Ontwerponderzoek

De startbijeenkomst

introductiefilmpje

Wat gaan we doen?

• A: Procedureel:– Waar werk je naar toe?– Hoe gaan we te werk?– Wat doen we wanneer?– Verslaglegging– Kennisdissemitatie

• B: Inhoudelijk: – Wat is onderzoek?– Wat is prakijkonderzoek?– Wat is ontwerponderzoek?

Ontwerponderzoek

A: Procedureel

Waar werk je naar toe?

• Aan het eind van het eerste semester heb je een ontwerponderzoek uitgevoerd rondom projectmatig werken op je basisschool en hierover een procesverslag, onderzoeksverslag en artikel geschreven. Ook heb je aan het eind de ontwikkelde lessen online gepubliceerd.

Hoe gaan we te werk?

• Onderzoekslessen• Feedbackbijeenkomsten• Literatuurstudie• Enquête• Observaties• prototypes

Wat doen we wanneer? (1)

• 35: startbijeenkomst onderzoek en projectmatig werken. Uitleg literatuurstudie;

• 36: Interview en enquête opstellen;• 37: Feedback op interview en enquête;• 38: expert interviewen en observeren; • 40: Feedbackbijeenkomst literatuurstudie/

observatie en enquête;• 41: Presentatie eerste prototype en verwerken

tot tweede prototype.

Wat doen we wanneer? (2)

• 45: uitproberen tweede prototype;• 47: uitwisselen ervaringen. Introductie schrijven

publicatie;• 48: Schrijven aan publicatie;• 49: Uitvoeren derde prototype;• 50: Uitwisselen ervaringen. Schrijven aan

publicatie. Werken aan presentatie;• 51: Feedback op publicatie;• 02-03: Presentatie.

Welke hulpmiddelen zetten we in?

Onderzoeksboekje Excellentietraject Praktijkonderzoek in de school

Welke hulpmiddelen zetten we in?

Verslaglegging• Procesverslag

– Onderzoeksblog– Voorbeeld onderzoeksblog student – Eigen weblog

• Onderzoeksverslag:1. Onderzoekscontext en analyse;2. Onderzoeksopzet;3. Theoretische verdieping;4. Opzet eerste en tweede prototype;5. Uitvoering tweede en opzet derde prototype;6. Uitvoering derde prototype;7. Evaluaties, conclusies en aanbevelingen;8. Literatuurlijst.

• Voorbeeld onderzoeksverslag student

Kennisdisseminatie

• Artikel• Studiemiddag• Lessenserie (www.wikiwijs.nl). (

voorbeeld arrangement)

Ontwerponderzoek

B: Inhoudelijk

Wat is onderzoek?

• Hoofdstuk 1 Praktijkonderzoek in de school: – 1.1 Een positiebepaling van onderzoek– 1.2 Kernactiviteiten van praktijkonderzoek– 1.3 Spelregels van praktijkonderzoek– 1.4 Soorten onderzoeksvormen

1.1 Een positiebepaling van onderzoek

• Wat is praktijkonderzoek?– Praktijkonderzoek in de school is onderzoek dat

wordt uitgevoerd door leraren en leraren-in-opleiding, waarbij op een systematische wijze in interactie met de omgeving antwoorden verkregen worden op vragen die ontstaan in de eigen onderwijspraktijk en gericht op het verbetering van deze praktijk.

1.1 Een positiebepaling van onderzoek

Doel van het onderzoek is theorievorming

Doel van het onderzoek is de verbetering van de eigen praktijk

Is er een relatie waarneembaar tussen het beroep van de ouders

en de profiekeuze van de leerling?

Hoe moeten we de mentorlessen vormgeven, zodat leerlingen in de onderbouw zich bewuster worden

van hun eigen sociale gedrag tijdens de pauzes?

