De 10 stammen van Israël

Bijbelstudie methoden

Nu al of in de

Voor wie meer uit de Bijbel wil halen!

jaargang4 - december 2010 02Studiebijbel

magazineMessiaanse psalmen

De verheerlijkte schepping

Hoe Jezus de psalmen las

Ziekte en genezing

Messiaanse psalmen

De verheerlijkte schepping

Ziekte en genezing

C o l o f o nStudiebijbel-magazine

Kwartaalbladvoordegeïnteresseerdebijbellezer

CentrumvoorBijbelonderzoekiseenkenniscentrumenheeftalsdoelhetbevorderenvanweten-schappelijk verantwoorde bij-belsetheologie.HettheologischuitgangspuntisdatdeBijbelhetgeïnspireerdeWoordvanGodis.

Studiebijbel-magazine is eenstudie-uitgave van Centrumvoor Bijbelonderzoek met alsdoel het bieden van verdiepingin de achtergronden, uitleg enboodschapvandeBijbel.

RedactieDrs. Gijs van den Brink (hoofdredacteur)

Ds. Hans BetteDr. Mart-Jan PaulDrs. Marco RotmanDrs. Cees StavleuDr. Annechiena van Veen-Vrolijk

Adres redactie en abonnementenadministratieCentrum voor Bijbelonderzoek Postbus 503 3900 AM Veenendaaltel. 0318-503098fax 0318-503163e-mail: info@studiebijbel.nl

AbonnementsprijsEen jaarabonnement op Studie-bijbel-magazine kost € 22,50;losse nummers € 6,50; proef-abonnement (2 nrs) € 12,00

Vormgeving en opmaakVermaas & Koning, DriebergenDrukWilco B.V., Amersfoort

www.studiebijbel.nl

16

Hoofdredactioneel

IN

HO

UD

4 Hoe Jezus de psalmen las

10 Messiaanse psalmen

15 Boekbespreking

16 De verheerlijkte schepping

20 Voorpublicatie psalm 139

24 Ziekte en genezing (2)

29 Actualiteiten

30 Woordstudie

31 Vraag en antwoord

Verder in dit nummer

Inhoud

Ziekte en genezing (2)Diverse Bijbelgedeelten in het OT, met name in de psal-men, gaan over het thema ziekte en genezing. Maar ismen letterlijk of geestelijk ziek? Is er een relatie tussenziekteenzondeenzoja,welke?Enhoeisdit inhetNT?GijsdeBreezoekteenantwoord.

De verheerlijkte schepping‘Hoeishetindehemel?’iseenvraagdieelkechristenzichweleensgesteldheeft.Maarisdehemellosverkrijgbaar?Wat is de betekenis van de nieuwe aarde? In dit artikelaandachtvoordenieuwehemelenaarde,doorRaymondHausoul.

Messiaanse psalmenWatzijnMessiaansepsalmenenwaaraankunjezeher-kennen?AlsJezusdebeloofdeMessiasis,waarenhoeiszijnkomstdanvoorzegdinhetPsalmboek?EeninleidingdoorMart-JanPaul.

Hoe Jezus de psalmen lasHeeft Jezus ook psalmen gezongen en gebeden zoalsjodenenchristenentotopdedagvanvandaagdoen?EnlasHijdepsalmenookprofetisch?GijsvandenBrinkgaatnahoeJezusmetdepsalmenomging.

HetbijbelboekPsalmenisonderchristenenwaar-schijnlijkhetmeestgelezenenmeestbekendeboek

uithetOudeTestament.WanneerbijbelgenootschappenkiezenvooreenuitgavevanalleenhetNieuweTestamentwordttochvaakhetboekPsalmenookmeegenomen.Inallechristelijketraditieswordenpsalmengezongenenindegebedenboekenvandetraditioneledenominatieshebbendepsalmgebedeneencentraleplaats.

Alswehetoverliederenenzanghebben,denkenwevaakaanvreugde.Wezingenalsweblijzijn.Watechteropvalt,isdatheelveelpsalmengeenvrolijkeinhoud hebben. Ze gaan over verdriet, over verlatenheidenzelfsoverboosheid.Demeestpersoonlijkezakenenge-voelens,zowelpositievealsnegatieve,wordenineenge-bednaarGoduitgesproken.Ditiseenbelangrijkefunctievanhetgebed.WemogenvoordeHeeronshartuitstor-ten,wemogenallesmetHemdelenwatonsbezighoudt.Vervolgenshebbendepsalmschrijvershungebedenopge-schreven.EigenlijkzijnhetbrievenaanGod.Waaromdoeikdatniet,vroegikmeaf.Zelfstherapeutenwijzenophetbelangvanhetneerschrijvenvan jegedachten. Maar ikbennietziek,…oftochwel?Wat ik verder opmerkelijk vind, is dat de liederen eenmooievormhebben.Hetzijninzekerezingedichten.Depsalmdichterheeftermoeitevoorgedaanomvanzijnge-bedeenmooiliedtemaken.Envervolgensbedenkthijeenmelodieofneemteenbe-staande melodie over om het gebed te kunnen zingen.Hetblijftdusnietbijéénkeerbidden.Hijiserurenofda-genmeebezig.Isditnietwatwijmisseninonzevluchtigecultuur,waarallessnelmoetgebeuren?

MaarhetmooistevindikindepsalmendatGodpersoon-lijk spreekt. Vaak krijgen de psalmschrijvers woorden inhunhartdieGodtegenhenzegt.Ikstelmedatzovoor:jeschrijftinjeverdrietofjeeenzaamheideenliedvoorGod.Jebentdaarheeldrukmee.Enalsjehetlieddannogeensoverleest,danzie jedat je ietshebtneergeschrevenwatGodtegenjouzegtinplaatsvanjijtegenHem.Ditover-kwamDavidheelvaak.EenvoorbeeldhiervanisPs.32:8‘Ikletopje,ikgeefjeaanwijzingenwatjemoetdoen,Ikwiljeraadgeven,mijnoogisopje.’

InditnummervanStudiebijbel-magazineaandachtvoordebetekenisvandepsalmen.Ikwensuveelzegenbijdeoverdenkingvandeinhoud.

Drs. Gijs van den Brink

4

24

10

Stud

iebi

jbel

m

agaz

ine

5

Stud

iebi

jbel

m

agaz

ine

5

Thema artikel

2

Stud

iebi

jbel

m

agaz

ine

4

Het Psalmboek is door de eeuwen heen een grote steun geweest voor zowel joden als christenen. Psalmen worden gezongen, gele-zen en gebeden. In gebedsboeken van allerlei tradities vinden we de psalmen vertegen-woordigd. In dit artikel willen we nagaan hoe Jezus met de psalmen omging. Het gaat daarbij niet alleen om historische interesse, maar om de vraag: wat betekenen de psalmen voor ons als volgelingen van Christus.

Jezus heeft psalmen gezongen en gebedenWanneer Jezus met zijn discipelen het Laat-ste Avondmaal gebruikt, lezen we: ‘Nadat ze de lofzang hadden gezongen, vertrokken ze naar de Olijfberg’ (Mat.26:30). Dit Avondmaal was een paschamaaltijd en de lofzang was het zogenaamde kleine Hallel (Ps.113-118). Bij de tweede beker werd het eerste deel gezongen (Ps.113-114), aan het einde van de Paschamaal-tijd het tweede deel (Ps.115-118). Jezus heeft als gelovige jood de psalmen niet al-leen gezongen, maar ook gebeden. De joden in de eerste eeuw kenden drie vaste gebedstijden, in de morgen, in de middag en de avond. In de eerste plaats reciteerden ze de psalmen wan-neer ze baden. Dit gebeurde zowel in de tempel als in de synagoge. En zowel gezamenlijk als individueel. Ten tweede begon elke vrome jood een ge-bed met het uitspreken, het reciteren van het Shema: ‘Luister Israël! De HEER is onze God, de HEER is de Enige. U zult de HEER uw God liefhebben met heel uw hart, met heel uw ziel en met al uw krachten.’ (Deut.6:4-5)Het was een vaste gewoonte het Shema in ieder

geval elke morgen en elke avond uit te spreken. Ten derde werd drie keer per dag het achttien-gebed gebeden. Dit is een lofprijs die bestond uit een heel aantal zegeningen en gebeden. Aan het einde van de eerste eeuw waren het er acht-tien en zo kreeg het gebed de naam ‘achttien-gebed’. Hieraan werden persoonlijke gebeden toegevoegd.De vraag die we ons nu moeten stellen is deze: Wat deed Jezus? Volgde Hij dit alles slaafs of niet? Bij benadering kunnen we het volgende zeggen. In plaats van het ‘achttien-gebed’ leerde Jezus zijn discipelen het ‘Onze Vader’. Het Shema noemt Hij het grootste en eerste gebod, maar vult dit aan met ‘Het tweede daaraan gelijk is: U zult uw naaste liefhebben als uzelf.’ Wat betreft de psalmen zijn er op het eerste gezicht geen verschillen. Zijn leven was door-drenkt van psalmwoorden.We concluderen met Scot McKnight dat Jezus in zijn gebedsleven progressief is wat betreft de Joodse traditie, maar conservatief wat betreft zijn omgang met de psalmen. Het Psalter was ook voor Jezus het eerste en voornaamste gebe-denboek.

Psalmcitaten van JezusWe vinden in het NT ongeveer 3000 citaten uit en toespelingen op het OT, d.w.z. gemiddeld tien op elke pagina van uw Bijbel. Dit toont aan hoe enorm sterk het christelijk getuigenis zijn oorsprong en fundament in het OT heeft lig-gen. Het boek Psalmen wordt in het NT van alle oudtestamentische boeken het meest gebruikt, op de voet gevolgd door het boek Jesaja. We vinden in het NT meer dan 400 herkenbare toespelingen op het boek Psalmen. We willen hier alleen de uitspraken van Jezus nagaan. Van de 35 psalmcitaten in de evangeliën komen er

16 van Jezus zelf. Wat kunnen we hieruit leren? Hoe las Jezus het Psalmboek?

Psalmen als taaluitingIn de eerste plaats zien we bij Jezus een prak-tisch gebruik. Van de vijf of zes keer dat dit bij Hem voorkomt geef ik twee voorbeelden.In Getsemane zegt Jezus tegen zijn discipelen: ‘Mijn ziel is zeer bedroefd, tot stervens toe; blijft hier en waakt met Mij’. (Mat.26:38//Mar.14:34). In het eerste deel van dit vers spreekt Jezus met woorden uit Ps.42:6,12; 43:5. Hij gebruikt een psalmvers om zijn gemoedstoestand onder woorden te brengen. Het is een voorbeeld van praktisch meditatief gebruik van een psalm-woord. Het is te vergelijken met onze ‘tale kanaäns’, die ook bij evangelischen voorkomt, bijvoorbeeld wanneer we zeggen dat iemand ‘in de Heer’ of ‘in Christus’ is.Een tweede voorbeeld is het laatste kruiswoord, dat Lucas weergeeft in Luc.23:46.‘En Jezus riep met luide stem: ‘Vader, in uw handen leg ik mijn geest.’ Toen hij dat gezegd had, blies hij de laatste adem uit.’ Heel bewust geeft de Here Jezus zijn levensgeest over in han-den van zijn hemelse Vader. De woorden ‘in uw handen leg ik mijn geest’ komen uit Ps.31:6a. Hij bidt met woorden van een psalm, die Hij tot zijn eigen gebed maakte.We zien in deze voorbeelden een praktisch ge-bruik van een psalmtekst. De psalmen worden gebruikt als taaluiting. Het is gebedstaal ofwel bijbels taalgebruik. Het is een geestelijke taal om geestelijke zaken te verwoorden. Je zou ook kunnen spreken van de vaktaal van het Konink-rijk van God. Er is dus niets mis met het ge-bruik van bijbelse taal wanneer we als gelovigen onder elkaar zijn of wanneer we spreken met God. De Here Jezus ging ons hierin voor.

Apologetisch gebruikTen tweede is er bij Jezus sprake van een apolo-getisch gebruik van de psalmen. Een voorbeeld hiervan is een gesprek in de tempel volgend op de tempelreiniging. We lezen het verslag van Matteüs in Mat.21:15-16: ‘De hogepriesters en de schriftgeleerden zagen welke wonderen hij verrichtte en hoorden de kinderen in de tempel ‘Hosanna voor de Zoon

van David!’ roepen, en ze waren hoogst verontwaardigd. Ze gingen hem vragen: ‘Hoort u wat ze zeggen?’ En Jezus antwoordde hun: ‘Ja-zeker! Hebt u dan nooit gelezen: “Door de mond van kinderen en zuigelingen hebt u zich een loflied laten zingen”?’ De laatste woorden zijn een aanhaling uit Ps.8:3. De geestelijke leiders wilden met hun vraag bewerken dat Jezus ofwel zou zeggen niets met de kinderen te maken te hebben, ofwel dat Hij Zich verantwoorde-lijk zou stellen voor deze roep. Jezus gaf een duidelijk antwoord met de aanhaling van Ps.8. Als God Zelf de lofprijs van kinderen accep-teert, dan mogen deze kinderen toch zeker ook de Representant van God, de Messias, prijzen! Er is hier dus in eerste instantie sprake van een apologetisch gebruik van dit psalmwoord.Maar Ps.8 wordt ook door Paulus (1Kor.15:27; Ef.1:22) en de Hebreeënschrijver (Heb.2:6-8) uitgelegd met betrekking tot Christus. Het is verder ook aannemelijk dat al in het voorchris-telijk Jodendom rondom de verwachting van de Mensenzoon een eschatologische of messiaanse uitleg van Ps.8 bestond. Tegen deze achtergrond kunnen we aannemen dat er ook sprake is van een profetisch gebruik van de psalm. Jezus zegt dan dat de woorden van deze psalm hier en nu met hem in vervulling gaan. Dit Schriftgebruik is ook voor ons van belang wanneer we verantwoording afleggen van ons geloof. Laat ik als voorbeeld noemen de iden-titeit van de Schepper, de God van Israël. Deze God is niet de filosofische god van Spinoza en Einstein en de procestheologie. Die god is een onderdeel van de kosmos en is te berekenen. Einstein zei: ‘De voornaamste bron van heden-daagse conflicten tussen de sfeer van de religie en die van de wetenschap ligt in het idee van een persoonlijk God’. Maar de God van het Psalmboek tot wie je kunt en mag spreken, is juist wel een persoonlijk God die een relatie wil aangaan met ons als bidders.

