Boyd: No, good at something special.Laura: Like Rembrandt, the painter?

Boyd: Yes,like Rembrandt!

Boyd: He madethat big, famous painting.

Laura: He painted also many portraits andstill lives.

Boyd: You knowthat he ended as a poor man?Laura: Yes, | know.

Nu nog een keer, maar dan de rollen wisselen.

Doe deze opdracht samen met een klasgenoot. Een leest de zin op de ander geeft

het ontbrekende Engelse woord.

Rembrandtlived in the...When you have a lot of money youare ...

When you have not enough money to buy food you are ...With a pencil you can makea nice ...With a brush you makea ...The painter uses paint to makea ...You must... the ball , don’t missit !

A drawing of a face is called a ...Ta*oaooDM

Probeerzelf een zin te verzinnen waarbij het antwoord kitchen moetzijn .Nu nog een met als antwoord school.

‘Gouden’ zinnen:Werkin tweetallen en probeer de zinnen zo goed mogelijk te vertalen.Kijk in het antwoordenboekofje het goed had.- The Golden Ageis not made of gold of course.- Thegirl has beautiful golden hair.- Aring can be made of gold andis a gold ring.- Our best swimmergot a gold medal at the Olympics

Vertaal in het Engels.a. Maarten won de gouden medaille.b Rembrandt was een schilder in de Gouden Eeuw.c. Ik maak een tekening op school.d Dat is een mooi schilderij.

. D. Gouden .=Eeuw ]> ADEE. 1.

Probeer het volgende gezegde in

het Engels aan je buurte vertellen.‘Al draagt een aap een goudenringhet is en blifft een lelijk ding.’Snapje dit Engelse spreekwoord?‘Even the darkest cloud hasa silver

lining.’

Doe game one en game twoop de computer.

bt ee

zelfportret Rembrandtin zijn atelier, 1628

27

28

ee

Deze weekkijk je naar tweefilms. De eerste film gaat over de Beeldenstorm.De tweedefilm gaat over Hugo de Groot.

ZT Daiand11.0.1

Be Badidansionm : Fille A enncinco oR ASTLx

Halverwege de 16° eeuw heerste de Spaanse koningFilips || over half Europa, ook over

Nederland. Filips Il is erg katholiek en wil dat al zijn onderdanen dat ookzijn.

De katholieke kerk was schatrijk en de mensen waren straatarm. Steeds meer mensen

protesteerden tegen de kerk. Zij vonden dat je zelf mocht kiezen watje geloofde. En datde kerk juist nietrijk moest zijn en meer moest leven volgens de Bijbel: geen heiligen

aanbidden en geld geven aan de armen. Nadatin 1566 door een strenge winter de

oagsten mislukt waren en er bijna geen eten meer was, waren de mensenhetzat.Ze organiseerden de Beeldenstorm.

TTAEdiHi\ di fe

oe dl EAS A‘Se tad Pz ne LID}

CT

. . po y

# o CT£ a ey Ú - $ mn

tf \ ee if come

Ñ a IN, 1

ee DE ms oe! A >SN , Ÿ

5 2 X

r 77 +

= ET

Willem van Oranje de Beeldenstorm de Beeldenstorm

Opdrachten - Film 1

Film 1 2DEF

1. In welk jaar was de Beeldenstorm?2. Nederland hoordetoen bij hetland...

3. De koning van dat land heette...à. Waartegen protesteerden de protestanten?

5. Wat voorstraf kregen mensen die protesteerden tegen de kerk?6. Ketters zijn ...7. Hageprekenzijn ...

8. Wat vond koning Filips van de Beeldenstorm?9. Wat deed hij?10. Waarom viuchtte Willem van Oranje naar Duitsland?11. Watvoorstraf kregen de edelen waarmee Willem van Oranje had samengewerkt?12, Wat washet begin van de 80-jarige oorlog?13. Waarom boden de edelen een speciale brief aan aan de landvoogdes Margarita?14, De verschillen tussen rijk en arm waren enorm groot. Bedenk een manier om die verschillen

te verminderen.

: GoudenyEeuw

= 2DEFEo

Een hagepreek. Hagepreken waren protestantse diensten in de open lucht.

Dit gebeurde omdat protestanten eerst geen eigen kerken hadden.

Huay Cle Gyro : Film 2 | j=re [|

=T o

Hugo de Groot werd gevangen gezetin slot em $“oS eeLoevestein. Hij was een geleerde en las ook SStijdens zijn gevangenschap veel boeken. a \Niemandkeekraar op dat hij telkens een zware em ;

ah

ae

kist vol met boeken kreeg. Toen hij ziek werd, {besloot hij te ontsnappen.In een boekenkist! | 4

Opdrachten - Film 2 LGFilm 2 2DEF

Welke mensen werden opgesloten op slot Loevesteijn?Hoe ontsnapte Hugo de Groot uit Slot Loevestein?Waarom keken de bewakers niet in de boekenkist?

In welk jaar werd Hugo de Groot gevangen gezet op kasteel Loevestein?Kun jij andere manieren bedenken om uit een kasteel te ontsnappen?

Waarom wilden Johan van Oldenbarnevelt en Hugo de Groot vrede sluiten met deSpanjaarden?

7. Waarom werd Johan van Oldenbarnevelt ter dood veroordeeld?

8. Wat voorstraf kreeg Hugo de Groot?9 Waarom?

10. Waar ging Hugo de Groot na zijn ontsnapping naar toe?11. Hugo de Groot vond zichzelf niet schuldig. Wat vind jij?12. Ooklater in de geschiedenis en ook nu zijn er mensen die onschuldig gevangen zaten/zitten.

Kanje daariets over vertellen?

£ computeropdrachten!

Oakwns

30

Werkwoorden 2D

Ill.

