stadsschouwburgJournaal

december 2013 januari februari maart 2014

ssba.nl

2

Coverfoto en foto’s p. 6, 10, 14 & 20Fotograaf Martijn de Vries maakte de fotoserie voor dit Journaal. Hij studeerde fotografie aan de Photo Academy Amsterdam en de Masterclass Michael Ackerman. Zijn werk werd bekroond met meerdere prijzen.

Bekijk zijn portfolio op martijndevries.nl.

stadsschouwburg Journaal # 11, december 2013 - maart 2014

Concept en vormgeving: Van LennepCoverserie: Martijn de VriesRedactie en tekst: Karin Sommerer, An Cardoen

Aan dit nummer werkten mee: Melle Daamen, Francy Derks, Anita van Dolen, Lonneke Kok, René van der Pluijm, Karin Veraart, Francine van der Wiel Heel veel dank aan iedereen die achter de schermen heeft meegewerkt aan dit nummer: Het Nationale Toneel, mugmetdegoudentand, Nathan Vecht, Het Nederlands Theater Festival, de geïnterviewden en alle anderen!

Uitgave: november 2013, Stadsschouwburg Amsterdam

Druk: Rodi - Dijkman OffsetOplage: 18.500

Deze uitgave is mede mogelijk gemaakt dankzij een bijdrage van drukkerij Dijkman Offset.

2

33

voorwoord

stuurlui aan het leidseplein

Stanislavski, ons café-restaurant aan het Leidseplein: wat ben ik er blij mee, en wat een gedoe geeft het. Blij ben ik dat we erin geslaagd zijn om van de Stadsschouwburg een culturele ontmoetingsplek te maken. Je kunt er eten, drinken, elkaar en de theatermakers ontmoeten, je kunt napraten over de voorstel-ling, allemaal dingen die naar mijn mening van levensbelang zijn voor een modern theater. De schouwburg is nu bijna 24/7 open en is levendig.

Maar wat een kritiek krijgen we ook te verduren. Dat begon al bij de opening in februari 2009, bijna vijf jaar geleden. Behalve positieve geluiden (Johannes van Dam zaliger gaf een 8,5) schreef bijvoorbeeld Youp van ’t Hek in een column (onder de titel ‘De Verkrachting’) dat we de ingang van de Schouwburg hadden verkwanseld. Er waren er meer die vonden dat we de benedenverdieping niet hadden mogen gebruiken voor een café-restaurant. Díe kritiek inmiddels grotendeels verstomd. Want er gebeurt veel in Stanislavski en dat ontgaat de meesten niet.

De kritiek betreft nu vooral zaken als sfeer, service en uitstra-ling. Ik kan eigenlijk me niet meer in Stanislavski vertonen zonder dat een enthousiaste schouwburgbezoeker me aanklampt met opmerkingen over Stanislavski. We hebben een betrokken en veelal uitgesproken publiek, dat mij volgaarne van allerlei tips voorziet over hoe het beter kan in Stanislavski. Ik trek me die aan, want ik weet ook dat het niet allemaal goed is.

Opvallend is dat het aantal stuurlui aan wal overweldigend is. Het organiseren van horeca in zo’n grote en moeilijke ruimte is niet zo eenvoudig als het lijkt, en het veranderen ervan nog minder - de ruimte is onhandig voor horecadoeleinden, want is er indertijd natuurlijk niet voor ontworpen. En er ligt een heel

groot theater achter en boven, het is een Rijksmonument en dus beschermd. Wat ook meespeelt: het is de hoofdingang van de Stadsschouwburg en tegelijk café-restaurant, en dat botst nog weleens.

Toch gaan we het aan. We hebben besloten om de horeca naar ons toe te trekken. Was de afgelopen jaren de exploitatie uitbesteed aan een externe partij, vanaf februari gaan we het zelf doen. We willen er meer een culturele ontmoetingsplek van maken, met meer nadruk op café dan op restaurant. We gaan de voorkant opknappen. We gaan de inrichting aanpassen. En vooral willen we meer ziel en zaligheid creëren, meer eigenheid en gastvrijheid.

Stanislavski moet de ‘hangplek’ worden voor cultureel Amster-dam. We zijn nu met de voorbereidingen bezig en gaan vanaf februari aan de slag. Een echte verbouwing zullen we wel pas in de zomer kunnen doen. Ik zie het als een van de belangrijkste uitdagingen voor de komende tijd. Doch, zoals ik net al schreef, het organiseren en veranderen van zo’n grote horecaonderne-ming is niet eenvoudig. We doen ons best, maar, beste stuurlui, geef ons even de tijd.―Melle Daamenstuurman 1e klas

4

Coverfoto en grote foto’s p. 6, 10, 14 & 20Kijkend naar de voorstellingen komend kwartaal in de schouwburg, viel ons een zekere ‘dierendichtheid’ op. Van den vos van FC Bergman is gebaseerd op de middeleeuwse fabel Van den vos Reynaerde. Bij De Pelikaan van Toneelgroep Amsterdam springt het dier er ook zo uit. Uit Nieuw-Zeeland komt de dansvoorstelling Rotunda Laat Nieuw-Zeelanders zichzelf nu kiwi’s noemen, en de kiwi hun nationale vogel zijn. Bij Addio alla Fine van ICKamsterdam is de link misschien minder voor de hand liggend. Maar die voorstelling is geïnspireerd door Fellini’s E la nave va, waarin een zieke neushoorn figureert. voor deze fotoserie toog fotograaf Martijn de vries naar Naturalis in Leiden, waar ze zo’n 35.000.000 dieren hebben.

inhoud

3 voorwoord 9 uitgeliCht 13 de stadssChouwBurg

zet ziJn sChoen... 17 danK 28 het weten waard

ToNEELGroEP AMSTErdAM: vErS BLoEdNieuwe acteurs, gastregisseurs en nieuwe voorstellingen van ons huisgezelschap.

vErBEELdING AAN dE MAChT: 2 x FELLINIHet Noord Nederlands Toneel en ICKamsterdam werden geïnspireerd door de grootmeester van de Italiaanse cinema.

