nrc •next next •doen24 D I N S DAG 19 F E B RUA R I 2 013 25

Handige paaltjesJe staat bij een verkeerslicht met een tas vol bood-schappen aan het stuur. Met één teen op de grondprobeer je manmoedig je evenwicht te bewaren. Hetstraatmeubilair van de Zweedse ontwerper MarcusAbrahamsson biedt uitkomst. Voor de firma Nolaheeft hij metalen steunen ontworpen waarop fiet-sers met hun rechtervoet en rechterhand op kunnensteunen. Zijn ‘f i e t s a m s t e r d a m m e rt j e s ’, die leverbaarzijn in vier kleuren, zien er heel vanzelfsprekend uit.Abrahamsson: „Ik wilde iets maken wat in het stads-landschap nauwelijks zou opvallen.”

ARJEN RIBBENS

Van kunstwerknaar smileys

DOEN // S M I L E Y K U N ST# E M O J I A R T H I STO RYiemoji.com

Lachende poppetjes, huilendepoppetjes, een bord met bestek,een neus, een bos bloemen, eensneeuwpop. Je kunt het zo gekniet bedenken of er is wel eenemoji voor. Sinds kort worden dezeplaatjes die sms’jes en whatsapp-berichten opfleuren ook gebruikt voor originele herin-terpretaties van beroemde kunstwerken. Ai Weiwei,Damien Hirst en Andy Warhol zijn al opnieuw uitge-bracht in emoji’s. De rage op Twitter begon vorige weeknadat kunstenaar Man Bartlett erover berichtte. Onderde hashtag #emojiarthistory kun je emoji-kunstwerkenvinden. Op Twitter zie je alleen vierkantjes, maar op ie-moji.com kun je ze ‘v e rt a l e n ’ naar echte plaatjes.

MIRJAM REMIE

Elke huiskamer een bios

KIJKEN // DOCUSTOLBERG &KO E F O E DP R I VAT E - P U B L I CSCREENINGSOrganiseer of bezoekeen screening vian r ch . n l / s b n

Nodig vijf mensen, liefstmeer, uit om een film tekijken en je krijgt de docu-mentaire van RasmusStolberg en AndreasKoefoed gratis door-gestuurd om te vertonen.Dat is het principe van pri-vate-public screenings.Stolberg, bassist van deDeense muziekgroepEfterklang, produceerdein 2011 zijn eerste docu-mentaire. Als leek vondhij het moeilijk een grootpubliek te bereiken. „Ikwist bijvoorbeeld niet hoeje ervoor zorgt dat je filmop een festival wordtv e rt o o n d . ”Stolberg was te trots opzijn werk om het simpel-weg op internet te plaat-sen. Hij bedacht eensysteem waarbij mensendie de film gaan bekijkendit op een websitemelden en vertellenhoeveel plek er is voorgasten. Kijklustigen uit debuurt geven via dezelfdewebsite een seintje als zemee willen kijken. Stol-berg en Koefoed vragengastheren en -dames dater minimaal vijf aanwezi-gen zijn en geen entreewordt gevraagd. „Als jegeen vreemden in huiswilt en vijf vrienden uitno-digt, is het goed”, verteltStolberg. „Maar somswordt de film voor twintigmensen getoond, infilmzaaltjes.”

Het systeem bleek eensucces, meer dan 50.000mensen zagen Stolbergsdocumentaire. In zijntweede film, The Ghost ofPiramida, worden beel-den van Stolbergs band-leden die naar een verla-ten Russische mijnwer-kersstad trekken om ergeluiden op te nemen,verweven met oude film-fragmenten over destreek. Het lukte de Deenom zijn film op festivalsals IDFA te vertonen, tochstaat hij public-privatescreenings toe. Er zijn erongeveer driehonderdgepland, waaronder ver-schillende in Nederland.Stolberg: „Het gaat onsom het sociale aspect, jebrengt liefhebbers vanons werk samen.”Wie zijn film op dezelfdewijze wil verspreiden kanvan Stolberg informatiekrijgen over de softwarevan de website. „Een ren-dabel businessmodel ishet echter niet”, vertelt deDeen. Hij stelt organisato-ren voor om na de verto-ning een ‘vrije bijdrage’aan gasten te vragen endeze door te storten. Hijhoopt, zodra de filmbekender wordt, op meerbetaalde publieke verto-ningen. „Maar gelukkigmaken we geen al te durefilms.”

SABETH SNIJDERS

Let op de PAK-moleculen!