Werkwoorden 2EF

Lees deze 21 werkwoorden goed!herstellen binnenglippen opleverenstraffen verscheuren besturen

arresteren smijten beschouwen

optreden snauwen krabben

verjagen overgeven vullen

uithongeren aankloppen uithongeren

piepen regeren uitvoeren

Schrijf de werkwoorden op in de tegenwoordige en de verledentijd.Doehet zo:straffen - ik (schrijf op:) ik straf - ik strafteherstellen - hij smijten - wijpiepen- jullie uitvoeren - mensnauwen - men regeren - hijovergeven - wij besturen- jijuithongeren- zij krabben- julliebinnenglippen- jullie beschouwen- hijoptreden- hij vullen jijverscheuren- jij arresteren- jijverjagen ik opleveren - het

Gebruik het werkwoord in een goede zin met de vorm van het werkwoord. Doehet zo: smijten, voltooid deelwoord - (schrijf op:) Hij heeft met stenen gesmeten.

herstellen, voltooid deelwoord

aankloppen, hele werkwoordpiepen, voltooid deelwoordbinnenglippen, persoonsvormverscheuren, voltooid deelwoord

arresteren, voltooid deelwoord

uithongeren, hele werkwoord

krabben,voltooid deelwoord

besturen, persoonsvorm

0. opleveren, persoonsvormZeanaaun

Lees deze 24 werkwoorden goed!arresteren bestormen verschijnenverraden aankloppen uithongereninkwartieren regeren doorsteken

optreden vernielen uitvoeren

verjagen trappen glurenomsingelen timmeren verblinden

vernielen melden onthoofdenbinnenglippen krabben vierendelen

Schrijf de werkwoorden op in de tegenwoordige en de verledentijd.Doehetzo: arresteren - ik (schrijf op:) ik arresteer- ¡k arresteerde

verraden- hij verblinden - wijbestormen- jij melden- hij

Spaansesoldatenhelm

i Gouden 1

©2DEE

aankloppen- jullie verschijnen- jullie Loaoptreden - u timmeren -ik

verjagen- wij omsingelen zijbinnenglippen - men uitvoeren - wij C2vernielen- ik uithongeren - de soldaten {3gvierendelen - de beul onthoofden - de beul =

lll. Gebruik het werkwoord in een goede zin met devorm van het werkwoord.Doe hetzo:arresteren, voltooid deelwoord - (schrijf op:)Zeiszojuist gearresteerd.

. verraden, persoonsvormaankloppen, voltcoid deelwoord

vernielen, hele werkwoordverjagen, persoonsvorminkwartieren, persoonsvormoptreden, voltoaid deelwoordvierendelen, hele werkwoorduitvoeren, voltooid deelwoordonthoofden, persoonsvormvernielen, voltooid deelwoord

oN

Mut

“Oey

Spaanseedelman

ab.c.d.e.f.g.h.i.

j.

Opdrachten - Info aInfo 2DEF

1. Lees de kopjes en bekijk de foto's. Wat weet je nu al over de 80-jarige oorlog?Praat erover met je buur.

2. a. Maak van elk kopje een vraag. Gebruik een vraagwoord.Kiesuit: wat - waar - welke - waarom - waardoor- wie - wanneerb. Lees de tekst. Zoek antwoorden op jouw vragen.

|

Wist-je-datje |Meestal werden protestanten gedood door Spanjaarden, maar in Gorkum paktende geuzen 21 monniken open lieten hen kiezen: protestant worden ofsterven!19 monniken wilden niet protestant worden en werden opgehangen.

31

32

De 8o-jarige oorlog - Iwfo

De BeeldenstormIn de 16° eeuw en de eerste helft van de 17° eeuw hoorde Nederland bij Spanje.

De Spaanse koning en de katholieke kerk hadden veel macht. Geestelijken vande kerk bepaalden wat de mensen mochten weten en hoe ze moesten denken.

Doorde uitvinding van de boekdrukkunst veranderde dat. Bijbels waren geengeschreven boekrolfen meerdie in kloosters lagen, maar gedrukte boeken die

steeds meer mensen konden kopen en lezen. Toen ontdekten de mensen dat

Jezus eenvoudig leefde, zonder macht en geld.

In de kerk waren macht en geld wel belangrijk. Zo stonden de kerken vol

prachtige en dure beelden, waar de mensenallemaal met veel moeite aan

hadden meebetaald, maarin de Bijbel stond dat je geen beelden mag maken!

De mensen voelden zich bedrogen en kwamenin protest. De protestantenbestormden daarom in 1566 kerken en sloegen beelden kapot. Dat heet de

Beeldenstorm. Toen de SpaansekoningFilips I! dit hoorde, werd hij woedend!

‘Dit is heiligschennis!’

Filips was streng katholiek en wilde dat iedereen dat was. Daarom besloothij

Alva, een strenge generaal, naar Nederland te sturen met een groot leger. Alva kreeg

de opdracht de protestanten (ketters) te straffen en de rustin het land te herstellen.

Zo begon de 80-jarige oorlog.

Alva ketters worden opgehangen Filips Il

Zware straffen

Veel protestanten werden gearresteerd, gemarteld of verbrand op de brandstapel.

Veel ketters werden verbannen. Je mocht dan niet meerin de stad komen.

Dat was een grote straf, omdatje je werk kwijt was en je familie en vrienden niet meer

zag. Bavendien moestje in een andere stad helemaal opnieuw beginnen. En dat was

heel moeilijk, want wie wilde nou samenwerken met een ketter? Veel te gevaarlijk!

Ook werden veel protestanten gemarteld om namenloste krijgen van andere ketters.

Mensenkonden zelfs geld verdienen als ze een ketter verraadden!Er waren genoeg arme mensendie dat geld goed konden gebruiken!

; Gouden“>Eeuw,=2DEF-

3 a

Geuzen en watergeuzenIn de eerste jaren van de oorlog ging het goed metAlva. Hij kreeg bijnaheel Nederland in zijn macht. Alva trad ook hard op tegen opstandelingen,

die ook wel geuzen (een Franse naam voor bedelaars) werden genoemd.

