Statenvoorstel Investeringsbesluit Innovatiedriehoek Twente

Statenvoorstel nr. PS/2012/318

Investeringsbesluit Innovatiedriehoek Twente

Datum GS-kenmerk Inlichtingen bij 29 mei 2012 2012/0144559 dhr. C.J. Timmer, telefoon 038 499 87 77 e-mail [email protected]

Aan Provinciale Staten Onderwerp Investeringsbesluit Innovatiedriehoek Twente Bijlagen

I. Ontwerpbesluit nr. PS/2012/318 II. Toelichting op projecten eerste tranche III. Groslijst projecten Innovatiedriehoek Twente IV. Geheime bijlage (ligt ter inzage bij de griffie) V. Geheime bijlage (ligt ter inzage bij de griffie)

Samenvatting van het voorgestelde besluit Op 18 april 2012 is door Provinciale Staten het Uitvoeringskader Kerntaak Regionale Economie aangenomen. In het Uitvoeringskader wordt beschreven dat de provincie verantwoordelijk is voor het tot stand brengen en ondersteunen van innovatieve samenwerkingsverbanden tussen ondernemers, kennisinstellingen en overheden, bedrijventerreinenbeleid, het regionale vestigingsklimaat en de fysieke inpassing van bedrijven en kennisinstellingen. Met het programma Innovatiedriehoek Twente wordt geïnvesteerd in de versterking van het regionale vestigingsklimaat en de fysieke inpassing van innovatieve bedrijvigheid en kennisinstellingen in Twente. Het programma Innovatiedriehoek Twente is een samenhangend geheel van projecten die bijdrage aan de versterking van het vestigingsklimaat. De projecten worden daarom ook in deze samenhang aan Provinciale Staten voorgelegd. De projecten bevinden zich echter in verschillende fases, zowel in de fase verkenning, als in de fases planvorming en realisatie. Met dit voorstel worden Provinciale Staten gevraagd een richting gevende uitspraak te doen over de projecten die zich in de planvormingsfase bevinden en worden gevraagd middelen ter beschikking te stellen voor de projecten die zich in de realisatiefase bevinden. Er is vooral met betrekking tot de verplaatsing van Stork sprake van urgentie. Door de verplaatsing van Stork wordt het niet alleen mogelijke de Laan Hart van Zuid te realiseren, ook biedt het voor Siemens de noodzakelijke ruimte om een aantal activiteiten in Hengelo te concentreren. Dit leidt tot een flinke impuls voor de werkgelegenheid in Twente. In het Hoofdlijnenakkoord is het programma opgenomen onder kerntaak 9 en de investeringsprestatie is onder 9.0.9 van de kerntakenbegroting opgenomen. Realisatiefase Aan Provinciale Staten wordt voor het programma Innovatiedriehoek Twente (t.b.v. investeringsprestatie 9.0.9) gevraagd een bedrag van € 21,85 beschikbaar te stellen, zodat de volgende projecten (conform de TVPR(E)-systematiek) van planvorming naar realisatie kunnen overgaan: 1. Kennispark Twente: verdubbeling Auke Vleerstraat (fases 2a), € 1,55 miljoen; 2. Hart van Zuid/CS Twente/WTC: 2e fase Laan Hart van Zuid, € 17,3 miljoen; 3. 4e fase verbindingszone Enschede – Hengelo, € 3 miljoen. PS besluiten om 21,85 miljoen van de algemene reserve Kracht van Overijssel over te hevelen naar de bestemmingsreserve Uitvoering Kracht van Overijssel

2 Statenvoorstel nr. PS/2012/318

Verkennings- en planvormingsfase Aan Provinciale Staten wordt gevraagd in te stemmen met het door het college van Gedeputeerde Staten laten uitwerken van de Special Purpose Vehicle ten bate van de financiering van de verplaatsing van Stork tot een maximaal bedrag van € 21,1 miljoen (inclusief risicoreservering). Aan Provinciale Staten wordt voor het programma Innovatiedriehoek Twente (t.b.v. investeringsprestatie 9.0.9) voor de volgende projecten gevraagd in te stemmen met (conform de TVPR(E)-systematiek) de overgang van fase verkenning naar planvorming, met daaraan gekoppeld de volgende indicatieve bedragen: 1. Kennispark Twente: verdubbeling Auke Vleerstraat (fases 3b), € 2,3 miljoen; 2. Hart van Zuid/CS Twente/WTC: 2e fase Laan Hart van Zuid, € 8,5 miljoen; Aan Provinciale Staten wordt voorgesteld het project Kennispark Twente, Kennis, Technologie en Zorg toe te laten als mogelijk onderdeel van het programma Innovatiedriehoek Twente.

Leeswijzer

Dit statenvoorstel betreft opgave 57 uit de Kracht van Overijssel – de Innovatiedriehoek Twente - en investeringsprestaties 9.0.9 uit de kerntakenbegroting 2012. Samen met de steden Enschede en Hengelo en met de 14 Twentse gemeenten vertegenwoordigd door Regio Twente, is deze opgave verkend en heeft een eerste uitwerking van investeringsvoorstellen plaatsgevonden. Dit heeft geleid tot een door ons college vastgesteld (multi)projectplan conform de Overijsselse Standaard.

Op dit moment staan wij voor realisatie van deze opgave. Met dit statenvoorstel vragen wij u om akkoord te gaan met de doelstellingen, investeringsfilosofie en een eerste tranche van vijf investeringen in ruimte, bereikbaarheid en verbetering van het vestigingsklimaat van de Innovatiedriehoek Twente. Wij vragen u ook om akkoord te gaan met de verdere uitwerking van investeringsvoorstellen en de beoogde resultaten op programmaniveau. Tot slot vragen wij u de benodigde middelen voor de realisatie van het meest urgente deel van deze opgave ter beschikking te stellen.

In dit Statenvoorstel geven we een korte beschrijving van het Programma Innovatiedriehoek Twente. Achtereenvolgens wordt ingegaan op:

1. de aanleiding voor het programma 2. de urgentie om te investeren 3. de ambitie van het programma 4. de samenhang met de Innovatiesprong Twente en provinciale beleidskaders 5. doelstellingen van het programma 6. Investeringsstrategie en criteria voor afweging 7. Investeringsvoorstellen 8. Toelichting op de projecten uit de eerste tranche 9. Beoogde resultaten en prestaties op programmaniveau

Dit voorstel is de eerste stap. Via uw besluit voteert u middelen vanuit de Reserve Kracht van Overijssel naar de bestemmingsreserve Uitvoering Kracht van Overijssel. Na besluitvorming in PS neemt ons college de uitvoering ter hand. Dat gebeurt uiteraard in nauwe samenwerking met de twee steden en de regio, die zelf grosso modo de helft investeren. In het vierde kwartaal van 2012 komen wij graag met een volgende tranche van investeringsvoorstellen. Wij rapporteren regelmatig over de voortgang van de samenhangende opgaven. Dit doen wij middels de P&C cyclus en bij de in het voorstel genoemde bestuurlijke mijlpalen.

Tot slot: voor wat betreft de methodiek en samenhang van de verschillende investeringsbesluiten Kracht van Overijssel, verwijzen wij u naar de overkoepelende Statenbrief ‘Investeringsvoorstellen, tranche Juni 2012’ die wij u gezonden hebben op 9 mei 2012.

Beschrijving van het Programma Innovatiedriehoek Twente

1. Aanleiding

Innovatiedriehoek Twente in het kort Het programma Innovatiedriehoek Twente is een initiatief van de gemeenten Enschede en Hengelo, Regio Twente en de provincie Overijssel. Het programma Innovatiedriehoek Twente wordt gevormd door de drie grote ruimtelijk-economische ontwikkelingen in Twente: − De gebiedsontwikkeling Kennispark Twente in de brede context van de stad Enschede.

Kennispark Twente is een innovatiecampus van nationaal belang gericht op het vermarkten van kennis en innovatie.

Statenvoorstel nr. PS/2012/318 3

− Zakencentrum Hart van Zuid/CS Twente/WTC in Hengelo. Het ontwikkelen van een internationaal georiënteerd vestigingsklimaat voor dienstverleners en zowel innovatieve als traditionele maakindustrie.

− Gebiedsontwikkeling Luchthaven Twente en omgeving. Gericht op hoogwaardige internationale verbindingen en een toekomstige vestigingslocatie voor luchthaven gerelateerde bedrijvigheid.

In het hoofdlijnenakkoord ‘De kracht van Overijssel’ is voor de Innovatiedriehoek Twente een bedrag van € 96 miljoen gereserveerd. Met deze investering kan aan de samenhangende integrale gebiedsontwikkelingen een krachtige impuls worden gegeven. Een belangrijk deel van de opgaven voor de Innovatiedriehoek Twente kan worden gefinancierd; gemeenten en regio investeren mee.

De drie gebiedsontwikkelingen zijn niet nieuw. De provincie Overijssel heeft zich al eerder langjarig verbonden aan Kennispark Twente, Hart van Zuid/CS Twente/WTC en de gebiedsontwikkeling Luchthaven Twente. Over de gebiedsontwikkelingen zijn al eerder besluiten genomen in Provinciale Staten. De investeringen die nu worden voorgesteld zorgen ervoor de dat gebiedsontwikkelingen versneld tot een afronding komen. De investeringen zijn ook in samenhang tot elkaar bekeken. Indachtig motie Kerkdijk c.s. (16 mei 2012, Verantwoord investeren, stellen wij voor op de projecten, als onderdeel van het programma Innovatiedriehoek, de TVPR(E)-systematiek toe te passen. Internationaal vestigingsklimaat De drie gebiedsontwikkelingen vullen elkaar aan: op die manier ontstaat een compleet vestigingsklimaat met complementaire (werk)locaties. De ontwikkelingen worden ook integraal en in samenhang uitgevoerd. Op die manier ontstaat efficiencywinst en zullen ze elkaar versterken: de som is meer dan de delen. Met de combinatie van ontwikkelingen wordt gewerkt aan een beter en aantrekkelijker vestigingsklimaat voor innovatieve bedrijvigheid en kennisinstellingen. Daarmee draagt de Innovatiedriehoek Twente bij aan de economische ontwikkeling van Twente en de ambitie om tot de top van Europese kennisregio’s te gaan behoren op het vlak van high tech systemen en materialen. Dit in verbinding met de brede maakindustrie van de regio, logistiek, life sciences en het energiecluster. Verbetering van het vestigingsklimaat levert ook op in termen van welvaart en welzijn voor de mensen in Twente.

2. Probleemstelling: urgentie om te investeren in de Innovatiedriehoek Twente

Twente als innovatiemotor Op mondiaal niveau is er een trend waarbij economische groei en groei van werkgelegenheid vooral plaatsvinden wanneer het lukt kennis om te zetten in nieuwe producten en nieuwe diensten. De positie van regio’s in de mondiale economie – inclusief de groei van het Bruto Regionaal Product en de werkgelegenheid – zal meer en meer af gaan hangen van de mate waarin het lukt de economie te blijven vernieuwen. Op Europees niveau heeft zich dit vertaald in de EU2020-strategie en in Nederland in het Topsectorenbeleid dat is vastgelegd in de zogenaamde “Bedrijfslevenbrief” (2011). Voor de topsector ‘High Tech Systemen en Materialen’ heeft Twente een zeer sterke positie, in Nederland én Europa.


Maar ook voor andere topsectoren (Life Sciences, Energie, Logistiek) is Twente belangrijk. Bovendien bewijst Twente al jarenlang dat het succesvol is om de verbindingen te leggen tussen onderzoek en bedrijfsleven, ook de ROC’s hebben hierbij een toegevoegde waarde. Juist de vertaling van nieuwe technologieën in economisch en maatschappelijk rendement – kennisvalorisatie – vormt de kracht van de Twentse economie en maakt de regio tot dé innovatiemotor van Overijssel. Voorwaarden scheppen voor een internationaal vestigingsklimaat Cruciaal voor Twente is het goed functionerende ‘ecosysteem’ van de van oudsher aanwezige maakindustrie, de ondernemende Universiteit Twente en gelieerde kennisinstituten, de Saxion Hogeschool, het ROC van Twentel en talrijke (start ups van) nieuwe kennisintensieve bedrijven en diensten. Daarvoor zijn onderscheidende, innovatieve werklocaties nodig, die onderling goed verbonden zijn. Belangrijk is ook de mate waarin Twente zich internationaal en nationaal weet te verbinden met andere kennisregio’s: (inter)nationale bereikbaarheid over de weg, het spoor en via luchtverbindingen. De regio investeert in het openbaar vervoer met de programma’s Twente Bereikbaar en Twente Mobiel. Met de samenhangende majeure gebiedsontwikkelingen in Twente – de Innovatiedriehoek Twente - wordt actief bijgedragen aan het versterken van het regionale vestigingsklimaat. Anders gezegd: aan de ruimtelijk-economische condities voor het ecosysteem van multinationals, midden- en kleinbedrijf, kennisinstellingen en dienstverlening in Twente. Daarmee geven we als Provincie invulling aan de opgave om kennisvalorisatie te stimuleren en bij te dragen aan economische groei en werkgelegenheid in Overijssel. Juist bij dit voorwaardenscheppende (ruimtelijk) beleid heeft de overheid een duidelijke rol, zoals PS eerder hebben aangegeven in het Uitvoeringskader Kerntaak Regionale Economie (februari 2012).

3. Ambitie Programma Innovatiedriehoek Twente

De centrale ambitie voor het programma is het versterken van de economie van Twente door het verbeteren van het regionale vestigingsklimaat voor innovatieve bedrijvigheid en kennisinstellingen binnen de Innovatiedriehoek Twente, mede met het oog op welzijn en welvaart van de inwoners in de regio. Het gaat hierbij om investeringen in de ruimtelijk-economische condities voor innovatieve bedrijvigheid, bereikbaarheid en ontsluiting en ruimtelijke kwaliteit. Daarmee geeft het programma concrete invulling aan de richting en kaders die eerder zijn vastgelegd in de Innovatiesprong Twente, de provinciale Omgevingsvisie, de Gebiedsgerichte MIRT-verkenning A1-zone en het Uitvoeringskader Kerntaak Regionale Economie. De provinciale inzet past ook bij de kerntaak ‘duurzame ruimtelijke ontwikkeling’ zoals benoemd in het Hoofdlijnenakkoord.