- Gijs van den Brink -Hoe Jezus de psalmen las

Thema artikelThema artikel

2

Stud

iebi

jbel

m

agaz

ine

62

Stud

iebi

jbel

m

agaz

ine

6

Stud

iebi

jbel

m

agaz

ine

7

in het NT op meerdere plaatsen aantoonbaar. Wanneer we de context van psalm 22 laten meespreken, was de schreeuw van Jezus geen uitroep van wanhoop. Het betreft dan woorden van iemand die rechtvaardig leed en toch nog vertrouwde op de bescherming van God (‘Mijn God, Mijn God’) en ook verlossing verwachtte, zoals beschreven in de verzen 23 en 25 van psalm 22. Wanneer Jezus met het uitspreken van het eerste vers de hele psalm in gedachte heeft, is hier waarschijnlijk ook sprake van een messiaanse lezing (waarover straks meer). Het lijden van de rechtvaardige loopt uit op verlos-sing door God. Ook voor ons hebben de psal-men een boodschap. Ik wil een paar belangrijke thema’s noemen: Het Messiaanse koningschap, de waarde van lofprijzing, maar ook de waarde van klagen en rouwen, de Here God als enige schuilplaats, Gods goedertierenheid, zijn waar-heid en zijn gerechtigheid. Hoe zou het Evange-lie eruit zien zonder deze kernwaarden?

Psalmen getuigen van de MessiasTen vierde en tot slot vinden we bij Jezus een profetisch-typologisch gebruik van de psalmen ofwel de messiaanse lezing. Zo citeert Jezus bijvoorbeeld Ps.110. In Mat.22:44 zegt Hij: “De Heer sprak tot mijn Heer: ‘Neem plaats aan mijn rechterhand, tot ik je vijanden onder je voeten heb gelegd.’” En vraagt vervolgens: Als David Hem Heer noemt, hoe kan Hij dan zijn zoon zijn? In gesprek met de schriftgeleerden en Farizeeën brengt Jezus de identiteit van de Mes-sias ter sprake. De eersten zeggen dat de Mes-sias de Zoon van David is (Mat.22:42 par.). Dat is (hoewel onvolledig) juist. Met deze karakteri-sering legden zij sterk de nadruk op de nationa-le en politieke betekenis van de Messias. Jezus legt hen dan een vraag voor vanuit Ps.110:1. Ten eerste gaat hij er met de joodse traditie van uit dat David de auteur is van Ps.110 (zoals het opschrift meldt). Als de psalm voor de koning is gemaakt, is de eerste ‘Heer’ God en de tweede ‘heer’ de koning. Maar wanneer men er met het opschrift en de Jjoodse traditie vanuit gaat dat David de auteur is, dan lijkt dit anders te liggen. Dan zou het bij de tweede ‘Heer’ toch om een meerdere van David moeten gaan? Om iemand die ‘heer’ is ten opzichte van de bestaande

En tegenover een evolutionistisch naturalistisch wereldbeeld spreken de psalmen over het ka-rakter van de schepping als het werk van Gods handen waarom wij Hem loven en prijzen.

Psalmen hebben een boodschapTen derde zien we dat Jezus een theologisch gebruik van de psalmen maakt. De psalmen hebben een boodschap. Van de zeven voorbeel-den wil ik er drie noemen.In de derde zaligspreking zegt Jezus: ‘Geluk-kig de zachtmoedigen, want zij zullen het land bezitten.’ (Mat.5:5) Deze zaligspreking komt overeen met Ps.37:11. Jezus gebruikt de psalm-tekst om zijn boodschap te verwoorden. Een ander voorbeeld is Mat.16:27, waar Jezus zegt: ‘Wanneer de Mensenzoon komt, in gezel-schap van zijn engelen en bekleed met de stra-lende luister van zijn Vader, dan zal hij iedereen naar zijn werk belonen.’ De woorden ‘zal hij iedereen naar zijn werk (lett. daad, werk, enkv.) belonen’ komen uit Ps.62:13 (vgl. Spr.24:12). Je-zus verwoordt zijn boodschap over het toekom-stig oordeel vanuit Ps.62. Het zij opgemerkt dat in de psalm God de rechter is die vergeldt. Jezus zegt nu dat hij als de Mensenzoon dat oordeel van God zal komen uitvoeren.Als derde voorbeeld noemen we het kruis-woord uit Mat.27:46. ‘Aan het einde daarvan, in het negende uur, gaf Jezus een schreeuw en riep luid: ‘Eli, Eli, lema sabachtani?’ Dat wil zeggen: ‘Mijn God, mijn God, waarom hebt u mij verlaten?’(Mat 27:46// Mar.15:34). Op het dieptepunt van de weg, die Hij moest gaan, drukte Jezus zijn leed uit met de beginwoorden van Psalm 22 (vs.2), de lijdenspsalm, die Jezus als een gebed uitspreekt. Tot zover is er sprake van een praktisch gebruik: bidden met een psalmwoord. Maar we mogen ervan uitgaan dat Jezus, die gewoon was met de joodse gemeen-schap de psalmen te bidden, de context van de psalm kende. Sommigen houden het zelfs voor mogelijk dat Hij de rest van de psalm ook heeft uitgesproken, maar met een zachte stem, waarvan het geluid in de chaotische context van de kruisiging verloren ging.De joodse schriftgeleerden van vóór 70 n.Chr. waren gewoon bij de keuze van een citaat ook de context mee te wegen. Dit gebruik is ook

bouwers afkeurden is de hoeksteen geworden.” In de psalm wordt van de koning gezegd dat hij is als de steen die bij de bouw van de tempel door de bouwlieden was afgekeurd, maar later de hoeksteen, de belangrijkste steen, is geworden. Zo zal ook Hij, zegt Jezus, door de leiders en het volk verworpen en zelfs gedood worden (vgl. vs.7,8), maar door God in ere hersteld worden. De Here God zal Jezus rechtvaardigen en door zijn opstanding zal Hij de hoeksteen van de nieuwe tempel worden, de messiaanse gemeen-schap (vgl. Mat.16:18; Ef.2:20).

Lijnen naar vandaagDe messiaanse lezing wijst op een profetisch gebruik, of liever een profetisch-typologische lezing van de psalmen. De zogenaamde messi-aanse psalmen spreken over een ideaal Davi-disch koningschap, wat in Jezus tot vervulling komt. Dit karakter van de ideale messiaanse koning (met name Ps.22, 110 en 118) heeft de identiteit en de boodschap van de Here Jezus diepgaand beïnvloed. Deze psalmen leren ons wie Christus is. (Luc.24:25,44)Een profetische lezing van de psalmen is niet alleen voor Jezus, maar ook voor de apostelen evident. In Hand.2:25(-31) zegt Petrus dat Da-vid in Ps.16(:8-11) over de Messias sprak: ‘David zegt immers over Hem…’ En in Hand.13:35-37 zegt Paulus dat Ps.2 en Ps.16 getuigen van de opstanding van Jezus. David wordt gezien als een profeet die heeft gezegd wat er met de Mes-sias zal gebeuren. Hoe men tot deze interpreta-tie is gekomen kun je lezen in het artikel over de messiaanse psalmen elders in dit magazine.Deze psalmen spreken echter niet alleen over de identiteit van de Messias, maar in het verlengde daarvan ook over de identiteit van het mes-siaanse volk, de volgelingen van Christus. Zij leren ons christenen wie wij zijn ‘in Christus’.

Litteratuur:

D. Bonhoeffer, Het gebedenboek van de bijbel,

De Heraut: Nijmegen 1969.

S. McKnight, Praying with the Church, Brewster:

Paraclete Press, 2006.

S. Moyise & M.J.J. Menken, The Psalms in the New Testa-

ment, London: T&T Clark, 2004.

koningen.Ten tweede interpreteert Jezus de psalm messi-aans. De schijnbare tegenstrijdigheid is duide-lijk: hoe kan de Messias tegelijk Davids Zoon en zijn Here zijn? Jezus wilde hun hiermee duidelijk maken dat de Messias niet alleen een nationale, politieke, aardse bediening heeft in de lijn van David. Hij heeft ook een hemelse, goddelijke oorsprong en roeping, wat blijkt uit het woord ‘Heer’. De Messias is ook de hemelse mens, de Mensenzoon. Het is evident dat Jezus hier over Zichzelf spreekt en daarmee hebben we hier een profetisch gebruik van de psalm. De Farizeeën konden Jezus op zijn vraag geen antwoord geven, meldt Matteüs.Als tweede voorbeeld noemen we twee aan-halingen uit Ps.118. Een paar dagen voor zijn dood spreekt Jezus uitziende over Jeruzalem de bekende woorden: ‘Jeruzalem, Jeruzalem, … hoe vaak heb ik uw kinderen niet onder mijn hoede willen nemen, zoals een kip haar kuikens bijeenbrengt onder haar vleugels. Maar u hebt het niet gewild. Kijk, uw huis blijft onbewoond achter. Want Ik zeg u: vanaf nu zult u Me niet meer zien, tot het moment waarop u zegt: Ge-zegend is Hij die komt in de naam van de Heer.’ (Mat.23:39//Luc.13:35) De laatste zin is een aanhaling uit Ps.118:26. Jezus kondigt zijn ver-trek aan, waarvan Hij zegt dat het samenhangt met het vertrek van God uit de tempel, en de verwoesting van tempel en stad.Maar er blijft ook een hoop! De oordeelstijd voor het volk zal duren tot het ogenblik, waarop zij tegen Hem zeggen: ‘Gezegend Hij die komt in de naam van de Here’. Hierbij zinspeelt Jezus op zijn wederkomst; dan zullen zij Hem als hun Messias verwelkomen met de woorden uit Ps.118:26. We zijn hier getuige van een profeti-sche messiaanse lezing van Ps.118.De andere keer dat Jezus Ps.118 aanhaalt, is in de gelijkenis van de onrechtvaardige pachters (Mat.21:42//Mar.12:10-11//Luc.20:17). De gelijkenis verhaalt dat de wijnbouwers de zoon van de eigenaar doden en dat de eigenaar ver-volgens de wijngaard aan anderen zal geven. En dan haalt Jezus voor zijn hoorders een woord uit Ps.118 aan om dit op hen en op Zichzelf toe te passen. Hij citeert vers 22(-23). ‘Hebt u dit nooit in de Schriften gelezen: “De steen die de

Het Zoeklicht is profetischHet Zoeklicht is actueelHet Zoeklicht is opbouwendHet Zoeklicht is BijbelsHet Zoeklicht is voor u

Nú: gratis boek of

5 nummers gratisHet veertiendaags tijdschrift ‘Het Zoeklicht’

is onafhankelijk van enige kerk of geloofsgemeenschap. Een jaarabonnement op Het Zoeklicht kost

u slechts € 36,65 per jaar (binnen Nederland en België). Bij een jaarabonnement krijgt u het boek

‘Wereld in turbulente tijden’ gratis. Daarnaast is het mogelijk te kiezen voor een korting: u krijgt

dan 5 nummers gratis en betaalt dan ¤ 27,27.

Het Zoeklicht raakt u!

Jaarabonnement voor € 36,65? Bel ons: 0343-413300 www.zoeklicht.nl

advertenties

Reformatorisch Dagblad…kijkt verder

Nieuws dat je raakt. Dat vraagt om een betrokken krant. Het Reformatorisch Dagblad helpt u het nieuws vanuit een bijbels perspectief te bekijken. Helder, open en eerlijk. Want deze tijd vraagt om een krant die verder kijkt.

www.refdag.nl

Reformatorisch Dagblad…kijkt verder…kijkt verder 2 weken

gratisop proef

M S

tudi

e

Naam:

Adres:

PC/Plaats:

Reformatorisch Dagblad BV, Abonneeservice, Antwoordnummer 92, 7300 AB Apeldoorn (postzegel niet nodig) Of bel: 055-5390222

Ja, ik wil het Reformatorisch Dagblad 2 weken gratis op proef

Stuur de krant naar:

Tel.:

E-mail:

De crux Cees Dekker en Reinier Sonneveld (redactie)Bijna 50 bekende auteurs en kunstenaars vertellen of verbeel-den de kern van hun geloof. Het is een bundel met een rijkeverscheidenheid aan geloofservaringen en -uitingen. De ont-moeting met Christus is de crux. Hij blijkt een struikelblok, maarook een kantelpunt in de geschiedenis en in het leven van demens. Wie hem ontmoet verandert – hoe dan ook!288 p., full colour, € 19,90 (opbrengst gaat naar Tear)

Buijten & Schipperheijn Motief – Amsterdamwww.buijten.nl – info@buijten.nl – 020-524 10 10 – in de boekwinkel

Hete hangijzers Cees Dekker, Martine van Veelen (e.a.)Een boek met stevige vragen over het christelijk geloof. Be-kende auteurs bespreken vragen als: Waarom laat God lijdentoe?, Wetenschap en geloof kunnen toch niet samen gaan?,Hoe kun je nu geloven in een hel?, Hoe gaan we om metonze homoseksuele medemens?, Hoe moet ik de islam zien?‘Een voortreffelijke gids om met de vragen van het geloof enleven bezig te zijn.’ (Andries Knevel) 312 p., € 19,50

Het goede leven Reinier SonneveldMoeten we radicale wereldverbeteraars worden of ons berus-tend neerleggen bij de huidige situatie?‘In de eindeloze stroom christelijke boeken zit maar zeldeneen boek dat de potentie heeft je leven te veranderen. Hetgoede leven is zo’n boek. Waar menig spiritueel boekje heelfijn maar zweverig blijft, maakt Reinier het superconcreet enpraktisch.’ (Ronald Westerbeek, CV.Koers) 240 p., € 12,50

De Bijbel Reinier SonneveldDe Bijbel – waarom zou je die lezen? Dit boekje is een aan-stekelijke introductie op het meest spraakmakende boek allertijden. Wat staat er eigenlijk in? Is dat wel betrouwbaar? Ishet niet verouderd? En is het eigenlijk niet saai? Een smaakmaker voor zowel zoekers als gelovigen! 48 p., € 2,50 (tot eind dec., daarna € 3,50)

Studiebijbel nov 17-11-10 13:30 Pagina 1

2

Stud

iebi

jbel

m

agaz

ine

10

Stud

iebi

jbel

m

agaz

ine

11

Thema artikel

Messiaanse psalmenAls Jezus de beloofde Messias is, hoe is zijn komst dan voorzegd in het OT? Welke psal-men getuigen van Hem? Het woord ‘mes-sias’, dat ‘gezalfde’ betekent, wordt in het OT hoofdzakelijk gebruikt als aanduiding van de gezalfde koning. Als eerste koning is Saul ge-zalfd en daarna gebeurt dat bij David en diens zoon Salomo (1Sam.9; 16; 1Kon.1). De namen van deze twee, David en Salomo, zijn verbon-den geraakt met latere messiaanse verwach-tingen zoals we die bij profeten als Jesaja en Micha vóór de ballingschap en Zacharia ná de ballingschap tegenkomen. We kunnen de volgende omschrijving hanteren: een messias is een door zalving gewijde persoon in de tijd van het Oude Testament of een in de toe-komst verwachte heilbrengende middelaar. In het Nieuwe Testament wordt verkondigd dat Jezus de verwachte Messias is. De Messias wordt daar met Christus (Grieks voor gezalf-de) aangeduid (Joh.1:42; Joh.4:25).