Onderleiding van Prins Willem van Oranje vochten de geuzen tegenAlva’s soldaten.Veel geuzen besloten de zee op te gaan. Daar warenzeveilig voor Alvaen zijn soldaten. Zij werden de watergeuzen genoemd. Om aan geld te

komen, roofden en plunderden ze andere schepen. Dat mocht ook, want

ze hadden een kaperbrief van Willem van Oranje gekregen.

DenBrielOp 1 april 1572 veroverden de watergeuzen de stad DenBriel. Voor het eerst warende Spanjaarden echt een keer verslagen. Veel Nederlandersfluisterden gniffelend:‘Op 1 april verloorAlva zijn bri(e)l.’Na deze overwinning veroverden de geuzen en Willem van Oranje een steeds grotergebied, vooral in het westen. Daar was veel water. De watergeuzen konden stukken landonderwater zetten en zo met hun boten het gebied in varen. Bovendien werd het voor

het Spaanse leger ontoegankelijk, door het water.

AAAeee |A _

admiraal Lumey, aanvoerder van de watergeuzen veroveren Den Briel

de watergeuzen

Liedboek met

geuzenliederen overde heldendaden van

Willem van Oranje.

Een watergeus met

een lang zwaard, eenbedelnap aanzijn riem

en een geuzenpenning

om zijn hals. :pistolen van de watergeuzen

33

|

34

Een eigen land!In het gebied waar Spanje niets meer te zeggen had, was vrijheid van geloof, handel en

wetenschap. Dat was nieuw in ons land! Veel protestanten, joden en wetenschappers

gingen daarom naar Holland, omdathier ruimte was voorvrijheid, nieuwe ideeén ennieuwebedrijven. De handel nam enorm toe en daardoorook derijkdom, ondanks deoorlog.

Vrede van MinsterDestrijd van de protestanten tegen Spanje en de katholieke kerk vindt niet alleen in

Nederland plaats. Ook in Engeland en Duitsland worden steeds meer mensenprotestants.Pas in 1648 komter vrede. Na tachtig jaar oorlog verklaren de Spanjaarden dat de

Noordelijke Nederlanden niet meer bij Spanje horen. De vrede wordt getekendin deplaats Munster, in Duitsland. Het heet dan ook de Vrede van Minster.

Voortaan zijn alle landen het erover eens dat Nederland eeneigen, zelfstandig landis.

Maaro.a. Vlaanderen (de Zuidelijke Nederlanden) blijft bij Spanje horen. Tegelijk wordt

in Minster een eind gemaakt aan de 30-jarige oorlog in Duitsland. Ook in Duitsland ishet daarna zo dat noordelijk Duitsland overwegendprotestants is en zuidelijk Duitsland

overwegendkatholiek.

Colter ly

MEE à a

o» 4 ob

ns y

: à D

DN,

LA fe

DA

y =2

IQ -

de eedaflegging van de Vrede van Münster, Gerard ter Borch, 1648

wist-je-datieBij het begin van de 80-jarige oorlog werden de protestanten in Frankrijk cok steeds sterker.Ze werden Hugenoten genoemd. Maarin 1572 werden in één zomernachtin Parijs plotseling 2.000Hugenoten door katholieken vermoord en in de maanden en jaren erna in heel Frankrijk nog tienduizenden.De meeste Hugenoten viuchtten toen naar Amerika, Duitsland en Nederland.Alleen al in Amsterdam woonden 12.000 Hugenoten.

Gouden5EGuUW.* .

Y2DEÉ-

Vervolg Opdrachten - twfo Le S Er

3 Vond je de antwoorden op jouw vragen? Schrijf de antwoorden op.4 De 80-jarige oorlog duurde van ... tot ...

5. Waarom voelden de mensenzich bedrogen door de katholieke kerk?6. Nederland was toen niet een eigen land, maar hoordebij ...7 De Spaansekoningin die tijd heette: ...8 Waarom werd hij woedend op de protestanten?

9. Wie stuurde hij hierheen met een groot leger?10. Wat gebeurde er met de protestanten?

11. Wat was de eerste stad die bevriid werd van de Spanjaarden?

12. Op welke dag gebeurde dat?

13. Een groot stuk land onder water zetten. Waarom wasdatin het voordeel vande geuzen?

14, De vrede werd getekendin het jaar ... in de plaats ... in het land...15. Daar werd ook een einde gemaakt aan de ... oorlog in Duitsland.

16. Door corlog wordt een land meestal armer. Nederland werdjuist rijker. Hoe kan dat?17. Waardoor kwam het dat veel mensen pas in de 16° eeuw de Bijbel konden lezen?18. Watis: heiligschennis?19. Wat gebeurdeertijdens de 30-jarige oorlog in Duitsland?

computeropdrachten!

Spaansefurie in Bergen op Zoom.Als de Spaanse soldaten geen geld kregen, dan gingen ze vanalles stelen in de huizen. Als je je verzette dan werd je gedood.

5je" «. =

We LE

Corlog voeren in de 20-jarige oorlog- ExtrafoWapensDe soldaten waren piekeniers en musketiers. Piekeniers zijn mannen die vechten met

een soort lans. Daar konden ze de vijand mee steken.De musketiers hadden vuurwapens:de musketten. Daarmee konden ze één keerin de

drie minuten schieten.

Daarnaast waren er kanonniers, die kanonnen afschoten. Een nadeel van die kanonnen

was dat ze zo zwaar waren. Ze moesten op houten karren met paarden ervoor worden

vervoerd. Daardoor kon men ze moeilijk verplaatsen. Kanonnen werden daarom vooralgebruikt op plaatsen waar ze kondenblijven staan, op forten, stadsmuren en schepen.

