de school,maken van opdrachten/huiswerk). De leerkrachtbegeleidt de leerlingen bij het uitwerken van deonderwerpen in concrete afspraken.

De leerkracht geeft aan dat er afspraken gemaaktmoeten worden in de klas. Hij gaat met de leerlingenom de tafel en maakt en noteert samen met hen deafspraken.

De leerkracht geeft aan dat het een goed idee is omafspraken te maken en ondersteunt de leerlingen bijhet maken en opschrijven van de afspraken.

Afspraken en regels maken

Het maken van regels zoals gedragsregels, klassenregels, schoolregels, pleinregels en het verzinnen van de eventuele consequenties.

Activiteit: klassenregels opstellen

Team Players

13

! Noem het afspraken in plaats van regels. Dat klinkt minder negatief en omdat afspraken niet van bovenaf zijn opgelegd maar met elkaar zijn gemaakt, impliceert het betrokkenheid van alle partijen.

Op de Oscar Romeroschool hangen de schoolregels op verschillende plekken binnen de school. Elke klas fomuleert aan

het begin van het jaar groepsregels (positief geformuleerd!) naar aanleiding van de schoolregels. Zo zijn de school-

regels voor iedereen duidelijk en concreet!

Op de Cornelis Haak School worden er aan het begin van het jaar ‘vriendschapsregels’ (ipv pestregels) gemaakt in elke

klas. Daar wordt een week over nagedacht met elkaar en elke leerling ondertekent het met een vingerafdruk of hand-

tekening. Bij overtredingen worden de regels herhaald en besproken.

“We maakten heel veel herrie op de gang en

anderen hadden daar last van dus toen hebben

we regels in de klas gemaakt zodat het beter

gaat. Deze regels hebben we allemaal bedacht.

Het moest een vriendelijke regel worden...

een positieve.”

Leerlingen uit groep 8 van De Akkers

Andrei: “Wij hebben een keuzelijst. Dan gaan we allemaal iets verzinnen

en dan gaan we punten optellen. Wat het meeste krijgt, dat

wordt dan onze maandbeloning.”

Bruno: “Moeten we ons wel goed gedragen natuurlijk!”

Beide leerlingen zitten in groep 7 van De Hoeksteen.

Andrei Bruno

Op De Akkers wordt Taakspel gespeeld. De leerlingen bedenken zelf regels waar ze zich aan houden. Als ze zich aan

deze regels houden, krijgen ze een zelf bedachte beloning. Zo heeft groep 3 vanochtend op school ontbeten!

Voorbeeld

Voorbeeld

Activiteiten

14

Team Players

2.2 Beheer van het buitenspeelmateriaal

Het beheren van het materiaal/speelgoed dat buiten tijdens de pauzes gebruikt wordt: uitlenen enopruimen.

Activiteit: uitleen van het materiaal

Leerlingen

De leerlingen beheren (in shifts) het buitenspeelmate-riaal aan de hand van bijvoorbeeld een pasjessysteemdat de leerkracht heeft bedacht en gemaakt.

De leerlingen helpen de leerkracht bij het maken vaneen systeem om te voorkomen dat het buitenspeel-materiaal kwijt raakt (de leerkracht heeft dit systeem aluitgedacht). Bij een pasjessysteem maken de leerlingenbijvoorbeeld de pasjes of het bord waar de pasjes uiteindelijk aan komen te hangen. De leerlingen wordenzelf de beheerders van het buitenspeelmateriaal en depasjes.

De leerlingen denken op verzoek van de leerkracht naover een oplossing voor het kwijtraken van het buiten-speelmateriaal. Samen verzinnen zij bijvoorbeeld eenpasjessysteem, waarbij elke leerling een pasje metzijn/haar naam moet inleveren bij het lenen van mate-riaal. Op deze manier wordt goed in de gaten gehoudenwie wat leent en kwijt maakt. De leerlingen worden zelfde beheerders van het buitenspeelmateriaal en depasjes.

De leerlingen merken dat er veel materiaal kwijt raakttijdens de pauzes en denken na over hoe dit voor-komen kan worden. Zij verzinnen bijvoorbeeld een pasjessysteem, waarbij elke leerling een pasje metzijn/haar naam moet inleveren bij het lenen van materiaal. Op deze manier wordt goed in de gatengehouden wie wat leent en kwijt maakt. De leerlingenworden zelf de beheerders van het buitenspeel-materiaal en de pasjes.