MUZIEK ALS SoUNdTrACK, voErTUIG, TEGENSPELErEigentijds muziektheater van FC Bergman, les ballets C de la B en Oostpool met het Gelders Orkest.

5

& het prograMMaIn dit Journaal vindt u ook een bewaarboekje met alle voorstellingen van december 2013 t/m maart 2014, een jaaroverzicht en de zaalplattegronden.

EEN EErLIJK MENS Houden we alleen van kunst als die economisch nut heeft?Nathan Vecht schreef een stuk om over na te denken.

EEN INTErvIEw MET SINTErKLAAS

BrANdhAArdENMEEr voLKSBÜhNE IN AMSTErdAM!Rebels en roemrucht theater uit Berlijn.

BAJoNETTEN EN LYrISChE dUETTENEen nieuw dansgezelschap uit Nieuw-Zeeland.

& het prograMMa

van december 2013 t/m maart 2014, een jaaroverzicht en de zaalplattegronden.

programmaseptember 2013 januari februari maart 2014

ssba.nl

KwartetToneelgroep Oostpool

& Het Gelders Orkest /

Marcus Azzini

P.34

6

MuzieK als soundtraCK,

voertuig, tegenspeler

DOOR FRANCY DERKS

6

77

holland Fest ivaldirecteur Pierre Audi noemde muziektheater onlangs nog dé kunstvorm van de 21e eeuw. Anders dan bij bijvoorbeeld opera heeft muziek hier geen vaste rol, maar gaat nieuwe verbindingen aan met tekst en beeld. de Stadsschouwburg brengt drie muziektheatervoorstellingen, waarin de makers zoeken naar die momenten waarop muziek en theater elkaar opheffen tot iets nieuws “waarvan je nooit had durven dromen.”

ArTIKEL

soundtrack In Van den vos, naar het dierdicht Van den vos Reynaerde, is muziek “als de soundtrack bij de voorstelling, een soort filmmuziek”, zegt Thomas Verstraeten van het jonge theatercollectief FC Bergman. Liesa Van der Aa (1986) componeert de muziek samen met het Berlijnse Solistenensemble Kaleidoskop. Eerder werkte zij mee aan de voorstelling Wandelen op de Champs-Elysée (...) die in 2010 werd geselecteerd voor het Theaterfestival.

“Zij gaat tot het uiterste, zoekt heel radicaal de grenzen van het

medium op. Daarin vinden wij elkaar.”

Verstraeten: “Liesa is in staat out of the box te denken en muziek te herdefiniëren. Ze is klassiek geschoold, maar heeft ook een pop en rock achtergrond. Een viool gaat bij haar van zachte strijk heel soepel over naar een zware strip die vervolgens uitmondt in een nachtmerrie. Bij Liesa zijn er geen grenzen aan het gebruik van de instrumenten. Een viool wordt evengoed als trommel gebruikt. Zij gaat tot het uiterste, zoekt heel radicaal de grenzen van het medium op. Dat is ook wat wij proberen in het theater, daarin vinden wij elkaar.”

Van den vos is de eerste voorstelling die FC Bergman maakt onder de paraplu van het grote Antwerpse Toneelhuis, hun thuisbasis voor de komende vier jaar. Niemand minder dan Dirk Roofthooft, Viviane De Muynck en Gregory Frateur spelen mee. Josse De Pauw schrijft de teksten. “Het is geweldig hier te mogen werken. We benutten dat alles tot het uiterste. Voor deze voorstelling componeren we de muziek bij de scènes, bij het beeld zoals bij filmmuziek. Dat doen we in nauwe samenwerking met Liesa, Kaleidoskop en de acteurs. Het is een heel intense manier van werken. De muziek wordt live gespeeld door zeven strijkers en een theorbe, een soort luit. De zinderende aanwezigheid van de artiesten op het podium en het samengaan van de verschillende concentraties van de muzikanten en acteurs is fascinerend. Het klopt als muziek en beeld samenkomen, of beter nog; elkaar opheffen tot iets nieuws. Iets wat je vooraf niet had kunnen bedenken, waarvan je nooit had durven dromen. Dat gebeurt soms ook als het juist niet klopt.”

Van den vosdo 16, vr 17 & za 18 jan, 20.30 uur

Van den vos van FC Bergman is gebaseerd op de middeleeuwse fabel Van den vos Reynaerde.

8

voertuigOok bij tauberbach, de nieuwe voorstelling van les ballets C de la B, waarvoor Alain Platel de gelauwerde actrice Elsie de Brauw op het podium samenbrengt met vijf dansers, is de samenwerking intensief. Het stuk komt volledig tot stand tijdens de repetities. Componist Steven Prengels, verantwoordelijk voor de muziek, moest er aan wennen: “Normaal schrijf ik de muziek voor de repetities beginnen, maar Alain wil zo lang mogelijk alle deuren openlaten. Ik maakte voor tauberbach alleen wat schetsen, die niet eens de voorstelling halen, waar de dansers dan op improviseren. Het is onwaarschijnlijk hoe Alain precies de juiste seconde uit een improvisatie haalt. Fantastisch om dat mee te maken. Het stuk ontstaat waar je bij staat.”

“De muziek komt heel direct binnen. Ik heb tranen zien vloeien

door de hevigheid van het werkproces.”

Belangrijke inspiratiebron voor de voorstelling is Tauber Bach van kunstenaar Artur Zmijewski waarin Bach wordt gezongen door een koor van dove mensen. Prengels: “De zangers zijn niet te verstaan en zingen ook niet de juiste noten, wat zorgt voor een heel aparte klankwereld. De muziek komt daardoor heel direct binnen. Dat is ook hoe Alain de muziek van Bach ervaart, het raakt hem het tot in het diepst van zijn wezen. Hij is het er niet mee eens dat Bach meestal wordt neergezet als een wiskundig genie, zonder emoties en als een halve heilige, terwijl al langer bekend is dat hij een rebel was, spijbelde, ruzie schopte. Hij was ook maar gewoon een mens.”