4. Provinciale rol: samenhang met Innovatiesprong Twente en provinciale beleidskaders

Innovatiesprong Twente (2012) Overheden, ondernemers, onderwijs- en onderzoeksinstellingen (de 4 O’s) werken al geruime tijd samen aan de economische ontwikkeling van Twente. Daarbij is steeds de achterliggende ambitie om Twente vanuit het bestaande fundament door te ontwikkelen tot een Europees toonaangevende technologische topregio. Onlangs hebben het bedrijfsleven, kennisinstellingen en overheden (provincie en Regio Twente) gezamenlijk de economische ambitie voor Twente herbevestigt in de zogenaamde “Innovatiesprong Twente”. Daarbij zijn vijf pijlers benoemd waarop inzet nodig is om de ambitie voor Twente waar te maken (zie figuur). Innovatiedriehoek Twente Innovatiesprong (randvoorwaarden ruimte & infra) (innovatie bedrijven en arbeidsmarkt)


Het bedrijfsleven en de kennisinstellingen hebben toegezegd zich te zullen focussen op twee pijlers: regionaal innovatiebeleid en human capital. Voor deze sporen zijn strategieën en agenda’s voor 2012-2015 ontwikkeld en de overheid helpt met het vormgeven van financiële arrangementen, stimuleren van samenwerking tussen bedrijven en de realisering van Centra voor innovatief vakmanschap / Centers of expertise. Regionale PR en lobby is een gezamenlijke verantwoordelijkheid die ook in relatie tot de Innovatiedriehoek Twente van groot belang is (we gaan daar verder op in bij paragraaf 5 onder “flankerend beleid”). Over de Innovatiesprong bent u per brief geïnformeerd (PS/2012/216, d.d. 22 maart 2012). De pijlers “vestigingsklimaat” en “bedrijvenbeleid” liggen primair op het terrein van de samenwerkende overheden. Het Programma Innovatiedriehoek Twente richt zich op verbetering van het regionale vestigingsklimaat, in het bijzonder de versterking van de ruimte en het verbeteren van de bereikbaarheid. Het programma is daarmee ondersteunend aan de innovatiesprong c.q. het economisch structuurbeleid. Het programma geeft letterlijk ruimte aan innovatie in Twente, aan human capital en ondernemerschap. Veel van de specifieke innovatie en kennisvalorisatie zullen nu en in de toekomst hun beslag krijgen in of rond de toplocaties die samen de Innovatiedriehoek Twente vormen. Kennispark Twente, Hart van Zuid/CS Twente/WTC en Gebiedsontwikkeling Luchthaven Twente zijn daarmee dé knopen voor kennistransfer van de netwerkstad. Omgevingsvisie Overijssel (2009) In de provinciale omgevingsvisie is ‘economie en vestigingsklimaat op (boven)regionaal niveau’ als provinciaal belang aangeduid. Meer concreet gaat het daarbij om ruimtelijke ontwikkelingsmogelijkheden, duurzame ontwikkeling en bereikbaarheid. In de omgevingsvisie is voor het provinciaal belang de volgende beleidsambitie geformuleerd: een vitale en zichzelf vernieuwende regionale economie, met voldoende en diverse vestigingsmogelijkheden voor kennisintensieve maakindustrie en mkb. De transitie naar een kenniseconomie is een essentieel onderdeel in het streven naar een toekomstvaste groei van welvaart en welzijn. De Omgevingsvisie beschrijft als hoofdambitie voor Twente: het uitbouwen van de positie als hoogwaardige internationale kennisregio door kwalitatieve economische groei en het benutten van de bestaande gebiedskenmerken. In de Omgevingsvisie is onder andere aangegeven dat met partners uit de regio onderzocht zou gaan worden, wat de kansen van samenhangende ontwikkeling van de gebiedsontwikkeling luchthaven, Kennispark Twente en Hart van Zuid/CS Twente/WTC zijn. Dat dus het programma Innovatiedriehoek Twente is geworden. Zoals gezegd streven we daarmee naar een samenhangende en onderling versterkende ontwikkeling vanuit drie gebiedsontwikkelingen. Daarmee geven we concrete invulling aan ons provinciaal belang en onze ambities voor economie en vestigingsklimaat in Twente, zoals in de Omgevingsvisie verwoord. Gebiedsagenda (2009) en Gebiedsgerichte MIRT-verkenning A1-zone (2010) Versterking van het stedelijk kerngebied van Twente en ontwikkeling van de A1-zone zijn belangrijke opgaven uit de Gebiedsagenda voor Oost-Nederland die rijk, provincies en stadsregio’s in 2009 hebben vastgesteld. In het verlengde daarvan is in 2010 een verkenning uitgevoerd samen met de Provincie Gelderland, de Regio Stedendriehoek, Regio Twente en de toenmalige Ministeries van VROM en V&W naar: Een betere bereikbaarheid: tussen Oost-Nederland en de rest van Nederland en Duitsland en

tussen en binnen de Stedendriehoek en Twente. Hogere ruimtelijke kwaliteit en duurzaamheid: van woon- en werklocaties in het invloedsgebied

van de snelweg en spoorlijn in de A1-zone. Betere benutting van de economische potentie: vormgeven aan ontwikkelingskansen en

hoogwaardige functiecombinaties op goed bereikbare plekken in de A1-zone. Uit deze verkenning is helder geworden dat de binnen de A1-zone de aanwezige transportassen (weg, spoor) de vitale aders voor ruimtelijke en economische ontwikkeling zijn van de netwerksteden Stedendriehoek en Twente. Voor Twente is de Innovatiedriehoek Twente als dé motor gepositioneerd voor verdere ruimtelijk-economische ontwikkeling. In de MIRT-verkenning is onderbouwd dat een ladderstructuur en het opwaarderen het auto- en OV-netwerk fors bijdragen aan versterking van de regionale economie van Twente in het algemeen en het functioneren van de Innovatiedriehoek Twente als motor in het bijzonder. Wat betreft het wegennet is er sprake van een afhankelijkheid van de regionale economieën van Twente, Stedendriehoek en Zwolle. Voldoende doorstroming en robuustheid op de A1 - in combinatie met de A35 – versterken de drie Overijsselse netwerksteden. Op het onderliggend niveau spelen stadsassen een belangrijke rol, vooral in Twente. Deze assen ontsluiten economische kerngebieden en centra, maar dragen ook bij aan de uitstraling en ruimtelijke kwaliteit van stadsentrees.


Verder beargumenteert de MIRT-verkenning het belang van een goed functionerend regionaal OV-systeem, van doorgaande treinverbindingen en van hoogwaardige stationsomgevingen. Uitvoeringskader Kerntaak Regionale Economie (2012) Dit Kader voor de jaren 2012-2015 is op 18 april 2012 door uw Staten vastgesteld. We hebben ons als Provincie de taak gesteld op zoek te gaan naar nieuwe dragers voor economische groei vanuit sectoren die belangrijk zijn voor Overijssel. We sluiten aan bij de nationale topsectoren en hebben daarbinnen geconstateerd dat er in onze provincie uitstekende uitgangsposities zijn voor High Tech Systemen en Materialen (HTSM), duurzame energievoorziening, Life Sciences & Health en Chemie. Voor HTSM is Twente – met Brainport Eindhoven – het zwaartepunt in Nederland. Ook op het vlak van Energie en Life Sciences & Health is Twente zeer kansrijk, vooral wanneer cross-overs met technologische kennis tot stand kunnen worden gebracht. Met het Uitvoeringskader regionale economie zetten we als Provincie in op het creëren van een robuuste omgeving die een duurzame, zichzelf vernieuwende economie mogelijk maakt. Daarbij horen een aantrekkelijke omgevingskwaliteit en onderscheidende woon- en werklandschappen. De Provincie ziet zich als kwaliteitsbewaker en beschermer van kwetsbare functies. Maar ook als beleidsbepaler en investeerder. De Provincie ontwikkelt visies op de ruimtelijke, sociale en economische ontwikkeling en zorgt er voor dat deze visies ook worden gerealiseerd door zelf initiatieven te nemen en mee te investeren in initiatieven van anderen. De focus ligt daarbij op opgaven met meervoudige beleidsdoelstellingen en met een regionaal karakter. De Innovatiesprong Twente past uitstekend bij die focus, zeker in combinatie met het optimaliseren van het vestigings- en ondernemingsklimaat via investeringen in ruimte en bereikbaarheid van de Innovatiedriehoek Twente. We hebben de gecombineerde gebiedsontwikkeling daarom expliciet genoemd als speerpunt voor de investeringsagenda in het verlengde van de kerntaak economie. De kracht van de Overijsselse netwerksteden In het provinciale programmaplan ‘De kracht van de Overijsselse netwerksteden’ (in december 2011 door GS vastgesteld) worden de provinciale ambities met betrekking de drie Overijsselse netwerksteden uitgewerkt. Naast Zwolle Kampen Netwerkstad en de Stedendriehoek is de Netwerkstad Twente een stedelijk gebied met majeure potentie, met onder andere drie belangrijke gebiedsontwikkelingen in de Innovatiedriehoek Twente. In de Investeringsimpuls 2011 – 2015 uit het hoofdlijnenakkoord is voor de Overijsselse netwerksteden 78 miljoen euro gereserveerd. Daarnaast is er geld gereserveerd voor een groot aantal provinciale projecten en programma’s die raken aan de Netwerkstad Twente of daar de facto deel van uitmaken, zoals de Innovatiedriehoek Twente. Doel van de investering in het fysieke/ruimtelijke domein is economische structuurversterking en verbetering van het leefmilieu en vestigingsklimaat voor burgers, bedrijven en instellingen. Andere provinciale programma’s Dit specifieke investeringsprogramma voor de Innovatiedriehoek Twente in Twente staat naast provinciale financieringsmogelijkheden met een meer generiek karakter. Voor heel Overijssel – en dus ook voor Twente – kan geïnvesteerd worden vanuit programma’s c.q. actieplannen voor duurzame energie, het beteugelen van de leegstand van kantoren, breedband/glasvezel of versterken van de logistiek. Denk bijvoorbeeld aan de uitbouw van grootschalige warmtedistributie (Warmtenet Twente) en verduurzaming van de Gebiedsontwikkeling Luchthaven Twente.

5. Doelstellingen van het Programma Innovatiedriehoek Twente

De programmatische inspanningen met betrekking tot de Innovatiedriehoek Twente richten zich primair op investeringen in de drie gebiedsontwikkelingen in Enschede en Hengelo en daaraan gerelateerde kennisomgevingen / infrastructuur. Met deze investeringen geven we een krachtige impuls aan het optimaliseren van het vestigings- en ondernemingsklimaat in heel Twente. Ter uitwerking van deze ambitie stellen wij voor om binnen het Programma Innovatiedriehoek Twente uit te gaan van drie doelstellingen:

1. ruimtelijk faciliteren van innovatieve bedrijvigheid en kennisinstellingen; 2. verbeteren van de bereikbaarheid van de Innovatiedriehoek Twente; 3. investeren met ruimtelijke kwaliteit en duurzaamheid.

Ad 1: Ruimtelijk faciliteren van innovatieve bedrijvigheid en kennisinstellingen Het vestigingsklimaat moet aansluiten op de kracht van de Twentse economie: de verscheidenheid van bedrijvigheid en kennisinstellingen die elkaar weten te vinden in onderlinge uitwisseling en samenwerking, dwars door de profielen heen. Het gaat er dus om een vestigingsklimaat te creëren dat de uitwisseling tussen bedrijven en kennis- onderzoeksinstellingen optimaal faciliteert. Gemeenten, regio en Provincie doen dat door te zorgen voor: − passende ruimte voor verscheidenheid aan bedrijvigheid en instellingen − nabijheid van elkaar − nabijheid en toegankelijkheid van de kennisinstellingen


− beschikbaarheid van gedeelde faciliteiten − georganiseerde en toevallige ontmoetingen tussen ondernemers, studenten en wetenschappers. − nabijheid van complementaire bedrijvigheid op het gebied van onder andere handel,

ondersteunende dienstverlening en (regionale) hoofdkantoren van technologiebedrijven − een aantrekkelijke werkomgeving voor hoogopgeleide kenniswerkers Thema’s binnen deze doelstelling zijn: − Transformatie van bestaande gebieden naar passende werkomgevingen, aansluitend op de

wensen en behoeften van bestaande en nieuwe bedrijvigheid én kennis- en onderzoeksinstellingen.

− Creëren van ontmoetingsplekken, vergaderlocaties, ruimte voor evenementen. − Inpassen van voorzieningen op het gebied van leisure, cultuur, ontspanning die de

werkomgeving aantrekkelijker maken voor kenniswerkers De transformatieopgave is in lijn met het Hoofdlijnenakkoord en het Investeringsvoorstel Kerntaak Regionale Economie, waarin wordt ingezet op een kwalitatieve impuls van bestaande stedelijke gebieden door herstructurering. Ad 2: Verbeteren van de bereikbaarheid van de Innovatiedriehoek Twente Uitstekende (inter)nationale bereikbaarheid van de kennisregio is van groot belang om bedrijven en kenniswerkers aan te trekken en blijvend aan de regio te binden. De externe bereikbaarheid – grote weg en spoor infrastructuur, vliegveld - is een onderwerp waarop rijk en provincie / stadsregio elkaar proberen te vinden in het kader van de Gebiedsagenda en het Meerjarenprogramma Infrastructuur, Ruimte en Transport (MIRT). In de context van de Innovatiedriehoek Twente gaat het vooral om het verbinden van de drie toplocaties met de grote rijksinfrastructuur en met multimodale knopen zoals de stationsomgevingen en de Gebiedsontwikkeling Luchthaven Twente. Maar het gaat ook om de bereikbaarheid tussen de drie gebiedsontwikkelingen onderling. Door het verbeteren van de interne bereikbaarheid worden ontmoetingen makkelijker en kunnen kennisinstellingen, bedrijven en dienstverleners beter van elkaars nabijheid kunnen profiteren. Door het optimaliseren van de interne bereikbaarheid wordt het daily urban system van woon- en werkrelaties vergroot. Thema’s binnen deze doelstelling zijn: − Verbeterde ontsluiting over de weg, zowel binnen de Innovatiedriehoek Twente zelf (interne

bereikbaarheid) als in relatie tot grote infrastructuur (externe bereikbaarheid, ontvlechten regionaal en doorgaand verkeer).

− Opwaarderen van openbaar vervoervoorzieningen in de Innovatiedriehoek Twente en in relatie met de rest van Twente.

− Verbeterde digitale bereikbaarheid van locaties binnen de Innovatiedriehoek Twente. Uitgangspunt bij het verbeteren van de bereikbaarheid is de studie ‘Twentse bereikbaarheid’ die als onderdeel van het programma A1-zone wordt uitgevoerd en waarin onder andere wordt gekeken naar de bereikbaarheid van de Innovatiedriehoek Twente. Naast High Tech Systems en Materialen (HTSM) is ook logistiek voor Twente een belangrijke sector. Ad 3: Investeren met ruimtelijke kwaliteit en duurzaamheid De bebouwde omgeving van de Innovatiedriehoek Twente moet de bedrijven en kennisinstellingen optimaal faciliteren en een eigen gezicht geven aan de ambitie van Twente. Daarbij zijn er zeker kansen om aan te sluiten op de eigen identiteit van Twente en Innovatiedriehoek Twente: de bestaande bebouwde omgeving, de stadsranden en het omringende landschap. Verder is de Innovatiedriehoek Twente bij uitstek de plek om de hoge ambities van de provincie en de Twentse gemeenten op het vlak van duurzame ontwikkeling verder invulling te geven. Thema’s binnen deze doelstelling zijn: − Uitbouwen van onderscheidende én complementaire profielen bij elke gebiedsontwikkeling in de

Innovatiedriehoek Twente, vanuit een gezamenlijke ambitie en leidende principes voor ruimtelijke kwaliteit en duurzaamheid.

− Borgen van duurzaamheid en ruimtelijke kwaliteit door randvoorwaarden te stellen aan voor nieuwe ontwikkelingen, herstructurering en landschappelijke inpassing.