Alle afstanden werden te voet, met een paard of per zeilschip afgelegd. Als het Spaanse

leger een stad wilde overvallen, dan ging het daar lopend heen. Vaak wisten de mensenin de stad allang dat het leger eraan kwam.

musketier piekenier wapens, helmen en

beschermendekleding

De aanvalop een stadDe Nederlandse steden werden toen omringd door stevige stadsmuren. Als je een stadwilde aanvallen, moest je eerst over die muur proberen te komen. Dat was niet makkelijk.Veel Spaanse soldaten stierven tijdens zo'n aanval. Toen bedachten ze wat anders.

De Spanjaarden omsingelden de stad. Niemand mocht er meerin ofuit.

ve

€ a

¡SINS

q het Spaanse leger omsingelt Alkmaar

Gouden~. Eeuw.: 2DEF

Ook voedsel kwam de stad niet in. Door de mensen uit te hongeren, hoopten de Leye

Spanjaarden dat ze zich zouden overgeven. Dat gebeurdebij verschillende steden.Ook Haarlem is omsingeld geweest door de Spanjaarden. De Haarlemmersverzettenzich hevig. Als de Spanjaarden de muren van de stad aanvielen, gooiden vrouwenketelskokendeolie naar beneden. Maar de Spanjaarden gingen niet weg en er brak vreselijkehongeruit. De Spanjaarden zeiden, dat de mensen die zich overgaven, niet gestraft

zouden worden. Toen de Haarlemmers dat uiteindelijk deden, hielden de Spanjaardenzich niet aan hun woord. Ze vermoorddende helft van alle Haarlemmers.Ook andere steden maakten belegeringen mee, zoals Alkmaar, Leiden, Breda en's-Hertogenbosch.

De Spaanse‘onoverwinnelijke’ ArmadaSchepen en water hebbenin de 80-jarige corlog een belangrijke rol gespeeld.In 1588 stuurde de Spaanse koning Filips Il de grootste vloot naar Nederland die dewereld tot dan gezien heeft. Die bestond onder andere uit:

- 138 schepen

35.000 bemanningsleden3000 kanonnen125.000 kanonskogels2.000.000 kilo buskruit

Deze Spaanse Armada moest de Engelsen en de Nederlanders verpletteren. Dat zougemakkelijk zijn, want de Spanjaarden wisten dat de Engelsen en Nederlanderslang nietzoveel oorlogsschepen en kanonnen hadden. ledereen die deze enorme vloot zag varen

met de honderdenzeilen en vlaggen was geweldig onder de indruk en verwachtte een

overwinning voor Spanje. De verhalen daarover gingen heel Europa door.Toch wonnen de Engelsen en Nederlanders! Je ziet nog eenfilm hierover.Dit was een catastrofe, een enorme ramp, voor Spanje. En een grandioze overwinning

voor Engeland en Nederland. Door veel mensen werd dit als een teken van God gezien:Godsteunde de katholieken niet en de protestanten wel. Veel Nederlanders gingendaarna overtot het protestantse geloof.

malesEA

Opdrachten - Extra Info LEExtra Info 2DEF

1. Hoe werd er corlog gevoerd in de Gouden Eeuw?

Maakalleen of met je buur eenlijstje.

Waarom klommen de Spanjaarden niet over de muren, om een stad in te nemen?

Hoe veroverden ze dan een stad?

Noem vijf Nederlandse steden die een belegering meemaakten.

In welke delen van Nederland kan je gemakkelijk land onder water zetten?

Wat was de Spaanse Armada? Schrijf hierover drie of meer dingen op.Wat was eenslimme tactiek van de watergeuzen?Na de ondergang van de Armada werden veel Nederlanders protestant, omdat...Bedenk hoe de mensenin een stad konden weten dat het leger er aan kwam.Schrijf drie dingen op.

10. Hoeveelkilometer heeft de Spaanse Armadain totaal afgelegd?11. Waarom denkje dat de meeste Spanjaarden op de Armada ziek werden?12. Er zijn bemanningsleden van de Armada die de rest van hun leven in lerland hebben doorgebracht.

Heb je een idee hoe dat kwam?

LEONUE

N

eCES computeropdrachten!

Het wilhelmus - Gediont en lied vaw de week (f)Er bestaan heel veel geuzenliederen. Het bekendste geuzenlied heb je vast wel eensgehoord: Het Wilhelmus. Het is eigenlijk een protest tegen de Spaanse overheersing.Hetis het officiéle volkslied van Nederland en bestaat uit 15 coupletten!

Hier zie je het eerste en het zesde couplet. Die worden het meest gezongen.Hetlied gaat over Willem van Oranje, datis de ‘ik’in dit lied. Hij soreekt over zichzelf.Hetlied is in het begin van de 80-jarige oorlog gemaakt, rond 1570.Niet alles is gemakkelijk te begrijpen.Daarom staat op de volgende pagina per twee regels de uitleg.

1. Wilhelmus van Nassouwe 5. Mijn schild ende betrouwen

ben ik, van Duitsen bloed, zijt Gij, o God mijn Heer,

2. den vaderland getrouwe 6. op U zo wil ik bouwen,

blijf ik tot in den dood. Verlaat mij nimmermeer.

3. Een Prinse van Oranje 7. Dat ik doch vroom magblijven,

benik, vrij onverveerd, uw dienaartaller stond,

4. den Koning van Hispanje 8. de tirannie verdrijven

hebik altijd geéerd. AOn die mij mijn hart doorwondt.

2.

Nan

Uitleg vam het Wilhelmus — ass

1. Wilhelmus van Nassau (Nassouwe)is de volledige naam van Prins Willem.Van Nassauis een adellijke familie uit Duitsland.Prins Willem was de 'Vader des vaderlands.’In die tijd voelde nog niemand zichNederlander, maar Amsterdammerof Groninger. Doordat de mensen elkaarin destrijd tegen Spanje nodig hadden heeft Willem aan de eenheid gewerkt. Zeeland,Holland, Friesland en andere provincies waren eerst aparte landen. In 1579

hebben die zich aangesloten tot één verbond: de Unie van Utrecht. Dat was degeboorte van Nederland, ons vaderland.Prins Willem hac ook een landin Zuid-Frankrijk, dat Orange heet. Nog steedsligt

daarde stad Orange. Orange is een Frans woord en betekent Oranje. Daarom isOranje de kleur van het Nederlands elfta!.Benik, vrij onverveerd, betekent: ik ben nergens bang voor, zelfs niet voor de

machtigste koning van de wereld, dat was toen Filips I! van Spanje.Het begin van de 80-jarige oorlog was een opstand, niet tegen de koning vanSpanje, maar tegen het slechte bestuur. Willem behaorde tot de hoge adel en wasbevriend met, en familie van, de belangrijkste koningshuizen, ook van Spanje.