“Voor de compositie voor tauberbach ga ik uiteraard uit van Bach, maar we gebruiken ook microfoons waar de dansers iets mee gaan doen. De muziek is het voertuig van de voorstelling en verbindt de heel verschillende werelden van de dansers en actrice Elsie de Brauw. We willen een taal creëren waarmee we de emoties van de muziek ook visueel kunnen overbrengen aan het publiek. De dansers kregen tijdens de repetities dagelijks zangles, sommigen hebben nog nooit gezongen, maar zingen Bach nu tweestemmig. Door het zingen krijgen ze inzicht in de muziek van binnenuit. Dat gaat onbewust, daar geloof ik heel erg in. We willen dat de dansers diep doordringen in de muziek. Ze worden daardoor ook met zichzelf geconfronteerd. Ik heb tranen zien vloeien door de hevigheid van het werkproces.”

tegenspeler Waar de muziek bij Van den vos werkt als soundtrack en bij tauberbach de basis vormt van de voorstelling en de verbinding is tussen dansers en actrice, heeft de muziek in Kwartet van Toneelgroep Oostpool de rol van tegenspeler. Dit stuk van Heiner Müller, de beroemdste Duitse toneelschrijver na Brecht, is gebaseerd op de brievenroman Les liaisons dangereuses (o.a. bekend door meerdere verfilmingen). Het is teksttheater pur sang en het gebruik van muziek ligt dan ook niet direct voor de hand. Toch was het voor regisseur Marcus Azzini vanaf het allereerste moment duidelijk. Deze voorstelling moest hij maken met muziek: “Toen ik het stuk las, hoorde ik er muziek bij. Het ritme van de woorden, de zinsopbouw, het is bijna een partituur. Door de tijd waarin het speelt dacht ik al snel aan een orkest. We zijn heel voorzichtig gaan polsen bij Het Gelders Orkest. Ze waren meteen enthousiast.”

De voorstelling is “een regisseursdroom” zoals Azzini zelf zegt: “Ik ben een groot fan van Müller, wat mij betreft een van de belangrijkste theatermakers van de afgelopen eeuw, en wilde al heel lang Kwartet regisseren. Mooi daarin is dat het lijkt of de personages met elkaar strijden, maar in werkelijkheid in gevecht zijn met hun eigen kwetsbaarheid. Ze zijn ongelofelijk daadkrachtig, maar durven hun zwakte niet te tonen. Ironisch genoeg gaan ze juist aan hun kracht ten onder omdat ze niet kunnen toegeven aan hun verlangen naar contact. Müller laat hier zien dat je soms zwak moet durven zijn.”

“Het lijkt of de personages met elkaar strijden, maar in

werkelijkheid in gevecht zijn met hun eigen kwetsbaarheid.”

In Kwartet spelen twee acteurs, Wendell Jaspers en Teun Luijkx, vier rollen. Zij worden bijgestaan door 40 muzikanten. Azzini: “De muziek speelt in de voorstelling de rol van derde acteur. De personages zitten zo vast in hun angst dat ze al bijna dood zijn. Ik zet daar de levendigheid van de muziek tegenover. Om dat te benadrukken beweegt het orkest zich over het podium en zelfs door de zaal als een levend organisme, soms groot, soms klein, soms solo.”

Op de Uitmarkt gaf actrice Wendell Jaspers samen met violiste Cécile Huijnen een voorproefje op de voorstelling. “Zij praat in gedachten tegen haar tegenspeler, een man, die er niet is. De aanwezigheid van de violiste, op nog geen twee meter bij haar vandaan, benadrukt de afwezigheid van de man. De violiste wordt haar tegenspeler en versterkt haar eenzaamheid. Bovendien dwingt het Wendell de tekst uit te spreken in het ritme van de muziek. Het kwam prachtig samen. Precies zoals ik dat bij het lezen van de tekst had voorgesteld of misschien nog wel mooier.”

Van den vosdo 16, vr 17 & za 18 jan, 20.30 uur

tauberbachwo 5, do 6 & vr 7 feb, 20.30 uur

Kwartetdi 11 & wo 12 mrt, 20.30 uur

“ Bach was ook maar gewoon een mens.” steven sprengels, tauBerBaCh

99

foto: Stichting Julius Leeft

foto: Leo Moreira

foto: reyer Boxem

foto: Jan versweyveld

toneel

nnt KerstspeCial (4+)

Noord NEdErLANdS ToNEEL / rIA MArKS“uitbundige en wervelende kerstshow.” (theaterkrant.nl ****)Voor de hele familie brengt het Noord Nederlands Toneel een speciale (en eigenzinnige) kerstvoorstelling. Dit jaar alleen te zien in Amsterdam.

Treed binnen in de wereld van een excentrieke circusfamilie. Op alle mogelijke manieren proberen ze hun circus overeind te houden.

Met een live circusband, een piste vol paarden, babygiraff es, een hoelahoepende zangeres en een slangenmens. Een vrolijke voorstelling in het zaagsel voor iedereen in de leeftijd van 4 tot 104 jaar. “Gewoon heel goed gemaakt amusement.” (Moose.nl)

Reserveer ook voor het speciale Kerstmenu, samen met uw ticket (ssba.nl) of via Stanislavski.nl.

wo 25 & do 26 dec, 15.00 & 19.00 uur & zo 27 dec, 15.00 uur

toneel

na de repetitie/persona

ToNEELGroEP AMSTErdAM / Ivo vAN hovE

vijf sterren voor “schrijnend, levensecht theater”Ivo van Hove regisseert een tweeluik van Ingmar Bergman, waarin de fragiele grenzen tussen verbeelding en werkelijkheid worden opgezocht.

