qwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmrtyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklz

Tafeltje dekje in de plaggenhut

Sprookjes

[Kies de datum]

Maria Vitters

Fontys Hogeschool voor de Kunsten

Minor Kunst en Context

Studiedag 4

Inhoud

Inhoudsopgave Blz. 2

Opdracht 1 - Voorbeeld van een actueel maatschappelijk probleem uit de media Blz. 3

Opdracht 2 - Samenvatting en conclusie lezing Arie van den Berg Blz. 4

Opdracht 3 - Verslagje bij één stelling over sprookjes Blz. 5

Opdracht 4 - Samenvatting literatuur Blz. 6Samenvatting ‘Een zoen voor Sneeuwwitje’ Blz. 6Samenvatting ‘Doornroosje’ Blz. 8

Opdracht 5 - Sprookje met illustratie Blz. 10

2

Opdracht 1 - Voorbeeld van een actueel maatschappelijk probleem uit de media

Wellicht werkstraf voor zus 'dreigtwitteraar' Leiden24/04/13, 11:38  − bron: Leidsch Dagblad

© anp.

De zus van de jongen uit Leiden, die maandag een dreigtweet verstuurde, kan waarschijnlijk een werkstraf tegemoet zien. De 12-jarige jongen die achter het Twitter-profiel @luuksteen schuilging gaat vrijuit. Hij liet eergisteren via Twitter weten dat zijn zusje de tweet verstuurde en zij een grapje wilde maken. Hij bood zijn verontschuldigingen daarvoor aan.

'Ik ga nu naar Leiden en een leraar doodschieten', twitterde @luuksteen. Op zondag schreef een anoniem persoon op het forum 4chan.org: 'Morgen schiet ik mijn docent neer, en zo veel studenten als ik kan. Ik heb een briefje bij me als ik de school inga, met een verklaring over waarom ik dit doe.' Vanwege het bericht besloot de gemeente Leiden om alle middelbare en mbo-scholen maandag te sluiten. De jongen werd zondag opgepakt en gisteren vrijgelaten, omdat hij niet langer als verdachte van het bericht werd gezien. Omdat de politie nog geen nieuwe verdachte op het oog heeft, blijven korpsen ook woensdag en mogelijk nog langer posten bij de scholen in Leiden.

De knaap verklaarde dat zijn zusje de dreigtweet had verstuurd. Het openbaar ministerie doet het meisje binnenkort hoogstwaarschijnlijk een schikkingsvoorstel voor een werkstraf. 'We gaan zien wat er precies uitkomt', zegt politiewoordvoerder Lex Benden tegen het Leidsch Dagblad.

'Ze hebben sorry gezegd, maar dat is nog niet genoeg. Bedreigen is nooit een grap', zegt Benden. 'Moet je voorstellen hoe dat bij sommige mensen kan aankomen.'

Bron: Auteur onbekend, Wellicht werkstraf voor zus ‘dreigtwitteraar’ Leiden, http://www.volkskrant.nl/vk/nl/2686/Binnenland/article/detail/3431038/2013/04/24/Wellicht-werkstraf-voor-zus-dreigtwitteraar-Leiden.dhtml, geraadpleegd op 24-04-2013

3

Opdracht 2 - Samenvatting en conclusie lezing Arie van den Berg

Arm en rijk roem

Tegenstelling arm-rijk wordt steeds groter.Je grote droom is een sprookje.

Sprookjes tellen twee bevolkingslagen: - paleisbewoner- het gewone volk

• Madame d’AulnoyLes Contes des Fées

(1697-1698)

• Charles PerraultHistoires ou Contes du Temps Passé

(1697)

• Jacob & Wilhelm GrimmKinder und Hausmärchen

(1812-1815)

Sprookjes zijn vaak rechtvaardig

• Gianfrancesco StraparolaPrettige nachten

(1550-1553)

• Giambattista BasilePentamerone

(1634-1636)

Orale cultuur is onbetrouwbaar (Dus de mondelinge overlevering). Daarom gingen mensen alle verhalen en sprookjes verzamelen. Ze wilden het voor de latere generaties vastleggen.De gebroeders Grimm hebben veel invloed gehad op de Kindersprookjes: Er is echter wel censuur toegepast, want de sprookjes waren vrij ‘hard’.