1.1 Een positiebepaling van onderzoek

• Je beïnvloedt als onderzoeker de praktijk• Twee onderzoeksbenaderingen:– Constructivistisch• Er zijn meerdere interpretaties van de werkelijkheid• Een zeer complexe en dynamische werkelijkheid

– Positivistisch• Een bestaande werkelijkheid• Aandacht voor factoren die de werkelijkheid

beïnvloeden

1.2 Kernactiviteiten van praktijkonderzoek

• Praktijkonderzoek is een vorm van leren– Leercyclus van Kolb (1984)

Concreet ervaren

Actief uitproberen

Abstracte begripsvorming

Reflectieve observatie

1.2 Kernactiviteiten van praktijkonderzoek• Regulatieve cyclus van Van Strien (1986)

DiagnoseEvalueren

Ingreep Plan

Probleemstelling

1.2 Kernactiviteiten van praktijkonderzoek

RichtenRapporteren en

presenteren

Verzamelen

Plannen

Oriënteren

Analyseren en concluderen

Ontwerpen

1.3 Spelregels voor praktijkonderzoek

• Validiteit: je onderzoekt datgene wat je wilt onderzoeken

• Volledige validiteit is bij praktijkonderzoek niet mogelijk

• Soorten validiteit: – Resultaatvaliditeit– Procesvaliditeit– Democratische validiteit– Katalyserende validiteit– Dialogische validiteit

1.3 Spelregels voor praktijkonderzoek

• Betrouwbaarheid: Bij herhaling van je onderzoek kom je tot dezelfde onderzoeksresultaten.

• In onderwijssituaties is dit ook nauwelijks mogelijk.

• Je moet data zo eenduidig en objectief mogelijk verzamelen

1.3 Spelregels voor praktijkonderzoek

Richtlijnen voor validiteit en betrouwbaarheid:1. Triangulatie:

• Brontriangulatie• Methodische triangulatie• Onderzoekerstriangulatie

2. Communicatie:• Critical friends inschakelen

3. Transparantie:• Bijhouden logboek

4. Inzicht in het praktijkprobleem:• Uitvoeren probleemanalyse

5. Inzicht in de organisatie6. Inzicht in de verschillende perspectieven7. Het gebruiken van theorie

1.4 soorten onderzoeksvormen

• Beschrijvend onderzoek: doel is het maken van een beschrijving; het in kaart brengen van een thema of praktijksituatie.

1.4 soorten onderzoeksvormen

• Vergelijkend onderzoek: doel is om overeenkomsten en verschillen te onderzoeken tussen twee of meer praktijken of tussen theorie en praktijk.

1.4 soorten onderzoeksvormen

• Definiërend onderzoek: onderzoek gericht op beeldvorming en betekenissen; inzicht krijgen in de relaties tussen verschillende elementen, thema’s en/ of processen uit de onderwijspraktijk

1.4 soorten onderzoeksvormen

• Evaluerend onderzoek: systematische beoordeling op basis waarvannieuwe beslissingen kunnen worden genomen.

1.4 soorten onderzoeksvormen

• Verklarend onderzoek: doel is om te onderzoeken of zaken daadwerkelijk met elkaar verband houden.

1.4 soorten onderzoeksvormen

• Ontwerponderzoek (Van den Akker e.a, 2006): – Invoering interventie;– ontwerpproces heeft een onderzoeksmatig

karakter;– Interventieproces wordt gevolgd;– Meerwaarde ontwerpproduct staat centraal;– Ontwerp is theoretisch gebaseerd en levert

nieuwe inzichten op.

Wat voor soort onderzoek?

Ontwerponderzoek

• Ontwerponderzoek in vogelvlucht (Van den Berg, Kouwenhoven, 2008):– Vooronderzoek: verkenning en analyse van het

onderwijsprobleem om tot criteria te komen waar de oplossing aan zou moeten voldoen. Randvoorwaarden zijn bekend waarbinnen de oplossing zich dient te bewegen.

– Ontwerpfase: waarin de interventie in een cyclisch proces van ontwerpen, evalueren, overleggen en bijstellen tot stand komt.

Ontwerponderzoek

• Vooronderzoek:– Oriëntatie: probleem en de mogelijke

oplossingsrichtingen zijn verhelderd, de belangrijkste betrokkenen en experts op het gebied zijn geïdentificeerd en relevante bronnen zijn opgespoord.

– Analyse: 1. een behoefteanalyse;2. een contextanalyse;3. een literatuurstudie;4. en het bestuderen van goede voorbeelden.