In Na de repetitie treft regisseur Henrik Vogler na een repetitie de jonge actrice Anna. Als Henrik herinneringen ophaalt aan Anna’s overleden moeder Rakel - met wie hij een relatie had - verschijnt ze ineens ten tonele. In Persona stopt Elisabet Vogler, een gevierd actrice, tijdens een opvoering met spreken. De jonge verpleegster Alma probeert haar weer tot spreken te verleiden.

“Schrijnend, levensecht theater.” (de Volkskrant*****)“Overweldigend toneelbeeld: eiland te midden van water.” (Trouw****)

Laatste voorstellingen dit seizoen in Amsterdam.

za 4, di 7, wo 8, vr 10, za 11, di 14, wo 15, vr 17 & za 18 jan, 20.00 uurzo 5 jan, 16.00 uur

uitgeliCht

toneel

o JardiMCIA hIATo / LEoNArdo MorEIrA (BrAZILIË)

liefde en wanhoop in voorstelling over dementerende vaderDe met prijzen overladen voorstelling O jardim (‘de tuin’) is gebaseerd op persoonlijke herinneringen van de Braziliaanse schrijver/regisseur Leonardo Moreira en de acteurs.

De incomplete herinneringen van de dementerende vader Thiago botsen met die van zijn familie. De toeschouwers, die aan twee kanten van het toneel zitten, worden meegenomen in de individuele levensgeschiedenissen.

De nog jonge Moreira heeft alle prijzen die er in Brazilië en omstreken zijn te winnen op zak. Voor O Jardim kreeg hij de Shell Award voor ‘Outstanding Author’, de APCA Award voor ‘Outstanding Direction’, de Governor São Paulo State Award voor ‘Outstanding Play’, and de Paulista Cooperative Theater Award voor ‘Outstanding Author and Play’.

Een voorstelling in de serie Ervaar daar hier theater, kijk op ssba.nl, Series & Specials.

ma 24 feb, 20.00 uur

toneel

Kain piKulSTIChTING JULIUS LEEFT! / JohN LEErdAM

theater rond getuigenissen van de Molukse treinkapingIn 2008 regisseerde John Leerdam de voorstelling Kain Pikul, over de Molukse treinkaping van 1977. De eerste theatervoorstelling over deze beladen geschiedenis. Tal van prominenten werkten eraan mee.

Kain Pikul was volledig uitverkocht. En maakte emoties los bij de toeschouwers. Bijvoorbeeld op het moment dat een actrice de getuigenis van een vrouwelijke gijzelnemer voorleest. De gijzelneemster werd gedood in het geweld aan het einde van de kaping.De voorstelling wilde, zonder het geweld te verdoezelen, toch een positieve boodschap meegeven. Het slotlied bezingt we de vrijheid, die niet bereikt wordt met geweld, maar met muziek.

Nu komt de voorstelling terug, in een nieuwe, actuele bewerking.

za 8 feb, 19.30 uur & zo 9 feb, 15.00 uur

101010

11

Bart slegers (1964), acteur, Dantons dood

‘Thuiskomen in een huis van grote verhalen, ideeën en middelen, zo voelt ’t voor mij bij Toneelgroep Amsterdam. Met Ivo heb ik een lange geschiedenis, en we gaan voortzetten (na een pauze van 12 jaar) waar we mee bezig waren: theater maken dat midden in de maatschappij staat.

Wennen hoefde ik eigenlijk niet, veel mensen van het gezelschap hadden mijn pad al eens gekruist. Inmiddels verandert er natuurlijk best veel binnen de groep; er zijn mensen die om verschillende, en begrijpelijke, redenen andere oorden hebben opgezocht. Wat ook jammer is omdat ik met velen graag had willen sparren op de scène. Maar ik zie echt uit naar de nieuwkomers; in de zeven stukken die in totaal in première gaan, had ik allemaal wel willen spelen. Het nieuw élan maakt hongerig.

Dantons dood sluit helemaal aan bij wat ik net zei over die ‘grote ideeën’. Regisseur Johan Simons vraagt zich af of een revolutie heden ten dage nog wel zin heeft, of dat je misschien beter je toevlucht kiest tot een ‘genetische revolutie’: rigoureus ingrijpen in de aard van de mens om een beter creatuur neer te zetten. Koen Tachelet – hij deed ook die heftige Macbeth bij TA - gaat dit stuk van Georg Büchner bewerken. Ik denk dat het revolutionair gaat worden!’

het voorjaar bruist weer bij Toneelgroep Amsterdam. drie premières dienen zich aan: Dantons dood, Hamlet vs Hamlet en De pelikaan. En in hun kielzog nieuwe acteurs en makers. het Stadsschouwburg Journaal sprak vier nieuwkomers. wat zijn hun verwachtingen? wat gaan ze maken?

INTErvIEw

gaite Jansen (1991), actrice, Hamlet vs Hamlet

‘Ik had de derde boom van links willen spelen, geen punt. Ik wilde zó graag bij Toneelgroep Amsterdam. In de Stadsschouwburg staan, waar ik als kind vaak met m’n ouders ben geweest – en waar we negen van de tien keer naar een voorstelling van Toneelgroep Amsterdam gingen kijken. Ja, film en tv, ik vind het natuurlijk prachtig om te doen. Maar op toneel spelen, dit toneel, dat is een droom. Oh, my god! Ik dacht dat de auditie heel slecht verlopen was, maar ze zeiden: u hoort nog van ons.

Het is een stageplek, ik wist niet om welk stuk het zou gaan, dat hoor je pas later. En toen het Hamlet bleek, vond ik dat al heel vet, en toen ik hoorde dat ik Ophelia mocht zijn, nou ja – nogmaals: de derde boom van links, hè – ik dacht wat heb ik nou aan m’n fiets hangen! Zo blij, zo vereerd! Nu het dichterbij komt, begint het wel spannend te worden.