“Roodkapje”: Roodkapje wordt opgegeten (origineel)Roodkapje wordt gered door de jager (censuur)

Geen seksuele toespelingen meer door de Gebroeders Grimm.

Ze willen maatschappelijke problematiek aan de kaak stellen.

Sprookjes hebben veelal heidense bronnen.Lodewijk XIV heeft ook veel invloed gehad, indirect vrouwenhaat

Madame d’Aulnoy, tegen christelijke sprookjes vrouwen losten alles op in haar sprookjes.

Straatzangers zijn de mensen die vroeger de sprookjes aan de man brachten. Zij hadden vrij makkelijke teksten, want zij moesten het goed kunnen onthouden, zodat ze het weer goed na konden vertellen/zingen. Maar er zijn bijna geen straatzangers/troubadours meer.

4

Opdracht 3 - Verslagje bij één stelling over sprookjes

Stelling 1:Als je niet meer in sprookjes gelooft, ben je volwassenTijd is relatief, sprookjes zijn subjectief.Je hebt altijd wel een kind in jeDe ideeën van multinationals dat zijn ook sprookjesSprookjes voor volwassenen blijven ook bestaan (prins op wit paard)

( relativeren naar realiteit)

Groep: Oneens met stelling in alle manieren van interpreteren

Ik ben het oneens met de stelling. Sprookjes gaat niet alleen maar over heksen en prinsessen. Of prinsen op het witte paard. Sprookjes in de ‘echte’ wereld gaan over hongersnood, of kinderarbeid. Mensen die er tegen strijden, geloven dat ze er voor kunnen zorgen dan het verdwijnt. Dat zijn volwassensprookjes. Dus zelfs volwassenen geloven in sprookjes. Of het altijd helpt, is maar de vraag, maar naar mijn mening is het goed als iemand ergens in gelooft.Als je niet meer in sprookjes gelooft, ben je niet volwassen, maar blind voor de wereld.

5

Opdracht 4 - Samenvatting literatuur

Samenvatting ‘Een zoen voor Sneeuwwitje’ (Over de veranderlijkheid van sprookjes) – Theo Meder