GAAN // LEZINGXANDER TIELENSSPINOZA TE PAARDn r ch . n l / s b hPaard van Troje, Den Haag, 20 uur, €7

Xander Tielens is hoogleraar fysica en chemie van deinterstellaire ruimte. Vanavond probeert hij in HetPaard van Troje in Den Haag antwoord te geven op defundamentele vraag: hoe zijn wij ontstaan? Tielensvermoedt dat PAK-moleculen in de ruimte daarbij eenbelangrijke rol hebben gespeeld. Twintig jaar geledendachten we dat de interstellaire ruimte leeg was. Nuweten we dat er moleculen zijn. Sterren kunnen aan heteind van hun leven gaan walmen, net als een kaars.Hierbij komt er roet in het heelal terecht en ontstaan ergrote PAK-moleculen. Wat hebben deze moleculenprecies te maken met de energiehuishouding in deruimte en met het ontstaan van planeten?

Ode aan de eenzaamheid

LUISTEREN // FOLKRON SEXSMITHFOREVER ENDEAVOURConcert op 5 maart, People’s Palace, A’damvvvvV

Voor popster was hij niet geboren; voor een zanger dieharten kan beroeren des te meer. Op zijn elfde albummet de droogkomische titel Forever Endeavour (‘als-maar blijven ploeteren’) keert hij na een commercieeluitstapje terug bij Mitchell Froom, de producer van zijnmooiste platen, die dit keer bescheiden orkestarrange-menten gebruikt bij het inkleuren van intens persoonlij-ke folkpopliedjes. Een treffender ode aan de eenzaam-heid dan ‘Me, myself and wine’ werd zelden gemaakt,met passende begeleiding van een jazzorkest op 78 toe-ren. Sexsmith is de meester van de kleine emotie in hetberustende ‘Deepens with time’ of het defaitistische‘Nowhere to go’. Forever Endeavor schreeuwt zijn brilleniet van de daken, maar fluistert in de achterkamer.

JAN VOLLAARD

30 seconden puur plezier

KIJKEN // BOOKMARKLETHARLEM SHAKE JE BROWSERn r ch . n l / s b 3

De ‘Harlem Shake’ – die filmpjes van dertig secondenwaar eerst één iemand gek staat te dansen, en daarnaiedereen – zijn inmiddels overbekend. Een uitermatekomische inhaker op het fenomeen is de ‘HarlemShak e’-bookmarklet. Je installeert deze knop op jebrowser (gebruik Chrome) en het feest kan beginnen:bij elke website die je ‘shak et’ begint op de muziek eerstéén onderdeel, bijvoorbeeld het logo ‘nrc’ op nrc.nl, teshaken. Na vijftien seconden gaan de meeste elemen-ten op de pagina meeshaken. Het geheel werkt op del a ch s p i e r e n .

WARD WIJNDELTS

Frida Kahlo, thuisg e fo t o g r a fe e r d .FOTO HH

SANDRA HEERMA VAN VOSS

Pijn. Denk aan, of liever: voel deergste, hardnekkigste pijn die je inje leven hebt gekend, pijn die jeberooft van al je kracht en je zelf-standigheid. Het leven van deMexicaanse schilderes Frida Kahlo

(1907-1954) werd erdoor beheerst. Ze leed aanhartzeer – om haar grote liefde: schilder DiegoRivera, met wie ze een stormachtig, door over-spel en crises gemarkeerd huwelijk had – maarbovenal aan fysieke pijn.

Kahlo stierf in 1954, maar haar kisten enkasten mochten pas worden geopend in 2004,nadat ook vriendin en manager van de nalaten-schap Dolores Olmedo was overleden. Van Kah-lo’s sterfhuis in Mexico-Stad is nu een museumgemaakt. Ruim driehonderd kledingstukken,oorbellen, schoenen en andere accessoires vanMexico’s nationale heldin zijn er achter glas tebezichtigen, deels in wisselende ‘etalages’.

Als meisje van zes kreeg Kahlo polio, waar-door haar rechterbeen en -voet misvormd raak-ten. ‘Frieda Hinkebeen’, zoals de derde dochtervan Matilde Calderón en de uit Duitsland

afkomstige Wilhelm Kahlo werd genoemd,verstopte haar afwijking onder lange rokken enbroeken: op een familiefoto uit 1926 staat ze indriedelig pak naast haar zussen en kijkt ze al netzo recalcitrant en fel als ze zich later zou mani-festeren. Een jaar eerder was ze zwaargewondgeraakt bij een busongeluk in Mexico-Stad.Toen na maanden revalidatie de pijn in haar rugmaar niet ophield, werd een breuk in de wervel-kolom vastgesteld. Negen maanden platliggenvolgden, haar torso in gipskorsetten verpakt.

Wat doet een intelligente, ambitieuzescholiere dan? Kahlo wilde arts worden en zat alop een prestigieuze vooropleiding, als een vande eerste lichtingen van 35 meisjes. Haar linksevrienden waren in de ban van het nieuwe, nati-onale zelfbewustzijn van na de Mexicaanserevolutie (1910-1920) en hadden Kahlo aan-gestoken met hun heftige discussies over socialeen culturele vernieuwing.