Op de Toneelacademie heb ik regelmatig les gehad over de Vlaming Guy Cassiers, regisseur van Hamlet vs Hamlet. Een van de docenten is groot fan van hem en greep iedere gelegenheid aan om over zijn werk te vertellen. Daarom is het extra bijzonder om nu met hem te werken. En wat me ook zo geweldig lijkt: Hamlet wordt in deze voorstelling gespeeld door Abke Haring, een vrouw dus!’

Dantons dood op do 6 t/m za 8 feb (try-outs) & wo 12 t/m za 15 & di 18 & wo 19 feb, 20.00 uurzo 9 (première) & 16 feb, 16.00 uurdi 25 t/m za 29 mrt, 20.00 uurook in april

Hamlet vs Hamletop zo 16 mrt, 16.00 uur, ma 17 & di 18 mrt, 20.00 uur (try-outs), wo 19 mrt (première), vr 21 & za 22 mrt, 20.00 uurook in april

toneelgroep aMsterdaM: vers Bloed

door KArIN vErAArT

<<Toneelgroep Amsterdam speelt De pelikaan van Strindberg, een gastregie van Susanne Kennedy.

12

susanne Kennedy (1977) regisseuse, De pelikaan

‘Het initiatief kwam van mij. Ik heb zelf Ivo (van Hove, red) benaderd. Ik werkte al een hele tijd bij het Nationale Toneel, ik was toe aan verandering. Hoe zou ik eens verder? Ik wilde graag freelancen, dat was één ding. En ik wilde bij Toneelgroep Amsterdam. Ze werken met buitenlandse makers, ze reizen veel; heel veel plekken in Europa hebben ze in het vizier. Interessante uitwisselingen vinden er plaats. Ik wil daar graag deel van uitmaken, en heb aangeklopt. Dapper? Nou ja, weet je wat het ook is: het geldt als not done om een regisseur van een ander gezelschap af te pakken. Dus als ik niet zelf had laten merken dat ik geïnteresseerd was, hadden we misschien nooit kennis gemaakt op deze manier.

Ik ga in principe twee voorstellingen maken, te beginnen met De pelikaan van Strindberg. Ik ben gefascineerd door de moederfiguur, dat monster, die heks die haar kinderen uithongert, mishandelt dus. Dat interesseert me mateloos, de vrouw in een andere hoedanigheid dan de gebruikelijke. Dat gegeven komt veel terug in mijn werk. Hier gaat Marieke Heebink de moederrol spelen, ik heb met haar al vrij vroeg contact gehad over het stuk. Ik ben iemand die een lange voorbereidingstijd neemt. Veel lezen, kijken, nadenken. Ik wil dat mentale Strindberglandschap ook in de vormgeving, ruimtelijk, verbeelden. Spannend: ja, griezelig: nee, hoor. Na een dergelijke – theoretische - aanloop heb ik altijd ontzettend veel zin om op de vloer te beginnen.’

vanja rukavina (1989), acteur/maker, De pelikaan

‘Als derdejaars student deed ik auditie bij Toneelgroep Amsterdam: het duurde een kwartier, twee korte monologen en ik dacht dat het slecht was gegaan. Maar ik mocht gaan meespelen, in In ongenade, en daarna in een aantal reprises. Ik was enorm blij. Aanvankelijk was het mijn droom niet eens om acteur te worden, maar toen ik eenmaal had besloten dat dat het toch echt moest zijn – ja, dan kan het bijna niet mooier, spelen bij deze club. Ze verwachten het uiterste van je, en je gáát dan ook tot het uiterste. Voor mij is het een grote kans om te kunnen doorleren op deze manier. Ik krijg een contract per project, dus hoe het gaat weet je nooit helemaal - maar tot nu goed.

Twee voorstellingen doe ik hier dit seizoen. In de reprise van De vrek neem ik de rol van Valère over, en ik speel in De pelikaan. Het lijkt mij geweldig om met Susanne Kennedy te werken, ze heeft een eigen visie en het is grensverleggend wat ze doet. Ik ben zelf ook een maker, en ik herken haar werkwijze: ze pakt het aspect dat ze het interessantst vindt in een tekst en bouwt dat verder uit. Materiaal erom heen laat ze los, ze focust op dat wat intrigeert, en brengt zo eenheid in de vertelling. Wat ik precies zal doen in De pelikaan weet ik dan ook nog niet: het wordt ‘op z’n Kennedy’s’ weer een heel eigen bewerking van dat stuk. ‘Mensen die naar mensen kijken die doen alsof’, zo heeft ze het fenomeen theater ooit tegenover mij omschreven, en dat zegt ook wel iets over de manier waarop zij naar theater kijkt.’

De Pelikaanop do 20 t/m za 22 mrt, 20.30 uur (try-outs) & zo 23 mrt, 16.00 uur (première) & wo 26 t/m za 29 mrt, 20.30 uur, ook in april

“ Mensen die naar mensen kijken die doen alsof ”

de stadssChouwBurg zet ziJn sChoen...

Naast de steun van onze sponsoren, krijgen wij jaarlijks ook donaties van bezoekers. daar zijn we erg blij mee. het helpt ons een aantal belangrijke ambities te verwezenlijken: theatereducatie aan kinderen en jongeren, bijzondere internationale producties naar Amsterdam halen, een brug slaan naar de actualiteit met onze Expanding Theatre-programma’s.

Nu Sinterklaas in het land is, zet ook de Stadsschouwburg zijn schoen. Misschien wilt u er wel iets in doen?Beste Sinterklaas, dit is ons verlanglijstje. Er zijn grote en kleine kado’s. Ziet u iets wat u ons kado wilt doen? Enne Sinterklaas, U mag natuurlijk ook gewoon een deel van de genoemde bedragen schenken, als dat uw portemonnee beter uitkomt.

wij zijn u bij voorbaat dankbaar (en een heel jaar zoet!).