Het sprookje van Sneeuwwitje kent een aantal verschillende manieren waarop het afloopt: “De prins geeft Sneeuwwitje een kus, waarna zij bijkomt. Vervolgens gaat zij met de prins mee en trouwt met hem.” Die kus is in ons collectieve geheugen gegrift. Reclamemakers maken graag gebruik van dat collectieve geheugen. Bij een musical over Sneeuwwitje wilde de hoofdrol geen kus in het stuk. Dat is te privé. Maar de algemene opinie is dat de kus nu eenmaal bij het sprookje hoort. Maar waar komt die kus vandaan?De gebroeders Grimm hebben veel invloed gehad op de mondelinge overlevering met hun sprookjesboek. Maar daar zat geen kus in. Bij hen schiet het stuk appel dat Sneeuwwitje eet uit haar keel, wanneer de kist schud. Ook Roodkapje heeft bijvoorbeeld verschillende manieren waarop het sprookje eindigt.De gebroeders Grimm hebben hun sprookjes opgetekend uit verschillende mondelinge overleveringen ervan. De oudste versie van Sneeuwwitje die wij kennen, gaat over een giftige kam die in het haar blijft zitten, uit het haar wordt getrokken, waarna Sneeuwwitje weer ontwaakt. Er lijkt in de oudere vertellingen steeds geweld te pas moeten komen aan het laten ontwaken van het slachtoffer.Walt Disney vond dit niet heel romantisch. De meeste mensen kennen de sprookjes tegenwoordig door zijn tekenfilm. Maar in zijn versie zijn humor, burgerdeugd en romantiek belangrijker als in de versie van de gebroeders Grimm. In Disney’s versie ontwaakt Sneeuwwitje met een kus! Dat heeft hij waarschijnlijk ontleent aan het sprookje van Doornroosje. Deze versie van Sneeuwwitje is sterk van invloed op de latere mondelinge, schriftelijke en literaire overleveringen. Ook de Efteling heeft de inspiratie van Disney vandaan. Maar het einde dat vertelt wordt in de Efteling komt van de gebroeders Grimm af; de doodskist valt en het stuk appel schiet uit Sneeuwwitjes keel. Veel mensen geven de voorkeur aan één bepaalde versie van het verhaal: die zij vroeger voor het eerst gehoord hebben, of die het meeste indruk heeft gemaakt, die met de meeste logica, etc. Er zijn geen goede of foute versies. In tegenstelling tot moderne literaire teksten (die, eenmaal gedrukt, statisch van vorm en inhoud blijven) is het mondelinge vertelgoed steeds aan verandering onderhevig. De schriftelijke overlevering kan echter invloed hebben op de mondelinge overlevering. Ook de modernere media zijn van belang. De invloed hiervan domineren tegenwoordig de overlevering. Maar ze hebben ook een belangrijke rol in de verspreiding en de populariteit van sprookjes. Tegenwoordig zijn er dus veel verschillende versies van. Moderne versies van het sprookje denken ook aan de tijd van nu; de multiculturele samenleving, geen happy ending, want dat is onwerkelijk, etc. Ook de persoonlijkheden van de verteller, de samenstelling van het publiek en de esthetica van de verzamelaar een rol. De gebroeders Grimm schuwden het gruwelijke detail niet: kannibalisme en de marteldood zijn er in verwerkt. Maar later zijn deze dingen vaak weggewerkt, rekening houdend met de teerheid van de kinderziel. Tegenwoordig komen de gruwelijke details weer terug. Ook zijn psychologen dol op sprookjes. Veel van de realiteit komt erin terug: de moederfiguur wilt haar dochter dwarsbomen zich te ontwikkelen door haar met fatale schoonheidsmiddelen waarvoor het meisje nu interesse heeft ontwikkeld te verleiden. En de appel heeft natuurlijk te maken met Adam en Eva. In het verhaal maakt Sneeuwwitje een overgang door van kind naar volwassene: in het kasteel was zij kind, maar neemt daar afscheid van als zij het bos in gaat, afzondering bij de dwergen en keert terug als volwassene als ze ontwaakt uit de kist.

6

Vanuit historisch-sociologisch perspectief wordt er op gewezen dat vroeger de stiefverhoudingen kwetsbaar waren (voorliefde van de moeder voor de eigen kinderen ten nadele van de stiefkinderen). Het is ook een moralistisch verhaal: er zijn waarschuwingen tegen destructieve krachten als trots, jaloezie en egoïsme.

De gebroeders Grimm dachten dat de vertellers van sprookjes snel uitgestorven zouden zijn. Daarom gingen zijn de sprookjes verzamelen en opschrijven. Dit gebeurde ook in Nederland. Ze waren bang dat er een deel verloren zou raken als het niet gebeurde. Het sprookje leeft nog steeds. Toegegeven: misschien neemt de totale hoeveelheid gekende sprookjes wel af. In de mondelinge overlevering worden steeds minder sprookjes verteld. En: het sprookjesgenre lijkt meer en meer naar de kinderkamer af te glijden. Maar meer dan we soms beseffen wordt er in het dagelijkse leven een beroep gedaan op onze collectieve kennis van sprookjes (reclame, moppen, literaire parodieën).Vroeger was het sprookje ook een geaccepteerd genre voor volwassenen. Tegenwoordig is het meer een kindergenre. Maar als kind maak je er kennis mee, en die kennis draag je vervolgens de rest van je leven mee. Sprookjes behoren tot de opvoeding. Het sprookje leeft, het volksverhaal leeft. Sprookjes en de sage hebben plaats moeten maken voor de mop en de Broodje-Aapverhalen. Veel dingen die hierin voorkomen, komen van sprookjes en de sage vandaan.

