Voorstelling van de studie gemeenschappelijk wonen

Luk Jonckheere & Hilde Maelstaf

Samenhuizen vzw

Studiedag ‘Groepswonen is meer dan groepswoningsbouw’

Sint-Lucas Architectuur

14 oktober 2010 - Gent

Samenhuizen in België: waar staan we, waar gaan we?

Gemeenschappelijk wonen : knelpunten en sporen naar oplossingen,

stand van zaken en behoeften.

Studieopdracht met de steun van het ‘Luchtkasteelfonds’, beheerd door de Koning Boudewijnstichting

door Samenhuizen vzw i.s.m. Artesis Hogeschool en Habitat & Participation2009

Onderzoeksopzet

* Eigen documentatie en ervaring

* Bevraging zusterorganisaties wereldwijd

* Literatuur en media binnen- en buitenland(210 referenties)

* Survey met gestructureerde vragenlijst bij actoren en betrokkenen(506 antwoorden, waarvan 241 gebruikt)

* Diepte-interviews met 9 experten in diverse deelgebieden

* Studiedag in november 2009 ‘Samenhuizen - knelpunten en oplossingen’met informatie, getuigenissen, debat en onderlinge uitwisseling (World café).

DEEL I - Situering

1. Wat is gemeenschappelijk wonen

2. Historiek

3. Sociologische context

4. Motieven

5. Maatschappelijke meerwaarde

1. Wat is gemeenschappelijk wonen

<< Om van een woongemeenschap te kunnen spreken moet je

bewoners hebben,

afkomstig uit verschillende gezinnen,

die vrijwillig

in mindere of meerdere mate van betrokkenheid

samenleven,

met de bedoeling om minstens een sociale meerwaarde

te geven aan dit samenwonen >>

Eén omschrijving of vele

Samen wonen : vele namen

samenhuizen, woongemeenschap, gemeenschappelijk wonen, gemeenschapswonen, groepswonen, …

gemeenschapshuis, woongroep, friends-wonen, groepswonen, centraal wonen, cohousing, leefgemeenschap, …

ecovillage, woonerf, woonpark, gated community, compoundwonen, quattrowonen, gedeeld wonen, solidair wonen, commune, boerderijwonen woonwerkgemeenschap, begijnhof, …

serviceflat, begeleid wonen, woon- en zorghotel, pensionwonen, opvangwonen, kangoeroewonen, duplexwonen, tandemwonen, aanleunwonen, gestippeld wonen, harmonicawonen, …

Types Gemeenschappelijk Wonen Woongemeenschap (B, NL), samenhuizen (B), habitat collectif (B), intentional community (US, UK)

autonome privé-woonsten+ gemeenschappelijke delen

privé kamers in een grote woonst

gedeelde ruimte beperkt :

 

tuin, garages, wasplaats, en eventueel

clubhuis, werkatelier, …

gedeelde ruimte uitgebreid :

 

tuin, garages, wasplaats , … maar ook

eetzaal, keuken, zithoek, speelkamer, hobbyruimte,

werkatelier, logeerkamers, e.a. …

huishouding ten dele samen

 

meestal 3 tot 8 units 

vaak maaltijden samen

huishouding volledig samen

 

meestal meer dan 8 units 

Meeste maaltijden samen

 

Centraal wonen

 

Habitat groupé (B), self-developed condominium (US),

atrium-siedlung (D), … 

twee woonsten : 

duo-wonen (NL), homeshare (US), kangoeroewonen,

maison kangourou (B, FR)

 

Cohousing 

cohousing (B, US, UK) centraal wonen (NL),

co-voisinage (FR), boffaelleskaeber (DK) ,

cohabitat (CA), kollektivhus (S),

… 

 

Woongroep  

‘friends-wonen’ (B), co-location (B, F), share house (US), wohngruppe(D)

 

tijdelijk : 

Gemeenschaps-huis

 

Leef-gemeenschap

 

commune (B, US), communauté (B, F), …

 

spiritueel :  

klooster, abdij, begijnhof, ...

losser gemeenschappelijkheid dichter

(ruimtes, voorzieningen, activiteiten, …)

Criteria

- mate van gemeenschappelijkheid

-    schaal

-    duur van het engagement

-    juridische structuur

-    doelgroep

-    aanwezigheid bijzondere accenten

Serviceflats

Dit is geen gemeenschappelijk wonen

Peda

Externe aanbiederbvb. studentenhuis, opvangtehuis, beschut wonen, rusthuis, service flats, …

Enkel gedeelde publieke ruimtebvb. woonerf , wijk met buurthuis , appartementsgebouw, … (cfr. Superbia ; cfr. retrofit cohousing, gestippeld wonen)

Enkel aankoop en/of bouwproces collectiefdoor bewoners , privé ontwikkelaar , sociale woningbouw, …bvb. Beurs collectieve aankoop , project pooling, construction collective, baugruppe

Slechts 1 aspect, zonder gemeenschappelijkheidbvb. sommige ecodorpen,

Woonerf Sociale woningbouw

gemeenschapshuis

Papeguin (Gent, België)Cardijnplantsoen (Laken, België)

Keimblatt (Oostenrijk)

privé kamers in een grote woonst

huishouding ten dele samen 

meestal 3 tot 8 units 

vaak maaltijden samen

woongroep

Abbeyfield ‘Entre voisins’ (Etterbeek, België)

Utopia (Haaltert, België)

Haniahof (Nederland)

Zoals gemeenschapshuis,maar op langere termijn

Jongeren, senioren, gemengde groep, …

centraal wonen

De Grensstraat, (Kessel-lo, B)Cotékanal (Brussel, B)