1. toiKoop een ‘toi’. ‘Toi’s’ zijn kleine cadeautjes die je aan de acteurs geeft bij de première. Het woord komt van ‘toi toi toi’, een gelukswens die in de toneelwereld zoveel betekent als: ‘succes’, ‘doe het goed’. Wij kopen en maken altijd toi’s voor de gezelschappen die bij ons in première gaan. Een bijdrage is welkom!€ 20 per première

2. stoelGeef een stoel kado. Laat de naam van uw kind, kleinkind, partner of favoriete acteur op de stoel vermelden. En draag hiermee een steentje bij aan de techniek van onze tweede zaal, de Rabozaal, waar we de technisch veeleisende voorstellingen onderbrengen. €478,11 per stoel.

3. theaterworkshop jeugdGeef kinderen een workshop Theaterkraken

kado. Theaterkraken is een theatrale tocht door de Stadsschouwburg.

Een kennismaking met het theater, vroeger en nu, voor kinderen van de basisschool. De kinderen maken kennis met alle facetten van het theater: cultureel erfgoed, tekst, licht, geluid,

kostuums en zelf spelen. Groep 3-4: €300 per klas / groep

5-8: €200 per klas.

4. verkleden jeugdTheater maken wordt pas echt leuk als je je helemaal kan verkleden en schminken. Ten behoeve van onze jeugdeducatie, waarbij kinderen kennismaken met alle aspecten van theater:€10,00 voor een hoedje en een bril.€11,50 voor een doosje bloedpillen en een tranenstick.€19,90 voor een basis grimeset.

5. techniekOnze technici hebben ook een wensenlijstje met allerlei handige spullen die ze nodig hebben om de voorstellingen nog beter neer te zetten: schijnwerper à € 1.500, microfoon à € 150, draadloze microfoon à €1.500, kleurfilter à € 15 per vel of een gobo (lichtdia voor effecten) à € 20.U kunt zelf iets uitkiezen.

6. JournaalSteun het Stadsschouwburg Journaal, ons kwartaalmagazine. Het bevat een programmaboekje, artikelen, interviews en foto’s. We maken het Journaal omdat we u graag meer willen vertellen over onze voorstellingen en de makers. We doen dit zo goedkoop mogelijk, maar omdat we het Journaal gratis verspreiden, is elke bijdrage zeer welkom.Bijdrage € 10.

7. portretGeef een restauratie van een portret kado. De Stadsschouwburg beheert een groot aantal portretten van acteurs en dansers door de eeuwen heen. Die moeten natuurlijk goed onderhouden worden. Het schoonmaken kost ca. €4.000 per portret, het restaureren ca. €8.500 per portret.

8. schoonmaken kroonluchterOnze kroonluchters horen bij het historische interieur

van de schouwburg. Ze zorgen voor grandeur - en natuurlijk voor het nodige licht! Als u ze

eens goed bekijkt (zeker de grote, in onze Grote Zaal), zult u meteen begrijpen dat het schoonmaken ervan nogal een karwei is - alle kristalletjes moeten worden opgepoetst. Dat gebeurt twee keer per jaar.Het schoonmaken van de kroonluchters

kost € 100.

10. BedankjeOnze vrijwilligers (een heel leuk team) zijn essentieel voor de Stadsschouwburg. Hun waarde is niet in geld uit te drukken, eigenlijk, ze zijn onbetaalbaar. We willen we dan ook zo goed mogelijk verzorgen, en daar kunnen we wel een prijs(je) op plakken. Graag willen wij onze vrijwilligers kunnen bedanken met een extraatje - een maaltijd, een drankje, een bedankje.€100 per evenement.

13

Bent u dit jaar onze sinterklaas?

U kunt ons een kado geven door het bedrag over te maken op rekeningnummer (IBAN) NL65 RABO 0104 0454 50 t.n.v. Stichting Stadsschouwburg, o.v.v. de naam van het kado (bijvoorbeeld ‘Toi”, ‘Stoel kado’)

Voor vragen hierover of over donateur worden, kunt u contact opnemen met Nynke de Haan, nynke.de.haan@ssba.nl of tel. 020 523 78 66.

1414

15

federico fellini, de maestro van de Italiaanse film

Met zijn films vol extravagante, groteske en absurde beelden schreef de Italiaanse filmregisseur Federico Fellini (1920-1993) wereldgeschiedenis. La strada, La dolce vita, Otto e mezzo, Roma, ...: de meeste van zijn films zijn drama’s waarin een excentriek personage speurt naar de betekenis van zijn bestaan in een van gekte vergeven wereld. In plaats van lineaire verhalen te vertellen met een kop en een staart smeedde Fellini zijn films uit herinneringen, fantasieën, obsessies en dromen. Hij zette zijn personages in schilderachtige, overdreven decors en bespaarde niet op grime en kostuums. Fellini legde zijn vinger op de zere plekken in de samenleving. Daarbij moest iedereen het ontgelden: van de decadente adel en de schijnheilige kerk tot de conservatieve boeren en de omhooggevallen bourgeoisie.

de Italiaanse grootmeester Federico Fellini en het beeldenrijke universum dat hij in zijn films schiep vormde de inspiratie voor een theater- en een dansvoorstelling, die de komende maanden in de Stadsschouwburg Amsterdam staan: Fellini van het Noord Nederlands Toneel en Addio alla Fine van ICKamsterdam.