Die regels betekenen dat God ons beschermt en betrouwbaaris.

Op Godwil ik bouwen. Nimmermeer = nooif.

Vroom wil zeggen: godsdienstig.Dienaartaller stond: Willem wil God en het volk dienen, vooraitijd.

Willem wasbij het begin van de 80-jarige oorlog katholiek. Later leidde de opstandwel tot een echte oorlog tegen Spanje en werd Willem protestant.Altijd was hij verdraagzaam en vond dat mensen van een verschillend geloof metrespect moesten omgaan metelkaar. Daarin was hij het vooral oneens met koning

Filips li: die aanvaardde het niet dat mensen niet katholiek waren en vermoorddejoden, islamieten en protestanten omdat ze een ander geloof hadden.Tirannie is dictatuur. Alva liet vele protestanten verbranden op de brandstapel.Steden die in handen van Alva vielen, werden geplunderd en veel bewoners

vermoord. Dat nieuws verwondt het hart van Willem. Zijn hart bloedt. Zulk bestuurwil Willem verdrijven.

Fe

BIétre ole kela ele DM— — wk

40

_opdrachten - Gedicht LESGedicht 2DEF

1. Leer het eerste coupletuit je hoofd. Tips:

- Schrijf het op een blaadje en hang het thuis op een opvallende plek (de WC?).- Oefen voorjezelf als je naar huis looptoffietst.

- Schrijf het op een los blaadje en stop datin je jaszak.

- Oefen in tweetallen; om de beurt een zin.

- Leer het je vader en moeder.

De achternamen van de leden van het koninklijk huis zijn vaak zo lang dat hetverkort wordt met enz., enz. Schrijf de afkortingen hieronderin je schrift met de

juiste woorden. Als je het niet weet, kun je het opzoeken in een woordenboek.

enz.- i.p.v. - bijv. - o.a. - nr. - dr. - m.n. - ete.Werkin tweetallen. Zoek ieder apart vier afkortingen op in het woordenboek.Zet de afkorting plus het woordin je schrift. Schrijf dan om de beurt een afkortingop. De ander zegt of bedenkt wat het betekent. Jij geeft het verlossende antwoord.Het Duitse bloed. Duits is een bijvoeglijk naamwoord. Je schrijft het met eenhoofdletter omdat het de naam is van een land. Gebruik de volgende bijvoeglijkenaamwoorden op de goede manier. Doe het zo:

(Amsterdam) grachten- (schrijf op:) Amsterdamse grachten

(Spanje) soldaten - de (Zwitserland) vlag -(Delft) aardewerk - de (Alkmaar) stadswallen -(Frankrijk) stokbroden- de (Utrecht) poort -het (Nederland) elftal- de (Friesland) meren -een (Engeland) zeilschip - het (Noord-Holland) kanaal-(Denemarken)eilanden- het (Rusland) volkslied -Werk in tweetallen en maak eenlijstje met gelegenheden waarbij het Wilhelmus

wordt gespeeld.Zoekalle coupletten van het Wilhelmus op. Schrijf de eerste letter van ieder couplet op.Als je die 15 letters achter elkaar zet dan zie je een naam. Welke naam?

NB. De spelling van woordenlag toen niet zo vast als nu. Woorden met au werden vaak met ougeschreven en een u werd vaak geschrevenais een v.Maakeen acrostichon (naamdicht met je eigen naam). Schrijf je naam onder elkaar en verzin

woorden met de beginletters.

Werkwoorden 2DIV. Schrijf telkens de goede woordenop.

De burgemeester hersteld/herstelt de rust in de stad.

Desoldaten traden/treedden op tegen de boze bevolking.Wie heeft de kaart verscheurd/verscheurt?

‘Wegwezen’, snauwde/snauwdde de man.Ze smijten/smijtten de beelden op een hoop.Het volk beschouwd/beschouwt hem alsleider.Wat heeft de Tachtigjarig Oorlog opgelevert/opgeleverd?Ze krabde/krabte aan de plek op haar rug.Devijand glipte/binnenglipte stiekem de stad binnen.‘Geef/Overgeefje over!’, riepen de Spanjaarden.r

rperpepve

Werkwoorden 2EFIV, Schrijf telkens de goede woorden op.

Het leger bestormd/bestormt de stad.

De verraden/verraadden mensen huilden toen ze omsingeld/omsingelt waren.Hij glipte/glipde de kerk binnen.De soldaten werden in het klooster geinkwartierd/ingekwartierd.Waarom treed/treedt de burgemeester niet op?De vernielde/vernieldde beelden lagen op hetplein.De onthoofdde/onthoofde misdadiger werd niet gevierendeeld.Verblind/Verblindthij jou met die lantaarn?De soldaten van Willem van Oranje doorsteekten/doorstaken de dijken.

Waarom meldde/melde hij de overwinning niet?rrrervoeopvp

Alsnlemand Luistert - Extra Gedicht

als niemand

luistert

naar niemand

vallen er doden

in plaats vanwoorden

yv

Auteur: Jana Beranová

Co)

Opdrachten - Extra GedichtExtra Gedicht 2DEF

1. Wat wil de schrijfster je vertellen met dit gedicht?2. Het gedicht rijmt niet en is heel kort. Dat kan ook poéziezijn.

Wat vind je van deze dichtvorm?