7

Samenvatting ‘ Doornroosje’ - Theo Meder

Het sprookje van Doornroosje is vooral een Europees sprookje. Het is bekend geworden door de gebroeders Grimm en Charles Perrault. Bij beide zijn het andere versies van het verhaal. Grimm: er waren eens een koning en een koningin die een kind wensten. Op een dag voorspelt een kikker een dochter aan de koningin. Er worden op het geboortefeest twaalf wijze vrouwen uitgenodigd die allen een zegenwens uitspreken. Een dertiende was niet uitgenodigd, want er waren maar twaalf gouden borden. De dertiende wijze komt binnen en vervloekt de prinses: ze zal zich prikken aan een spintol en dood neervallen. De laatste van de twaalf wijzen was nog niet geweest en kon de vloek alleen maar verzachten: de prinses gaat niet dood, maar valt in een honderdjarige slaap.Alle spintollen worden vernietigd, maar op de vijftiende verjaardag van de prinses vindt ze in een toren toch nog een spintol. Ze prikt zich, en valt in slaap. Iedereen in het kasteel valt ook in slaap en er groeit een doornenhaag om het kasteel. Na honderd jaar wijken de doornen uiteen voor de uitverkoren prins, en zodra hij de prinses een kus op de mond geeft, ontwaakt ze. En ze leefden nog lang en gelukkig.Honderd jaar eerder schrijft Perrault:De koning en koningin konden geen kinderen krijgen, maar op een dag bevalt de koningin toch van een dochter. Er worden zeven feeën uitgenodigd. Ze krijgen gouden bestek. Opeens komt een achtste oude fee, ze was niet uitgenodigd, want er was geen gouden bestek meer. Als zes feeën de prinses al het goede hebben toegewenst, komt de achtste oude fee en zegt dat de prinses zal sterven aan een prik van een spinnewiel. De zevende fee weet dit om te zetten in een honderdjarige slaap en dat ze gewekt zal worden door een koningszoon. Alle spinnewielen worden verwijderd, maar op haar vijftiende treft de prinses een oude dame met een spinnewiel. Ze prikt zich en valt in slaap. De laatste, zevende fee zorgt ervoor dat de hele hofhouding in slaap valt. De koning en koningin vertrekken (zij zijn niet in slaap getoverd) en er groeit een doornenhaag om het kasteel. Als de prins na honderd jaar aankomt, wijken de takken uiteen. De prins knielt naast de prinses en ze ontwaakt. Ze trouwen en gaan met elkaar naar bed. De volgende ochtend keert de prins alleen terug naar zijn vader en vertelt niets. De prins en Doornroosje krijgen ondertussen twee kinderen. De vader van de prins overlijdt, en hij haalt zijn gezin op. De moeder van de prins is echter een menseneter en wil de prinses en de kinderen opeten, zodra haar zoon weg is. De hofmeester maakt wat anders klaar, en de koningin wil iedereen laten doden. Dan komt de prins terug en zijn moeder pleegt zelfmoord. Ook Madae D’Aulnoy heeft een andere versie van het sprookje: Een kreeft voorspelt een dochter, ze is eigenlijk een fee, wordt niet uitgenodigd voor het geboortefeest en voorspelt dat er iets vreselijks zal gebeuren op de vijftiende verjaardag van de prinses. Een nog oudere versie verhaalt over een prinses die zich prikt aan een vlasnaald, waarna ze op een makkelijke stoel wordt gezet. Een gehuwde koning komt langs en bedrijft de liefde met haar en ze bevalt van een tweeling. Twee feeën leggen de kinderen aan de borst van de moeder. Op een dag zuigt een kind niet aan de borst maar aan de vinger, de vlasnaald schiet eruit en ze ontwaakt. Uiteindelijk trouwen zij en de koning. Er is ook een soortgelijke versie gevonden met Griekse godinnen uit de veertiende eeuw, en nog oudere versies. Maar de gelijkenissen worden steeds minder. Maar het sprookje is al minstens zes eeuwen oud. De kern is dus: vervloeking van een ongenode gast die verzacht wordt: de prinses zal niet sterven maar lang slapen. Bij het ontwaken heeft ze haar partner gevonden. In de oorspronkelijke sprookjes zou zij zwanger zijn gemaakt en pas ontwaken na de geboorte. Later is dit wat veranderd. Doornroosje heeft bepaalde eigenschappen die typisch zijn voor het sprookje, in het bijzonder het wondersprookje:• Onbestemdheid van plaats en tijd (er was eens…)• Feodale tijd (ridders en prinsessen)• Verwerving van bruid of bruidegom (held is een jongeling)• Toverij en bovennatuurlijkheid • Strijd tussen goed en kwaad