Wat zijn messiaanse psalmen?Om tot een lijst van messiaanse psalmen te komen, kunnen verschillende criteria gehan-teerd worden. De eerste is door na te gaan in welke psalmen het woord ‘zalven’ of afgeleiden daarvan voorkomen. De aanduiding ‘zalven’ of ‘gezalfde’ komt tien keer voor in de Psalmen, een kwart van alle teksten in het Oude Testa-ment (Ps.2:2; Ps.18:51; Ps.20:7; Ps.28:8; Ps.45:8; Ps.84:10; Ps.89:21; Ps.89:39; Ps.89:52; Ps.105:15; Ps.132:10; Ps.132:17).In Ps.45 is waarschijnlijk de feestelijke olie op de dag van de bruiloft bedoeld en niet de zalfolie voor het koningschap. In Ps.105 is het niet noodzakelijk het begrip te beperken tot de

koningen, maar de overige psalmen doen dit wel. Op grond hiervan kunnen deze psalmen als ‘messiaans’ bestempeld worden.Er zijn echter ook andere criteria mogelijk. Omdat de verwachting van de komende Mes-sias verbonden is met de koning, is het ook mogelijk de koningspsalmen als messiaans te beschouwen. Tot de koninklijke psalmen wor-den meestal gerekend: Ps.2, 18, 20, 21, 45, 72, 89, 101, 110, 132, 144.Een deel van de psalmen valt in beide catego-rieën, maar er zijn ook verschillen.Een derde mogelijkheid om te bepalen welke psalmen messiaans zijn, is het bezien welke tek-sten uit de psalmen in het NT geciteerd worden en betrokken worden op Jezus als de Messias. Het is niet nodig vanuit deze drie lijsten een keuze te maken. Wel is het van belang te besef-fen dat de aanduiding ‘messiaanse psalmen’ niet door iedereen hetzelfde gedefinieerd wordt en dat men daardoor tot een verschillende telling komt. In het algemeen kan gezegd worden dat psalmen messiaans zijn vanwege voorzeggin-gen, maar ook vanwege overeenkomsten met het leven, lijden, sterven van Jezus en de over-winning daarna. In het laatste geval vervult de Messias wat de psalmdichter eerst heeft meege-maakt. ‘Vervulling’ is meermalen het herhalen op een intensere wijze wat vroeger gebeurd is.

Messiasverwachting In de tweede helft van de 19e eeuw heeft Franz Delitzsch zich uitvoerig bezig gehouden met het Psalmboek. In de inleiding op zijn werk geeft hij ‘Voorafgaande theologische beschou-wingen’, waarin hij ook de Messiasverwachting behandelt. Volgens hem kan de uitlegger van de psalmen zich plaatsen op het standpunt van de dichter, of dat van de oudtestamentische ge-meente, of op dat van de christelijke kerk. Het is

nodig deze drie benaderingen te onderscheiden.Hoe is de betrekking van de psalmen tot de voorzegging van de komende Messias? In het Psalter is er slechts één psalm die betrekking heeft op de toekomst, namelijk Ps.110. Geruime tijd was de verwachting meer op David en Sa-lomo zelf gericht. Ook de psalmen 45 en 72 zijn in eerste instantie gericht tot een aardse koning. Maar spoedig bleek dat deze koningen niet voldeden aan de voorstelling van de Messias. Het koninklijke huis van David werd in latere tijden hoe langer hoe ongeschikter voor die heerlijke roeping. De koning treedt in Ps.2 op om de hulde van de koningen van de aarde te ontvangen, maar die verwachting is gericht op de toekomst. In de mond van de gemeente van Israël zijn ook de psalmen 45 en 132 tot profe-tieën en verwachtingen van de toekomst van de Messias geworden. Intussen is het opmerkelijk dat het aantal messiaanse psalmen klein is. Des te ruimer is de plaats van de theocratische psalmen in het jongere gedeelte van de bundel: het koningschap van Jhwh zelf. De aankondiging van het heil volgt twee paral-lelle lijnen. De ene loopt uit op de gezalfde van de Here die in Sion zetelt en alle volken regeert, de andere op de Here zelf, die boven de cherubim gezeten, door de gehele aarde wordt gehuldigd. Deze beide lijnen komen in het OT niet samen. De vervulling brengt pas de zeker-heid, dat de komst van de Messias en die van de Here één en dezelfde is. Van deze lijnen is de lijn die op Jhwh uitloopt in het Psalmboek de voornaamste. Vooral nadat het koningschap in Israël opgehouden had te bestaan, richtte de hoop zich over alle tussenpersonen heen op niemand anders dan op de Here, de oorsprong van het heil. De Heiland die verschijnen zal, is het heil (Jeshua in het Hebreeuws) van God in lichamelijke verschijning (Jes.59:6).

Vijf categorieënDe messiaanse psalmen kunnen volgens De-litzsch ingedeeld worden in vijf categorieën:a.Opgrondvan2Sam.7isdemessiaansebelofteverbon-

den met David. Vandaar kunnen wij de ‘onmiddellijkeschatologischepsalmen’onderscheidendieopdetoe-komstbetrekkinghebben.Zelijkenopeschatologischeprofetieën, maar zijn daarvan onderscheiden door depoëtischevorm.

b.De typologisch-messiaanse psalmen schetsen het le-venvanDavidenanderedichters,maardaarinkunnenovereenkomstengezienwordenmethetlevenvandelatereMessias.Ookdelijdenswegvandevromen,zoalsinPs.34:20-23enPs.69kanzogeduidworden.

c. De typologisch-profetisch-messiaanse psalmen zijnliederen waarin David gebeurtenissen beschrijft dieboven hem zelf uitgaan. Hij zet zichzelf als het warebuitendegrenzenvanzijnpersoonlijkheidenvanhetheden.HijzegtvanzichzelfbuitengewonedingendiepasindeMessiasvollewerkelijkzoudenworden.

d.Depsalmen45en73vormeneenklassevanmiddellijk-eschatologisch messiaanse liederen. Hierin hebben demessiaanseverwachtingenwelbetrekkingopeentoen-maals levendekoning,maardiezijn toennietvervuld.Zulke liederen, die door de Israëlieten ook in later tijdgezongenzijn,wachttenophunuiteindelijkevervullingenzijndaardoortoteschatologischeliederengeworden.

e.De eschatologisch–Jahwistische psalmen, waarin dekomst van Jhwh, de oordelen en de voleindiging vanzijn rijk behandeld worden (zie Ps.93). Het aantal vandezepsalmeniszeergroot.Zijbevattenaanwijzingenvoorheteindevandeverlossingsgeschiedenis,waarzalblijkendatdeVerlosserGodenmensinéénis.

- Mart-Jan Paul -

Thema artikel

2

Stud

iebi

jbel

m

agaz

ine

12

Thema artikel

2

Stud

iebi

jbel

m

agaz

ine

12

gaat het NT hier terecht van uit. Deze bena-dering gebruikt ook beeldspraak, typologie en analogie, evenals Israël destijds deed.

Knecht-des-Heren-psalmenNa de bovenstaande bespreking van de struc-tuur van het Psalter en de messiaanse strek-king ervan is het goed de aandacht te vragen voor enige psalmen die handelen over de koning die door de mensen wordt veracht en vernederd, maar door God wordt verhoogd. Dat zijn de psalmen 18, 22, 69, 71, 86, 88, 116, 118. Men heeft deze koningspsalmen wel ‘Knecht-des-Heren-psalmen’ genoemd. Ze worden gekarakteriseerd door het thema `door de dood tot het leven’. Er zijn minstens zeven kenmerken die telkens terugkeren:

1. De koning is in de macht van de dood2. Hij wordt omgeven door vijanden3. Hij wordt veracht en bespot 4. God redt hem en geeft hem leven5. Hij zal zijn redding verkondigen aan de ‘grote

gemeente’ of aan de komende generaties6. Hij is een knecht van Jhwh7. De hulp komt in de morgen

De profeet Jesaja geeft aan dat deze ervaringen van koningen tot vervulling zullen komen in de lijdende Knecht des Heren (Jes.52:13-53:12).Op grond van het bovenstaande kunnen we stellen dat niet pas de plaatsing in het Psalm-boek deze liederen in overeenstemming met de profetie van Jesaja brengt, maar dat ze hier op zichzelf al een betekenis hebben die messiaans is. De structuur van het Psalmboek versterkt deze betekenis. Dit karakter van de messiaanse koning is van bijzonder belang geweest in de prediking van Jezus en de apostelen.

Nieuwe TestamentVanuit het Nieuwe Testament zijn er de volgen-de richtlijnen voor het lezen van de Psalmen:a.Jezuszeitegenzijndiscipelen:‘Ditzijnmijnwoorden,

die Iktotusprak, toenIknogbijuwas,datalleswatover Mij geschrevenstaat in de wet van Mozes en deprofetenendepsalmenmoetvervuldworden.…datdeChristusmoest lijdenen tenderdendageopstaanuitdedoden,endatinzijnnaammoestgeprediktwordenbekeringtotvergevingvandezondenaanallevolken,tebeginnenbijJeruzalem’(Luc.24:44,46-47).

Stud

iebi

jbel

m

agaz

ine

13

Stud

iebi

jbel

m

agaz

ine

13

indeMessias.Vanwege die gerichtheid op de toekomst en op hettoekomstigeheil,behoevenwenietlangeralleenoverspecifieke ‘messiaanse psalmen’ te spreken, want erkomenaspectenvanhetlevenenwerkvandeMessiasinheelhetPsalmboekvoor.OpdiemanierhebbendeschrijversvanhetNTdebundelookgelezen,zoalsmetnameblijktuitdeEvangeliën.Vanuit de wijze waarop het NT omgaat met de psal-menenzebetrektopJezusChristus,kunnenooklijnengetrokkenwordennaarhetlevenvandechristenen.Inde beschreven ervaringen, zowel de geloofshoogtenals de dieptepunten van verlatenheid en bestrijding,blijkt dat de liederen uitstijgen boven de toenmaligegebeurtenissenennogsteedsveelherkenningoproe-pen inhetgeloofslevenvanhedendaagsechristenen.Opdezemanierblijktdatdepsalmeneenongekenderijkdomhebbenopallerleiniveaus.

Litteratuur:

‘Messiaanse psalmen’ in: SBOT 7, 857-867.

Mitchell, D.C., The Message of the Psalter. An Escha-

tological Programme in the Book of Psalms. JSOTSup.

Sheffield: Sheffield Academic, 1997.

b.‘MoestdeChristusditnietlijdenominzijnheerlijkheidintegaan?EnHijbegonbijMozesenbijaldeprofetenen legde hun uit, wat in de Schriften op Hem betrek-king had’ (Luc.24:26-27). De hoofdaspecten van hetMessiasschapzijndaarmee:deGezalfdemoetlijdenensterven,Hijzalopstaanuitdedodeneningaaninzijnheerlijkheid. De discipelen ontvingen de opdracht totverkondigingvanzijnnaamaanIsraëlendevolken.

c. DeMessiasiseenzoonvanDavidentegelijkdiensHeer(Mat.22:41-46). Dit wijst op de pre-existentie van deGezalfde.

d. DetotalewereldheerschappijdoordeGezalfde,waar-bijelketegenstandoverwonnenis.

ConclusieIn de uitleg dienen wij volop aandacht te geven aandeoorspronkelijkomgevingentijdwaarineenpsalmisontstaan.Indemeestegevallenisdatdetijdvandekoningenvanhetverenigdkoninkrijkenvan Juda. Indezehistorischesettingisdebedoelingvandeauteurvanbelang,maarmoettevensgerealiseerdwordendatdeliedereneenalgemenerestrekkinghebben,omdatzeindetempeldienstenvoorheelIsraëlgeaccepteerdzijn.Watdemessiaansepsalmenbetreft, inbeperkteof in ruimere zin, is het goed om te letten op aspec-tendienietinhetlevenvandeaardsekoningvervuldzijnofkondenworden.Mennamedieaspectenwijzennaarvervullingineenlateretoekomst,inveelgevallen

Thema artikelEschatologisch boek In zijn boek The Message of the Psalter stelt D.C. Mitchell een eschatologische interpretatie van het Psalmboek voor. a.Het Psalmboek is tot stand gekomen na de balling-

schap,ineenmilieuwaarindeeschatologieeengroterolspeelde.Ezechiël(34-38)enZacharia(9-14)zienuitnaareengoudeneeuwvoorIsraelondereenDavidischekoning.

b.David wordt in 2Sam.23:2-4 beschouwd als profeet.OokAsaf,JedutunenHemanwordenzienersgenoemd(2Kr.29:30;35:15;1Kr.25:5).InIsraëlsprofetiezijnhis-torische gebeurtenissen vaak een voorafschaduwingvanlateregebeurtenissen.

c. Diverse psalmen hebben een ‘uiteindelijk’ karakter,d.w.z. ze beschrijven een persoon of gebeurtenis inzulke termen dat de taal de werkelijkheid van enigehistorischekoningofstrijdoverstijgt.Zobeschrijvendepsalmen 2, 72 en 110 wereldwijde veroveringen doorIsraëls koning. De liederen 21, 45 en 110 beschrijvenzijn onoverwinnelijkheid in de oorlog. De psalmen 21en 72 benoemen zijn eindeloze leven. Ps.47 benoemthet eerbetoon van heersers in Jeruzalem. Ps.98 viertGods komende oordeel en Israëls rechtvaardiging. Depsalmen82en83beschrijvenhetoordeeloverdego-denenhunvolken,gevolgddooreenuiteindelijkeoor-logenhetaanbrekenvanGodskoningschap.Terwijldehistorischekoningenvoorbijgingen,blevendezepsal-menalseengetuigenisvan Israëls toekomstigehoop,metdaarineeneschatologischevisieopeengroteko-ningenzijnkoninkrijk.

d. De opname van koninklijke psalmen in het Psaltergeeft aan dat de redacteur deze verstond als verwij-zend naar een toekomstige gezalfde koning. Anderszou hun aanwezigheid in een collectie die in gebruikwasindetijdvandetweedetempel,toenhethuisvanDavid verdwenen was, weinig zin hebben. Ze zoudendan slechts een getuigenis zijn van Gods falende be-loften. Daarom waren de eschatologische belangenopzijnminsteendeelvanhetredactionelebeleid.Deopname van deze psalmen beïnvloedt de manier vanlezen. Dit gebeurt vooral op grond van de plaatsingopstrategischepunten.Ps.2(metPs.1)dientalsintro-ductie op het gehele Psalmboek. Het hele boek staatinhet tekenvandestrijdvanGodsgezalfdemetzijnvijandenenheeftallestemakenmetdevestigingvandeuniverseleheerschappijvanuitSion.Ps.72vormtdeconclusievanBoek2;Ps.89vanBoek3.Ps.110gaataande Halleluja-psalmen 111-117 vooraf. Dit suggereertdathetmessiaansethemadecentraleleidraadisbijdesamenstellingvandecollectie.