3. Hieronderzie je een aantal spreekwoorden. Zoek de juiste betekenis erbij.

Schrijf het zo op in je schrift: a = 3De daad bij het woord voegenHet hoogste woord hebbenlemand te woord staan

lemand de woordenuit de mond nemen

Er geen woordenaan vuil maken

Een goed woordje voor iemand doen#peOopo

Zeggen wat de anderook net wilde zeggenNaar iemand luisterenDoen watje gezegd hebtDe baas(willen) zijnlemand aanbevelen bij een anderEr niks over zeggen

01&

D=

41

42

Kunje een situatie beschrijven waarin dodenvallen,als er niet wordt geluisterd?Werkin tweetallen en zoek naarliedjes die over corlog of elkaar niet begrijpengaan.Laathetlied voor de klas horen en vertel aan de klas over de achtergronden.

nr

6. Werkin tweetallen. Voer een gesprekje over een onderwerp en speel het zo:a. Een vanhettweetalluistert hee! aandachtig.b. Een van het tweetalluistert niet (echt).Bespreek na afloop hoeje dat beleeft.

‘Het ontzet van Leiden - Verhaal

‘Mag ik nog een haring?’ roept Cor.

Hij schrokt een stuk wittebrood naar binnen. Om hem heen staan mensente zingen,te dansen en met hun armen te zwaaien. Tegelijk eten en praten ze. Zelfs de domineepraat metvolle mond! Vandaag, 3 oktober 1574, mag dat, want de stad Leidenis bevrijd!

Maandenlang was Leiden omsingeld door de Spanjaarden. Niemand enniets kon erinof eruit. En het voedsel raakte op. Op hetlaatst aten de mensen honden,katten enzelfsratten. Er gingen vele mensen dood door hongeren ziekte. Maar de stad overgeven aande vijand, dat nocit! Wie weet wat de Spaanse soldaten met de Leidenaren zouden doen.Er deden de wildste verhalen de ronde over andere steden die zich wel overgaven.Daar vermoordden de Spanjaarden alle mannen en honderden huizen werden in brandgestoken. Dan hadden zeliever honger en wachtten ze op hulp.Die hulp kwam.De Prins van Oranje had de weilanden rond Leiden onder water latenzetten. Dan konden de watergeuzen met hun schepenbij de stad komen, terwijl deSpanjaardenzich in het water slecht konden verdedigen.Zo wachtten de burgers van Leiden de grote aanval af. De spanning liep met de dag op.Langzaam kwam hetwaterdichter bij de stad. Een flinke storm hielp goed mee en toenstond het water tot aan de stadsmuren. Vanaf dat momenttuurden de menseniedere dagin de verte om te kijken of de geuzenal in aantocht waren.

Corklimt de stadsmuurop om te kijken of de geuzenschepen er aan kwamen.Maarinplaats van de geuzenvioot,ziet hij ... helemaal niets! Hij wrijft zich eens in zijn ogen.Hoe kan dat? Waarzijn de Spanjaarden? Weg! Allemaal verdwenen! Verjaagd door hetwater. Zonder dat er gevochtenis!

Cor rent zo hardals hij kan naar het stadhuis. Hij klopt niet aan, maar gooit meteen dedeur open en vertelt het grote nieuws aan de burgemeester. Die is nog maar net wakker.De burgemeester neemtniet eens de tijd om zijn kleren aan te doen. In zijn nachthemdrent hij achter Cor aan naar de stadsmuur.

In de verte zien ze ook de geuzen al komen! Dubbelfeest!

Niet lang daarna vaart de geuzenvloot door de waterpoort de stad binnen.

De mannendelen haring en wittebrood uit. Leiden is gered!En Corheeft het gevoel dat het een beetje, een heel klein beetje, door hem komt...

Nogaltijd is 3 oktober een feestdag in Leiden en op die dag wordt daar nog steeds haringen wittebrood uitgedeeld en gegeten.

7

‘ Gouden .:Eeuw, |©2DEF -

$

totagira: (OoeA, TETAS Opdrachten - verhaal LE

Verhaal 2DEF

1.2.3

>=2OMnNan

12.

13.14.

In welk jaar was Leiden omsingeld door de Spanjaarden?De Leidenaren wilden zich niet overgeven. Waar waren ze bang voor?a. Wie zette het land rondom Leiden onder water?

b. Waarom deed hij dat?a. Vanaf welk moment tuurden de mensen ¡edere dag in de verte?

b. Waarom deden ze dat?

Hij wrijft zich eens in de agen. Wieis hij?Waardoor verdwenen de Spanjaarden?In de verte zien ze de geuzen al komen. Wiezijn ze?Waarom is het dubbel feest?

Watis in jullie dorp of stad een feestdag? Schrijf er een klein verhaaltje over.Wat is voor jou een feestmaaltijd? Schrijf het menu op.

Ontzet is het tegenovergestelde van bezet. Als je dat weet, wat betekent dan:het ontzet van Leiden?

Zet een uitroepteken(!) of een vraagteken (?) achter de zin. Gebruik ookaanhalingstekens op de juiste manier. Doe het zo: Hij roept: Daar komen dewatergeuzen - (Schrijf op:) Hij roept: ‘Daar komen de watergeuzen!’

Waarzijn de Spanjaarden gebleven , vroeg Cor.Kijk uit , schreeuwdehij.Wat een feestdag , riepen de Leidenaren.Cor vroeg: Mag ik nog een haring

Leiden is gered , riep de menigte.Wie praat er met volle mond , vroeg de dominee.

Tijdens het beleg van Haarlem werd Kenau Simonsdochter Hasselaer beroemd. Ga na waarom.Leiden was toen een stuk kleiner dan nu. Dat geldt vooralle steden. Kun je dat eens nazoeken vaneen stad? Hoe groot was de stad toenin vergelijking met nu.