8

• Ondanks alle tegenslag is er een happy ending• ‘Passieve heldin’ (voorname vrouw past in rollenpatroon ze laten de ridders de draak verslaan etc)Er is echter wel veel veranderd in de sprookjes. Seksualiteit en wreedheid zijn tegenwoordig uit de sprookjes gehaald. Vroeger waren sprookjes ook voor volwassenen, tegenwoordig meer voor kinderen. Maar ook zijn onze normen veranderd tegenover seksualiteit, de huwelijksmoraal, lijfstraffen en ander fysiek geweld.

Je kunt verschillende interpretaties geven aan sprookjes, en Doornroosje: germaans-mythologisch, traditioneel-antropologisch, antropofisch, psychologisch, historisch-sociologisch en etnologisch.Germaans-mythologisch: de gebroeders Grimm, restanten van de Germaanse mythologie. Traditioneel antropologisch: natuurmythologisch; de levensfasen van Doornroosje staan voor de wisseling der seizoenen.Antroposofisch: proces van rijping, ontwikkeling en bewustwording dat de menselijke ziel doormaakt. Psychologisch: puberteit en haar ontluikende seksualiteit. Historisch-sociologisch: afspiegelingen van de gewone historische realiteit van alledag (kinderloosheid, liefdesparen, voorhuwelijkse zwangerschappen)Etnologisch: overleveringstraditie van volksverhalen en de mens als verteller van verhalen. Sprookjes passen zich aan aan de smaak en de moraal van zijn publiek en zijn tijd.

Naarmate het sprookje meer een kindergenre wordt, gaat men de ruwe en onbeschaafde elementen uit de sprookjes wegwerken. Ook was de maatschappij vroeger harder dan tegenwoordig. Vroeger waren sprookjes alleen bedoeld voor adellijk volwassen publiek. Dan wordt het cultuurgoed en krijgt iedereen de sprookjes te horen. En uiteindelijk komt het in de kinderkamer terecht. Maar ook was er een beschavingsoffensief ingezet tegen ongebreidelde fantasie, bijgeloof en bangmakerij. De sagen en sprookjes hielden het volk dom, bijgelovig en angstig. De volksverhalen werden kinderachtig en werden alleen nog maar gebruikt in de kinderkamer. Dus de gruwelijke elementen worden eruit gehaald. Maar misschien is gruwel helemaal niet erg voor kinderen, dan kunnen ze veilig griezelen en leren omgaan met problemen in de grote mensenwereld. Ook de Efteling haalt langzaamaan de griezelige elementen weg. Tegenwoordig worden sprookjes en volksverhalen weer herontdekt door volwassenen. Voornamelijk in New Age-kringen. En ook het fantasie-genre in boeken en films (Harry Potter, Lord of the Rings).

In de Romantiek werden sprookjes mooi, puur en oorspronkelijk gevonden. Ze waren oeroud en voortgekomen uit de collectieve volksziel. Daarom waren sprookjes in de 19 de eeuw populair. Ze werden ook gebruikt om gevoelens van regionaal en nationaal besef aan te wakkeren. Als sprookjes populair zijn, gaan ook andere kunstgenres meedoen met de heersende mode. In muziek, schilderkunst en ballet worden sprookjes, sagen en mythen artistiek vormgegeven. De balletmuziek van Tsjaikovsky is bijvoorbeeld ook weer gebruikt voor de film over Doornroosje van Walt Disney. Hoewel in de film wordt gezegd dat het sprookje van Perrault wordt gevolgd, herschept Disney ook de sprookjesplot: Er zijn drie feeën uitgenodigd. De derde fee weet de vloek van de boze fee om te zetten in een toverslaap. Er wordt niets gezegd over een honderdjarige slaap! Alle spinnenwielen worden verbrand, en de prinses groeit op bij de feeën om onder de boze vloek uit te kunnen komen. In het bos ontmoet ze de prins, aan wie ze al is uitgehuwelijkt. Op haar zestiende gaat ze terug naar haar ouderlijk kasteel, waar ze wordt weggelokt en zich prikt aan een spinnewiel. De goede feeën toveren de rest van het kasteel ook in slaap. De prins is in handen gevallen van de boze fee, maar de goede feeën weten hem te bevrijden. Hij verslaat de boze fee die in een draak is veranderd, gaat terug naar het kasteel en kust de prinses wakker. Dus een heel korte toverslaap! Ook de rest van het kasteel ontwaakt, ze trouwen, en ze leefden nog lang en gelukkig.