Door het ongeluk zag ze haar universumopeens tot bed en slaapkamer krimpen. Ze konnergens meer heen. Uit wanhoop en vervelingpakte ze de enige hobby op waartoe ze in staatwas, nadat haar moeder een speciale ezel aanhaar bed had laten timmeren: ze ging schilde-ren. Boven haar bed werd een spiegel gehangen,

en zo vond ze haar voornaamste, levenslangeonderwerp: zichzelf.

Kahlo leerde weer lopen, en ontmoette inRivera – haar tweede ‘ongeluk’ – behalve eenkwelgeest ook een inspirator en zielsverwant.Haar pogingen om een kind te krijgen strand-den, en ze werd in totaal meer dan dertig keergeopereerd. Het bed was nooit ver weg. Maarwat een kunstenares werd ze. Haar werk is hard,vol wrede taferelen, maar door de knallendekleuren en simpele, directe stijl is het vooralheel energiek, helend. Kahlo beeldt zichzelfwaardig en eerlijk af, inclusief snor en zware inelkaar overlopende wenkbrauwen.

Haar kleding was intrinsiek onderdeel vanhet kunstwerk dat Kahlo van zichzelf maakte,zowel als portretonderwerp als in het echt. Haarfavoriete look was de traditionele Tehuana-kleding, met een hoofdtooi vol linten en bloe-men, een rechte, katoenen blouse en een langerok. De feministen die haar later ontdekten,wezen graag op de herkomst van dat kostuum:een regio in het zuidwesten die een (overigensbeperkte) matriarchale traditie kent. Vrouwenzijn er relatief machtig. Kahlo sloeg dus eendubbelslag. Ze betoonde zich een mesties, eenvolbloed Mexicaanse, en een sterke vrouw. Zebleef ook van mannenpakken houden.

Eigenlijk is het verbazend dat Rivera, dieKahlo’s geboorte- en sterfhuis postuum alsmuseum liet openstellen, juist haar kledingaanvankelijk verborgen hield. Dankzij foto’s ende schilderijen weten we immers precies wat zedroeg. Haar uitdossingen hebben nu cultstatus,en worden gretig gekopieerd door fans enontwerpers. Salma Hayek, die Kahlo vertolktein de hysterische, maar oogverblindende biopicFrida (2002), kon haar uiterlijk dankzij minuti-eus jatwerk heel dicht benaderen.

Maar toch: dit is echt. Het museum meldt datde geur van Kahlo’s parfum en sigaretten nog inde kleren hangt, en dat er verfvlekken opzitten.Bruiklenen van modehuizen als Gaultier enGivenchy bewijzen Kahlo’s hedendaagseinvloed, en voor haar korsetten en het kunst-been dat ze in haar laatste levensjaar moestdragen zijn speciale vitrines gebouwd.Bedevaartgangers kunnen hun hart ophalen.

De kleding van Frida Kahlo is tot 22november te zien in het Museo FridaKahlo in Mexico-Stad. museofrida-kahlo.org.mx. Filmpjes met een virtu-ele rondleiding vind je op YouTube.

DE GEUR VANKAHLO’S

PARFUM ENSIGARETTEN

HANGT NOGSTEEDS IN HAAR

KLEREN

Mode //Het favoriete onderwerp van schilderes Frida Kahlo: zijzelf// Ook in het echt maakte ze zichzelf tot kunstwerk // Haarsterfhuis is nu het museum voor haar unieke garderobe

De klerenvan dekunstenares

LUISTEREN // POPLOCAL NATIVESHUMMINGBIRDInfectious, €17, 5 0vvvVV

Kronkelig en fijnVoor de liefhebbers is de muziek van de Ameri-kaanse band Local Natives precies goed: gesoig-neerd, smaakvol en met zijstraatjes richting anderepopulaire invloeden. Wie luistert met een argwa-nend oor, hoort een overdaad aan modieuze accen-ten. Op de tweede cd Hummingbird kunnen de lief-hebbers opnieuw genieten van ingenieus in elkaargestoken nummers. En de argwanenden? Diezullen morren dat de band hun eclectische kruisingtussen artrock en countryharmonieën leent vanillustere voorgangers (Grizzly Bear), maar moetentoegeven dat de band in een aantal opzichtenboven zichzelf uitstijgt: de band komt ver in hettoegankelijk maken van kronkelige melodieën.

HESTER CARVALHO

DOEN // BA L A N C E R E NF I E T SA M ST E R DA M M E R TJ E Smarcusabrahamsson.com

GAAN // LEZINGCURRENT VALUESWOENSDAG 20 FEBRUARI, 20:00 UUREntree €3, tentrotterdam.nl

Wat is waarde?In de nieuwe lezingenreeks ‘Current Values’ staatde vraag centraal: hoe bepaal je wat iets waardis? Een econoom, een kunstenaar, een columnist,en een performer onderzoeken ieder op eigenwijze de stand van zaken in het denken overwaarde(n) en economie, en de rol die kunst hierinkan spelen.