INTErvIEw

ola Mafaalani: ‘Fellini ging niets uit de weg om te kunnen creëren’

Regisseur Ola Mafaalani en coregisseur en schrijver Ko van den Bosch van het Noord Nederlands Toneel lieten zich voor hun circus-theater-muziekspektakel Fellini leiden door de rijke verbeeldingskracht van de filmmaker, die zich nooit door de ratio liet inperken. Mafaalani: ‘Ik was bezig met de vraag hoe ik tegelijkertijd tegemoet kon komen aan de wens van het publiek naar vermaak én aan mijn eigen behoefte om in het theater wezenlijke thema’s aan de orde te stellen. Zo kwam ik op Fellini. Fellini inspireert mij al mijn hele leven. Zijn films ondervragen de zin van ons bestaan en onze verlangens, maar ze zijn zo rijk aan beelden en ideeën dat je tegelijk enorm wordt vermaakt.’

Wat Mafaalani vooral aanspreekt in Fellini’s werk is hoe droom en werkelijkheid, waarheid en leugen, ratio en emotie door elkaar heen lopen. ‘Fellini weigerde zich te laten leiden door de gedragsnormen die de maatschappij ons oplegt. Met een kinderlijke openheid greep hij alles aan wat hij kon gebruiken: dromen, fantasieën, herinneringen, obsessies – wars van de menselijke behoefte om alles te rationaliseren. Hij ging niets uit de weg om te kunnen creëren. Ik herken mezelf sterk in hem. Ik sta met beide benen op de grond, maar toch heb ik een

Felliniop vr 6 & za 7 dec, 20.30 uur(Het Noord Nederlands Toneel speelt ook de NNT Kerstspecial (4+)op wo 25 & do 26 dec, 15.00 + 19.00 uur & vr 27 dec, 15.00 uur)

verBeelding aan de MaCht:

2 x fellinidoor LoNNEKE KoK

<<De neushoorn komt uit Fellini’s film E la nave va, een van de inspiratiebronnen voor Addio alla Fine.

16

emio greco: ‘Rationaliseren is een obsessie geworden’

Choreograaf Emio Greco en choreograaf-regisseur Pieter C. Scholten van ICKamsterdam haalden hun inspiratie voor Addio alla Fine (‘afscheid van einde’) onder andere van Fellini’s film E la nave va, waarin de kunstwereld zich noodgedwongen herschikt na de dood van ’s werelds beste operazangeres.

Tijdens het Holland Festival van 2012 ontwikkelden Greco en Scholten hun voorstelling Addio alla Fine als een boottocht over het IJ in Amsterdam. Een drijvend theater, een soort ark van Noach, dat was indertijd hun droom. Gewoon wegvaren en kunst maken, het politieke gesoebat over kunstbezuinigingen en ‘kunst als linkse hobby’ achter zich latend. Uit zijn tijd als theaterregisseur had Pieter C. Scholten nog een ongebruikt script liggen, naar E la nave va. Het werd een van de inspiratiebronnen voor hun voorstelling, die nu ook bewerkt is voor ‘indoor’ theater.

In E la nave va verzamelt de hele kunstwereld zich in 1914 op een groot schip om de as uit te strooien van een wereldberoemde operazangeres. De boot herbergt een maatschappij in het klein, met kunstenaars, aristocraten, politici en een zieke neushoorn (een bedreigde diersoort, zoals de hedendaagse kunstenaar). Er wordt flink en overdadig gefeest, maar onderhuids begint een ratrace rond de opvolging van de overleden ster en als op de derde dag een groep Servische vluchtelingen de boot betreedt (op de vlucht geslagen voor de uitbraak van de Eerste Wereldoorlog) is de crisis compleet.

“Fellini herinnert ons eraan dat we nog in staat zijn te spelen. Dat is belangrijk in deze moeilijke tijd

waar alles moet worden begrepen.”

Een intrigerende film, volgens Scholten, die ook iets kan zeggen over de tijd waarin we nu leven. ‘Het is grotesk, met al die kunstenaars op een boot, maar de film heeft ook een politieke lading, ze laat een kunstwereld in crisis zien. Die boot blijft maar doorvaren. Hoge en lage cultuur door elkaar. Het is oorlogstijd, er moet een nieuw evenwicht worden gevonden. De film toont het einde van een tijdperk, maar ook een nieuw begin. Uiteindelijk staat er een andere operazangeres op die de plaats van de overleden sopraan kan innemen. Soms heb je een crisis, een omkering nodig om tot iets nieuws te komen.’

Addio alla Fine is nadrukkelijk geen bewerking van Fellini’s film. Auteur Bo Tarenskeen schreef een monoloog voor toneelspeler Kurt. Greco en Scholten maakten de choreografie. Gezamenlijk stellen ze zich de vraag hoe we het grote onbehagen dat momenteel leeft in de maatschappij kunnen doorbreken. Daarbij tonen ze zich eerder hoopvol dan cynisch. De hele voorstelling ademt de kracht van dans, verhalen, kunst.

Emio Greco: ‘Fellini herinnert ons eraan dat we nog in staat zijn te spelen. Dat is belangrijk in deze moeilijke tijd waar alles moet worden begrepen. Zelfs een ramp die uitbreekt moet nog een scenario volgen. Fellini is zijn hele leven blijven spelen als een kind. Ik ben hem daar heel dankbaar voor. De wil om alles maar te begrijpen en te rationaliseren stoort me. Het is een obsessie geworden.’

360-graden-view. Ik ben benieuwd hoe biologen de aarde onderzoeken, maar ook hoe mensen met engelen omgaan. Ik vind het zo leuk van Fellini dat hij in waarzeggers geloofde en sessies organiseerde met zijn acteurs. Dat doe ik ook, maar ik doe het in het geheim. Kijk, je kunt wel alles logisch benaderen, maar daarmee sluit je het wetend deel van jezelf buiten: je intuïtie, je creativiteit.’

“Circus is echt Fellini. Hij was van kleins af aan gefascineerd door

het circus.”