De Molen van Rotselaar (B)

autonome privé-woonsten+ gemeenschappelijke delen

gedeelde ruimte beperkt : tuin, garages, wasplaats, en eventueel clubhuis, werkatelier, …

cohousing

Ithaca (USA)

Trudeslund (Birkerod, DK)La Grande Cense, (Clabecq, B)

autonome privé-woonsten+ uitgebreide gemeenschappelijke delen : tuin, garages, wasplaats , …

en ook eetzaal, keuken, zithoek, speelkamer, hobbyruimte, werkatelier, logeerkamers, e.a.  

regelmatig maaltijden samen

leefgemeenschap

De Brug (Lier, B)

La Poudrière (Brussel, B)

Bruderhof, Hutterieten (Alberta, CA)

privé kamers in een grote woonst

huishouding volledig samen meestal meer dan 8 unitsmeeste maaltijden samen

Bijzonder accent (voorbeelden) : sterk aanwezig / beperkt

Pindakaasbedrijf Eastwind (USA)

New Age communityFindhorn (Forres, Scotland)

Woonwerkgemeenschap

Specifieke doelgroep (bvb. senioren, allochtonen, jongeren, …)

Spirituele gemeenschap

ZorgaanbodJongeren, gedetineerden, intercultureelArnicahof (Rijkevorsel, B)

40-plussers gemeenschapFardknappen (Stockholm, S)

Aanloop, groei...

Huren, kopen, combinatie...

Nieuw, alles 

- groep - terrein - woning

- Organisch gegroeid 

- Gestippeld wonen

Bestaande gebouwen, gemeenschap

2. Historiek Zoeken naar gemeenschappelijkheid: nieuw in de geschiedenis of niet ?

-   Weideland-   Christelijke gemeenschappen-   Kunstenaarsgemeenschappen-   Kibboets-   Industrialisatie (Godin) -   Vanaf de jaren 60, 70 de communebeweging-   Woongroepen (geen intieme relaties)-   Centraal wonen vanaf de jaren 70-80 (dekt vele ladingen)

Diverse vormen en voorlopers : 

Feiten, trends en evoluties.... : richting voor wonen

- Vergrijzing

- Bevolkingsevolutie

- Gezinnen en gezinssamenstelling

- Tijdsdruk

- Ruimtegebruik

- Woontradities

3. Sociologische context

Demografische evolutie : angst en onzekerheid

Vergrijzing In 2030 de kaap van de 25%   Verkleuring

Bevolkingsevolutie Sinds 1970 met 7% gegroeid

De negatieve elementen  worden door onze media uitvergroot, maar

over de kracht en de potentiële bijdrage wordt zelden gerept.

Gezinnen en gezinssamenstelling :

van la famille nucléaire’ naar ‘la famille incertaine’

Verdunning : • van bijna 3 in 1970 tot 2,39 nu• stijging singles (begin jaren 80 bij de 20’ers 8% mannen en nu ongeveer 22%)

Aanwezigheid van verschillende huishoudtypes

 

 

4. Motieven van samen wonen voor de bewoners

Sociale ! contact, gezelschap, kennis en vaardigheden uitwisselen, zelfontplooing,

onthaasten, directe democratie, veiligheid, opvang, hulp, ondersteuning

Praktische tijdswinst in huishoudelijke taken, infrastructuur en middelen delen

Economische zelfbeheer spaart kosten, minder woonoppervlak volstaat, thuiswerken,

infrastructuur en middelen delen, hergebruik van gerief, samen aankopen

Andere motieven utopische, spirtuele, …

Sociale meerwaarde voor de bewoners

• samenhorigheid, steun, contact (tegen verzuring en vereenzaming)

• verhoging van levenskwaliteit en gezondheid (Roseto effect)

• leren van elkaar (rolmodellen, steunfiguren, kennis, vaardigheden)

• zelfontwikkeling, leren sociaal functioneren

• gezamenlijke activiteiten

• opvang kinderen (bijzonder voor één-oudergezinnen)

• integratie en ondersteuning senioren

Sociale meerwaarde

Praktische meerwaardevoor de bewoners

• tijdswinst (onderhoud gebouw, tuin,

maaltijden, …)

• gedeelde infrastructuur en middelen

(wasmachine, grasmaaier,

cirkelzaag, sauna, biljart, …)

• samen goederen aankopen

Economische meerwaarde voor de bewoners

• Bij ontwikkeling

• Bij bewoning

5. Meerwaarde van samen wonen voor maatschappij en milieu :

Maatschappelijk

buurtleven, veiligheid, verantwoordelijkheid (stewardship),

reconversie gebouwen, directe democratie, …

Ecologisch

compact wonen, materialen, waterbeheer, energiesysteem,

afvalbeheer, eigen moestuin, autodelen, …

Maatschappelijke meerwaarde

• samenhang van het buurtleven, integratie in de wijk, uitstraling

• grotere veiligheid door sociale controle ; veiligheidsgevoel

• verantwoordelijkheid en respect voor de leefzone (stewardship)

• reconversie en behoud van bestaande gebouwen

• bewust burgerschap, democratie van onderaf

Ecologische meerwaarde

• ecologisch verantwoord gebruik van de ruimte, compacter bouwen

• betaalbare eco-bio opties : materialen, waterbeheer, energie

• afvalbeheer, wijkcompostering, hergebruik

• Autodelen, enz …

Electrische auto (Steyerberg, D)

Lagunage - Vévy Wéron (Wépion, B)