Volgens Mitchell heeft dit belangrijke gevol-gen voor de wijze van uitleg: de benadering in Qumran, het Nieuwe Testament, en in rabbijn-se kringen was geen volledige herinterpretatie of allegorie. Wanneer de redacteur door deze plaatsing het zicht op de Messias beoogde, dan

“Is de drie-eenheid een 4e eeuws bedenksel?”

Ontdek het in de december-editie van

Marturia!

MAR URIA] E-magazine over de betekenis van de vroege Kerk voor vandaag

Marturia

e-magazine over de vroege Kerk

Marturia is een gratis te verkrijgen

e-magazine en heeft als

doelstelling te getuigen van het

christendom van de eerste eeuwen,

in het bijzonder dat van de tweede

eeuw, tot inspiratie van de Kerk

van vandaag.

Meld u aan op www.marturia.info

voor de digitale nieuwsbrief en u

ontvangt voortaan gratis per

e-mail de nieuwste editie.

Een uitgave van de Evangelische Theologische Academie - www.eta.nl

Verschijnt

binnenkort!

advertentie

Thema artikelThema artikel

Stud

iebi

jbel

m

agaz

ine

15

Stud

iebi

jbel

m

agaz

ine

15

Grieks-Nederlands woordenboek NT

Boekbespreking

Voor het eerst sinds 1888 is er weer een Grieks-Nederlands woordenboek op het NT verschenen in één band. Geïnspireerd door een kopie van de tweede druk van het ‘Grieksch-Nederduitsch Handwoordenboek op het Nieuwe Testament’ van Dr. D. Harting uit 1888 is de auteur aan dit meesterwerk begonnen. (Murre mist het voorblad van deze uitgave en noemt de naam van Harting niet)

Het woordenboek is niet zozeer voor vaktheolo-gen geschreven als wel voor de niet geschoolde bijbellezer die geïnteresseerd is in de beteke-nis van de grondtalen van de Bijbel. Dit blijkt bijvoorbeeld hieruit dat niet alleen stamwoorden of hoofdvormen als trefwoord zijn opgenomen, maar elke woordvorm of afleiding die in het NT voorkomt. Bovendien wordt de vorm ook nog eens benoemd. Bijvoorbeeld onder het tref-woord agoran staat znw.acc.vr.ev. (zelfstandig naamwoord, accusativus – 4e naamval-, vrou-welijk, enkelvoud) van agora. Zo kan iemand die het Grieks niet beheerst dit woordenboek toch gebruiken. Bij woordvormen en afleidingen wordt verwezen naar de hoofdvorm. Boven-dien wordt bij samenstellingen aangegeven uit welke grondwoorden het samengestelde woord is opgebouwd. Daarna volgt de lexicografische betekenis van het woord verdeeld over drie categorieën: Alg, LXX en NT. Onder Alg wordt de algemene betekenis van het Griekse woord genoemd met nadruk op de betekenis in de klas-sieke oudheid. Onder LXX staat de betekenis in de Septuaginta, de Griekse vertaling van het OT (voor zover het woord daar voorkomt). Onder NT vinden we de betekenis in het NT. Zowel onder LXX als NT worden altijd tekstplaatsen als voorbeelden genoemd. Onder LXX is boven-dien van belang dat systematisch elk Hebreeuws of Aramees woord is opgenomen, waarvan het Griekse woord in de LXX een vertaling is. Door

achterin een woordenlijst Hebreeuws/Aramees – Grieks op te nemen van 120 pagina’s kan dit lexicon ook nog eens indirect gebruikt worden als Hebreeuws/Aramees woordenboek. Al met al een heel mooi stuk gereedschap voor een bijbel-schoolstudent of geïnteresseerde bijbellezer. Tot slot willen we kort een paar woorden wijden aan het verschil met de vijf delen Woordstudies in de serie SBNT (Studiebijbel NT), die overigens door Murre is opgenomen in de lijst ‘andere belang-rijke naslagwerken’. Het lexicon van Murre is een woordenboek en de SBNT serie biedt woord-studies. Het verschil is dat Murre bij meerdere betekenissen een opsomming biedt, maar geen verantwoording waarom op een bepaalde plaats betekenis 1 van toepassing is en op andere plaat-sen betekenis 2 of 3. Woordstudies bieden een artikel waarin uiteengezet wordt waarom een bepaalde betekenis van toepassing is in bijbel-vers a, maar een andere betekenis in bijbelvers b. Omdat de serie SBNT niet alleen een korte lexicografische woordbetekenis geeft, maar ook een woordstudie met verantwoording, als ook een volledige Grieks-Nederlandse concordantie zijn hiervoor vijf boekdelen nodig in plaats van één. Terwijl de SBNT woordstudies systematisch bij elk woord verwijzen naar synoniemen en antoniemen, wordt de LXX alleen meegenomen wanneer dit relevant is voor de betekenis van het woord in het NT. Bij Murre geen systematische verwijzing naar synoniemen, maar door hem wordt wel de LXX bij elk trefwoord genoemd en de Hebreeuwse grondwoorden. Dus ook voor de bezitters van de SBNT serie biedt Murre nog een aanvulling. Van harte aanbevolen.

Gijs van den Brink

J.A. Murre, Lexicon Nieuwe Testament. Alle Griekse woor-

den in het Nieuwe Testament: betekenissen, grammaticale

vormen en hun Hebreeuwse en Aramese equivalenten.

Vught: Skandalon, 2009. ISBN 978-90-76564-80-7.

974 pagin a’s. e 99,50

2

Stud

iebi

jbel

m

agaz

ine

16

Thema artikel

De verheerlijkte schepping‘Hoe is het in de hemel?’ is een vraag die elke christen zich wel eens gesteld heeft. Vaak zwij-gen christenen te veel over het hiernamaals. Sommigen zeggen zelfs dat ze depressief wor-den wanneer ze aan de hemel denken. Men stelt zich de ‘hemel’ dan voor als een eeuwige kerkdienst. Samen met de andere gelovigen zien ze zich in een eeuwigheid de Heer prijzen met een groot loflied. Het is opvallend dat er bij het denken over het hiernamaals zo weinig aandacht lijkt te zijn voor de toekomst van de aarde. In dit artikel willen we ons voorname-lijk richten op de nieuwe hemel en aarde. We zullen nagaan welke overeenkomsten er zijn tussen de huidige schepping nu en de voltooi-de schepping straks.

De laatste fase van de aardeOp welke wijze kunnen we ons het hierna-maals voorstellen? In het verleden is er al op gewezen dat de Bijbel niet alleen weet heeft van een toekomstig leven in de hemel. Ook de aarde blijft niet buiten beschouwing. De hemel is niet het einde van de aarde. De Heer wil hemel en aarde nieuw maken: ‘Zie, ik schep een nieuwe hemel en een nieuwe aarde. Wat er vroeger was raakt in vergetelheid, het komt niemand ooit nog voor de geest’ (Jes.65:17);

‘Zoals de nieuwe hemel en de nieuwe aarde die ik maak zullen voortbestaan – spreekt Jahweh –, zo zullen jullie naam en jullie nageslacht voortbestaan’ (Jes.66:22); ‘Maar wij vertrouwen op Gods belofte en zien uit naar een nieuwe hemel en een nieuwe aarde, waar gerechtigheid woont’ (2Pet.3:13); ‘Ik zag een nieuwe hemel en een nieuwe aarde. Want de eerste hemel en de eerste aarde zijn voorbij, en de zee is er niet meer’ (Op.21:1). Het is boeiend te constateren dat onze aarde uiteindelijk meerdere fasen in de wereldgeschiedenis gekend zal hebben. In totaal kunnen we in de Bijbel zes fasen ontdek-ken waarin de aarde een gedaanteverandering ondergaat. In de onderstaande tabel zien we daarvan een schematische weergave, waarbij we opmerken dat fase 5 en 6 nauw aan elkaar ver-want zijn, zoals bijvoorbeeld ook de eerste en tweede komst van de Messias nauw met elkaar worden verbonden.

Verheerlijking van de eerste scheppingHet is vooral het laatste Bijbelboek dat ons in-zicht geeft in de nieuwe hemel en aarde. Nadat de profeet in Op.20 over het vrederijk heeft ge-schreven, beschrijft hij vanaf Op.21 een nieuwe aarde en hemel. We zien hierin een toespe-ling op de eerste hemel en aarde en meerdere aspecten die de schepping al mag genieten in het vrederijk. Beide zijn nauw aan elkaar ver-

bonden. Het vrederijk is het voorportaal op de eeuwigheid. De gemeente, de Messias en Gods plan met deze aarde zullen gelijk blijven in beiden ‘tijden’, maar de aarde zal een volledige vernieuwing ondergaan.Bij dit spreken over de nieuwe hemel en aarde is het onmogelijk om Op.21-22 te lezen zonder aan de eerste schepping herinnerd te worden. Er duiken zowel overeenkomsten als verschillen op tussen beide. De nieuwe schepping staat in verband met de oude schepping. Net zoals de wedergeboorte de eerste geboorte niet onge-daan maakt, maakt de nieuwe schepping de eerste schepping niet ongedaan. De lutherse orthodoxie van de zeventiende eeuw negeerde dit aspect en dacht aan een vernietiging van de eerste wereld en een volledig nieuwe schepping (nova creatio) daarna. Er werd vooral disconti-nuïteit gezien tussen nu en straks. De gerefor-meerde orthodoxie verwierp deze gedachte en sprak over een vernieuwing of herschepping van de eerste schepping (recreatio). Er is hier dus meer aandacht voor de continuïteit tus-sen nu en straks. Herschepping was herstel en vernieuwing van de schepping en geen tweede of nieuwe schepping.Tegenwoordig is dit laatste standpunt het meest aanvaarde. Het past bij het beeld dat de Bij-bel ons van God geeft. De Schepper geeft zijn schepping niet prijs aan de satan. Hij laat haar niet ten onder gaan. Het plan dat Hij met deze schepping had (volgens Gen.1), zal uiteindelijk door niets ongedaan kunnen worden gemaakt. Wat God ‘zeer goed’ noemt (Gen.1:31) zal niet voorgoed verdwijnen. Het NT kent dan ook de verwachting dat de schepping bevrijd zal worden van haar dienstbaarheid aan de vergan-kelijkheid (Rom.8:21). Er is een wedergeboorte

(Mat.19:28), een wederoprichting van alle dingen en verandering van de wankele dingen (Hand.3:21; Heb.12:27). De Bijbel kent geen vernietiging, maar een vernieuwing van de ons bekende wereld. Enkel de satan hoopt op een vernietiging van Gods werk. Maar de Bijbel spreekt anders. Niet deze schepping zelf, maar de verschijningswijze van deze schepping zal verdwijnen (1Kor.7:31). Zo spreekt 2Pet.3:5-13 over het louterende wereldvuur dat de aarde en alles wat doordrongen is van de zonde zal reinigen. Er komt een vernieuwing die tegelijk loutering en zuivering is. Christus zal deze oude wereld in vuur en vlam zetten om haar te zuive-ren. Toch is dat niet het einde van Gods schep-ping. Gods wens om dit universum weer ‘zeer goed’ te maken, zal door de satan niet worden teniet gedaan. De duivel zal niet het recht wor-den gegeven om te stellen dat hij Gods eerste schepping vernietigde en God daarin overwon. Het is deze schepping die volledig hersteld zal worden. Zoals de gelovigen zullen bestaan uit vernieuwde herboren mensen, zal ook de schepping herboren worden. Uiteraard zal wel de heerlijkheid van de nieuwe hemel en aarde die van de eerste ver overtreffen, zoals ook de gelovigen hun oude leven ver overtreffen door de wedergeboorte. Er is continuïteit en discon-tinuïteit tussen beide fasen.De theoloog H. Berkhof probeert tussen de Lutherse discontinuïteit en de Gereformeerde continuïteit een middenweg te zoeken en spreekt van ‘transfiguratio’. De toekomst is geen verlenging, maar verheerlijking! We kijken naar de verheerlijkte Christus en weten daarom in

fase1 fase2 fase3 fase4 fase5 fase6

Deaardewoestenleeg

Deaardegevulddoordeschepping

Deaardever-vloektdoordezondeval

Deaardegereinigddoordezondvloed

Deaardeveranderdinhetvrederijk

Denieuweaarde

Gen.1:1-2 Gen.1:3-31 Gen.3:17-19 Gen.7:1-24 Zach.14;Ez47 2Pet.3

Stud

iebi

jbel

m

agaz

ine

17

- Raymond R. Hausoul -

Thema artikel

2

Stud

iebi

jbel

m

agaz

ine

18

Thema artikel

2

Stud

iebi

jbel

m

agaz

ine

18

welke richting ons hopen mag gaan. Als er geen continuïteit zou zijn tussen de nieuwe en oude schepping, zouden we niet over de toekomst kunnen spreken. Als er enkel maar continuïteit zou zijn, zou de toekomst oneindig veel minder zijn dan ons is beloofd. We zouden dan geen beelden nodig hebben om erover te spreken. Lewis schrijft vandaar terecht dat ‘de heuvels en valleien in de hemel geen kopie zijn van de hedendaagse, maar een vervanger ervan, net zoals de bloem zich verhoudt tot de wortel of de diamant tegenover het kool.’ De toekomst is enerzijds een breuk en een wending ten op-zichte van ons huidige bestaan, en anderzijds de vervulling en bekroning ervan. God stopt niet met deze aarde, Hij ziet haar niet als een muse-umstuk, maar als een plaats waar de mensen op een dag zo zullen leven zoals Hij het bedoelde. De leer van de laatste dingen vormt zo een ver-binding met de leer van de eerste dingen.