− Afstemming met bedrijventerreinenvisies en kantorenvisies. − Actief tegen gaan van verrommeling. Ruimtelijke kwaliteit en duurzaamheid zijn een vanzelfsprekend aspect van elke investering in het programma Innovatiedriehoek Twente. Dat vergt een continue reflectie op de nadere uitwerking en invulling van de investeringen, vanuit het perspectief van ruimtelijke kwaliteit en duurzaamheid. Voor het onderwerp ruimtelijke kwaliteit in de Innovatiedriehoek ligt al veel vast in de Omgevingsvisie, in de MIRT-verkenning van de A1-zone, in een visie voor ruimtelijke kwaliteit op Kennispark Twente en de structuurvisie voor de gebiedsontwikkeling Luchthaven Twente en omgeving. Voor de projecten in de toelaten of verkennen-fase wordt waar mogelijk en nuttig een duurzaamheidsscan worden toegepast. Deze is ontwikkeld in het kader van het Programma A1 zone. De mogelijkheden van toepassing van scan en andere instrumenten of acties om ruimtelijke kwaliteit en duurzaamheid te optimaliseren, worden nader verkend via het programma Innovatiedriehoek Twente.


We streven ernaar om u bij een besluit over de overgang naar de volgende TVPRE-fase (voorzien eind 2012) voor de projecten die nu naar de T of V-fase gaan de uitkomsten van deze scan naar ruimtelijke kwaliteit en duurzaamheid mee te nemen. Indien daar aanleiding toe is, zal daarbij ook gebruik worden gemaakt van de financieringsmogelijkheden vanuit het proviciaal programma voor investeringen in duurzaamheid De regio Twente investeert in de verbetering en de uitbreiding van het het openbaar vervoer met de programma’s Twente Bereikbaar en Twente Mobiel. Daarnaast wordt door de regio sterk ingezet op een verbeterde bereikbaarheid over water. De aanleg van een aanleghaven en een openbare los- en laadwal in de Kanaalzone in Hart van Zuid is daarvan een van de projecten die bijdragen aan een milieuvriendelijke vervoerswijze. Flankerende afspraken en samenwerking Om de investeringen in het regionale vestigingsklimaat optimaal te laten renderen, zet de Innovatiesprong Twente ook in op flankerende maatregelen en afspraken. Het gaat dan enerzijds om regionale public relations: relatiebeheer, lobby, regiomarketing en acquisitie. Anderzijds om afspraken over de programmering van kantoren en bedrijventerreinen: de ontwikkeling van toplocaties in relatie tot de brede herstructureringsopgave en het beteugelen van leegstand en verpaupering. Zowel bij public relations als bij de programmering van werklocaties gaat het in beginsel om regionale opgaven: afspraken beperken zich niet uitsluitend tot Enschede, Hengelo en de Innovatiedriehoek Twente, maar gaan heel Twente aan. Dat neemt niet weg dat Kennispark Twente, Hart van Zuid/CS Twente/WTC en de Gebiedsontwikkeling Luchthaven Twente als dé motoren van de innovatie in Twente een bijzondere positie hebben. Vanuit het programma Innovatiedriehoek Twente zal daarom afgestemd worden met flankerend beleid. Het programma biedt daarmee een gecoördineerde aanpak van investeringen in ruimtelijk-economische ontwikkelingen én het bijbehorende pakket van public relations en regionale programmering.

6. Investeringen in ruimte, bereikbaarheid en vestigingsklimaat van de Innovatiedriehoek Twente

Investeringsstrategie Met de gereserveerde middelen voor de Innovatiedriehoek Twente willen wij bijdragen aan uitvoering van urgente projecten / projectonderdelen binnen de drie gebiedsontwikkelingen. Daarvoor zijn samen met steden en regio de relevante projecten in beeld gebracht (zie groslijst bijlage II). Een deel van die projecten is gedetailleerd uitgewerkt en er is voldoende informatie om een verantwoorde afweging te kunnen maken. Dat is het zogenaamde “laaghangend fruit”: projecten die zonder meer passen binnen de doelstellingen en bovendien zich reeds in de realisatiefase bevinden. Deze projecten leveren een eerste tranche van investerings-voorstellen op. Voor een aantal andere projecten stellen wij nu voor de komende tijd een verkenning uit te voeren naar het provinciaal belang danwel de planvormingsfase op te starten. Later in het jaar komen wij met de uitkomsten hiervan, met het voorstel om het project al of niet naar een volgende fase te brengen. In aantal gevallen is –omdat de betreffende gemeente initiatiefnemer is- loopt de feitelijke voorbereiding vooruit op deze provinciale systematiek van TVPRE. Dit kan er toe leiden dat –als hiervoor voldoende grondslag is- wij aan PS zullen voorstellen een of meer stappen over te slaan c.q. tegelijkertijd te doen. Deze gefaseerde investeringsstrategie heeft als voordeel voor de provincie dat steeds alleen robuuste projecten worden voorgesteld, met helder mijlpalen voor PS, terwijl gemeenten en regio de kans krijgen om hun cofinanciering van geval tot geval te regelen en commitment bij marktpartijen te organiseren. Door eerst laaghangend fruit te plukken wordt de uitbouw van de Innovatiedriehoek Twente zichtbaar en dat nodigt investeerders uit om in de stappen in volgende fasen van het programma (bijvoorbeeld na 2015). Weging van investeringsvoorstellen Wij maken een afweging over een provinciale bijdrage aan de hand van enkele vooraf bepaalde uitgangspunten en criteria. Voorwaarden waaraan het beschikbaar stellen van provinciale investeringsbijdragen in elk geval moeten voldoen zijn: − De investering draagt substantieel bij aan de ambitie om het regionale vestigingsklimaat te

optimaliseren en zorgt voor versnelling van de economische structuurversterking van Twente. − Uiterlijk in 2015 moet gestart kunnen zijn met de uitvoering van de investeringsprojecten. Alleen investeringen die voldoen aan deze twee randvoorwaarden worden vervolgens gewogen op hun bijdrage aan de doelen van het programma (ruimte voor Innovatieve bedrijvigheid, verbeteren bereikbaarheid, ruimtelijke kwaliteit & duurzaamheid). Daaraan voegen we nog twee criteria toe. Ten eerste de hefboomwerking van een investering. We hechten er aan dat een investering binnen het programma Innovatiedriehoek Twente er voor zorgt dat andere publieke en private investeringen worden versterkt en vergemakkelijkt. Op die manier willen we sturen op multipliereffecten en op het maximaliseren van het rendement uit provinciale investeringen in de Innovatiedriehoek Twente. Anders gezegd; provinciale investeringen vanuit het Programma Innovatiedriehoek Twente moeten het verschil maken; zonder de bijdragen kunnen projecten of projectonderdeel niet of niet op voldoende kwaliteitsniveau worden gerealiseerd.


Een ander extra criterium dat we als provinciaal bestuur willen hanteren is de bijdrage van investeringen aan de werkgelegenheid in Twente. Daarbij gaat het niet alleen om de directe banen die worden gecreëerd, maar ook om de indirecte werkgelegenheid ontwikkeling. Over beide aspecten – hefboomwerking en werkgelegenheidsontwikkeling – willen we periodiek rapporteren. Samenvattend betekent dit dat we investeringen afwegen op de volgende criteria: − Bijdrage aan het ruimtelijk faciliteren van de innovatieve bedrijvigheid − Bijdrage aan het verbeteren van de bereikbaarheid − Bijdrage aan ruimtelijke kwaliteit en duurzaamheid − Mate van hefboomwerking van de investering richting publieke en private investeringen − Bijdrage aan de werkgelegenheidsontwikkeling in Twente Cofinanciering door gemeenten en regio De gebiedsontwikkelingen en verwante projecten / deelprojecten binnen de Innovatiedriehoek Twente zijn geïnitieerd in een nauwe bestuurlijke en ambtelijke samenwerking tussen Provincie, de gemeenten Enschede en Hengelo en Regio Twente. Er is bij deze partners een gedeeld besef dat de doorontwikkeling van Twente tot een Europese technologische topregio een gezamenlijke opgave is en dat dus ook gezamenlijk geïnvesteerd moet worden in de ruimtelijk-economische structuur. De provincie investeert dus altijd samen met andere publieke partners en hanteert het uitgangspunt dat tegenover provinciale investeringen tenminste 50% cofinanciering moet staan. Los van eventuele private investeringen. Peildatum is 1 januari 2011. Dus ook investeringen, die recent gedaan zijn, mogen worden meegenomen. Onder investeringen verstaan we concrete investeringen in ruimte, bereikbaarheid en vestigingsklimaat. Maar gelet op ontwikkelingen in de grondmarkt, mag ook het afboeken op bestaande gronden vastgoedposities ten behoeve van een gebiedsontwikkeling, worden meegerekend als cofinanciering door gemeenten. Afwijking 50/50-regel Alleen bij uitzondering en mits goed beargumenteerd willen wij ruimte geven om af te wijken van de 50/50-regel. In geval de Provincie bereid is om een meer dan evenredig deel van een investering voor haar rekening te nemen, dan zullen GS met gemeenten / regio afspraken maken over compenserende investeringen gerelateerd aan het functioneren van de Innovatiedriehoek Twente of anderszins verbonden met regionale public relations of regionale programmering van werklocaties. Daarbij kan bijvoorbeeld gedacht worden aan het uit de markt nemen van uitgeefbare grond of vastgoed in de twee steden, om investeringen in de ontwikkeling en herstructurering van toplocaties beter te laten renderen. Ook dergelijke afspraken dragen bij aan optimalisering van het vestigingsklimaat en betere aansluiting tussen vraag en aanbod van ruimte voor innovatieve bedrijvigheid in Twente. In de afronding van de Laan Hart van Zuid kiezen wij ervoor om een groter deel bij te dragen dan de gebruikelijke 50% co-financiering. We beschouwen de door Hengelo en de andere overheden sinds januari 2011 gedane investeringen als co-financiering (circa € 60 miljoen). Daarnaast zal de afronding van de Laan fungeren als vliegwiel voor de totale gebiedsontwikkeling van Hart van Zuid en bijzonder voor de stationsomgeving met daarin het WTC businessdistrict. Ook de daarmee samenhangende verdere ontwikkelingen zoals de revitalisatie van verouderd bedrijventerrein, de mogelijkheden van uitbreiding voor Siemens door de verplaatsing van de Storkbedrijven zijn sterk afhankelijk van de afronding Laan Hart van Zuid en noodzaken tot uitvoering op korte termijn. Bovendien wordt met de Laan een OV-doorstroomas gerealiseerd, komt er ruimte voor een kwaliteitsimpuls van de stationsomgeving en is er de mogelijkheid om gelijktijdig de aanleg van het warmtenet in Hengelo te realiseren (efficiencywinst). In lijn met de eerder beschreven investeringsstrategie, gaan wij in gesprek met de gemeente Hengelo over flankerende acties / projecten aan gemeentezijde, in het licht van deze meer dan evenredige provinciale bijdrage.

7. Investeringsvoorstellen

Voorstel investeringen voor de korte termijn (eerste tranche) In overleg met gemeenten / regio zijn de investeringen bepaald waaraan wij voor de korte termijn prioriteit willen geven bij het toekennen van een bijdrage uit de gereserveerde provinciale middelen voor de Innovatiedriehoek Twente. Het voorstel betreft vijf investeringen die voldoen aan de gestelde uitgangspunten en criteria Deze investeringen zijn noodzakelijk in het licht van de gewenste economische structuurversterking. Wij verwachten dat deze investeringen een positief effect hebben op de gebiedsontwikkelingen. Ze verbeteren het vestigingsmilieu voor burgers, bedrijven en instellingen. Daarbij gaat het niet alleen om de belangen van grote gevestigde bedrijven (Siemens, Stork), maar ook behoud van werkgelegenheid en het aantrekken van nieuwe bedrijven, waarbij ook oog is voor de specifieke wensen van kleine bedrijven en ZZP-ers. De projecten bevinden zich in verschillende fasen, maar zijn zo ver uitgewerkt dat een besluit van Provinciale Staten wenselijk is. Conform de motie Kerkdijk cs (verantwoord investeren d.d. 16 mei 2012) over de toepassing van de TVPR(E)-systematiek stellen wij u per project een fase-overgang voor. Het betreft de volgende projecten.


Project Urgentie (H= Hoog, M= Middel).

Provinciale bijdrage (€ miljoen)

Gemeentelijke / regionale / rijks bijdrage (€ miljoen)

Realisatie Kennispark Twente, Afronding Auke Vleerstraat (2a)

M 1,55 4,55

Hart van Zuid/CS Twente/WTC, Laan Hart van Zuid.

H 17,3 11,9

4e fase Verbindingszone Enschede-Hengelo M 3 3,1 Planvorming

Kennispark Twente, Afronding Auke Vleerstraat (3b)

M 2,3 2,7

Hart van Zuid/CS Twente/WTC Laan Hart van Zuid, brug over het Twentekanaal

M 7,1 PM

Hart van Zuid/CS Twente/WTC, verplaatsing Stork

H 21,1 5

Kennispark Twente, Noordelijke ontsluiting Enschede Kennispark Twente

M 8,5 6

Onderstaand wordt een korte beschrijving van de projecten gegeven. In de bijlage 2 zijn uitgewerkte fiches opgenomen, waarin wordt ingegaan op de bijdrage aan de doelstellingen van het programma. Hiervoor is gekozen om de leesbaarheid van het voorstel te bevorderen. Realisatie 1. Kennispark Twente, Afronding Auke Vleerstraat. Doel van dit project is de realisatie van de

upgrading van de Auke Vleerstraat, met als resultaat een aanmerkelijke verbetering van de bereikbaarheid en ontsluiting van Kennispark Twente. Daarmee verbetert het huidige en toekomstige investerings- en vestigingsklimaat en worden bedrijven gestimuleerd te investeren in het gebied van Kennispark Twente. Zo draagt de uitbreiding en verbetering van de Auke Vleer indirect bij aan de vergroting van de werkgelegenheid in Twente. De Auke Vleerstraat is namelijk de schakel die het Kennispark Twente en de omliggende bedrijvigheid verbindt met de A35. Het is van belang dat de doorstroming op de Auke Vleerstraat verbetert en het Kennispark Twente goed bereikbaar is vanaf de A35. Daarom wordt de verkeerscapaciteit van de Auke Vleerstraat uitgebreid door verdubbeling van het aantal rijstroken tot 2x2. In de afgelopen periode is een begin gemaakt met uitbreiding van de wegcapaciteit door verdubbeling van de meest zuidelijke wegvakken (fase 1). In de komende periode worden ook noordelijke wegvakken verdubbeld, inclusief de aanleg van een fietsbrug ten behoeve van de Fietssnelweg F35. De eerstvolgende fases die gerealiseerd worden – en waarop dit voorstel betrekking heeft – zijn de wegdelen tussen de Twekkeler Es en het Transportcentrum (fase 2a) en het wegvak tussen het Capitool tot de Hengelosestraat (fase 3b). Voor fase 2a betekent dit een bijdrage van de provincie van € 1,55 miljoen. Voor fase 3b is een indicatieve kostenraming bekend van circa € 5 miljoen, de provinciale bijdrage wordt geschat op € 2,3 miljoen. Nu wordt voorgesteld fase 2a van het project van planvorming naar realisatie te laten overgaan, hiervoor wordt een bijdrage van € 1,55 miljoen gevraagd. Voor fase 3b wordt voorgesteld vast te stellen dat dit project zich in de plannvormingsfase bevindt.