Hpeopp

43

44

Werkwoorden 2DVv, Schrijf de goede vorm van het werkwoord op.

a. De (uithongeren) Leidenaren warenblij toen de Spanjaarden (verjagen)waren.‘(overgeven)je!’ (snauwen) hij tegen de vijand.Als hij haast heeft, (aankloppen) hij niet, maar (binnenglippen) hij.‘(Arresteren) die dief, zodathij (straffen) kan worden!" riep hij.Je moet niet zo met de deur (smijten).De Spanjaarden probeerden devijand te (uithongeren).Deze oorlog (opleveren) alleen maarverliezers.

Wie (regeren) ons land nu?Een soldaat moet vooral bevelen (uitvoeren).

(Vullen) de glazen; we hebben dorst!Tr5orponp

Werkwoorden 2EFV. Schrijf de goede vorm van het werkwoord op.

De stad werd doorhet leger (bestormen) en (vernielen).De soldaten werden bij de mensenthuis (inkwartieren).

De spion (binnenglippen) de (omsingelen) stad.De bevolking werd (verraden) en (verjagen).‘(arresteren) die dief!’ riep hij.‘(doorsteken) de dijken!’ beval Willem van Oranje.De verrader werd (vierendelen).Adam (gluren) door een kier naar de (vernielen) beelden in de kerk.Er (verschijnen) soldaten bij de slotgracht.De musketier (melden) zich bij Willem van Oranje.r

rrerpepvps

Wist-je-datjeErzijn veel steden belegerd, zoals Leiden. Een bekend voorbeeld isHaarlem. Daar werd de dappere weduwe Kenau beroemd.Zi leidde 300

vrouwendie o.a. olie en teer kookten om die over de Spanjaarden uit te

gieten die de stadsmuren wilden beklimmen. Er volgde een zware strijd van

zeven maanden,die de Spanjaarden uiteindelijk wonnen. Daarna wildende Spanjaarden ook Alkmaar veroveren. Wekenlang duurde een hevigestrijd, die 1000 Spaansesoldaten het leven kostte. Maar nu verloren deSpanjaarden. ‘Bij Alkmaar begintde victorie’, wordt sindsdien gezegd.

DeBeeldenstorm - Extra Verhaal

Het is 1566. De Beeldenstorm woedtal in het zuiden van de Nederlanden. In deNoordelijke provincies houden de pastoors hun kerken op slot. Niemand wil dat ook hieralle beelden en schilderijen vernield worden. Maarin Utrecht wist iemand toch aan de

sleutel van de kerk te komen. Christiaan en Adam makenhetallemaal mee.

Ze zien een grote groep mensenin de richting van de Buurtkerk lopen.

Ze rennen er achteraan.

Gouden .-Eeuw

Hij opent de deuren! fosMannen met houwelen, touwen en hamers stromen het gebouw binnen.

‘Ze gaan de beelden breken,’ piept Christiaan die van opwindingbijna zijn stem verliest.

‘Ja,’ zegt Adam genietend. ‘Die protestanten hebben een hekelaan heiligenbeelden.’

‘Ji ook?"Adam haalt zijn schouders op. ‘Ik vind ze soms heel lelijk.'Andere mannen komen metladders aandragen.

Ookdie verdwijnen naar binnen.

De beelden staan vaak heel hoog.Ook de zijdeuren van de Buurtkerk staan open. Van binnen klinken geschreeuw en doffe

klappen.

‘Ik wil het zien,’ zegt Adam hijgend. ‘Jij niet?’‘Nou enof!Ze duiken onder armen door en dan zien ze twee kerels met een lange ladder naar een

zijdeur gaan.Zonder een woord begrijpen de vrienden elkaar. Ze helpen mee de ladderte dragen.

Enzo lukt het ze langs de wachters naar binnen te glippen.Ze verbergen zich achter een pilaar en kijken met grote ogentoe.

Ze zien arbeiders die met touwen omhoog klimmen. De touwen slaan ze om de koppen.

Daarna gooien ze de uiteinden van de touwen naar beneden. Beneden vangen mannen

de touwen op. En dan begint het trekken. Het beeld wankelt en stort dan voorover.

Mensenstuiven uiteen.

Krakend en kletterend valt het beeld op de stenen vioer van de kerk. De armen brekenaf.

TT

| |

alll a

AiLR

. NA | :fo LEA 2

Ny we ne |

f i ~ i a \ | 1, | f if | mn I

| - Bay, ye q . \h Le UN

rae aLao A| | ha

tet A it |!

de Beeldenstorm, Dirk van Delen, 1630

45

46

De kop rolt weg. Tientallen mannenstorten zich op het beeld en hakkeneropin.Andere mannen bestormenaltaren en rukken goudenenzilveren bekers uit de kastjes.Ze verscheuren boeken en kleden. Ze smijten prachtige zilveren kandelaars op een hoop.‘Hé daarjullie! Wegwezen!’ snauwt een man.Ze zijn ontdekt. Dat is de ellende als je pas acht jaar oud bent.

Je mag nooit eens ergensbij zijn. Grote mensen jagen je overal weg.

Hardhandig worden de jongens naar buiten geduwd.

Bij de kerkdeuren staan nogaltijd de wachters.Zij pakken alle spullen uit de kerk aan. Alles stoppen zein jute

zakken. De zakken geven ze door aan mensen die er mee weglopen.

Adam voelt zich ongemakkelijk.‘Maardatis toch stelen?!’ roept hij luid.

Uit: De val van de Vredenborgh, van Thea Beckman

Opdrachten - Extra Verhaal LESExtra Verhaal 2DEF

1. De Beeldenstorm begonin hetjaar ... in het ... van de Nederlanden.2. De pastoors houden de kerken gesloten, omdat...

3. De mannen nemenladders mee naar binnen, omdat..:

4. Schrijf acht steekwoordenuit het verhaal op.5. Werkin tweetallen.

a. Vergelijk jullie steekwoorden. Kies uit jullie steekwoorden de belangrijksteacht.

b. Maakeen korte samenvatting van het verhaal. Gebruik de acht steekwoorden.6. Hoelukt het Christiaan en Adam om naarbinnente glippen?7. Datis de ellende als je pas achtjaar oud bent. Je mag nooit eens ergens bij zijn.