Verbindingen met de eerste scheppingDe omschrijvingen van de nieuwe hemel en aarde in het Bijbelboek Openbaring tonen ons dat Gods doel met deze schepping tot haar recht komt in de nieuwe schepping. Deels zul-len we dat al beleven in het vrederijk. Maar op de nieuwe hemel en aarde zien alle volken de goedheid van de schepping zoals God die oor-spronkelijk voor ogen had. Er is continuïteit en discontinuïteit tussen vroeger en straks. Zo is er

in de nieuwe schepping geen sprake meer van de scheiding tussen land en zee, want de zee is er niet meer (Gen.1:9; Op.21:1). Het enige water waarover we in de beschrijving van de nieuwe schepping vernemen, vindt haar oorsprong in de troon van God. Zoals er ook in de hof van Eden een rivier ontsprong, zal er een rivier uit de troon van God in het nieuwe Jeruzalem ontspringen (Gen.2:10; Op.22:1).Wordt deze schepping tot op vandaag nog ge-kenmerkt door de vloek van de zondeval, zo zal dat niet meer het geval zijn in de nieuwe schep-ping. De dood is dan overwonnen en heeft absoluut geen kracht meer: ‘Er zal geen dood meer zijn, geen rouw, geen jammerklacht, geen pijn, want wat er eerst was is voorbij’ (Op.21:4). God zal weer onder de mensen wonen, net zoals Hij in de hof van Eden in de tuin kon wan-delen (Gen3:8; Op.21:3). Vanaf de troon klinken dan de woorden: ‘Het is volbracht! Ik ben de alfa en omega, het begin en het einde’ (vs.6). De boom van de kennis van goed en kwaad is niet meer te vinden in deze nieuwe schepping. Enkel de levensboom is er nog te vinden (Op.22:2). ‘Er zal niets meer zijn waarop nog een vloek rust’ (vs.3). De beschrijving van de nieuwe hemel en aarde eindigt met de herinnering aan de eerste scheppingsdag: ‘Het zal er geen nacht meer zijn en het licht van een lamp of het licht van de zon hebben ze niet nodig, want God, de Heer, zal hun licht zijn. En zij zullen als koningen

neren aan het herstel van Israël. We vinden ze terug in Op.21:4-6 waar ze rondom de woor-den van de Eeuwige staan, Die kan zeggen: ‘Alles maak ik nieuw!’ Eveneens doen ook de open poorten, de schatten van de volken en de waterstroom vanonder de tempel ons herin-neren aan oude profetische woorden (Jes.60:11; Ez.47:7; vgl. Op.21:25-26; 22:1). De nieuwe schepping is een plaats waar al deze zaken door de Messias in vervulling gaan. Het hiernamaals is christocentrisch georiënteerd. Het Lam is te vinden in het hart van de stad. Hoe anders is deze stad dan de stad Babylon! Babylon is een hoer (Op.17:1), het nieuwe Jeruzalem een bruid (21:2). Babylon wordt neergeslagen (18:21), het nieuwe Jeruzalem daalt neer uit de hemel (21:2). Babylon verheerlijkt zichzelf (18:7), het nieuwe Jeruzalem richt zich op haar Bruide-gom (21:1). En zo zijn er meerdere contrasten te noemen. Beide steden hadden naar aardse normen een belangrijke plaats, maar Babylon zou vergaan en Jeruzalem zou blijven en een onbeschrijfelijke rijkdom kennen (21:15-21).We ontdekken zo in de beschrijving van de nieuwe hemel en aarde een reflectie van de eerste schepping en Gods beloften. Het hierna-maals zal gekenmerkt worden door de heils-geschiedenis en de genade van het Lam. De heerlijkheid van God zal er centraal staan en het Lam zal er in het midden van de troon zijn. Op die wijze geeft het boek Openbaring ons aan het einde een bemoedigend vooruitzicht op het hiernamaals. Laten we, in plaats van te specule-ren over het hiernamaals, ons laten bemoedigen door de woorden van dit laatste Bijbelboek en ons uitstrekken naar God en het Lam die de bron zijn van al deze zegeningen!

heersen tot in eeuwigheid’ (vs.5). Zoals God het licht tevoorschijn riep en scheidde van de duisternis op de eerste scheppingsdag, zo zal bij de nieuwe schepping het eeuwige licht van God aanwezig zijn en de duisternis verdrijven.

Verbindingen met het oude JeruzalemWie in Op.21-22 over de nieuwe schepping leest zal wellicht niet alleen denken aan de eerste schepping. Ook aan het oude Jeruzalem wordt gedacht bij de woorden: ‘Toen zag ik de heilige stad, het nieuwe Jeruzalem, uit de hemel neerdalen, bij God vandaan’ (21:2). De oude schepping wordt verheerlijkt door de nieuwe schepping; het oude Jeruzalem vindt haar verheerlijking in het nieuwe Jeruzalem. Op die manier bevat de beschrijving van het hier-namaals in Openbaring de kenmerken uit de heilsgeschiedenis van God met zijn volk. Bij de profeet Jesaja vernemen we van deze relatie tus-sen de nieuwe schepping en de stad Jeruzalem: ‘Zie, ik schep een nieuwe hemel en een nieuwe aarde. Wat er vroeger was raakt in vergetelheid, het komt niemand ooit nog voor de geest. Er zal alleen maar blijdschap zijn en groot gejuich om wat ik schep. Ik herschep Jeruzalem in een ju-belende stad en schenk haar bevolking vreugde’ (Jes.65:17-18).Toekomstige beloften die God aan Israël gaf laten vandaar een licht schijnen op de voltooi-ing van deze wereld. ‘Dan zal ik over Jeruzalem jubelen en mij verblijden over mijn volk. Geen geween of geweeklaag wordt daar nog gehoord’ (Jes.65:19) en ‘Hierheen! Hier is water, voor ieder die dorst heeft. Kom, ook al heb je geen geld. Koop hier je voedsel en eet. Kom, koop voedsel zonder geld, koop wijn en melk zonder betaling’ (Jes.55:1) zijn uitspraken die herin-

Stud

iebi

jbel

m

agaz

ine

19

De verheerlijkteschepping

Voorpublicatie / studiebijbelDit is een voorpublicatie uit deel 8 van de serie Studiebijbel Oude Testament.

Psalm 139:7-14

1272

:xflr¸be''ebrAx:

ik zal vluchten?

6440

ßy∆nAKpimmiPPAnÍkA

voor van uw aangezicht

575

h√nA'Ãww¸'An‰

En waarheen

7307

ßex˚rEmmEr˚xekA

voor/weg (van) uw Geest?

3212

™ElE''ElEk

ik zal gaan

575

h√nA''An‰

Waarheen

7

Psalm 139:7-14 244

219

:hflrÙ'A–kKA'Ùr‰:

als het licht

2825

hAkyEH·xa–kKax·HÍk‰

als de duisternis

215

ryi'√yyA'Ór

schijnt/zal schijnen

3117

£ÙCya–kKayyÙm

als de dag

3915

hAlÃyalÃww¸lay¸l‰en nacht

4480

ßeGmimmimmekA

voor U

3808 + 2821

™yiH¸x¬y-'◊llO'-yaxHÓk

zal niet duister zijn

1571 + 2822

™eHOx-£¬FgGam-xOHek

Ook duisternis

12 1157

:y«n„d·va–bBav·dEnÓ:

rondom mij

216

rÙ''Ùr

licht

3915

hAlÃyalÃww¸lay¸l‰en nacht

7779

y«nEp˚HÃyy¸H˚pEnÓ

zal mij grijpen/bedekken/verbrijzelen

389 + 2822

™eHOx-™a''ak-xOHek

zeker duisternis

559

ramO'√wwA'Omar

En ik zei/zou zeggen

11 3225

:ß∆nyimÃyy¸mÓnekA:

uw rechterhand

270

y«n≈z·x'◊tÃww¸tO'x·zEnÓ

en zal mij vastgrijpen

5148

y«nExÃnattanxEnÓ

zal mij leiden

3027

ßËd√yyAd¸kA

uw hand

1571 + 8033

£AH-£¬FgGam-HAmOok daar

10 3220

:£√yyAm:

zee

319

tyÊr·xa'¸–bB¸'ax·rÓt

in/aan uiterste van

7931

h√n¸–k¸He''eHK¸n‰

ik zou wonen

3671 + 7837

raxAH-yEpÃnakkanpÍ-HAxar

vleugels van dageraad

5375

'AKWe''eWWA'

Ik zou opnemen

9 2005

:∆FnihhinneKKA:zie/daar U

7585

lÙ'¸KHHH¸'Ùl

(in) graf/sjeool

3331

hAvyiFca'Ãww¸'accÓv‰

en ik zou uitspreiden (bed)

859

hAGtA''oTT‰

U

8033

£AHHAmdaar

8064

£«yamAHHAmayim

(naar) hemel

518 + 5266

qa–se'-£i''im-'essaq

Indien ik zou opstijgen

8

4639

ßyeW·vammav·WÍkA

uw werken

6381

£yi'Al¸p«nniplA'Óm

wonderen

6395

yityEl¸p«nniplÍtÓ

ik ben wonderlijk

3372

tÙ'flrÙnnÙrA'Ùt

ontzagwekkend

3588

yi–kKÓ

dat

5921

lavval

om

3034

ßËdÙ''Ùd¸kA

Ik dank/belijd U

14 517

:yiGmi''immÓ:

mijn moeder

990

§eXeb¸–bB¸beXen

in de buik van

5526

y«nE–kus¸GtT¸suKKEnÓ

U weefde mij

3629

yAtOy¸likkilyOtAy

mijn nieren

7069

Aty«n“qqAnÓtA

U schiep

3588 + 859

hAGta'-yi–kKÓ-'aTT‰

Want/zeker U

13

7 SV Waar zou ik heengaan voorUw Geest en waar zou ik heenvlie-den voor Uw aangezicht? || WV omuw geest te ontgaan? ... om uw oogte ontvluchten? || GNB Waar kan iku ontlopen, || NBV Hoe zou ik aanuw aandacht ontsnappen,

8 SV Zo ik opvoer ten hemel, Gijzijt daar; of bedde ik mij in de hel,zie, Gij zijt daar. || NBG maakte ikhet dodenrijk tot mijn sponde – ||

GNB Al zou ik opklimmen ... al zouik afdalen naar ... u tref ik er aan.

9 SV Nam ik vleugelen van de dage-raad, woonde ik aan het uiterste derzee; || WV Neem ik de vleugels vande zon in de morgen en laat ik mijneer aan de einders van || GNB Alvloog ik naar het uiterste oosten ofstreek ik neer in het verste westen, ||

NBV voorbij de verste zee,

10 SV Ook dáár zou Uw hand mijgeleiden, en Uw rechterhand zoumij houden. || NBG mij vastgrijpen.

11 SV Indien ik zeide: De duisterniszal mij immers bedekken; dan is denacht een licht om mij. || NBGDuisternis moge mij overvallen, ||

WV en laat het licht om mij heen innacht veranderen’, || GNB Al vroegik de duisternis: ‘Verberg me, laathet nacht worden om mij heen,’

12 SV Ook verduistert de duisternisvoor U niet; maar de nacht licht alsde dag; de duisternis is als het licht.|| NBG zelfs de duisternis verbergtniet voor U, || WV dan is het donkerniet donker voor U: als de dag zoude nacht oplichten, || GNB zelfs danverbergt ... niet; voor u is de nachtals de dag, || NBV zou het duistervoor u niet donker zijn – ... hetduister helder zijn als

13 SV Want Gij bezit mijn nieren;Gij hebt mij in de buik van mijnmoeder bedekt. || NBG hebt mijnnieren gevormd, mij in de schoot ...geweven. || WV geschapen,

14 SV Ik loof U, omdat ik op eenheel ontzagwekkende wijze wonder-baar gemaakt ben; wonderlijk zijnUw werken, ook weet het mijn zielzeer wel. || WV Dank voor het ont-zagwekkend wonder dat ik ben,

245 Psalm 139

11NBV vertaalt r˚xekA ‘uw geest’ hier met ‘uw aan-dacht’. Mogelijk meent men dat ‘vlieden voor GodsGeest’ een te theologisch beladen idee is voor de retori-sche hypothese van het ontsnappen aan Gods aan-dacht. ‘Geest’ is dan niet meer dan een synoniem voor‘aangezicht’ in de tweede vershelft. Sommige vertalin-gen (o.a. WV) geven r˚Úx dan ook weer zonder hoof-letter. Het is echter de vraag of de schrijver Gods Geestniet ook de rol toekent van ‘Gods aandacht’ en of hijdus wel een onderscheid zou maken tussen beidezaken. Met ‘het aangezicht van God’ wordt zijn nabij-heid bedoeld.

12Het dodenrijk ligt open voor JHWH, hoeveel te meer demenselijke geest, vraagt de Spreukendichter (Spr.15:11).Dit psalmvers lijkt in tegenspraak met verzen waarinontkend wordt dat men vanuit het dodenrijk de zegenen gemeenschap met JHWH kan ervaren (Ps.85:6; Jona2:5). Maar daar gaat het om zegeningen die tot hetleven zelf behoren. Al heeft het dodenrijk geen weetvan JHWH’s levenszegeningen, het ligt niet buiten hetbereik van zijn macht (Job 26:6; Am.9:2). Voor H¸'Ùl,zie SBOT 6, Excurs 8, ‘Leven na de dood’.

13‘De vleugels van de dagenraad’ verwijst mogelijk naarde bijzondere snelheid van de zonsopgang (in het Oos-ten is de overgang sneller dan bij ons), die de psalmistvoorstelt als de snelheid waarmee hij wilde vluchten.De uitdrukking kan ook duiden op het denkbeeldigevliegen naar de ongrijpbare oorsprong van de zonsop-gang. Op dezelfde manier vertegenwoordigt de overzij-de van de zee, de Middellandse Zee, vermoedelijk eenonbevattelijk grote afstand (vgl. Jona 1:1-3). Het ww.

ycv betekent ‘zich legeren, neerleggen, een bed sprei-den’, vgl. Est.4:3; Jes.14:11; 58:5.