2. Hart van Zuid/CS Twente/WTC, Laan Hart van Zuid. De Laan Hart van Zuid zorgt voor een versterking van het vestigingsklimaat in de Stationsomgeving waarmee beoogd wordt om tot 7500 arbeidsplaatsen te komen in dit gebied. Deze arbeidsplaatsen worden deels bewerkstelligd door uitbreiding van het aantal arbeidsplaatsen in de reeds aanwezige hoogwaardige technologische bedrijven. Hiervan vormt Siemens het boegbeeld, waar in de nabije toekomst door concentratie van bedrijfsactiviteiten uit andere europese landen het aantal arbeidsplaatsen zal toenemen van 600 tot circa 1000. Een andere belangrijke peiler onder de uitbreiding van de werkgelegenheid in de stationsomgeving wordt gevormd door de komst van het WTC Twente en aanpalende bedrijven en instellingen. Hierdoor worden circa 2500 arbeidsplaatsen gerealiseerd. De Laan Hart van Zuid vormt de centrale ontsluitingsas van het plan Hart van Zuid/CS Twente/WTC en verbindt het Centraal Station van Twente met de aansluiting op de A35. Met de uitvoering van de 1e fase Hart van Zuid/CS Twente/WTC, waarmee medio 2005 is gestart, is inmiddels het centrale deel van deze verbinding aangelegd. Voor de 2e fase resteren daarmee het noordelijk en zuidelijk deel van de Laan. Het noordelijk deel betreft het deel tussen Esrein en het Industrieplein, ter hoogte van het Centraal Station. Dit deel doorsnijdt het fabriekscomplex van Stork Thermeq c.a., thans Stork Technical Services. Om dit wegvak te kunnen aanleggen is het verplaatsen van dit bedrijf noodzakelijk.


Het zuidelijk deel van de Laan Hart van Zuid dat nog moet worden aangelegd vormt de verbinding tussen de Breemarsweg en de Boortorenweg en kruist daarbij het Twentekanaal. Voor dit deel van de verbinding is de aanleg van een nieuwe brug over het Twentekanaal wenselijk. Deze brug is eigendom van het Rijk. Met het Rijk moet nog worden onderhandeld over de vervanging. Nu wordt voorgesteld voor de aanleg van de Laan nu een bijdrage van € 17,3 miljoen beschikbaar te stellen, waarmee het project van fase planvorming naar realisatie overgaat. Voor de aanleg van de brug wordt voorgesteld vast te stellen dat dit project zich in de planvormingsfase bevindt.

Planvorming 3. Verplaatsing Stork: De verplaatsing van de Storkbedrijven moeten gezien worden in het licht

van de aanleg van de 2e fase Laan Hart van Zuid waardoor in de stationsomgeving een uitstekend vestigingsklimaat ontstaat voor internationale bedrijven en instellingen. Daarnaast heeft de verplaatsing tot positief effect dat 10 ha verouderd bedrijfsterrein in de Kanaalzone gerevitaliseerd wordt en dat er voor het bedrijf Stork de mogelijkheid ontstaat om in het kader van de reorganisatie van diverse bedrijfsvestigingen te komen tot een hub op de nieuwe locatie. Gelet op dit reorganisatieproces en de interne bedrijfsoverwegingen evenals de verbeteringen die in het kader van de arbeidsomstandigheden aan de bestaande bedrijfshallen moeten worden uitgevoerd is het noodzakelijk dat op korte termijn tot bedrijfsverplaatsing kan worden overgegaan. De Laan Hart van Zuid kan niet worden gerealiseerd zonder de verplaatsing van Stork. De verplaatsing kan op 2 manieren worden gerealiseerd, door middel van onteigening of door middel van een minnelijke schikking. Om allerlei reden (procedure tijd, kosten, mogelijkheid tot het maken van afspraken) verdient minnelijke schikking veruit de voorkeur. Om staatssteunproblematiek uit te sluiten is een taxatie op onteigingswaarde uitgevoerd door een beedigde taxateur. Uit een analyse van de staatssteun-apsecten komt naar voren dat De minnelijke schikking heeft de voorkeur aangezien dit leidt tot een snelle realisatie van de Laan, daarnaast is de verwachting dat een minnelijke schikking leidt tot lagere maatschappelijke kosten. Hiervoor is de SPV-variant uitgewerkt. Deze Special Purpose Vehicle waarbij met risicodragend overheidskapitaal de bouw van het nieuwe pand wordt gefinancierd, leidt tot de laagste maatschappelijke kosten en heeft de sterke voorkeur van Stork. De SPV zal worden beheerd door Oost NV. Via een subsidie of een kapitaalstorting worden de middelen aan Oost NV beschikbaar gesteld. Het project komt hiermee in de realisatiefase. Wij vragen nu mandaat van Provinciale Staten nodig om de onderhandelingen met Stork af te kunnen ronden. Wij vragen PS de Special Purpose Vehicle ten bate van de financiering van de verplaatsing van Stork tot een maximaal bedrag van € 21,1 miljoen (inclusief risicoreservering) te mogen uitwerken. In bijlage 2 wordt het principe van het verder uit te werken voorstel beschreven. PS wordt gevraagd nu akkoord te gaan met de constructie, zodat de onderhandelingen met Stork kunnen worden afgerond. Wanneer de onderhandelingen zijn afgerond, wordt aan PS een voorstel gedaan om de middelen daadwerkelijk beschikbaar te stellen.

4. 4e fase Verbindingszone Enschede-Hengelo. De Verbindingszone tussen Enschede en Hengelo (ook wel het ‘Tussengebied’ genoemd) ligt zeer strategisch in het hart van de Innovatiedriehoek Twente. Het gaat in dit verband om het gebied tussen Enschede en Hengelo, gelegen tussen het kanaal en de Hengelosestraat / Enschedesestraat, inclusief de randen van het stedelijk gebied, dat wil zeggen tot en met de omgeving van de Grolsch Veste en het FBK stadion (Sports Centre Hengelo). In de Verbindingszone speelt een groot aantal plannen en projecten. Naast de realisatie van het zgn. Kristalbad dat een essentieel onderdeel vormt van de Ecologische hoofdstructuur zijn er met name veel ontwikkelingen rond de beide stadions, de Grolsch Veste en het FBK stadion. Een aantal plannen en projecten in de Verbindingszone hangen dermate met elkaar samen dat een overkoepelende aanpak gewenst is, met het oog op een doelmatige procesgang en een goed resultaat. Investeringen op korte termijn betreffen in elk geval:

a. Realisatie van 2 fietsbruggen van de F35 in Enschede b. Aanleg waterloop van Koppelleiding tot Kuipersdijk en ontsluitingsweg incl. kruising

met spoorwegovergang c. Realisatie pleinvloer Sports Centre Hengelo (SCH) incl. sportleercentrum d. Kwaliteitsverbetering Stationsomgeving Drienerlo Zuidzijde.

Nu wordt voorgesteld de 4e fase Verbindingszone Enschede-Hengelo van planvorming naar realisatie te laten overgaan, hiervoor wordt een bijdrage van € 3 miljoen gevraagd.

5. Kennispark Twente, Noordelijke ontsluiting Enschede Kennispark Twente. De NOEK moet het Kennispark Twente rechtstreeks gaan verbinden met de A1. De bereikbaarheid van Kennispark Twente wordt daarmee sterk verbeterd, wat het investeringsklimaat versterkt. Het tracédeel tussen Hengelosestraat en Weerseloseweg, vormt daarin een belangrijke eerste fase en geeft een ruimtelijke en economische impuls aan het gebied. Aanleiding vormt de toenemende verkeersdrukte op de hoofdwegen in het stadsdeel Noord en stadsdeel West door extern verkeer.


Met name de verkeersafwikkeling op de Vliegveldweg-Weerseloseweg laat te wensen over. Filevorming treedt geregeld op. Verkeer vanuit noordoost Twente met bestemming Enschede West (Kennispark Twente, met Universiteit en Business en Sciencepark, Kanaalzone en het havengebied) maakt gebruik van sluipwegen door woongebieden en wegen in het buitengebied die daarvoor niet zijn ingericht. Op dit moment ontwikkelt en onderzoekt de gemeente verschillende varianten voor onder andere het tracédeel tussen Hengelosestraat en Weerseloseweg. Hiervoor is een MKBA opgesteld. In de MKBA zijn de baten becijferd van de aanleg van de NOEK in termen van directe effecten (reistijdwinst, reistijdbetrouwbaarheid, verandering in ritkosten en accijnzen) en extern effecten (verkeersveiligheid, emissies en geluid). Indicatief gaat het hier om een bijdrage van € 8,5 miljoen. Voor de NOEK wordt voorgesteld vast te stellen dat dit project zich in de planvormingsfase bevindt.

Verkenning Kennispark Twente Kennis, Technologie en Zorg. De te ontwikkelen campus voor health & life sciences rondom het ziekenhuis van Enschede en HBO/MBO-instellingen (o.a. Saxion Hogeschool) is mogelijk te beschouwen als een satelliet van Kennispark. De gemeente Enschede stelt daarom voor de ontwikkelingen rondom MST op het gebeid van Zorg en Technologie als onderdeel van de Innovatiedriehoek Twente te benoemen. Hierover is in de stuurgroep Kennispark Twente echter nog geen formeel besluit genomen. Ook zijn de projecten nog onvoldoende uitgewerkt om nu al te besluitvorming voor te leggen. Met de gemeente Enschede is afgesproken dat bij de herziening van het masterplan Kennispark Twente (op korte termijn) de positie van Stadsweide wordt ingebracht. Daarbij zal inzichtelijk moeten worden gemaakt welke vastgoedontwikkelingen plaats vinden en op welke wijze deze passen binnen de kantoren- en bedrijventerreinenvisies van de Netwerkstad Twente. Het economisch programma rondom de begrippen Kennis, Technologie & Zorg is van grote betekenis voor de huidige en toekomstige economische kracht van de regio Twente. Het bijeenbrengen van wezenlijke functies in een gebied en het bieden van een programma dat kernwaarden als talent, kennis, geld en faciliteiten voor alle partijen bereikbaar maakt, is een bewezen strategie. De innovatiecampus op en rond de Universiteit Twente (het fysieke Kennispark Twente) is daarvan een internationaal aansprekend voorbeeld. In Enschede wordt naast het fysieke Kennispark Twente Kennis, Technologie en Zorg gefaciliteerd en ontwikkeld op de Stadscampus bij het MST en Saxion. Bij de herziening van het masterplan Kennispark Twente wordt de positie van de stadscampus ingebracht. De twee gebieden werken complementair en worden aangestuurd door dezelfde partners: Universiteit Twente, Saxion en gemeente Enschede, in combinatie met het ROC, marktpartijen (KvK) en zorgaanbieders (bv. Menzis). Op het Kennispark Twente bij de UT gaat het om de geavanceerde techniek en de innovatie, bij de stadscampus meer om de relatie zorgaanbieder/patiënt, de mens dus. Op de stadscampus wordt de komende jaren grootschalig geïnvesteerd in infrastructuur, bedrijfsgebouwen en Kennisinstituten ten behoeve van Kennis, Technologie en Zorg. Het gebied ontwikkelt zich zodoende tot een kerngebied voor kennisvalorisatie en vormt een belangrijk gebied als “living lab” voor innovaties op het gebied van met name Kennis, Technologie en Zorg. Een van de projecten is het Kennishuis. Omdat de rol van Kennis van steeds groter belang wordt als vestigingsfactor voor zowel Kennisintensieve bedrijven als een breed scala aan ZZP’ers en startende ondernemingen, zijn de gemeente Enschede, de bibliotheek, Saxion Hogeschool en het ROC van Twente gestart met het Kennishuis. In het Kennishuis de verbinding tussen ondernemers en onderwijs krijgt er concreet gestalte. Als middelpunt in de stadscampus vormt het kennishuis onder andere een centrum voor starters/ondernemers in technologie en zorg. Bij het uitwerken van de volgende tranche komen wij op dit onderwerp bij u terug. Conform de met u afgesproken TVPR(E)-systematiek stellen wij voor Kennispark Twente, Kennis, Technologie en Zorg toe te laten als mogelijk onderdeel van het programma Innovatiedriehoek Twente omdat er mogelijk sprake is een provinciaal. In een verkenning met de betrokken partners zal worden beoordeeld of dit provinciaal belang dermate groot is dat betrokkenheid vanuit de provincie kan worden onderbouwd, en anfhankelijk daarvan of de benodigde investeringen kunnen worden gedekt vanuit het programma Innovatiedriehoek. Volgende tranche investeringsvoorstellen In bijlage III is een groslijst van resterende investeringswensen die substantieel bijdragen aan de ambitie om het regionale vestigingsklimaat te optimaliseren en waarvan de uitvoering in beginsel uiterlijk in 2015 gestart kan zijn. Voor de projecten geldt dat deze zich (conform de TVPR(E)-systematiek in de verkenningsfase bevinden. Wij verwachten in het vierde kwartaal van 2012 een aanvullend voorstel te kunnen doen aan de Staten voor de besteding van de resterende middelen reserve Kracht van Overijssel voor de Innovatiedriehoek Twente. Daarbij zullen wij – samen met gemeenten en regio – nagaan welke projecten of projectonderdelen het beste aansluiten bij de hiervoor gehanteerde criteria en in hoeverre voldoende cofinanciering kan worden gegenereerd.


9. Beoogde resultaten en prestaties op programmaniveau

De centrale ambitie voor het programma Innovatiedriehoek Twente is het verbeteren van het regionale vestigingsklimaat. Deze ambitie is in zichzelf ‘nooit af’. Met het programma Innovatiedriehoek Twente zetten we wel enkele belangrijke stappen die in 2015 en de jaren daarna tot resultaat moeten leiden. Bedacht moet worden dat maatschappelijke resultaten niet onmiddellijk zichtbaar zijn en als het ware na-ijlen op de investeringen. Bovendien zullen maatschappelijke effecten straks toe te schrijven zijn aan het totale pakket van publieke en private investeringen en is niet herleidbaar tot de specifieke inzet van de provincie. Het SMART formuleren van resultaten op programmaniveau heeft daarmee dus beperkingen. Daarnaast hebben wij in kwalitatieve zin ook maatschappelijke effecten (“outcome”) gedefinieerd, die zouden moeten resulteren uit de investeringen in de Innovatiedriehoek Twente van alle betrokken partners samen. Wat betekenen de investeringen voor burgers, ondernemers, bedrijven en instellingen? De navolgende indicatoren geven enige houvast en focus om tijdens de uitvoering van het programma de vinger aan de pols te houden (zijn we op de goede weg?) en eventueel tussentijds bij te sturen in het programma. We stellen voor te streven naar de volgende maatschappelijke effecten: Ruimtelijk faciliteren van innovatieve bedrijvigheid in Twente − Toename van het aantal vestigingen van kennisintensieve, technologische bedrijvigheid op

Kennispark Twente, in Hart van Zuid/CS Twente/WTC en de Gebiedsontwikkeling Luchthaven Twente.

− Toename van het aantal dienstverlenende bedrijven en kantoren, gelieerd aan technologische bedrijvigheid in de Innovatiedriehoek Twente en omgeving.

− Toename van het aantal arbeidsplaatsen in de Innovatiedriehoek Twente. − Toename aantal samenwerkingsverbanden tussen bedrijven en kennis- / researchinstellingen. Verbeteren van de bereikbaarheid van de Innovatiedriehoek Twente: − Reistijdwinst van onderdelen Innovatiedriehoek Twente naar snelwegennetwerk (A1 en A35) − Reistijdwinst tussen de toplocaties over de weg en met het (hoogwaardig) openbaar vervoer Investeren met ruimtelijke kwaliteit en duurzaamheid − Toename tevredenheid ondernemers over werkklimaat in de Innovatiedriehoek Twente − Succesvol gebruik van de duurzaamheidscan − Herstructurering van binnenstedelijke gebieden, gebaseerd op bestaande gebiedsidentiteit en -

kwaliteiten Om de vinger aan de pols te kunnen houden op deze resultaten, is het nodig om de nulsituatie te kennen en vervolgens de veranderingen te monitoren. We zoeken hierbij de aansluiting bij bestaande parameters en het initiatief vanuit het Uitvoeringskader Kerntaak Regionale Economie om een bredere economische monitor te ontwikkelen, inclusief een nulmeting voor 2012.