Leerkracht

De leerkracht heeft een systeem bedacht om tevoorkomen dat buitenspeelmateriaal kwijt raakt. Hijheeft bijvoorbeeld een pasjessysteem gemaakt, waarbijelke leerling een pasje met zijn/haar naam moet inleveren bij het lenen van materiaal. Op deze manierwordt goed in de gaten gehouden wie wat leent enkwijt maakt. Hij vertelt de leerlingen hoe het systeemwerkt en vraagt hen of zij het materiaal (in shifts)willen beheren.

De leerkracht heeft een systeem bedacht om tevoorkomen dat het buitenspeelmateriaal kwijt raakt.Bijvoorbeeld een pasjessysteem, waarbij elke leerlingeen pasje met zijn/haar naam moet inleveren bij hetlenen van materiaal. Hij vraagt de leerlingen mee tehelpen bij het maken van de pasjes en het bord waarde pasjes aan gehangen moeten worden.

De leerkracht merkt op dat er veel materiaal kwijtraakt tijdens de pauzes en vraagt de leerlingen of zijmee willen denken over een oplossing. Zij bedenkensamen bijvoorbeeld een pasjessysteem, waarbij elkeleerling een pasje met zijn/haar naam moet inleverenbij het lenen van materiaal. Op deze manier wordt goedin de gaten gehouden wie wat leent en kwijt maakt. Deleerkracht ondersteunt de leerlingen bij het invoerenvan het systeem.

De leerkracht ondersteunt waar nodig de leerlingen bij het maken van een systeem om het buitenspeel-materiaal te beheren.

Op de Oscar Romeroschool zijn de leerlingen

medeverantwoordelijk voor het reilen en zeilen

tijdens de pauzes op het schoolplein. Dit structu-

reren zij met behulp van een Zoneparc. Zoneparc

is een (her)ingericht schoolplein op een basis-

school waarbij gebruik wordt gemaakt van drie

zones: een gele zone (chillzone), een blauwe zone

(speelzone) en een rode zone (sportzone).

Het unieke aan een Zoneparc is dat het school-

plein ingedeeld kan worden op de manier die bij

een school past. Leerkrachten en leerlingen

worden actief betrokken bij het proces om het

schoolplein in te richten. De kracht van het

Zoneparc is dat school en buurt samen verantwoordelijk zijn voor het concept. De activiteiten van het Zoneparc

bieden de ideeën en mogelijkheden om kinderen met verschillende leeftijden en niveaus te betrekken bij het

sporten en spelen. Hierdoor is het mogelijk dat álle kinderen kunnen deelnemen. De oudste kinderen van de

school dragen hoofdverantwoordelijkheid en zorgen voor een goed verloop van de pauzes, zij zijn de ‘Zoneparc

Helden’ (te herkennen aan hun bodywarmers).

De belangrijkste rol van de Zoneparc Helden is het ondersteunen van alle

activiteiten voor de overige kinderen van de school op het schoolplein. Verder

zijn de Helden verantwoordelijk voor het sport- en spelmateriaal, ze delen het

uit aan het begin van de pauze en innen het aan het einde. Iedereen uit de

hoogste klas kan Held worden, maar daarvoor moeten zij wel solliciteren. Op

de Oscar Romeroschool willen alle leerlingen uit groep 8 maar wat graag

solliciteren, en bestaat bijna elk jaar heel groep 8 uit Helden. Door de leer-

lingen meer verantwoordelijkheid te geven, worden zij ook meer betrokken bij

wat er op school gebeurt. Berteke (gymleerkracht): “Toen bleek dat er regel-

matig materiaal verdwenen was na de pauze, heb ik de leerlingen gevraagd

eens mee te denken over een oplossing. Een leerling bedacht toen een pasjes-

systeem, dat wij nu ook daadwerkelijk hanteren, waarbij iedereen die iets

leent een pasje (met naam en foto) moet inleveren. Werkt perfect!”

15

Activiteiten

Wat zijn Zoneparc Helden?

De Oscar Romeroschool en Zoneparc