14Vgl. 23:4; 88:7; Jes.5:30; Klaagl.3:2,6. Er is heel watonduidelijkheid bij de vertaling van vs.11-12, die gro-tendeels op te lossen is als de tekst iets letterlijker geno-men wordt dan meetal gebeurt. In vs.11 staat letterlijk:‘Ik zeg dus: Laat de duisternis mij maar verpletteren,want de nacht is toch licht rondom mij’. De meestevertalingen geven wA'Omar ‘en ik zeg’ als voorwaardeweer: ‘En stel nu dat ik zou zeggen…’ of dezelfde bete-kenis in verkorte vorm. Deze lezing gaat terug op devroegste Griekse vertalingen, maar is onnodig. Debewijsverzen die later ter vergelijking zijn gebruikt (Job9:16; 1Sam.2:16), verschillen grammaticaal teveel vandit vers om te overtuigen. Omdat het vers wellichtgeen voorwaarde, maar een gewone mededeling is, kanhet voegwoord wA redengevend zijn: ‘Ik zeg dus’. H˚pkomt verder alleen nog voor in Gen.3:15 en Job 9:17en betekent daar ‘verpletteren’.

15yaxHÓk is veroorzakend: niet ‘donker zijn’, maar ‘don-ker maken’, waarbij de ‘nacht’ het onderwerp moetzijn. Ook mimmekA moet hier letterlijk worden weer-gegeven: ‘vanwege U’ of ‘vanuit U’.

16In vs.11b wordt niet gezegd dat het licht voor de psal-mist (als) de nacht moet worden, zoals veel vertalersmenen, want dat vereist een vreemde omkering van hetonderwerp ‘licht’ en het predicaat ‘nacht’ dat boven-dien vastzit aan het voegwoord w¸. Veeleer verant-woordt vs.11b de opvallende uitspraak van vs.11a. Deduisternis mag hem overvallen, want die heeft geenmacht (vgl. 23:4).

U bent altijd en overal bij mij(139:7-12)Na een beschrijving van alledaagse zaken gaatDavid verder met de beschrijving van kosmischezaken. In dit tweede gedeelte verklaart de psal-mist dat hij niet kan ontsnappen aan de alziendeGod, ook al zou hij het nog zo hard proberen.Vanouds is opgemerkt dat dit stuk doet denkenaan de pogingen van de profeet Jona om vanGod weg te vluchten (Jona 1:3). Maar er zijnnog meer teksten over dit thema, zoals Am.9:2-4 en Job 26:6. Dat een mens niet kan vluchtenvoor JHWH, omdat Hij hemel en aarde vervult, isslecht nieuws voor wie Hem ongehoorzaam is(Jer.23:24-32). Maar voor de psalmist heeftGods alomtegenwoordigheid precies het tegen-overgestelde effect. Hij zou absoluut niet weten,gelukkig maar, waarheen hij voor de HERE zouvluchten (vs.7).11 Dit idee is zelfs zo vermetel dat

het een kleine parodie waard is: David noemt demeest tot de verbeelding sprekende onbereikba-re oorden op en hypothetisch speelt hij zelf dereiziger die zich daar voor God probeert te ver-stoppen: de hemel, het dodenrijk,12 de onbe-reikbare horizon waar de zon opkomt, of deoverkant van de verste zee.13 Al kon iemand daarecht heengaan, zou het niet slechts zijn om Goddaar te ontmoeten? Niemand kan ook maar eenplaats in hemel of op aarde verzinnen die niet ge-tuigt van JHWH’s aanwezigheid en zijn krachtigeleiding (vs.8-10). Vol vertrouwen ziet hij danook de dag tegemoet waarop de duisternis ophem kan vallen, waarmee mogelijk doodsgevaarwordt bedoeld. Want voor hem zal de nacht eenlicht rondom blijken te zijn (vs.11).14 In Godslicht kan zelfs een nacht niet donker worden ge-maakt door het duister,15 maar zijn nacht en dageven helder (vs.12).16

2

Stud

iebi

jbel

m

agaz

ine

20

Stud

iebi

jbel

m

agaz

ine

21

Voorpublicatie / studiebijbel Psalm 139:15-18

3808 + 3582

dax¸k«n-'◊llO'-nikxad

Niet was verborgen

15 3966

:dO'¸mm¸'Od:

zeer

3045

tavfidOyyOdavatwetende

5315

yiH¸p¬nÃww¸napHÓ

en mijn ziel/persoon

voor het wonder van uw werken;hoe ga ik U ter harte.

15 SV Mijn gebeente was voor Uniet verborgen, toen ik in het ver-borgene gemaakt ben, en als eenborduursel gewrocht ben, in de ne-derste delen der aarde. || WV hadvoor U geen geheimen toen ik ...werd samengeweven in de diepten ||

GNB toen ik in dat duister groeide,als in het binnenste van || NBV Toenik ... in de schoot van de aarde,

16 SV Uw ogen hebben mijn onge-vormde klomp gezien; en al dezedingen waren in Uw boek geschre-ven, de dagen als zij geformeerdzouden worden, toen nog geen vandie was. || NBG mijn vormeloos be-gin; || WV al mijn dagen stonden inuw boekrol gegrift, gevormd en wel,maar nog niet één was begonnen. ||

GNB toen ik nog geen vorm had,en mijn dagen waren al vastgesteld, ||

NBV aan de dagen van mijn be-staan ontbrak er niet één.

17 SV Daarom, hoe kostbaar zijnmij, o God, Uw gedachten! hoemachtig veel zijn haar sommen! ||

NBG haar getal. || WV uw gedach-ten zijn voor mij te groots, de somervan is voor mij te machtig, || GNBHoe diep zijn … hoe oneindig ingetal. || NBV Hoe rijk zijn

18 SV Zou ik ze tellen? Zij zijn meerdan het zand; word ik wakker, zoben ik nog bij U. || WV Ik kom erniet uit en blijf met U bezig. || GNBTelkens als ik ontwaak, ben ik nogmet u bezig. || NBV ontelbaar veel,

Psalm 139:15-18 246

5973

:™AGmivvimmAk:

bij U

5750

yÊdÙvÃww¸vÙdÓ

dan nog ik

6974

yitOcy÷qÈhhÈqÓcOtÓ

ontwaak/te ik

7235

§˚–bËr«yyirB˚n

zij zullen/zouden veel zijn

2344

lÙxEmmExÙl

meer dan zand

5608

£„r¸Kp¸se''esP¸rEm

Ik zou ze tellen

18 7218

:£ehyEH'flrrA'HÍhem:

hun geheel!

6105

˚m¸cAvvAc¸m˚

geweldig

4100

hemmehHoe

410

lE''El

God!

7454

ßyev„rrEvÍkA

uw gedachten

4100 + 3365

˚rŸq√Cy-hammah-yyAq¸r˚hoe kostbaar

8705

yilÃww¸lÓ

En voor mij

17 8700

:£ehA–bBAhem:

onder hen

259

dAxe''exAd

één

8705

'◊lÃww¸lO'

en niet

3335

˚rAFc…yyuccAr˚

zij waren bepaald

3117

£yim√yyAmÓmdagen

3789

˚bEtA–k«yyiKKAtEb˚

zij waren opgeschreven

3605

£AGlu–kKullAmzij allen

5921 + 5612

ßËr¸pis-lavÃww¸val-sipr¸kAen in uw boek

5869

ßy∆nyEvvÍnÍkA

uw ogen

7200

˚'flrrA'˚

zagen

1564

yim¸l√FgGAl¸mÓ

Mijn embryo

16

776

:¶ÂrA''Arec:aarde

8482

tÙCyiGt¸xat¸–bB¸taxTiyyÙt

in onderste (delen) van

7551

yiGt¸m—–qÁrruqqamTÓ

ik werd geborduurd/(kunstig) geweven

5643

retE–sabbassEter

in het verborgene

834 + 6213

yityEKWuv-reH·''·Her-vuWWÍtÓ

toen ik werd gemaakt

4480

eGmimmimmeKKA

voor U

6108

yim¸cAvvAc¸mÓ

mijn gebeente

17De overtuiging dat God de maker is van de koningmet het oog op diens taak, is breed gedragen in deoudheid. Van de godheid Amun bijvoorbeeld wordtgezegd dat hij de Egyptische koning Pianki (8e eeuwv.Chr.) al in de buik van zijn moeder bestemde omkoning te worden. In deze psalm zijn de woorden nietbeperkt tot de koning.

18kily‰ ‘nieren’ staat voor de zetel van de menselijkegeestkracht en zijn emoties (vgl. Job 19:27; Ps.7:10;16:7; Spr.23:16). Vandaar de weergave ‘innerlijk’. VoorqAn‰ in de betekenis van ‘scheppen’, vgl.104:24. s˚K ofsAKaK bestaat in de betekenis van ‘bedekken (zo SV,Jer.25:38), maar de parallel met Job 10:11 en met

vs.15 toont aan dat hier ‘weven’ bedoeld is, zoals ookin het Nederlands van ‘weefsel’ wordt gesproken.

19Een mogelijke parallel voor de moeilijke constructievinden we in Ex.15:11. In de zinsnede nÙrA'Ùt niplÍtÓ‘wonderen, ik ben wonderbaarlijk’ is het eerste woordeen bijwoord bij het tweede: ‘Ik ben een ontzagwek-kend wonder’. Griekse en Syrische versies hebbenniplÍt‰ gelezen ‘U bent wonderbaarlijk’. Het Qumran-handschrift 11QPsa heeft zelfs nÙrA' ‘att‰ niplAÙt ‘Ubent ontzaglijk (in) wonderen’. niplA'Óm mav·WÍkA‘wonderlijk is uw maaksel’ toont echter aan dat MTgewoon gevolgd moet worden: het is de psalmist, nietJHWH, die wonderlijk wordt genoemd.

247 Psalm 139

20Voor rqm ‘weven’, zie Ex.26:36; 27:16; 28:39.21Vanuit verzen als deze wordt soms gedacht dat Bijbel-

schrijvers het primitieve idee toegedaan waren, dat hetmenselijk lichaam echt uit klei is opgetrokken. Inder-daad zegt Elihu dat een mens uit een stuk klei afgekne-pen is en tot mens is gekneed (Job 33:6). Ook kan erverwezen worden naar de schepping van Adam (Gen.2:7) en naar de Schepper-Formeerder in Jes.45:9; 49:5.GÙlEm, betekent ‘vormloos’ en kan betrekking hebbenop een ‘klomp klei’ of een ‘embryo’ (vs.16). Maar ditbewijst niet genoeg. We lezen evengoed dat wie sterft,de moederschoot weer ingaat in plaats van begraven teworden (Job 1:21). Klei en moederschoot lijken inpoëzie uitwisselbaar, zodat ‘de diepten van het aardrijk’als beeldspraak opgevat moet worden.

22w¸lO' ‘exAd BAhem ‘en niet één was bij hen’ is onduide-lijk. De Masoreten stellen voor om het eerste woord tewijzingen in w¸lÙ, zoals het Qumranpsalter 11QPsa:‘en voor Hem’. Een andere mogelijkheid, die w¸lO'niet hoeft te wijzigen, is dat 'exAd niet op een dag slaatmaar op een mens: ‘…toen (nog) geen mens daarop(leefde)’, namelijk op de dagen waarvan zojuist isgezegd dat God ze geformeerd en opgetekend heeft.

23Vgl. Ex.32:32; Jes.4:3; 65:6; Eze.13:9.24w¸lÓ mah-yyAq¸r˚ rEvÍkA wordt verschillend vertaald.

yAqar betekent ‘kostbaar zijn’, en daarom ook: ‘bege-renswaardig zijn’ (1Sam.16:21; Jes.43:4, vgl. parallel invs.6,14.). w¸lÓ ‘en voor mij’ wordt vaak op rEvÍkAbetrokken: ‘hoe kostelijk zijn uw gedachten over mij’.Een dergelijke constructie, met ‘over x’ vooraan,

bestaat elders ook (Ps.40:18; 41:8; Hos.7:15). Indiendit hier niet het geval is, dan kwalificeert w¸lÓ gewoonde uitdrukking mah-yyAq¸r˚: ‘hoe dierbaar zijn mijuw gedachten’.

25hÈqÓcOtÓ w¸vÙdÓ vimmAk betekent letterlijk ‘ik ontwaaken zal nog steeds bij U zijn’. Een aantal vroege hand-schriften, tegenwoordig gevolgd door heel wat Engelsevertalingen, hebben met een kleine wijziging in heteerste woord: hÚqÓccÈrOtÓ ‘indien ik sterf (‘afgesnedenword’), ben ik nog steeds met U (bezig)’. Hoewel dezevorm nergens anders in de Bijbel voorkomt, hebbenrabbijnse bronnen (o.a. Rashi) de tekst zo begrepen,namelijk dat het leven veel te kort is om vertrouwd teworden met God. De eerste lezing is vermoedelijk oor-spronkelijker en geenszins problematisch.

26A. Kümmerle, 140-167 geeft – in navolging van M.Dahood – aan dat drie plaatsen in deze psalm het ter-rein van dit leven overschrijden: vs.8 (sjeool), vs.18 envs.24 (eeuwige weg). Vs.18 kan volgens hem, evenalsPs.17:15, betrekking hebben op het opstaan uit dedoodsslaap. Tegen een gewone slaap pleit dat hetvreemd is als de dichter tijdens het nadenken overGods werken ingeslapen is. Het Hebr. hÈqÓcOtÓ kanvertaald worden met ‘wanneer ik opwaak’, maar ookmet ‘wanneer U mij opwekt’. Vgl. Ps.17:15; 73:20;Jes.26:19; Dan.12:2. De uitdrukking w¸vÙdÓ ‘en nogik’ kan ook de betekenis hebben van ‘altijd’, in de zinvan eeuwig bestaan. De meeste uitleggers kiezen echtervoor het ontwaken uit een gewone slaap, omdat in decontext geen vermelding van de dood staat (zie ook de

U maakte mij (139:13-18)17

Het is JHWH die zijn innerlijk heeft geschapenen zijn lichaam vormde in de moederschoot(vs.13).18 God verdient dankzegging om dewonderbaarlijke wijze waarop Hij dat heeft ge-daan. De psalmist beseft heel goed dat Godwonderlijke maaksels voortbrengt (vs.14).19

Niemand anders dan de HERE zag hoe zijn been-deren, de basis voor het lichaam, langzaam ont-stonden; een groei die hier poëtisch omschrevenwordt als een weefwerk20 in een geheim procesonder de grond (vs.15).21 Toen hij nog een em-bryo was, zag God hem. Nog voor zijn eerste le-vensdag22 had God zijn hele levensduur reedsvastgelegd en opgetekend in het levensboek(vs.16).23 De levensdagen worden hier ‘ge-vormd’, hetgeen een verband legt tussen de vor-ming van de foetus en de gedetailleerde vormingvan diens latere levensloop. Sterker nog: elke dagstaat al genoteerd. Wordt zo de grens tussen

voorkennis en determinisme niet overschreden,alsof alles al van te voren vastligt? We moetenechter niet vergeten dat dit poëzie is en geen fi-losofie. De psalmist kan heel goed tegelijkertijdbeseft hebben dat de mens zelf invloed uitoefentop zijn eigen leven. Bovendien moeten we dezeverzen lezen als onderdeel van zijn betoog vanonschuld: als zelfs zijn diepste geheimen, die hij-zelf niet kent, volkomen gekend zijn door God,hoeveel te meer zijn bewuste daden? In vers 17 sluit de spreker zijn overwegingen af.Zijn gedachten mogen dan doorgrond wordendoor God (vs.2), het omgekeerde is niet waar:hij begrijpt niets van Gods ondoorgrondelijkegedachten.24 Ze zijn ontelbaarder dan zandkor-rels. Heel de nacht, tot de psalmist ontwaakt, isGod met hem bezig (vs.18; vgl. vs.2-3;Ps.17:3).25 Volgens sommige uitleggers is hiereen verwijzing naar het ontwaken uit de slaapvan de dood bedoeld.26

bezwaren van Delitzsch).