9

Opdracht 5 - Sprookje met illustratie

Wijsje Eigen door Maria Vitters, Leon Stoffelen en Emmie van de Laar ABV VT3

Er was eens een land hier heel dichtbij. Het land verkeerd in een feeststemming. Vandaag word de nieuwe koning gekroond. De straten zijn versierd met mosterdgele vlaggetjes. Uit het paleis klinken schelle trompetten. De kroonprins bereidt zich voor op het feest. Zijn koningskleed wordt om zijn schouders gehangen. Vanuit zijn witte paleis op de top van de berg kijkt hij uit over zijn landerijen. Hij vraagt zich af of hij aan de hoge verwachtingen van het volk zou kunnen voldoen, die zijn moeder hem had nagelaten. Het volk op straat is in rep en roer. Fier zingen zij het koningslied al paraderend door de straten, allen met drie vingers in de lucht. Het lied wordt ondersteund door luidende kerkklokken. Wijsje doet niet mee. Ze zit verscholen op haar kamer met het raam dicht. Ze kijkt naar buiten en vraagt zich af wat al die mensen bezielt. De bewoners blijven zingen en paraderen, ook al zijn hun kelen schor en benen moe. Mensen die niet meer konden vielen neer en werden vertrapt door de menigte.Wijsje hoort de muziek wegebben. Ze kijkt uit het raam en vraagt zich af waar iedereen is. Ze loopt naar buiten. Alle mensen zijn uit het dorp verdwenen. Wijsje loopt verder en plotseling grijpt iemand naar haar voeten. Met zijn laatste adem zegt hij tegen haar: “ej laz ed keovl nekerbrev sla ej meh nerovetsrethca tgniz..”. Wijsje loopt door. Na dagen lopen richting het paleis komt ze aan op het koningsplein. De menigte staat daar nog steeds het koningslied te zingen. Wijsje ziet dat de koning ook meezingt, maar wanneer ze haar blik op de koningin richt ziet ze dat zij haar lippen stijfdicht op elkaar houdt. Ze kijkt weer om zich heen en naar de mensen die naast haar staan. Er stroomt bloed uit hun monden omdat hun kelen door het zingen gemolesteerd zijn. Opeens kijkt de koningin haar dreigend aan en schreeuwt: “Gij ongehoorzaam kreng! Waarom zingt gij niet zoals allen zingen?”. Het publiek valt stil door de onderbreking van de koningin. Ze draaien allen zich om naar Wijsje en staan klaar om haar aan te vallen. Wijsje moet snel een oplossing bedenken om zich uit deze benarde situatie te redden voordat de menigte haar zal geselen.Ze bezwijkt en denkt terug aan de laatste woorden van de verwarde man. Opeens krijgt ze een

helder moment en beseft dat de woorden van de verwarde man achterstevoren uitgesproken werden. Hij zei “je zal de vloek verbreken als je hem achterstevoren zingt”. Ze besluit hetzelfde te doen met het koningslied. Ze menigte ontwaakt uit hun betovering en kijken versuft om zich heen. “Eeuwig zal gij zingen” roept Wijsje en wijst naar de koningin. De koningin slaakt een kreet dat uitloopt in gezang. De koningin greep naar haar keel om het zingen te doen stoppen. In paniek rent ze het paleis uit voordat de boze menigte haar zullen grijpen uit wraak voor de vloek. Ze ontvlucht de stad terwijl je haar dwangmatig hoort zingen. De koning bedankte Wijsje. Het volk is verlost van de vloek van de koningin en de koning huwde Wijsje tot zijn koningin. Nog jaren zal het gezang van de koningin op de landerijen en rondom de stad horen weerklinken totdat zij zal stikken. Het nieuwe koningspaar en het volk leefden nog lang en gelukkig.

10