Overwegingen

Wij stellen voor een substantieel deel van de voor de Innovatiedriehoek Twente gereserveerde middelen (Reserve Kracht van Overijssel) over te hevelen naar de bestemmingsreserve om op die manier op korte termijn de realisering van vijf projecten gerelateerd aan Kennispark Twente, Hart van Zuid/CS Twente/WTC en de verbindingszone tussen Enschede en Hengelo mogelijk te maken. Overwegingen daarbij zijn:

• Twente is één van de belangrijkste innovatieregio’s van ons land en dé innovatiemotor van Overijssel.

• De drie gebiedsontwikkelingen die samen de Innovatiedriehoek Twente vormen geven ruimte aan innovatie en ondersteunen de innovatiesprong van Twente.

• Er is urgentie om te investeren in ruimte & bereikbaarheid van de Innovatiedriehoek Twente en daar mee bij te dragen aan optimaliseren van vestigings- en ondernemersklimaat in Twente.

• Op die manier kan Twente zich verder ontwikkelen als Europese topregio op het vlak van High Tech Systemen en Materialen.

• De ontwikkeling van de Innovatiedriehoek Twente sluit nauw aan bij het Uitvoeringskader Kerntaak Regionale Economie 2012-2015.

• De voorgestelde investeringen faciliteren innovatieve bedrijvigheid maar geven ook ruimte aan maakindustrie en diensten, zorgen voor betere interne en externe bereikbaarheid van toplocaties en dragen bij aan ruimtelijke kwaliteit en duurzaamheid.

• Investeringen dragen dus ook bij aan welvaart en welzijn van de mensen in Twente. • Investeringen hebben een hefboomwerking voor cofinanciering door gemeenten en regio én

genereren commitment bij marktpartijen in Twente. • De gefaseerde investeringsstrategie en zorgvuldige afweging van elk initiatief zorgt er voor

dat alleen robuuste projecten voor een provinciale bijdrage in aanmerking komen.


• Investeringen dragen bij aan de internationale positionering van Twente en aan de grensoverschrijdende samenwerking. Hierbij wordt de uitwerking van de motie van der Vegte c.s. met betrekking van de Grensoverschrijdende Samenwerking betrokken.

Risico’s en risicoafdekking

De risico’s zijn hiervoor beschreven per investering. Het gaat om de gebruikelijke risico’s die samenhangen met gebiedsontwikkeling. Risicobeheersing vindt plaats binnen elk afzonderlijk project. Met dit Statenvoorstel wordt vooraf voor elk project de financiële bijdrage bepaald: de bijdrage staat vast. Dat wil zeggen dat eventuele financiële consequenties (oplopende kosten) niet voor rekening komen van de provincie, maar dat gemeenten en regio zelf moeten optimaliseren in de uitvoering. Ofschoon er op gemikt wordt dat alle projecten vóór 2015 in uitvoering zijn genomen, bestaat het risico dat zienswijzen tegen bestemmingsplanwijzigingen worden ingebracht die gaan zorgen voor een langere voorbereiding en langere doorlooptijd. Dat geldt ook voor verwervingen die bij enkele gebiedsontwikkelingen / upgrading infrastructuur nodig zijn. Van geval tot geval moet bekeken worden hoe daar mee om te gaan.

Voortgang en informeren PS: bestuurlijke mijlpalen

Ook na het beschikbaar stellen van het uitvoeringskrediet (bestemmingsreserve) zullen wij zorgvuldig rapporteren over de voortgang van het programma. Hiervoor voorzien wij de volgende bestuurlijke mijlpalen: – Over de projecten in de realisatiefase zal de rapportage over voortgang plaatsvinden via de

gewone P&C cyclus, dus bij Voorjaarsnota en Begroting. – De projecten in de fases verkenning en planvorming worden in verschillende voorstellen aan u

ter besluitvorming voorgelegd. – In het vierde kwartaal van 2012 zullen wij aan u voorleggen:

o De definitieve uitwerking in de begroting van de verplaatsing van Stork via de Special Purpose Vehicle en de brug in de Laan Hart van Zuid

o De aanvullende afspraken die wij dan met de gemeente Hengelo hebben gemaakt o De aanvullende voorstellen in een volgende tranche (van verkenning, naar

planvorming). – In het eerste of tweede kwartaal van 2013 zullen wij aan u voorleggen de definitieve uitwerking

van de projecten (van planvorming naar realisatie): o Auke Vleerstraat fase 3b o De Noordelijke Ontsluiting Enschede – Kennispark Twente, fase 1

– In 2013 verwachten wij een economische monitor te hebben ontwikkeld met het oog op het Uitvoeringskader Kerntaak Regionale Economie; in beginsel willen wij dan ook een nulmeting maken voor de maatschappelijke effecten die we met het Programma Innovatiedriehoek Twente beogen.

Conclusie

De afgelopen jaren heeft de provincie samen met de gemeenten Hengelo en Enschede en Regio Twente al fors geïnvesteerd in de ruimtelijke ontwikkeling van Twente. Hiermee is een aanzet gegeven tot het versterken van het vestigingsklimaat voor het innovatieve bedrijfsleven. Een klimaat dat bijdraagt aan de verdere ontwikkeling van Twente tot een Europese technologische topregio. De Innovatiedriehoek Twente is daarvan de motor. De vanuit het hoofdlijnenakkoord gereserveerde middelen geven de mogelijkheid om een aantal gerichte investeringen in de gebiedsontwikkelingen binnen de Innovatiedriehoek Twente mogelijk te maken. Door de combinatie van ontwikkelingen zal een verbeterd vestigingsklimaat voor innovatieve en internationaal georiënteerde bedrijvigheid ontstaan. Dat draagt indirect bij aan welvaart en welzijn van alle bewoners van Twente. Met de investeringen in de Auke Vleerstraat in Enschede, de verplaatsing van Stork, de afronding van de Laan Hart van Zuid in Hengelo, de ontwikkeling van de verbindingszone Enschede-Hengelo en de noordelijke ontsluiting Enschede – Kennispark Twente zetten we een belangrijke eerste stap. Andere mogelijke investeringen, zoals Kennispark Twente Kennis, Technologie en Zorg in Enschede, worden de komende maanden verder verkend.


Voorstel aan Provinciale Staten

Gelet op het voorgaande stellen wij u voor het besluit te nemen, als in concept in bijlage I verwoord. Gedeputeerde Staten van Overijssel, voorzitter, secretaris,


Bijlage I

Ontwerpbesluit nr. PS/2012/318

Provinciale Staten van Overijssel, gelezen het voorstel van Gedeputeerde Staten d.d. 08.05.2012 – kenmerk 2012/0144559 overwegende dat het programma Innovatiedriehoek Twente als onderdeel van het hoofdlijnenakkoord "De kracht van Overijssel" op de drempel staat van daadwerkelijke realisatie van de gezamenlijke ambities en doelstellingen van het programma, besluiten: 1. In te stemmen met het kader, de doelstellingen en de provinciale rol van het programma

Innovatiedriehoek Twente zijnde: a. De programmatische inspanningen met betrekking tot de Innovatiedriehoek Twente

richten zich primair op investeringen in de drie gebiedsontwikkelingen in Enschede en Hengelo en daaraan gerelateerde kennisomgevingen / infrastructuur.

b. Met deze investeringen geeft de provincie Overijssel een krachtige impuls aan het optimaliseren van het vestigings- en ondernemingsklimaat in heel Twente.

c. Daarbij wordt uitgegaan van drie doelstellingen: i. ruimtelijk faciliteren van innovatieve bedrijvigheid en kennisinstellingen; ii. verbeteren van de bereikbaarheid van de Innovatiedriehoek Twente; iii. investeren met ruimtelijke kwaliteit en duurzaamheid.

d. Projecten worden getoetst op een vijftal criteria: i. De bijdrage aan het ruimtelijk faciliteren van de innovatieve bedrijvigheid ii. De bijdrage aan het verbeteren van de bereikbaarheid iii. De bijdrage aan ruimtelijke kwaliteit en duurzaamheid iv. De mate van hefboomwerking van de investering richting publieke en private

investeringen v. De bijdrage aan de werkgelegenheidsontwikkeling in Twente

2. PS besluiten voor het programma Innovatiedriehoek Twente (t.b.v. investeringsprestatie 9.0.9) een bedrag van € 21,85 miljoen (Auke Vleerstraat € 1,55 miljoen; Laan van Zuid € 17,3 miljoen; Verbindingszone Enschede – Hengelo € 3 miljoen) vanuit de reserve Kracht van Overijssel naar de bestemmingsreserve Uitvoering Kracht van Overijssel over te hevelen, conform bijgevoegde begrotingswijziging.

3. In te stemmen met het door GS laten uitwerken van de Special Purpose Vehicle ten bate van de financiering van de verplaatsing van Stork tot een maximaal bedrag van € 21,1 miljoen (inclusief risicoreservering).

4. Vast stellen dat de volgende projecten zich in de fase planvorming bevinden (inclusief indicatieve bijdrage van de provincie)

a. Kennispark Twente: verdubbeling Auke Vleerstraat (fases 3b), € 5 miljoen. b. Hart van Zuid/CS Twente/WTC: aanleg brug Laan Hart van Zuid, € 7,1 miljoen. c. Kennispark Twente: Noordelijke Ontsluiting Enschede – Kennispark Twente (NOEK), 1e

fase, € 8,5 miljoen. 5. In te stemmen met het in de fase verkenning opnemen van het project Kennispark Twente,

Kennis, Technologie en Zorg. 6. In te stemmen met de bestuurlijke mijlpalen, te weten (deze worden in de genoemde kwartalen

ter besluitvorming aan Provinciale Staten voorgelegd): a. Over de projecten in de realisatiefase zal de rapportage over voortgang plaatsvinden via

de gewone P&C cyclus. b. De definitieve uitwerking in de begroting van de verplaatsing van Stork via de Special

Purpose Vehicle in het 4e kwartaal 2012 c. De aanvullende afspraken die wij dan met de gemeente Hengelo hebben gemaakt in het

4e kwartaal 2012 d. De toepassing van duurzaamheid en ruimtelijke kwaliteit binnen de projecten in de

Innovatiedriehoek Twente, in het 4e kwartaal 2012 e. De aanvullende voorstellen in tranche II (van verkenning naar planvorming), in het 4e

kwartaal 2012 f. Auke Vleerstraat fase 3b (van planvorming naar realisatie), in het eerste of tweede

kwartaal van 2013 g. De Noordelijke Ontsluiting Enschede – Kennispark Twente (van planvorming naar

realisatie), fase 1, in het eerste of tweede kwartaal van 2013


h. De economische monitor met het oog op het Uitvoeringskader Kerntaak Regionale Economie, waarin onderdelen van de Innovatiedriehoek Twente worden verwerkt.

Zwolle, Provinciale Staten voornoemd, voorzitter, griffier,


Bijlage II

Toelichting op projecten eerste tranche

In deze paragraaf worden de vijf investeringsvoorstellen die wij aan uw Staten voorleggen om in aanmerking te komen voor een bijdrage uit de bestemmingsreserve “Uitvoering Kracht van Overijssel” nader toegelicht. Per project is geprobeerd zo SMART mogelijk te definiëren wat de bijdrage is aan de verbetering van het vestigingsklimaat (in termen van toevoegen ruimte voor innovatie of betere bereikbaarheid), in hoeverre het project bijdraagt aan ruimtelijke kwaliteit en duurzaamheid van de Innovatiedriehoek Twente en zorgt voor eventuele nieuwe banen. Verder is ingegaan op financiële aspecten (inclusief hefboomwerking) en eventuele risico’s.

1. Afronding Auke Vleerstraat (fases 2a en 3b)

Beschrijving project De Auke Vleerstraat is de schakel die het Kennispark Twente en de omliggende bedrijvigheid verbindt met de A35. Voor de verdere ontwikkeling van het Kennispark Twente, is het van belang dat de doorstroming op de Auke Vleerstraat verbetert en het Kennispark Twente goed bereikbaar is vanaf de A35. Daarom wordt de verkeerscapaciteit van de Auke Vleerstraat uitgebreid door verdubbeling van het aantal rijstroken tot 2x2. Een goede bereikbaarheid is een noodzakelijke voorwaarde om aan de ontwikkeling van het Kennispark Twente invulling te geven. De route A35 – Westerval – Afinkstraat – Auke Vleerstraat vormt de belangrijkste hoofdinvalsweg voor het gebied. Dit wegennet kent nu al in de ochtend- en avondspits en rond grootschalige evenementen doorstromingsproblemen. Deze knelpunten vragen om een duurzame en passende bereikbaarheidsoplossing. Het project Auke Vleerstraat maakt het mogelijk de economische en ruimtelijke structuur te versterken. De centrale doelstelling van dit project is als volgt te omschrijven: de realisatie van de upgrading van de Auke Vleerstraat, met als resultaat een aanmerkelijke verbetering van de bereikbaarheid en ontsluiting van de economisch kerngebieden, en daarmee een verbetering van het huidige en toekomstige investerings- en vestigingsklimaat. Het project draagt bij aan het programma Innovatiedriehoek Twente op alle drie de doelen:

1. ruimtelijk faciliteren van innovatieve bedrijvigheid 2. verbeteren van de bereikbaarheid van de Innovatiedriehoek Twente 3. investeren met ruimtelijke kwaliteit en duurzaamheid

In de afgelopen periode is een begin gemaakt met uitbreiding van de wegcapaciteit door verdubbeling van de meest zuidelijke wegvakken (fase 1). In de komende periode worden ook noordelijke wegvakken verdubbeld, inclusief de aanleg van een fietsbrug ten behoeve van de Fietssnelweg F35. De eerstvolgende fases die gerealiseerd worden – en waarop dit voorstel betrekking heeft – zijn de wegdelen tussen de Twekkeler Es en het Transportcentrum (fase 2a) en het wegvak tussen het Capitool tot de Hengelosestraat (fase 3b). Bijdrage aan verbetering van het vestigingsklimaat Kennispark Twente trekt kenniswerkers, ondernemers en studenten vanuit heel Twente en tot (ver) buiten Twente. Een goede bereikbaarheid aan het (inter)nationale snelwegnetwerk is daarom essentieel. Kennispark Twente wordt op deze manier bovendien verbonden met andere kennisregio’s in Nederland. De Auke Vleerstraat zorgt voor een vlotte doorstroming en een vermindering van reistijden. In het al gerealiseerde deel (fase 1) is dit al goed te merken. Door de verbetering van de bereikbaarheid moet Kennispark Twente nog aantrekkelijker worden voor innovatieve bedrijven om er zich te vestigen. Daarmee draagt de afronding van de Auke Vleerstraat bij aan het stimuleren van de werkgelegenheid op het Kennispark Twente. Ook een betere bereikbaarheid van een aantal grote recreatieve voorzieningen (Grolsch Veste, Go Planet, ijsbaan) draagt bij aan het aantrekkelijker maken van de werkomgeving. Daarbij moet tot slot worden opgemerkt dat de Auke Vleerstraat ook werkgebieden als het Havengebied en het Transportcentrum Twente ontsluit. Bijdrage aan ruimtelijke kwaliteit en duurzaamheid Door verdubbeling van de Auke Vleerstraat wordt een belangrijke stap gezet in het oplossen van knelpunten in de verkeersafwikkeling is Enschede-West. De verkeersdoorstroming wordt verbeterd, waardoor negatieve effecten van verkeersopstopping op de omgeving kunnen worden verminderd, de verkeersveiligheid een impuls krijgt en het investeringsklimaat voor ondernemers verbetert. Specifieke duurzaamheidsaspecten: • Bij de aanleg is ingezet op het upgraden van bestaande infrastructuur in plaats van nieuwe

aanleg. Hiermee wordt het ruimtebeslag voor infrastructuur en aantasting van het landschap beperkt.