2

Stud

iebi

jbel

m

agaz

ine

22

Stud

iebi

jbel

m

agaz

ine

23

Dit is een voorpublicatie uit deel 8 van de serie Studiebijbel Oude Testament.

2

Stud

iebi

jbel

m

agaz

ine

242

Stud

iebi

jbel

m

agaz

ine

24

Stud

iebi

jbel

m

agaz

ine

25

Stud

iebi

jbel

m

agaz

ine

25

Thema artikelThema artikel

Letterlijk of geestelijk ziek? Diverse bijbelgedeelten in het OT, met name in de psalmen, gaan over het thema ziekte en genezing. Zo zijn bijvoorbeeld Ps.6, 38, 88 en 102 psalmen die ziekte en/of genezing cen-traal hebben staan. De vraag is echter of het hier wel over lichamelijke ziekten gaat.Er zijn uitleggers die deze psalmen van ziekte en genezing niet zien als liederen die over een lichamelijke ziekte spreken. De vermel-ding van vijanden, boosdoeners of goddelo-zen zou er op wijzen dat die voor de primaire nood van de psalmisten zorgen. Het lijden dat daaruit voortvloeit, zou vervolgens worden uitgedrukt in woorden die aan (lichamelijke) ziekte doen denken.

Het argument dat de nood van de psalmschrij-vers te maken heeft met de bedreiging van de goddelozen is niet sterk en de vermelding van deze goddelozen is goed te verklaren als gedacht wordt aan het voordeel dat zij zouden kunnen hebben bij de dood van de psalmist. De ziekte van de psalmdichter is dan een aanlei-ding voor de goddelozen om zich te verheugen op de kansen die met de dood van de psalmist op hen afkomen. Brown somt een aantal redenen op om de psal-men van ziekte en genezing in de letterlijke zin te lezen en verklaren.Ten eerste: ernstige ziekte vormt een van de meest universele problemen van de mensheid. Het raakt de mens in het diepst van zijn wezen omdat het niet alleen zijn lichaam aantast, maar ook zijn sociale positie. Het is een thema dat in veel oude teksten en ook in verschillende delen van het OT uitgebreid aan bod komt

Ziekte en genezing (2)en daarmee is het haast onmogelijk dat licha-melijke ziekte niet in de psalmen zou worden besproken. Ten tweede blijkt uit de literatuur van het oude Nabije Oosten dat het thema van lichamelijk lijden niet werd vermeden. Er zijn een aantal liederen en gebeden waarbij het onmogelijk is te twijfelen aan het lichamelijke aspect van het lijden dat er in wordt beschreven.Een derde reden voor een letterlijk verstaan van de teksten over het lichamelijke lijden is dat een aantal van de psalmen van ziekte en genezing doet denken aan de manier waarop Job zijn lijden verwoordt. Bij Job is het lijden onbetwist lichamelijk. De psalmen die aan de tekst van Job doen denken, zullen dus zeker ook over licha-melijk lijden spreken.De laatste reden is eenvoudig dat sommige tek-sten geen enkele ruimte laten voor een andere uitleg dan die van het lichamelijke lijden. Ps.41 opent met de belofte waarin expliciet wordt vermeld dat de Here de rechtvaardige steunt op zijn ziekbed (41:4). Ook het gebruik van het werkwoord ‘genezen’ kan op de meeste plaatsen in de psalmen maar moeilijk anders worden verklaard dan in de letterlijke zin.

Genezing als bevrijding van de doodMeermalen is er in het OT sprake van dat gelovigen in ziekte, pijn en nood ervaren dat ze met het dodenrijk () te maken hebben. Dit is dus niet pas bij de dood het geval. Illustratief is Ps.88, waarin de Here omschreven wordt als ‘God van mijn heil’ (vs.2). De dichter Heman roept het in grote nood echter uit: ‘Mijn ziel is verzadigd van rampen, mijn leven is sjeool nabij. Ik word gerekend onder wie in de put neerdalen, ik ben geworden als een man zonder kracht. Onder de doden is mijn verblijf, gelijk

- Gijs de Bree -

psalmen van berouw, die door de vroege kerk werden onderscheiden en die men op Aswoens-dag las, 6, 32, 38, 51, 102, 130, 143). De achter-liggende gedachte is het herstel van de relatie, om maar niet door Hem vergeten of verlaten te worden (6:5-6; 38:22-23). De ellende (van de ziekte) wordt immers als gevolg van Gods handelen ervaren (6:2; 32:3-4; 38:2-4). Anderzijds is er de vergeving van zonde. Israël had in de wet de weg van herstel van de relatie met de Here aangereikt gekregen. Men kon of-fers brengen van boetedoening en verzoening, de reinigings- en schuldoffers. De offers waren de Here echter alleen welgevallig als ze het resultaat waren van een hart dat ootmoedig op Hem gericht is (vgl. 51:18-19). In Ps.51:2 blijkt het besef dat het de liefde van God is die maakt dat Hij vergeeft. Er is nog een andere reden die maakt dat God zonde vergeeft, namelijk de eer van de Grote Koning. De beloften en verplich-tingen die met het verbond meekwamen zou Hij toch niet zomaar overboord zetten? Zijn volk weet zich schuldig, maar desondanks smeekt het Hem, omwille van zijn heerlijke naam, genadig op haar verzoek te reageren (zie 25:11; 79:9). Deze beide polen van het leven met God, ver-geving van zonden en de eer van God, hebben in de beleving van de psalmisten onherroepelijk gevolgen voor de gezondheid van de mens. Zo wordt in ieder geval duidelijk vanuit Ps.103:3-5 waar vergeving en genezing als parallellen wor-den gevonden. Die koppeling is niet toevallig. De koppeling is impliciet aanwezig in Ps.6:3; 30:3 en 41:5. De negatieve variant, waar ziekte aan zonde verbonden wordt, wordt impliciet gevonden in Ps. 38:4-6; 88:7-8 en 102:10-11.Genezing van ziekte is het resultaat van verge-ving van zonde. Zolang er geen vergeving was, waardoor de zonde niet langer zou worden

verslagenen die in het graf liggen, die U niet meer gedenkt, en die aan uw hand ontrukt zijn. U hebt mij in de diepste put gelegd, in duistere plaatsen, in diepten’ (vs.4-7). Voor ons is er een grote scheiding tussen leven en dood, maar door de Israëliet werd een leven in grote nood ervaren als een straf van God en daarmee hoorde die situatie al bij de dood.

Voor ons: leven => ziekte || dood In Israël: leven || => ziekte => dood

De Israëliet beschouwde de dood als iets dat uit twee stadia bestond: het eerste stadium wordt gekarakteriseerd door grote nood en de toorn van God, maar met de mogelijkheid van herstel; het tweede stadium als een permanente, onom-keerbare situatie. We kunnen dit verduidelijken door de hedendaagse uitspraak ‘Hij is genezen van een dodelijke ziekte’. Omdat de persoon genezen is, was de ziekte blijkbaar niet dode-lijk, maar in de tijd van ziekte kon deze wel zo beleefd worden. Zo staan ziekte en dood voor de Israëliet dicht bij elkaar, en dat wordt nog versterkt doordat de nood te maken heeft met de toorn van God.

Ziekte en zonde, genezing en vergevingHet volk van God bevindt zich tussen twee polen die de gemeenschap met God beschrij-ven. Aan de ene kant is er de zonde, beschre-ven door woorden als ‘overtreding’, ‘schuld’ en ‘zonde’, die voor een groot deel uitwisselbaar zijn. Het is de zonde die bij de goddelozen voor onrust zorgt. Het heeft immers een breuk in het contact met de Here tot gevolg. Het verwondert dan ook niet dat een aantal psalmen gericht is op het uitspreken van berouw (vgl. de zeven

woord bevestigde door de tekenen, die erop volgden’ (Mar.16:20).Hieraan verwant is een tweede nieuw aspect. Terwijl in de evangeliën vaak de genezing ontvangen wordt als antwoord op het geloofs-vertrouwen van de vrager, is in Handelingen het omgekeerde het geval. De genezingen bewer-ken juist geloof bij de aanwezigen. Ze dienen de verbreiding van het Evangelie. We zien dit bijvoorbeeld duidelijk bij de genezing van Eneas (Hand.9:32-35) en de opwekking uit de dood van Dorcas (Hand.9:37-43).Bij Paulus komen we zowel de lijn uit de evangeliën als die uit Handelingen tegen. Hij beschrijft enerzijds de genezingswonderen als legitimatie van de apostel (2Kor.12:2) en ander-zijds de gaven van genezing als manifestaties van de Geest (1Kor.12:4-11).

In het OT behoort gezondheid tot de zege-ningen van het verbond. In het NT is dat niet minder, maar juist meer gewor den. Genezingen zijn in het OT spaarzaam vermeld, maar met de komst van de Messias breekt de toeko-mende eeuw aan, waarin veel meer genezingen plaatsvinden. Jezus’ woorden en daden horen bij elkaar en getuigen van de komst van het Ko-ninkrijk Gods. Het heil van God richt zich op ziel en lichaam. De Messias is gekomen om ver-zoening te doen voor de zonde en zo vergeving te kunnen schenken, maar die verzoening komt ook in genezingen naar voren. Genezingen zijn voortekenen van het Koninkrijk dat na de opstanding voor iedere gelovige is aangebroken, maar pas volmaakt zal aanbreken bij de komst van Jezus in heerlijkheid.

Litteratuur:

Brown, M.L., Israel’s Divine Healer. Grand Rapids: Zonder-

van, 1995. Zie ook: SBOT 7, 892-902.

aangerekend, kon ook het gevolg van de zonde, de ziekte, niet worden weggenomen. Maar juist ziekte kan mensen aanzetten tot berouw, zodat de zonde aan het licht komt en wordt beleden voor God. En zoals God de goede daden van een mens beloont, zo zal Hij ook het berouw van een mens over zijn zonde belonen.De vreugde van de genezing gaat juist vanwege het verband tussen genezing en vergeving ver-der dan de vreugde van het lichamelijke herstel. Genezing is immers niet alleen herstel van het lichaam, maar ook herstel van de relatie met God. Zo blijkt dat het medisch-biologische in de beschrijving van de ziekte en genezing niet de meeste aandacht krijgt, maar de relatie met de Here. In Psalm 91 bereiken we het hoogtepunt van vertrouwen op God ten aanzien van gezond-heid. De verderfelijke pest zal de dichter geen kwaad doen (vs.2) en hij hoeft niet bang te zijn voor ‘verderf dat op de middag vernielt’ (vs.6) en geen enkele plaag zal in zijn tent komen (vs.10).

Het lijden van JezusIn de oudtestamentische beleving van ziekte ligt veel nadruk op het leven op aarde, omdat dit leven een geschenk van God is. In later tijd gaan joden zowel als christenen meer uit van de opstanding. Daarbij moeten we wel beseffen dat het te gemakkelijk is om vanuit het perspec-tief van een leven na de dood te wijzen op het tijdelijke karakter van de ziekte. Als men te snel wijst op de vreugde van de opstanding, doet men de ernst van de ziekte en de naderende dood tekort. Het leven is immers een geschenk van God en juist in dit leven kan God worden gediend en aanbeden. Voor een goed verstaan van het thema ziekte en genezing verdient het aanbeveling het te bena-

deren vanuit de context van het lijden van Jezus Christus. Hij ervoer zelf het lijden, de angsten en de ellende van de psalmdichters en liet zich zelfs in het diepst van zijn nood door de psal-men inspireren. Ook citeerde Hij bijvoorbeeld Ps.22 aan het kruis (Mat.27:46).

Het Koninkrijk van GodEr is in het NT naast het kruis nog een ander centraal thema, namelijk dat van het Rijk Gods. Met de komst van Jezus gaan de oudtestamen-tische beloften over het beloofde messiaanse Rijk, waarover we met name bij de profeet Jesaja lezen, in vervulling. Het Koninkrijk is een centraal thema in de prediking van Jezus. Het is fundamenteel voor een goed begrip van ziekte en genezing dat het Rijk twee gestalten heeft, een tegenwoordige en een toekomstige. Het is ten dele nu al aanwezig, maar zal pas bij de wederkomst volmaakt in heerlijkheid komen.In de tegenwoordige tijd manifesteert het Rijk zich onder meer in onderwijs en in genezin-gen. Jezus zegt ‘Indien Ik door de Geest Gods de boze geesten uitdrijf, dan is het Koninkrijk Gods over u gekomen’ (Mat.12:28). Het is ook aanwezig in de werken van de discipelen: ‘Gaat en predikt en zegt: Het Koninkrijk der hemelen is nabijgekomen. Geneest zieken, wekt doden op, reinigt melaatsen, drijft boze geesten uit. Om niet hebt u het ontvangen, geeft het om niet’ (Mat.10:7-8).Matteüs vat de bediening van Jezus samen met de woorden: ‘En Jezus ging alle steden en dorpen langs en leerde in hun synagogen en verkondigde het evangelie van het Konink rijk en genas alle ziekte en alle kwaal’ (9:35). In de synagoge van Kapernaüm leest Jezus Jes.61:1 ‘De Geest van de Here is op Mij, daarom, dat Hij Mij gezalfd heeft, om aan armen het evan-gelie te brengen; en Hij heeft Mij gezonden om

aan gevangenen loslating te verkondigen en aan blinden het gezicht, om ver brokenen heen te zenden in vrijheid, om te verkondigen het aangename jaar van de Here’ (Luc.4:18-19). Hij procla meert dat het Koninkrijk Gods geko-men is. Een nieuwe ‘bedeling’ is aangebroken, waarin vergeving en genezing uitingen van het Koninkrijk zijn, die hand in hand gaan. Maar er moet worden benadrukt dat het Rijk in deze tussentijd (tussen hemelvaart en wederkomst) wel aanwezig is, maar slechts ten dele. Paulus brengt dit zeer pregnant onder woorden: ‘Want onvolkomen is ons kennen en onvolkomen ons profeteren. Doch, als het volmaakte komt, zal het onvolkomene afgedaan hebben’ (1Kor.13:9-10). Het moge duidelijk zijn dat de voortekenen van het volmaakte Rijk wel zichtbaar zijn, maar daarmee is er geen einde aan het lijden van mensen, ook niet van gelovigen, gekomen (vgl. Rom. 8:17-21).