Grote mensen jagen je overal weg. Ben jij het eens met die mening?

8. Adam voelt zich ongemakkelijk, omdat...9, Watvind jij van deze Beeldenstorm?10. Vul het goede woordin.

a. De protestanten hebben een ... aan deze beelden.b Adam voelt ... ongemakkelijk.Cc De pastoors houden de kerken... slot.

d De mensen komen... ladders aandragen.

€. De zakken gevenze ... aan mensen die ermee wegrennen.f. De jongens worden... buiten geduwd.g. Ze smijten alle kandelaars ... een grote hoop.

11. O

a De mannen stormen het gebouw binnen.b Andere mannen komen metladders aangedragen.Cc. Ze zien twee kerels met een lange ladder naar een zijdeur gaan.d. Het beeld wankelt en stort dan voorover.

e Krakend en kletterend valt het beeld op de stenen vioer van de kerk.f.K

Hardhandig worden de jongens naar buiten geduwd.12. leur hetlijdend voorwerp in de zinnen van opdracht 11.

Engels - EnglishDER

orange

canon

secret

1. What is what ?

Weetjij de Nederlandse vertaling? Schrijf de vertaling in je schrift met het Engelsewoord er achter. Kijk in het antwoordenboekofje het goed had.

2. Oefen het volgende gesprek met je buur. Spreek af wie welke rol doet.Wesley: | don't like war.

( oe

PSN eeLS i a

freedom sea battle

2 Gouden .

Es

a

statue to attack to destroy

Pauline: | am a girl and don't have to go into the army.Wesley: When there is a war they use weapons.

Pauline: You mean like a canon or a gun?

Wesley: Yes but there are also secret weapons.

Pauline: So you don't know how the enemy attacks?Wesley: Yes,so it is difficult to protect yourself.

Pauline: A soldier wears a helmet for protection.Wesley: Some people fight for freedom.Pauline: When you cannot win you must surrender.

to surrender

47

48

Lees de zinnen en bedenk welk Word er mist.

Whenyou are a soldier you workin the...

It is not your friend ...Whenarmiesfight against each other, there is a...I don’t tell you, itis a...Acanonis a...

| want to be free, | love my ...

It is a kind offruit, but also a colour ...Whenyoustart fighting you...Whenyou cannot win you must...T

IOPDA

Vergelijk opdracht 3 met je buur. Lees om de beurt een zin voor. Nog een keer

zodat je de andere zinnen voorleest.

Pictionary. Doe dit spelletje in groepjes van drie of vier. Kies om de beurt een Word

en maak daar een tekeningetje van. De anderen moeten raden om welk Word het

gaat.

Vertaal in het Nederlands:For eighty years the Netherlands had been in war with Spain. Spain had a strongarmy, with good weapons anda lot of soldiers. On their ships they had canons.Butin spite of all this Spain had to surrender. The people in Holland made cleverattacks and destroyed the powerof the Spanish army step by step.

Doe samen meteen klasgenoot: De een noemt een woord uit Words of the Week en de anderprobeert er zoveel mogelijk Engelse woordenbij te verzinnen die er mee te maken hebben.Schrijf ze ook opin je schrift.Voorbeeld: house:roof, door, window, wall, room , garden, kitchen etc.

Deze week doe je game three (3) en game four(4) . Have fun !!

Slag om Haarlem

his

o os A Tae 2 “Aa - = WEE rs

de overgave van Breda, Diego Velasquez, 1635

Mop

Meester: Je hebt een heel goed opstel geschreven over Willem van Oranje, Karin, maar het is woord voorwoord gelijk aan het opstel vanje vriendin Saskia. Wat moet ik daarvan denken”?"Karin: 'Dat Saskia ook een heel goed opstel geschreven heeft, meester!

49

© œ

[WeekS:DEVOC:enIndié

Be sohepapngans vanEantahii |

Hajo wil naar zee als scheepsjongen op het schip van schipper Bontekoe.

Een scheepsjongen moetallerlei klusjes doen aan boord. Zijn moederdoeter alles aan

om hem aan wal te houden, maar de roep van de zeeiste sterk.Hajo gaat toch. Hajo neemt afscheid van zijn familie: zijn moeder, broertje en zusjes.

Zijn vriend Padde kan geen afscheid nemen. Hij gaat ook aan boord van het schip van

schipper Bontekoe. Daarsluiten Hajo en Padde vriendschap met Rolf.Op hun tocht naar de Oost beleven ze veel spannende avonturen op het schip van de

VOC, de Verenigde Oostindische Compagnie.

Opdrachten - Film Ky

Film 3DEF

1. Waarging dereis naar toe?. Wat betekent VOC?

3. De VOC heeft voorveelrijkdom gezorgd in de Gouden Eeuw.

Snapje hoe dat is gebeurd?4. Vul de juiste woordenin de zinnenin. Kies uit: zeeziek - citroensap - Bontekoe -

1619 - zeemansbegrafenis - scheurbuik- fruit - VOCSchipper... vertrok voor een langereis.

Dat wasin hetjaar...

Hij kreeg een schip van de...

Padde moet overgeven, wanthij is ...Er waste weinig vers fruit. De matrozen kregen...De zieken werden behandeld met....

Niet iedereen werd beter. Sommige matrozen gingen dood.

Zij kregen een.h. BijKaap de Goede Hoop kregen ze weervers .

5. Waarom kon Hajo eerst niet lezen en schrijven, denkje?6. Padde wordt bofieliersknecht. Watis zijn werk?

7 Hoe oud moestje zijn om als scheepsjongen mee te mogen op

een schip?

8. Ophetlaatst komt er een ander schip vlakbij varen. Waarom juichtiedereen als de sonipper vertelt dat het andere schip ook van de VOC¡

9. Kielhalen betekent10. Landrot betekent...

amgaoc®

is? y

Th

2ON