• Een betere doorstroming van het verkeer levert direct voordeel op voor de milieukwaliteit door een vermindering van uitstoot van schadelijke emissies (vermindering ten opzichte van een situatie zonder maatregelen; filevorming).


• In het project staat (verkeers)veiligheid centraal, o.a. door het aantal oversteekplaatsen te reduceren en door het realiseren van fietsbruggen (fase 1 en 3B) en veilige fietsoversteekplaatsen. In fase 3B is gekozen voor een parallelwegstructuur, die fietsers meer ruimte biedt dan andere varianten. Verder is voorzien in de aanleg van een fietsbrug ten behoeve van de F35, waardoor het Kennispark Twente – en andere werkgebieden – duurzaam worden ontsloten voor fietsverkeer. Fietsers kunnen daardoor snel en veilig het Kennispark Twente bereiken. (N.B.: In de fietsbrug zelf is voorzien vanuit de verbindingszone; vanuit de Auke Vleerstraat 3B is voorzien in aanpalende werkzaamheden, op-/afritten e.d.). Voor het uitwerken van fase 3B tot definitief ontwerp is door de gemeenteraad bovendien extra aandacht gevraagd voor de fietsbereikbaarheid in noord-zuid richting.

• Vanuit het begrip duurzaamheid wordt verder nadrukkelijk rekening gehouden met de omgeving. Bij het ontwerpen van de oplossingsrichtingen speelt het inpassingvraagstuk in relatie tot het respecteren en/of verbeteren van de bestaande ruimtelijke kwaliteit een belangrijke rol. Meer specifiek zal daarbij vooral aandacht zijn voor behoud en zo mogelijk versterking van groenstructuren en ecologische structuren.

• Voor andere duurzaamheidopties, zoals het toepassen van duurzame materialen wordt vooral aansluiting gezocht bij het nationale programma ‘Duurzaam Bouwen’.

Planning Fase 1: nagenoeg afgerond; nazorgfase Fase 2a:

o definitief ontwerp (inmiddels vastgesteld; april 2012) o bestemmingsplan in procedure (2e kwartaal 2012) o start technische voorbereiding (kabels & leidingen) (2e kwartaal 2012) o start werkzaamheden (1e kwartaal 2013) o oplevering (eind 2013)

Fase 3b: o voorbereidingskrediet (is verleend gemeenteraad april 2012) o definitief ontwerp (3e kwartaal 2012) o bestemmingsplan in procedure (p.m.; mogelijk niet nodig) o start werkzaamheden (2e/3e kwartaal 2013) o oplevering (eind 2014)

Financiering Fase 2a: Het totaal investeringsvolume is door de gemeente Enschede geraamd op 6,1 miljoen euro en is als volgt opgebouwd:

• Kostenraming realisatie inclusief VTU € 5.496.400,-- • Aan/verkopen van gronden € 330.000,-- • Plankosten € 150.000,-- • Onvoorzien / diversen € 123.600,-- Totaal € 6.100.000,--

Dekking is voorzien door een subsidie van Regio Twente van 3 miljoen euro. Deze subsidie is gebaseerd op het Regionaal Mobiliteitsplan Twente en is beschikt in december 2010. Regio Twente heeft het project benoemd als TOP-project. Voor de resterende kosten is het voorstel dit 50/50 te verdelen tussen gemeente Enschede en provincie Overijssel. Dit betekent een bijdrage van de provincie van maximaal € 1,55 miljoen. Voor fase 3b zal nog een definitief ontwerp worden opgesteld en de bijbehorende financiering worden bepaald. Een eerste kostenraming sluit op € 5.000.000 (4,8 mln. bouwen engineeringkosten; 0,2 mln. plankosten en diversen). Een exacte kostenberekening (zoals bijvoorbeeld de vraag of verwervingen nodig zijn) is pas mogelijk bij het definitief ontwerp (najaar 2012). Het Rijk heeft een subsidie “Beter Benutten” van 345.000 toegezegd. Maximale bijdrage van de provincie (50% van het tekort), bedraagt € 2,3 miljoen. Risico’s De geraamde kosten voor de realisatie van dit weggedeelte zijn globaal en kennen een marge

van +/- 10%. Verwacht wordt echter dat, gezien de huidige marktomstandigheden, de aanbesteding niet boven de kostenraming zal uitvallen. Indien dit wel het geval is zal gezocht worden naar optimalisaties in het werk of uitvoeringsmethode om kosten te besparen.

Het doorlopen van de ruimtelijke procedure voor fase 2B is voorzien in de eerste helft van 2012. Het is niet uit te sluiten dat tegen het bestemmingsplan zienswijzen worden ingediend. Dit kan een langere doorlooptijd tot gevolg hebben.

Voor de realisatie van de weggedeeltes zijn een 4-tal verwervingen noodzakelijk. Het is niet uit te sluiten dat onderhandelingen enige tijd vergen en zelfs kunnen leiden tot onteigening. Ook dit kan leiden tot een langere doorlooptijd. De inzet is er op gericht om dit zoveel als mogelijk is te voorkomen.


2. 2e fase Laan Hart van Zuid/CS Twente/WTC

Beschrijving project De Laan Hart van Zuid vormt de centrale ontsluitingsas van het plan Hart van Zuid/CS Twente/WTC en verbindt het Centraal Station van Twente met de aansluiting op de A35. Met de uitvoering van de 1e fase Hart van Zuid/CS Twente/WTC , waarmee medio 2005 is gestart, is inmiddels het centrale deel van deze verbinding aangelegd. Voor de 2e fase resteren derhalve het noordelijk en zuidelijk deel van de Laan. Het noordelijk deel betreft het deel tussen Esrein en het Industrieplein, ter hoogte van het Centraal Station. Dit deel doorsnijdt het fabriekscomplex van Stork Thermeq c.a., thans Stork Technical Services. Om dit wegvak te kunnen aanleggen is het verplaatsen van dit bedrijf noodzakelijk. Het zuidelijk deel van de Laan Hart van Zuid dat nog moet worden aangelegd vormt de verbinding tussen de Breemarsweg en de Boortorenweg en kruist daarbij het Twentekanaal. Voor dit deel van de verbinding is de aanleg van een nieuwe brug over het Twentekanaal noodzakelijk. Bijdrage aan verbetering van het vestigingsklimaat Door de aanleg van de Laan Hart van Zuid ontstaat er rond het Centraal Station van Twente een internationaal vervoersknooppunt en ontstaat er in de stationsomgeving een uitstekend vestigingsklimaat voor internationale bedrijven en instellingen. De Laan Hart van Zuid is cruciaal om dit gebied goed te ontsluiten en een vlotte doorstroming te realiseren van/naar de A35 zowel voor auto als voor het hoogwaardig ov. Met de Laan Hart van Zuid wordt de potentie en aantrekkelijkheid van de stationsomgeving van het CST aanmerkelijk vergroot. Niet alleen voor (internationale) bedrijvigheid maar ook voor lokale en regionale aansprekende voorzieningen. Zo zijn reeds in de 1e fase van het project Hart van Zuid het Twents Techniekuseum Heim in het plangebied gevestigd, evenals het pop- en cultuurpodium Metropool. Ook het ROC van Twente is in het gebied gevestigd en wordt de vestiging van TSE (Twente School of Education, onder andere lerarenopleidingen van voorschools tot en met middelbaar beroepsonderwijs) en andere praktijkgerichte opleidingen nagestreefd. Hierdoor ontstaat een gebied met ruimte voor onderlinge en wederzijdse ontmoeting en uitwisseling van bedrijfsleven, beroepsonderwijs en cultuur. Op basis van de van de investeringen in de stationsomgeving is de doelstelling om met de 2e fase Hart van Zuid te komen tot het realiseren van ca 7.500 arbeidsplaatsen. Deze arbeidsplaatsen worden deels bewerkstelligd door uitbreiding van het aantal arbeidsplaatsen in de reeds aanwezige hoogwaardige technologische bedrijven. Hiervan vormt Siemens het boegbeeld, waar in de nabije toekomst door concentratie van bedrijfsactiviteiten uit andere europese landen het aantal arbeidsplaatsen zal toenemen van 600 tot circa 1000 (tot 2020). Een andere belangrijke peiler onder de uitbreiding van de werkgelegenheid in de stationsomgeving wordt gevormd door de komst van het WTC Twente en aanpalende internationale bedrijven en instellingen. Hierdoor worden circa 2500 arbeidsplaatsen gerealiseerd (in 2020). Met de aanleg van de laan Hart van Zuid wordt ook het bedrijventerrein ten noorden van het Twentekanaal aanmerkelijk verbeterd en worden de voorwaarden voor revitalisering van delen van dit bedrijventerrein aanzienlijk verbeterd. Door de revitalisering van dit deel van dit bedrijventerrein ontstaan ca. 800 arbeidsplaatsen (rond 2016). Door de aanleg van de Laan ontstaat een verbinding die – wanneer Hart van Zuid volledig is gerealiseerd – een intensiteit van ruim 10.000 motorvoertuigen zal krijgen. De reistijdwinst voor de auto op basis van het opgestelde KKBA bedraagt 1 minuut en 59 seconden, waardoor de totale reistijdwinst per etmaal 248 uur bedraagt. Ook het OV boekt de nodige reistijdwinst. Dit komt met name doordat de route naar Hengelo Zuid en verder loopt over de soepel doorstromende laan Hart van Zuid. Op basis van de KKBA levert dit per voertuig een totale reistijd van 3 minuten en 35 seconden op. Bijdrage aan ruimtelijke kwaliteit en duurzaamheid Door de aanleg van de Laan Hart van Zuid zal de stationsomgeving aan de zuidzijde een enorme kwaliteitsimpuls krijgen. Dit wordt veroorzaakt door de verplaatsing van diverse Stork-bedrijven. Hierdoor ontstaat ruimte voor nieuwe stedelijke transformatie waarbij deels verouderd bedrijventerrein wordt vervangen door nieuwe en dynamische stedelijke functies op het gebied van wonen werken en recreëren. Diverse ontwikkelingen hebben er al plaatsgevonden zoals de vestiging van het ROC Twente in de oude gieterij, het nieuwe kantoor van Siemens en het nieuwe pop- en cultuurpodium van Metropool. Hiermee wordt in hoge mate bijgedragen aan de herkenbaarheid en identiteit van Hengelo en Hart van Zuid als onderdeel van de Innovatiedriehoek Twente. Dit sluit aan bij de kwaliteitsambitie uit de omgevingsvisie: “iedere stad/dorp zijn eigen kleur”. De verkorting van de reistijd, zowel voor het OV als de auto, zorgt ervoor dat de uitstoot van CO2 en het ontstaan van fijnstof, aanzienlijk wordt verminderd, ten opzichte van de huidige situatie. Bovendien wordt door het voorkomen van sluipverkeer in de aangrenzende wijken de verkeersveiligheid aanmerkelijk verhoogd. Verder wordt door de aanleg van de Laan en met name door de parallelle langzaam verkeersroutes het gebruik van de fiets als verkeersvriendelijk vervoersmiddel aanzienlijk gestimuleerd voor het interne lokale verkeer en vervoer. De aanleg van de laan Hart van Zuid zorgt ervoor dat de stadsas gestalte krijgt zowel door de aansluiting op de Rijksweg A35 als met de doorstroomas voor het regionaal openbaar vervoer ussen


Haaksbergen en het Centraal Station Twente Met de aanleg van de 2e fase van de Laan Hart van Zuid zal gelijktijdig de hoofdtransportleiding van het warmtenet worden aangelegd. Hierdoor kan er gebruik worden gemaakt van de restwarmte van bedrijven gevestigd ten zuiden van het Twentekanaal. Niet alleen voor alle nieuwe ontwikkelingen in Hart van Zuid, maar ook de bestaande hoogwaardige industriële vestigingen die reeds in het gebied aanwezig zijn kunnen en zullen voorzien worden van deze duurzame energievoorziening. Daarnaast zullen ook voor ander nieuwe ontwikkelingen buiten Hart van Zuid mogelijkheden ontstaan om van deze voorziening gebruik te maken, waardoor een flinke duurzaamheidsimpuls wordt verkregen en er een rendabel netwerk wordt gecreëerd. Planning Verwerving noodzakelijke gronden 2012 Start werkzaamheden 2013-2014 Sloop 2014 (na verplaatsing Storkbedrijven) Aanleg 2014-2015 Oplevering 2015 Financiering De totale investeringen voor het noordelijk deel van de Laan bedragen circa € 26,5 miljoen . De bijdrage van de gemeente en regio bedraagt circa € 2,9 miljoen. Vanuit IMG is al € 6 miljoen toegezegd. Vanuit het budget Nota Ruimte zal € 5,7 miljoen worden bijgedragen. De totale bijdrage bedraagt € 14,6 miljoen. Het tekort contante waarde bedraagt € 11,1 miljoen. De totale kosten voor het zuidelijk deel van de Laan bedragen ruim € 17,6 miljoen. De bijdrage vanuit de regio bedraagt circa € 3,3 miljoen. Het tekort contante waarde bedraagt € 13,2 miljoen. Het totale tekort voor de aanleg van de tweede fase Laan Hart van Zuid inclusief een nieuwe brug over het Twentekanaal bedraagt op contante waarde € 24,4 miljoen. De realisatie van de nieuwe brug bedraagt ruim € 7,1 miljoen Voor de realisatie van de Laan Hart van Zuid (exclusief de brug) wordt aan de provincie een bijdrage van € 17,3 miljoen gevraagd. Risico’s Mogelijke risico’s zijn: Mogelijke zienswijzen, procedures tegen bestemmingsplanwijziging / vergunningen, met een

langere doorlooptijd tot gevolg. De onderhandelingen over de grondverwervingen van Stork zijn nog niet afgerond. Ook moet

nog overeenstemming bereikt worden over de verplaatsing van diverse Storkbedrijven naar de Kanaalzone. Deze onderhandelingen zijn complex en kunnen nog leiden tot vertraging en verhoging van de kosten

Voor de aanleg van het zuidelijk deel dienen ook nog gronden verworven te worden van de woningbouwcorporatie en enkele particulieren. De onderhandelingen hierover verkeren nog in een pril stadium. Dit kan leiden tot verhoging van de kosten en vertraging van de uitvoering.

De onderhandelingen over een nieuwe brug met Rijkswaterstaat zijn nog niet opgestart. Ook is nog onduidelijk waaraan het programma van eisen voor deze nieuwe brug moet voldoen en welke procedures er in het kader van de vergunningverlening gevolgd moeten worden.


De rode stukken betreffen het investeringsvoorstel. Op de luchtfoto is te zien dat het deel bij het station dwars door de fabriekspanden van Stork loopt.