– Programma van eisen

Ontwerponderzoek

• Ontwerpfase– Naar een globale oplossingsrichting:

• Brainstormen

– Ontwikkelen van een eerste interventie-prototype• Feedback krijgen op eerste opzet door critical friends

– Verbetering van het prototype• Waar mogelijk feedback opnemen in tweede prototype

– Een tweede cyclus: prototype en eindgebruikers• Uitproberen en evalueren

– Een derde cyclus: bijna eindversie en try-out• Kunnen idealen in de praktijk worden waargemaakt?

Ontwerponderzoek

Ontwerponderzoek

• Het antwoord: • If you want to design intervention X for the

purpose/function Y in context Z, then you are best advised to give that intervention the characteristics A, B, and C [substantive emphasis], and to do that via procedures K, L, and M [procedural emphasis], because of arguments P, Q, and R.”

(Van den Akker, 1999)

Ontwerponderzoek

• Het antwoord: • Als je ingreep X wilt ontwerpen [voor doel/

functie Y in context Z] dan zijn de inhoudelijke keuzes C, C, …C het beste, zijn procedures P, P ….P het handigst omdat T, T…T de argumenten zijn en E, E,…E de ervaringen zijn.

Ontwerponderzoek?

• Het antwoord:– Als-dan-omdat-je

(Van den Berg, 2009)

Ontwerponderzoek

Onderzoeks-context

Onderzoeksopzet

Theore-tische

verdieping

Opzet eerste prototype

Opzet tweede

prototype

Uitvoering tweede en

opzet derde prototype

Uitvoering derde

prototype

Evaluaties, conclusies

en aanbeve-lingen

Verslaglegging

Onderzoekscontext

• Vanuit de opleiding:– Uitvoering van derde prototype is in week 49– Tijd tussen Sinterklaas en Kerstvakantie– Je verdiept je in projectmatig werken– Ontwerp moet hier dus rekening mee houden

• Vanuit de school:– Schoolontwikkelingsagenda/ onderzoeksagenda– Interview met schooldirecteur/ kartrekker

Onderzoekscontext

• Voorbeelden praktijkproblemen:– Het projectmatig werken richt zich nog te weinig op de

kunstvakken. Die moeten er ook bij worden betrokken. – De school wil gaan werken met projecten en daarbij aandacht

besteden aan meervoudige intelligenties. – Tijdens vieringen op school worden ouders nog te weinig

betrokken. – Leerlingen vinden het lastig om samen te werken tijdens

projectwerk. – Tijdens projecten is er voor leerlingen die meer uitdaging

nodig hebben te weinig materiaal.

Onderzoekscontext

• Het theoretisch kader:– Overzicht van bestaande kennis en inzichten over

het praktijkprobleem dat centraal staat in je onderzoek. Je beschrijft in feite je praktijkprobleem vanuit relevante betrouwbare bronnen vanuit verschillende perspectieven. (Van

der Donk en Van Lanen, 2009)

Onderzoekscontext

Publieke bronnen• Vakliteratuur en

onderzoeksrapporten• Beleidsdocumenten• Kranten/ tijdschriften• Websites en fora

Interne bronnen• Schoolgebonden

beleidsdocumenten• Schoolgids/ website• Notulen/ memo’s• Les en leerlingmateriaal

Onderzoekscontext

Opdracht voor de volgende keer

• Lezen:– Berg, E. van den, Kouwenhoven, K. (2008).

Ontwerponderzoek in vogelvlucht. Velon: tijdschrift voor lerarenopleiders, 29(4), 20-26

– Donk, C. van der. Lanen, B. van. (2009). Praktijkonderzoek in de school. Uitgeverij Coutinho, Bussum. Hoofdstuk 1, 3 en 6

• Doorlopen HIT• Gesprek met schooldirecteur/ kartrekker• Begin van contextanalyse maken (paragraaf 3.5)

Opdracht voor de volgende keer

• Gesprek met schooldirecteur/ kartrekker:– Kader schetsen van ontwerponderzoek– Onderzoeksproces schetsen– Vragen naar onderzoeksagenda/

ontwikkelingsagenda van de school– Vragen naar actuele onderwijsproblemen van de

school