Genezingen en de verbreiding van het EvangelieIn het boek Handelingen ontmoeten we een nieuw aspect van de genezingen. Zij worden hier doorgaans omschreven als ‘tekenen’ en ‘wonderen’ (2:43; 5:12; 6:8; 8:6,13; 14:3; 15:12). Dit geeft aan dat niet het aspect van de gene-zing het meest bepalend is, maar de legitimatie van de prediker en zijn boodschap. Wonderen en tekenen ondersteunen en bevestigen de boodschap van de apostelen. Dit wordt ook door Lucas zo gesteld wanneer hij zegt over Paulus en Barnabas dat ‘de Here getuigenis gaf aan het woord van zijn genade en tekenen en wonderen door hun handen deed geschieden’ (14:3). In dezelfde lijn spreekt Marcus over genezingen: ‘Doch zij gingen heen en predik-ten overal, terwijl de Here medewerkte en het

‘Ik, de Here, ben uw Heelmeester’

2

Stud

iebi

jbel

m

agaz

ine

26

Stud

iebi

jbel

m

agaz

ine

27

Thema artikel

actualiteitenArcheologische actualiteitenKamer Herodes in theater blootgelegdArcheologen hebben onlangs een koninklijke kamer

blootgelegd aan de bovenzijde van het theater in Hero-

dion, een winterpaleis van Herodes even ten zuidoosten

van Jeruzalem. De opgraving levert nieuwe aanwijzingen

op dat de Judese vorst hield van een luxueuze levens-

stijl. Herodion ligt op 15 kilometer ten zuidoosten van

Jeruzalem, in het Gush Etziongebied op de Westelijke

Jordaanoever.

http://www.refdag.nl/nieuws/kamer_herodes_in_thea-

ter_blootgelegd_1_502691

Manuscripten Qumran op internetGoogle Israël zet in samenwerking met de Israëlische

Oudheidkundige Dienst de Dode Zeerollen op internet.

Het doel is wetenschappers en andere belangstellenden

toegang te geven tot de 2000 jaar oude manuscripten.

http://www.refdag.nl/nieuws/

dode_zeerollen_voortaan_te_be-

studeren_via_google_1_510443

Koninklijke tuinenIn Prediker 2 en Hooglied worden

koninklijke tuinen genoemd.

In Ramat Rachel, dichtbij Jeruzalem,

is een dergelijk tuin gevonden uit

de 7e eeuw v.Chr. In een vaak droge omgeving moet

een steeds bloeiende tuin indrukwekkend zijn geweest.

Archeologen gaan zich verdiepen in de kunstige

watervoorzieningen en de flora en fauna.

http://www.aftau.org/site/

News2?page=NewsArticle&id=13233

http://www.msnbc.msn.com/id/40033240/ns/techno-

logy_and_science-science/?

50% korting op StudiebijbeldelenIn de maanden november en december willen wij onze

schapruimte vergroten. Dit betekent dat we een groot

aantal boeken met 50% korting verkopen. Wees er vroeg

Stud

iebi

jbel

m

agaz

ine

29

advertentie

accountantsbelastingadviseursarbeidszaken

WWW.SCHUITEMAN.COM

‘‘Nothing escapes his eagle eye...’’

SchuitemanAdv_150#215_110510.indd 1 11-05-10 10:12

bij, want op = op. Ga naar www.studiebijbel.nl en klik op

Webshop => Oude Testament => Losse delen en klik op

Nieuwe Testament => Losse delen.

Workshop ‘gebruik SB-internetversie’De workshop “Hoe maak ik

optimaal gebruik van de inter-

netversie” slaat aan. De reacties

van de deelnemers zijn heel

positief: “Ik wist niet, dat dit

allemaal mogelijk was met de internetversie.”

Op verzoek van klanten uit heel het land, is nu besloten

deze workshop ook voor groepen te gaan houden. Dit kan

overdag, maar ook ‘s avonds. Voor de cursus brengen we

e 50,= in rekening plus de gemaakte reiskosten, tegen

betaling van e 0,19 per km. We reizen vanaf Veenendaal.

Interesse? Mail naar adeheer@studiebijbel.nl voor een

afspraak.

Upgrade SB-internetversie 4.5.6. uitInmiddels is alweer upgrade 4.5.6 van de internetversie

uitgekomen. De mogelijkheid om te zoeken op commen-

taren en voetnoten is sterk verbeterd: er kunnen nu meer-

dere Studiebijbelcommentaren en voetnoten naast elkaar

op het scherm worden geopend en onderling vergeleken

worden. Ook is de gereviseerde commen-

taar bij Genesis 1, 2, 3 en 9 opgenomen,

evenals de revisie van Matteüs 16.

Uitbreiding Spaanse versie StudiebijbelEr is budget beschikbaar gesteld voor

gestage voortzetting van het vertaal-

project. Dit betekent dat in de loop van

het komende jaar de Spaanse internetversie verder

wordt uitgebreid. Ove-

rigens ontvangen we

graag de mailadressen

van Spaanstaligen met

mogelijke interesse in

dit project. Het is voor

ons dan mogelijk deze

mensen informatie te

verschaffen. Ook kunnen

zij gedurende twee maanden gratis kennismaken met de

Spaanse internetversie van de Studiebijbel.

U kunt die sturen naar info@studiebijbel.nl.

Vraag en antwoord

Stud

iebi

jbel

m

agaz

ine

31

die gezalfd werden, waren (hoge)priesters (bv. Ex.28:41; 30:30), koningen (bv. 1Sam.16:3; 2Sam.5:3) en soms profeten (1Kon.19:16; vgl. Jes.61:1).In het NT wordt het woord meestal gebruikt in verband met Jezus van Nazaret die de titel ‘Messias’ (‘gezalfde’) ontving (Hand.3:20; 18:28). Het woord duidt aan dat Jezus in de lijn van David staat als gezalfde vorst (Hand.4:27, vgl. vs.25-26), dat Hij de Heilige Geest ontvan-gen heeft waarover Jesaja spreekt (Luc.4:18 = Jes.61:1; Hand.10:38) en dat Hij een vreugde (eer en heerlijkheid) ontving als geen van Zijn gelijken (Heb.1:9). In verband met de gelovi-gen duidt het aan, in een woordspeling met de naam Christus, dat ook zij de Heilige Geest ont-vangen hebben (2Kor.1:21, vgl. vs.22).

Het werkwoord chriō betekent ‘inwrijven, zalven’.

Het duidt op overgieten of insmeren met olie, maar wordt in de Septuaginta alleen gebruikt voor handelingen met een godsdienstige bete-kenis en in het NT alleen in overdrachtelijke zin voor datgene wat God doet. Voor louter fysiek zalven, bijvoorbeeld als lichaamsverzorging, en voor zalven met het oog op genezing wordt zowel in de Septuaginta als in het NT aleiphō gebruikt, dat zich in het buitenbijbelse Grieks niet in betekenis onderscheidt van chriō.Zalven met speciale zalfolie (Ex.30:22-25, 31-33) was onder het oude verbond een symboli-sche handeling waarmee voorwerpen (Ex.30:26-29) en personen voor de dienst aan God werden afgezonderd en geschikt gemaakt. De personen

Vraag:Waar in het NT en door wie wordt er onderwezen dat de zondag in plaats van de sabbat is gekomen?

Antwoord:Het NT geeft nergens een uitdrukkelijk voorschrift om op

sabbat of op zondag samen te komen. Hand.20:7 geeft

aan dat er samenkomsten waren met avondmaal op de

eerste dag van de week. In 1Kor.16:2 blijkt ook dat men op

de eerste dag van de week samenkwam. De regeling die

Paulus heeft getroffen, houdt in dat men gedurende lan-

gere tijd wekelijks iets apart legt, zodat er een aanzienlijk

bedrag gereed ligt wanneer hij komt (vgl. 2Kor.9:5). Paulus

noemt hier de ‘eerste (dag) van de week’ (de zondag) als de

dag om iets opzij te leggen. De reden hiervoor zal zijn dat

dit ook de dag is waarop de gemeente bijeenkomt, onder

meer om het Heilig Avondmaal te vieren (vgl. Hand.20:7).

Een vroegchristelijk geschrift, de didache (begin tweede

eeuw) geeft aan dat de ontwikkeling zo verlopen is. Joden

hadden de zaterdag voor een synagoge samenkomst en

christenen ontwikkelden buiten Israël de gewoonte om

op zondag, de dag van de opstanding van Jezus, samen te

komen. Alleen waar Joden gingen geloven in Jezus zal de

sabbat de dag van samenkomst zijn gebleven.

GvdB

Vraag:Mat.18:15 zegt dat je elkaar moet vermanen als er iets misgaat. Maar het lijkt erop dat de NBV het over onderlinge kwesties heeft en de NBG over zondigen tegen God.

Antwoord:Dat is scherp opgemerkt. Dit verschil wordt verklaard door

een verschil in de tekst van de handschriften. Generalise-

rend kunnen we stellen dat de meeste handschriften deze

tekst hebben: ‘indien uw broeder tegen u zondigt’ terwijl

de oudste handschriften (m.n. Egyptische) lezen: ‘indien

uw broeder zondigt’. De SV, WV en de NBV volgen de eerste

lezing, terwijl de NBG en de GNB de tweede volgen.

Naar de letter genomen gaat het bij de eerste lezing om

iemand die ‘zondigt tegen u’, d.w.z. zich misdraagt tegen

een medegelovige en bij de tweede lezing om iemand die

‘zondigt’ zonder meer, d.w.z. tegen God.

Maar wanneer we de context erbij betrekken, moeten we

stellen dat ook bij een lezing zonder de woorden ‘tegen u’

we niet moeten denken aan God, maar aan een medegelo-

vige. Want als Petrus reageert op de uitspraak van Jezus (in

vs.21) gaat hij van het laatste uit en hier is er geen verschil

in de handschriften. Zo concluderen we dat de SV en NBV

hier de juiste vertaling bieden.

GvdB

Vraag:Waarom vertalen jullie de Studiebijbel in het Spaans?

Antwoord:De kerk in Latijns-Amerika groeit bijzonder snel. Echter,

één van de implicaties hiervan is, dat de voorgangers niet

goed zijn toegerust. Wij zien hier als Studiebijbel een taak

liggen. Onze missie houdt niet op bij de grens. We hebben

een Woord voor de wereld. Daarom willen we ook buiten

onze lands- en taalgrenzen graag helpen om voorgangers

en gelovigen toe te rusten.

AdH

Vraag: Ik maak met plezier gebruik van de internetver-sie. Maar één ding vind ik storend. In het venster linksboven staan allemaal vierkante hokjes. Is dat wel goed?

Antwoord:Nee, dat is niet goed. Blijkbaar mist u op uw computer de

juiste lettertekens. Stuur een mailbericht naar info@stu-

diebijbel.nl en we doen u de juiste lettertekens toekomen.

Als u dat wilt, installeren wij ze op uw computer. Gratis.

AdH

De betekenis van χριω chriōWoordstudie

Het zelfstandig naamwoord (vrl.) parousia betekent (1) ‘aanwezigheid, tegenwoordig-heid’, en (2) ‘komst, aankomst’.

Afgeleid van par-eimi ‘zijn (bij), aanwezig of tegenwoordig zijn’ houdt de eerste betekenis in het ergens zijn of aanwezig zijn, dat wil zeggen de aanwezigheid of tegenwoordigheid van een zaak (niet in NT) of een persoon op een bepaal-de plaats. Zo lezen we bijvoorbeeld in Fil.2:12 over Paulus’ tegenwoordigheid in tegenstelling tot zijn afwezigheid (zie apousia ‘afwezigheid’) en in 2Kor.10:10 over zijn persoonlijke aanwe-zigheid, dit in tegenstelling tot contact dat hij met zijn lezers heeft via zijn brieven.In de tweede betekenis gaat het om het naar iemand of iets toekomen (vandaar ‘toekomst’ in sommige vertalingen) en er dan zijn, dus ‘komst’ om te blijven. Het wordt gebruikt met

betrekking tot personen, bijvoorbeeld Titus (2Kor.7:6-7), of vertegenwoordigers uit de gemeente van Korinte (1Kor.16:17), of de ‘wet-teloze’ (de antichrist, 2Tes.2:9), als ook voor zaken, bijvoorbeeld ‘de dag Gods’ (2Pet.3:12; zie daarvoor hēmera ‘dag’). In het buitenbijbelse Grieks wordt het woord speciaal gebruikt voor de officiële komst van een koning naar een bepaalde stad of streek in zijn rijk. In het NT wordt het woord in het bijzonder gebruikt voor de ‘komst’ van Jezus Christus en dan gaat het niet om zijn komst in het vlees (zie daarvoor bv. eleusis ‘komst’), maar steeds om zijn komst in heerlijkheid, zijn wederkomst aan het einde der tijden (bv. Mat.24:3; 2Tes.2:8; 1Joh.2:28).Vergelijk epiphaneia ‘verschijning, zichtbaar-wording’, dat in 2Tes.2:8 samen met dit woord voorkomt, en apokalupsis ‘onthulling, openba-ring’.

παρουσία parousia

2

Stud

iebi

jbel

m

agaz

ine

30

Stud

iebi

jbel

m

agaz

ine

31

In de maanden november

en december willen wij onze schapruimte

vergroten. Dit betekent voor u, dat we een

groot aantal boeken met enorme korting

verkopen. Wees er vroeg bij, want de actie

loopt al vanaf november. De belangstelling is

enorm groot en de voorraad is beperkt.

Oftewel OP = OP.

Actie

Wie het eerst komt,

krijgt het meest!

Ga naar www.studiebijbel.nl

en klik op Webshop. Kijk niet alleen op

de homepage, maar ook bij Oude Tes-

tament => losse delen en bij Nieuwe

Testament => losse delen.