3. Verplaatsing STORK

Beschrijving project Voor de realisatie van een nieuw, aantrekkelijk vestigingsklimaat voor internationale bedrijven en instellingen in de stationsomgeving van Hart van Zuid/CS Twente/WTC , ontsloten door de Laan Hart van Zuid, is het nodig de huidige STORK-bedrijven te verplaatsen naar de Kanaalzone. Door deze verplaatsing ontstaat ruimte voor nieuwe bedrijvigheid en wonen en de kans voor een kwaliteitsimpuls van een nu verouderd en verpauperd bedrijventerrein. Op de Kanaalzone kan STORK zich verder ontwikkelen en groeien. Binnen de diverse vestigingen van Stork is op dit ogenblik een heroriëntatie opgang gekomen waarbij er gestreefd wordt om het aantal vestigingen in Nederland te beperken en te komen tot concentratie in een beperkt aantal hub’s. De nieuwe vestiging in de Kanaalzone wordt daarbij gezien als de locatie op het gebied van energietechnologie, mede in samenhang met de vestiging van Siemens in Hart van Zuid/CS Twente/WTC . Met deze concentratie zal het aantal arbeidsplaatsen toenemen van 300 tot 550. STORK heeft niet de gehele ruimte in de Kanaalzone nodig. Er bestaat naast STORK nog de mogelijkheid voor vestiging van andere (watergebonden) bedrijvigheid, waarmee in de Kanaalzone potentieel ruimte is voor nog eens 450 arbeidsplaatsen. Bijdrage aan verbetering van het vestigingsklimaat De verplaatsing van STORK is noodzakelijk om verschillende andere onderdelen van de gebiedsontwikkeling in Hart van Zuid mogelijk te maken. Daarmee is de verplaatsing cruciaal om in de stationsomgeving een internationaal hoogwaardig en goed ontsloten vestigingsklimaat voor internationale bedrijven en instellingen te creëren. Belangrijke projecten en investeringen die bijdragen aan dit doel en die mede afhankelijk zijn van de verplaatsing van STORK: - De aanleg van de Laan Hart van Zuid, waarmee de bereikbaarheid van Hart van Zuid

aanmerkelijk wordt verbeterd. - Ruimte creëren voor nieuwe bedrijvigheid en wonen, vlakbij het station en de binnenstad. - Siemens heeft opstallen van STORK nodig voor de concentratie van van de Europese productie

van gasturbines - Een verouderd en verpauperd bedrijventerrein met weinig aantrekkingskracht kan worden

getransformeerd tot een gebied met veel meer ruimtelijke kwaliteit, goed ontsloten door openbaar vervoer met het Centraal Station Twente en een doorstroomas voor openbaar vervoer.

Daarnaast biedt de verplaatsing kansen voor STORK zelf, doordat de Kanaalzone het bedrijf de ruimte biedt om verder door te groeien en activiteiten te concentreren in één vestiging. Door de revitalisatie ontstaat er een verbeterde structuur en ontsluiting voor het totale bedrijventerrein ten noorden van het Twentekanaal. Met de revitalisering van de Kanaalzone in Hart van Zuid ontstaat de mogelijkheid van een cluster van energietechnologishe bedrijven en de mogelijkheid van watergebonden bedrijven. Bijdrage aan ruimtelijke kwaliteit en duurzaamheid Door de verplaatsing van STORK kunnen zowel de oude STORK-terreinen, als de huidige terreinen op de Kanaalzone, de nieuwe locatie voor STORK, worden gerevitaliseerd. Dit draagt in hoge mate bij aan de identiteit en “eigen kleur” van Hengelo en Hart van Zuid/CS Twente/WTC . In de Kanaalzone kan 10 hectare verouderd en verpauperd bedrijventerrein worden gerevitaliseerd tot netto 7 ha. uitgeefbaar watergebonden bedrijventerrein. Bovendien ontstaan hier mogelijkheden om de productie en het vervoer ten behoeve van STORK milieugunstiger en duurzamer te laten plaatsvinden via het Twentekanaal. Door de aanleg van een aanleghaven en openbare laad- en loskade ontstaat ook voor tal van andere bedrijven de mogelijkheid om via deze voorziening producten, goederen en grondstoffen, milieuvriendelijk via het water te vervoeren. Tot slot ontstaan door de vestiging van STORK in de Kanaalzone kansen voor een verdere clustering rondom de thema’s energie en duurzaamheid door de samenwerking met de aanwezige innovatieve en duurzame afvalverwerking. Planning Verwerving noodzakelijke gronden 2012 Planontwikkeling 2012-2013 Sanering en bouwrijp maken 2012-2013 Aanleg los en laadwal 2013 Start bouw nieuwe fabriek Stork 2013 Oplevering 2014 Financiering Stichtingskosten van het bedrijfspand: - Bouw- en bouwgerelateerde kosten € 26,1 miljoen; - Grondkosten € 5,2 miljoen; - Storting au fond perdu (namens het Projectbureau) € 5,0 miljoen; Benodigd eigen- en vreemd vermogen € 26,3 miljoen;


Huurniveau € 1,42 miljoen. Voor de vorming van de SPV is een bedrag van € 21,1 miljoen (26,3 – 5,2) nodig. De financiering van dit project vindt plaats via een zogenaamde Special Purpose Vehicle. Deze staat beschreven in de vertrouwelijke bijlage IV Risico’s De aan dit project verbonden risico’s zijn beschreven in de, in de toegevoegde vertrouwelijke risicoparagraaf (bijlage III)


4. 4e fase Verbindingszone Enschede-Hengelo

Beschrijving project De Verbindingszone tussen Enschede en Hengelo (ook wel het ‘Tussengebied’ genoemd) ligt zeer strategisch in het hart van de Innovatiedriehoek Twente. Het gaat in dit verband om het gebied tussen Enschede en Hengelo, gelegen tussen het kanaal en de Hengelosestraat / Enschedesestraat, inclusief de randen van het stedelijk gebied, dat wil zeggen tot en met de omgeving van de Grolsch Veste en het FBK stadion (Sports Centre Hengelo). In de Verbindingszone speelt een groot aantal plannen en projecten. Naast de realisatie van het zgn. Kristalbad dat een essentieel onderdeel vormt van de Ecologische hoofdstructuur zijn er met name veel ontwikkelingen rond de beide stadions, de Grolsch Veste en het FBK stadion. Een aantal plannen en projecten in de Verbindingszone hangen dermate met elkaar samen dat een overkoepelende aanpak gewenst is, met het oog op een doelmatige procesgang en een goed resultaat. Investeringen op korte termijn betreffen in elk geval: 1. Realisatie van 2 fietsbruggen van de F35 in Enschede De route van de fietssnelweg F35 loopt door Hart van Zuid/CS Twente/WTC en Kennispark Twente, via de Verbindingszone. Aanleg van de fietsbruggen over het Colosseum en over de Auke Vleerstraat zijn nodig voor continuering van het tracé van F35. Zonder de overbrugging over de Auke Vleerstraat zit er ‘een gat’ in de F35.

2. Aanleg waterloop van Koppelleiding tot Kuipersdijk en ontsluitingsweg incl. kruising met spoorwegovergang

De aanleg van de waterloop levert een bijdrage aan de uitstraling, beleving en duurzaamheid van het gebied. Het gaat ook om het ontkoppelen van het hemelwater van het rioolstelsel. Door de aanleg van de ontsluitingsweg ontstaat er 1 verkeersveilige kruising. Daarbij is het Sports Centre Hengelo beter bereikbaar, maar ook zichtbaar. 3. Realisatie pleinvloer Sports Centre Hengelo (SCH) incl. sportleercentrum De realisatie van de pleinvloer geeft impuls voor de ruimtelijke kwaliteit en levert dus ook een bijdrage aan de uitstraling en beleving van het gebied. Door de realisatie van de pleinvloer worden de diverse functies in dit gebied op een effectieve en efficiënte wijze herschikt en gehuisvest, daarnaast worden ze goed bereikbaar en op een logische plaats gepositioneerd gericht op multifunctioneel gebruik. Het belangrijkste onderdeel van de pleinvloer is de heldere toegankelijke ontvangstruimte die een logische verwijzing biedt naar de diverse functies in het gebied. Er wordt een heldere structuur gecreëerd waardoor bebouwing, openbare ruimte, maar ook voetgangers, fietsers en auto’s, een optimale symbiose vormen. 4. Kwaliteitsverbetering Stationsomgeving Drienerlo Zuidzijde De openbare ruimte in de stationsomgeving krijgt een kwaliteitsimpuls. Bijdrage aan verbetering van het vestigingsklimaat in de Innovatiedriehoek Twente Op meerdere manieren dragen de investeringen in de Verbindingszone bij aan verbeteringen van het vestigingsklimaat in de Innovatiedriehoek Twente en daarmee indirect aan het stimuleren van werkgelegenheid. Ten eerste biedt de verbindingszone een aantrekkelijke én goed ontsloten groen-blauwe ruimte in de nabijheid van werkgebieden in de Innovatiedriehoek Twente. De huidige ontwikkeling op het vlak van kennisvalorisatie kan niet worden voortgezet zonder een groei van gespecialiseerde Nederlandse en buitenlandse kenniswerkers. Ingenieurs, onderzoekers en ontwerpers geven vaak de voorkeur aan een groene woonomgeving in combinatie met de nabijheid van alle aantrekkelijke grootstedelijke voorzieningen. De Verbindingszone Enschede –Hengelo heeft veel te bieden aan deze gewenste groen- blauwe kwaliteiten en vele grootstedelijke voorzieningen op het gebied van sport en leisure. De Verbindingszone biedt ontspanningsruimte voor kenniswerkers en maakt daarmee het vestigingsklimaat in de Innovatiedriehoek Twente aantrekkelijker. De realisatie van de fietsbruggen ten behoeve van de F35 zorgt voor een uitstekende ontsluiting van het aantrekkelijke groen-blauwe gebied in de Verbindingszone. De twee fietsbruggen verhogen de gebruikskwaliteit van de F35, doordat wordt voorkomen dat de route vanaf Hengelo wordt onderbroken en dat via een omweg de route vervolgd moet worden. Daarmee wordt een directe fietsverbinding gerealiseerd tussen Kennispark Twente en Hart van Zuid/CS Twente/WTC . De bereikbaarheid wordt verder verbeterd door realisatie van de ontsluitingsweg vanaf de Kuiperswijk tot aan Pruisische Veldweg/Vuurdoornplein. Deze ontsluit de Verbindingszone van Hengelose zijde en voorziet in een nieuwe entree van Sports Centre Hengelo die de Kuipersdijk ontlast. Met de aansluitende pleinvloer ontstaat een aantrekkelijke verkeersruimte waarin de diverse verkeersstromen zich veilig en efficiënt kunnen verplaatsen. Ten derde wordt een kwaliteitsimpuls gerealiseerd in een belangrijke ov-poort voor Kennispark


Twente, stationsomgeving Drienerlo. Door de uitstraling van de stationsomgeving te verbeteren wordt duidelijker dat ook het gebied Twente Village (voorheen Kanaalzone) bij Kennispark Twente hoort. Tevens wordt hiermee de F35 op een veel veiliger en comfortabeler manier opgenomen in het geheel. Verder is de Verbindingszone van belang ook voor diverse grootschalige voorzieningen op het vlak van sport en leisure in het gebied, met name (rond) de Grolsch Veste en het FBK stadion (Sports Centre Hengelo). Zij voegen extra kleur en dimensie toe aan de ontwikkeling van de Innovatiedriehoek Twente (met sport, zorg, leisure, verblijfsrecreatie) en dragen daarmee significant bij aan de structurele versterking van de sociaal-economische ontwikkeling van de regio. Bovendien draagt het sterke en positieve imago van topsport – met name met FC Twente en de FBK Games – bij aan profilering van het gehele gebied. Dit draagt tot ver buiten de provinciegrenzen bij aan de naamsbekendheid van Twente, ook als vestigingsklimaat. De Innovatiedriehoek Twente kan mee profiteren van dit visitekaartje. Investeringen in de bereikbaarheid en de ruimtelijke kwaliteit (pleinvloer) van het Sports Centre Hengelo dragen hier aan bij en verbeteren het vestigingsklimaat voor functies die passen binnen de ambities van het Sports Centre Hengelo. FC Twente heeft bijvoorbeeld ambities haar trainingsaccommodatie uit te breiden. Bijdrage aan ruimtelijke kwaliteit en duurzaamheid Alle 4 de investeringen dragen bij aan de herkenbaarheid, beleefbaarheid en bruikbaarheid van het gebied, en daarmee aan de ruimtelijke kwaliteit. Verder draagt de inrichting en verbetering in de bereikbaarheid van de omgeving van station Drienerlo bij aan het gebruik van de trein als alternatief voor de auto. Door de zuidzijde van het station beter te verbinden in kwalitatief oogpunt wordt de veiligheid vergroot en wordt een betere verbinding gelegd tussen het B&S park en Twente Village die beiden onderdeel uitmaken van het gebied Kennispark Twente. De verbindingszone is een gebied met een schaal en met type voorzieningen die interessante aanknopingspunten kunnen bieden voor zowel opwekking en gebruik van hernieuwbare energie, energiebesparing als voor andere duurzaamheidskansen. Bijvoorbeeld door gebruik van koelwater, zonne–energie, energiezuinige verlichting of duurzame materialen. Daarom hebben Hengelo en Enschede een duurzaamheidsscan laten uitvoeren en wordt een energievisie opgesteld. De uitvoering van de maatregelen is gebaseerd op de uitkomsten van deze scan. Andere bijdragen aan duurzaamheid en ruimtelijke kwaliteit zijn: Met de fietsbruggen van de F35 wordt de fiets een goed en duurzaam alternatief voor de auto.

Beide stations in het gebied worden ontsloten met de fiets via de F35, waardoor de fiets een aantrekkelijker vervoermiddel wordt bij het gebruik van het OV.

Kwaliteistverbetering station Drienerlo: een aanpassing die hierbij is voorzien is het flauwer maken van de trappen tussen het stadion en de spoortunnel. Uit studies naar het gedrag van de supporters is gebleken dat hier nog veel is te winnen op het gebied van veiligheid. Ook wordt door het toepassen van hoogwaardige duurzame verlichting zowel de sociale veiligheid als de belevingswaarde van het gebied vergroot.

De ontsluitingsweg bij het Sports Centre Hengelo zorgt voor een verkeersveilige kruising. De spoorwegovergang krijgt hier een spoorwegbeveiliging. Bovendien wordt de bereikbaarheid van het gebied door het openbaar vervoer groter.

Planning De volgende mijlpalen zijn te onderscheiden: - Start project zomer 2012 - Start Kwaliteitsverbetering Stationsomgeving Drienerlo Zuidzijde zomer 2012 - Kwaliteitsverbetering Stationsomgeving Drienerlo Zuidzijde gerealiseerd eind 2012 - Sport-leercentrum (Hengelo) gerealiseerd eind 2012 - Pleinvloer 1e deel gerealiseerd najaar 2013 - Totaalproject gerealiseerd zomer 2014


Financiering Het totale investeringsbedrag voor de Verbindingszone is ingeschat op € 6.100.000. De dekking van deze kosten is voorzien volgens onderstaand overzicht.

Fietsbruggen Gemeente Enschede + Regio Gevraagde bijdrage Provincie

€ 1.060.000 530.000 530.000

Waterloop, ontsluitingsweg en Pleinvloer Sports Centre Gemeente Hengelo Waterschap Rijk Gevraagde bijdrage Provincie

€ 4.100.000

1.900.000 100.000 100.000

2.000.000

Zuidzijde station drienerlo Gemeente Enschede Gevraagde bijdrage Provincie

€ 940.000 470.000 470.000

Risico’s − De ontsluitingsweg vergt een bestemmingsplanwijzigingsprocedure. Dit kan leiden tot

vertraging maar het risico hierop gering geacht. − De inpassing van bestaande functies kan leiden tot vertraging door bezwaren. Door goed

overleg met betrokkenen wordt verwacht dat het mogelijk is er op minnelijke wijze uit te komen zodat het risico op vertraging gering is.

− De financiële risico’s zijn klein: de cofinanciering door derden is afgedekt. Behalve de bijdrage van de regio (fietsbruggen). Deze is nog niet onherroepelijk.


5. Noordelijke Ontsluiting Enschede – Kennispark Twente (NOEK), fase 1

Beschrijving project De NOEK moet het Kennispark Twente rechtstreeks gaan verbinden met de A1. Daarmee wordt de bereikbaarheid van Kennispark Twente vanaf deze belangrijke internationale transportas sterk verbeterd. Dit draagt bij aan een beter vestigingsklimaat in het gebied. Het tracédeel tussen Hengelosestraat en Weerseloseweg, vormt de belangrijke eerste fase en geeft een ruimtelijke en economische impuls aan het gebied. Aanleiding vormt de toenemende verkeersdrukte op de hoofdwegen in het stadsdeel Noord en stadsdeel West door extern verkeer van en naar Kennispark Twente. Met name de verkeersafwikkeling op de Vliegveldweg-Weerseloseweg laat te wensen over. Filevorming treedt geregeld op. Verkeer vanuit noordoost Twente met bestemming Enschede West (Kennispark Twente, met Universiteit en Business en Sciencepark, Kanaalzone en het havengebied) maakt gebruik van sluipwegen door woongebieden en wegen in het buitengebied die daarvoor niet zijn ingericht. Op dit moment ontwikkelt en onderzoekt de gemeente verschillende varianten voor onder andere het tracédeel tussen Hengelosestraat en Weerseloseweg. Hiervoor is een MKBA opgesteld. In de MKBA zijn de baten becijferd van de aanleg van de NOEK in termen van directe effecten (reistijdwinst, reistijdbetrouwbaarheid, verandering in ritkosten en accijnzen). Deze externe effecten zijn financieel vertaald en levert voor de NOEK 1e fase een bedrag op variërend van € 8,1 mln tot € 15,8 mln, afhankelijk van de te kiezen variant. Aan externe effecten (emissies, geluid en verkeersveiligheid) levert de 1e fase van de NOEK een bedrag op variërend van € 3,2 mln tot € 4,1 mln. Het totaal aan maatschappelijke baten varieert –afhankelijk van de te kiezen variant- van € 11,3 tot € 19,9 mln aan maatschappelijke baten. Bijdrage aan verbetering van het vestigingsklimaat Bereikbaarheid en daarmee de koppeling aan het (inter)nationale snelwegennetwerk A1 en A35 is essentieel voor de bereikbaarheid en daarmee het faciliteren van economische ontwikkelingen in en rondom het Kennispark Twente. Op deze manier wordt het Kennispark Twente verbonden met andere kennisregio’s in Nederland. Niet alleen een verbinding met de A35 in zuidelijke richting (Auke Vleerstraat) maar ook een directe verbinding vanaf het Kennispark Twente naar/op de A1 draagt daar aan bij en zorgt tevens voor een robuust regionaal netwerk (De NOEK is overigens straks ten dele wellicht een provinciale weg). De verbeterde bereikbaarheid blijkt uit het hoge aandeel verkeer op de NOEK wat een relatie heeft met de UT (45%). Niet meetbaar, maar wel belangrijk is dat het Kennispark Twente en de UT door middel van bewegwijzering vanaf de internationaal zeer belangrijke autosnelweg A1 zichtbaar is. Andere belangrijke gebruikers van de NOEK komen uit de noordwijken van Enschede (45%) of gaan naar het gebied boven de A1 Oldenzaal (40%), Hengelo (20%) en bestemmingen langs de Auke Vleerstraat (Kanaalzone, Business & Science park (20%)). Door de verbetering van de bereikbaarheid wordt het Kennispark Twente nog aantrekkelijker voor innovatieve bedrijven om er zich te vestigen en voor kenniswerkers om er te gaan werken. Daarmee draagt de verbeterde bereikbaarheid indirect bij aan meer werkgelegenheid. Bijdrage aan ruimtelijke kwaliteit en duurzaamheid De realisering van de NOEK brengt veranderingen in verkeerstromen met zich mee waardoor aanzienlijke reistijdwinsten worden geboekt en het aantal voertuigkilometers afneemt. Ook congestievorming en doorstroming op andere wegen neemt af respectievelijk wordt bevorderd. Dit heeft een gunstig effect op de leefbaarheid (veiligheid en geluid) en het milieu (luchtkwaliteit). In het vervolg van het project wordt vanuit een integrale benadering van de NOEK verder gewerkt aan duurzaamheid en ruimtelijke kwaliteit. Primair zal daarbijde de aandacht uitgaan naar een ontwerp en profiel van de NOEK afgestemd met en ingepast in een waardevol gebied waarin landschappelijke elementen, waarvan gebruik en betekenis veranderen, worden geïntegreerd met nieuwe landschapselementen. Het plan biedt daarmee een robuust kader voor de ontwikkeling van landschap en infrastructuur voor de komende decennia. Op basis van verkeerskundige uitgangspunten en nog nader met belangengroepringen op te stellen landschappelijke en milieutechnische randvoorwaarden zullen de ontworpen tracés in een plan-Mer procedure worden getoetst op de effecten voor de omgeving. Planning De planning van de eerste fase van het project gaat er van uit dat eind 2013 een voorkeurstracé wordt vastgesteld op basis waarvan de planologische procedures doorlopen kunnen worden. Vervolgens start in 2014 de verwerving van gronden en wordt het voorkeurstracé verder uitgewerkt. Aanbesteding van de werken is gepland in 2015. Financiering De kosten van de daadwerkelijke aanleg van de eerste fase van de NOEK (gedeelte Hengelosestraat – Weerseloseweg) wordt geraamd op circa 13,5 miljoen euro prijspeil 2011. Deze raming is gebaseerd op de maat en schaalniveau van de ontwerpen van dit moment. De meerjarenbegroting van de gemeente Enschede voorziet in een bedrag van € 6 mln voor planvorming en realisatie van deze 1e fase. Na aftrek van de planvormingskosten resteert een bedrag van € 5 mln voor de daadwerkelijke realisatie van de NOEK fase 1. Het tekort bedraagt daarmee maximaal € 8,5 mln.


Risico’s De geraamde kosten voor de realisatie van dit weggedeelte zijn globaal en kennen een marge

van +/- 30%. Met de verdere uitwerkingen wordt het inzicht in de kosten steeds scherper. Aan het doorlopen van de ruimtelijke procedures is het indienen van zienswijzen, het maken

van bezwaar en het aantekenen van beroep mogelijk. Dit kan een langere doorlooptijd tot gevolg hebben.

Voor de realisatie van de NOEK is verwerving van gronden noodzakelijk. Het is niet uit te sluiten dat onderhandelingen enige tijd vergen en zelfs kunnen leiden tot onteigeningsprocedures. Ook dit kan leiden tot een langere doorlooptijd.


Bijlage III Groslijst projecten Innovatiedriehoek Twente Project Omschrijving

Inschat-ting maximale tekorten, in mln. euro

Doel: verbeteren vestigingsklimaat door ruimte te geven aan innovatieve bedrijvigheid

Hengelo

WTC Hart van Zuid/CS Twente/WTC

In de verschillende projecten zijn voorzieningen gepland die bijdrage aan de versterking van het vestigingsklimaat als geheel. Een voorbeeld daarvan is het WTC. Dit is niet alleen een gebouw. Veel meer nog is het een programma gericht op de internationale ontwikkeling van het Overijsselse bedrijfsleven, in het bijzonder van het cluster High Tech Systemen en Materialen. Het WTC start in het oude MTS-gebouw naast het station in Hengelo.

5,0

Hart van Zuid/CS Twente/WTC bodemsanering

De ontwikkeling van Hart van Zuid/CS Twente/WTC is de transformatie van een oud bedrijventerrein. De problematiek van bodemverontreiniging en verontreiniging van het diepe grondwater vormt een groot knelpunt bij de realisatie van diverse onderdelen van het plan. Vooral voor de woningbouw in het deelplan EMGA-Zuid is de saneringsopgave zeer groot

2,5

Hart van Zuid/CS Twente/WTC : Hijschgebouw

In het deelplan Lansinkveld is rond het nieuwe gebouw van het ROC van Twente de ontwikkeling voorzien van een kenniscluster op het gebied van praktijkgericht onderwijs. Dit praktijkgericht onderwijs met specifieke aandacht voor technologie voorziet in een grote behoefte voor het Twentse bedrijfsleven en treft met het WTC en bedrijven als Stork en Siemens in de directe nabijheid een omgeving aan waar onderwijs en industrie elkaar op een innovatieve en inspirerende wijze treffen en elkaar versterken en uitdagen. Voor deze binnenstedelijke campus zijn gezamenlijke voorzieningen op het gebied van parkeren, sport en inrichting van de openbare ruimte noodzakelijk en voorwaarde scheppend om de benodigde attractiviteit te creëren.

8,0

Kennispark Twente. Kennis, zorg en Technologie

De te ontwikkelen campus voor health & life sciences rondom het ziekenhuis van Enschede en HBO/MBO-instellingen (o.a. Saxion Hogeschool) is te beschouwen als een satelliet van Kennispark. Het economisch programma rondom de begrippen Kennis, Technologie & Zorg is van grote betekenis voor de huidige en toekomstige economische kracht van de regio Twente. In Enschede wordt naast het fysieke Kennispark Twente Kennis, Technologie en Zorg gefaciliteerd en ontwikkeld op de Stadscampus bij het MST en Saxion. Bij de herziening van het masterplan Kennispark Twente wordt de positie van de stadscampus ingebracht. De twee gebieden werken complementair en worden aangestuurd door dezelfde partners: Universiteit Twente, Saxion en gemeente Enschede, in combinatie met het ROC, marktpartijen (KvK) en zorgaanbieders (bv. Menzis).

12,0

Ruimtelijke kwaliteit Kennispark Twente

Naar verwachting zal ook de komende jaren geïnvesteerd blijven worden in verdere versterking van de ruimtelijke kwaliteit op het Kennispark Twente. Op dit moment is al veel in uitvoering, met onder meer de reconstructie van de Hengelosestraat en de ontwikkeling van de Gallery. Binnenkort start een onderzoek naar de versterking van de ruimtelijke kwaliteit op de as station-O&O-plein. Exacte aard en omvang van de daaruit mogelijk voortvloeiende investeringen zijn op dit moment nog niet bekend.

PM

Subtotaal 36,3 + PM

Doel: verbeteren vestigingsklimaat door verbeteren bereikbaarheid Innovatiedriehoek Twente


Project Omschrijving


Hengelo

Enschedestraat PM 3,0

Enschede

NOEK*: upgrading N737 tot spoorkruising

Het verbreden van het wegvak tussen de aansluiting richting Hengelosestraat en de spoorkruising is onderwerp van eerste studie geweest. Uitgangspunt is het verbeteren van de doorstroomsnelheid en verkeersveiligheid, onder meer door langzaam verkeer van de hoofdrijbaan te weren (aanleg parallelweg). De investeringskosten zijn sterk afhankelijk van een nog nader te bepalen uitvoeringsvariant. Indicatief is een bedrag van 25 miljoen euro genoemd. Over dekking van investeringskosten moeten ook nog nadere afspraken tussen partners worden gemaakt.

25

NOEK*: aansluiting A1

Eén van de uitkomsten van het programma A1-zone was het streven naar een verbeterde A1-aansluiting voor de Innovatiedriehoek Twente. Onder regie van Regio Twente wordt een kosten-baten analyse uitgevoerd van een drietal varianten voor aanpassing van de aansluiting. De totale kosten zijn in eerdere instantie ruwweg geraamd op 25 à 30 miljoen. Over dekking van de investeringskosten moeten nog nadere afspraken tussen partners worden gemaakt.

25-30

HOV Kennispark Twente (5a en Boddenkamp)

Enschede en Hengelo beschikken reeds over een goed ontwikkeld openbaar vervoerssysteem. Voor verdere optimalisatie is er behoefte te investeren in een aantal laatste ontbrekende schakels in het HOV-netwerk, in het bijzonder in de Enschedese vervoersas op de Hengelosestraat en de vervoersas in noordelijke richting (Boddenkamp). De totale investering in deze twee HOV-delen bedraagt naar verwachting 3 miljoen euro; het tekort wordt geraamd op 1,5 miljoen euro. Uitvoering vindt plaats in 2012 en 2013.

1,5

F35 Fiets-snelweg Enschede-Hengelo

In 2011 is een eerste deel van de fietssnelweg F35 tussen Enschede en Hengelo geopend. In de komende jaren willen gemeenten en Regio de fietssnelweg verder uitbouwen. De realisatie van een fietsbrug over de Auke Vleerstraat en de verbreding van de fietsbrug bij het Collosseum maken naar verwachting onderdeel uit van de werkzaamheden in het kader van de verbreding Auke Vleerstraat en aanpak openbare ruimte omgeving station Drienerlo. De verdere uitbouw van de Fietssnelweg heeft betrekking op het tracé tussen Kennispark Twente en het centrum, zodat op termijn de volledige route richting Kennispark Twente in F35 kwaliteit beschikbaar is.

2,0

Aansluiting luchthaven

In het kader van de gebiedsontwikkeling van de Gebiedsontwikkeling Luchthaven Twente is voorzien in een nieuwe hoofdontsluitingsweg voor het gebied Noord. Deze hoofdontsluitingsweg heeft een aansluiting op de provinciale weg Enschede - Deurningen N737. De bestaande aansluiting moet om wille van de verkeersveiligheid en toenemende verkeersbelasting worden omgebouwd naar een rotonde, waarbij de toeleidende wegen bestaan uit meerdere rijstroken en bypasses. De ombouw van de bestaande aansluiting valt buiten het exploitatiegebied van de ADT. De kosten worden geraamd op 3 miljoen euro.

3,0


Project Omschrijving


Mobiliteits-management

Als onderdeel van het project Twente Mobiel investeert de gemeente Enschede, samen met Regio Twente en het Ministerie van Infrastructuur en Milieu, fors in nieuwe technologieën voor mobiliteitsmanagement. Daarbij wordt direct samengewerkt met de Universiteit Twente en Novay. De toepassing van de nieuwe technologieën heeft in eerste instantie ook als focus het Kennispark Twente en directe omgeving. In totaal is reeds een investering van circa 3 miljoen euro voorzien. Met aanvullend budget kan mobiliteitsmanagement in het gebied een extra impuls worden gegeven.

3,0

Subtotaal 67,5

Totaal 103,8 (PM)

* Noordelijke Ontsluiting Enschede - Kennispark Twente

Statenvoorstel Investeringsbesluit Innovatiedriehoek Twente

Documents

Transcript of Statenvoorstel Investeringsbesluit Innovatiedriehoek Twente