In een rijke circus-theater-muziekvoorstelling – met een luchtartieste, een tapdanser, een draaiend podium – biedt Mafaalani de kijker een inkijkje in het excentrieke hoofd van Fellini (gespeeld door Ko van den Bosch, die ook het script schreef). Muzikant Eef van Breen componeerde nieuwe muziek in de geest van Fellini’s vaste componist Nino Rota, die hij live uitvoert met zijn band. Onder andere verwijzingen naar Fellini’s Dromendagboek en de films 8½ (1963) en I Clowns (1970) trekken voorbij. In de laatste onderzoekt Fellini zijn fascinatie voor clowns en het circus.

Mafaalani: ‘Circus is écht Fellini. Hij was van kleins af aan gefascineerd door het circus. Circusdenken is dingen kinderlijk maken. Fellini’s hele werk is een revolutie tegen de poging om alles logisch te vatten. Die poging is mooi, ze hoort bij ons als mens, maar je mist er ook een hele hoop door. Bij elke rationele vraag drijf je een stukje verder weg van je wetend deel. Wij leven momenteel in een maatschappij die veel te veel rationele vragen stelt. Daar wil ik Fellini tegenover zetten. Hij vat voor mij de kern van creativiteit. Als hij nog had geleefd, dan was ik naar Rome afgereisd om hem te vragen iets bij het NNT te komen maken. Nu doe ik het zelf. Ik heb Fellini’s universum altijd al eens live op het toneel willen zien.’

Addio alla Fineop wo 22 & do 23 jan, 20.00 uur

“ fellini’s hele werk is een revolutie tegen de poging om alles logisch te vatten.” ola Mafaalani

17

danKde Stadsschouwburg bedankt zijn sponsoren en subsidiënten:

een interview Met

sinterKlaas

INTErvIEw

Ik ontmoet Sinterklaas in een kleedkamer van een niet nader te noemen theater tegenover de schouwburg. de Goedheiligman is hier incognito - officieel is hij nog niet in het land - en heeft zich vermomd als de charmante Frank Lammers. (de échte staat hier vanavond - puur toevallig - op de planken in de musical hij gelooft in mij.)

18

foto: Angela Tellier/Studiomeiboom

door AN CArdoEN

1919

op 5 december komt sinterklaas naar de stadsschouwburg voor het eerste amsterdamse sinterklaasgala voor volwassenen. een streng feest over deugd en ondeugd, waar de sint goed van leer zal trekken. hij heeft álles opgeschreven in zijn grote boek. wat gaat er volgens hem mis in de wereld? — “Daar denkt de Sint vaak over na. Hij verbaast zich er dan over hoe het kan dat we maar niet willen leren dat het beter is te geven dan te nemen. De gevolgen zie je overal. Sinterklaas fietste vanochtend incognito, door de stad en kwam langs de Vluchtelingenflat. Mensen die op straat worden gezet en nergens heen kunnen. De Sint wordt daar verdrietig van.”

we hebben allemaal een beetje boter op ons hoofd. Maar wie zou de sint er dit jaar het allerliefst eens goed met de roe van langs geven? — “President Assad natuurlijk. Dat is echt een aperte boef. En dan nog het gore lef hebben te zeggen dat, als hij zijn wapens moet inleveren, dat we ze dan maar moeten komen halen. En of we dan het chemische afval ook even willen meenemen. Dan ben je een hele grote.”

en in nederland? — “Op dit moment kan de Sint alleen maar zeggen: Wilders. Die mag in de zak, enkeltje Spanje en dan direct door naar Marokko. Mensen miezerig noemen in een debat, dat gaat veel te ver. Dat is toch gek: dat men denkt elkaar zomaar te mogen beledigen? Als je een normale, terechte vraag wordt gesteld, geef dan gewoon antwoord.”

sinterklaas loopt al heel wat eeuwen rond op deze aardkloot. vindt hij dat het vroeger beter was? — “De Sint wéét dat het vroeger niet beter was. Maar mensen waren wel sneller tevreden. Vroeger kon de Sint nog aankomen met een tol en een autootje, nu moet hij hele vrachtschepen volladen om de mensen gelukkig te maken.”

“Daar komt de crisis ook vandaan. Volgens de Sint valt het wel mee. Mensen willen teveel dingen die ze niet nodig hebben. En de financiële wereld moet al helemaal niet zeuren. Die hebben jarenlang het vet uit de ruif gesnoept. Tip van de Sint: Kijk naar wat je al hebt. Bedenk wat je echt nodig hebt. Heb je reden om te mopperen? En wat kun je delen? Deze Sint is een socialist, ja.”

de jeugd van tegenwoordig.... — “... De jeugd van tegenwoordig is verloren aan de mobiele telefoon. Is bezig een extra duim te kweken. Heeft geen idee van de crisis, is alleen gefocust op hun schermpje. We kijken te weinig om ons heen. Geen tijd voor. Die mobiel is belangrijker. Niemand krijgt er dit jaar een van de Sint.”

wie nog een goed blaadje wil halen bij sinterklaas, op de valreep, dient nu te stoppen met mopperen. — “Deze Sint kan helemáál niet tegen zeuren. Hij is er allergisch voor. Er is altijd een oplossing. Dat geldt ook voor de culturele sector. Stop met zeuren. Doe het met de middelen die er zijn. Wees inventief. als je dan een keer geen decors kunt weggooien, so be it. De hand wordt te weinig in eigen boezem gestoken.”

genoeg gezeurd. wie was dit jaar het allerzoetst en krijgt lekkers? wie zijn de tegenhangers van de assads en wildersen van deze wereld? — “Het Pakistaanse meisje Malala Yousufza. Zij vecht tegen de Taliban met gevaar voor eigen leven. Dat het je zo zwaar wordt gemaakt, en je toch blijft vechten: daarvoor moeten wij in deemoed het hoofd buigen en ons diep schamen.”

en in nederland? — “(Denkt lang na.) “Onze koningin. Prinses. Beatrix. Die heeft een zwaar jaar gehad en verdient iets extra’s. Niet dat de Sint oranjeman is, maar die mensen hebben een vreselijk leven. En iedereen wil daar nog eens tegenaan schoppen.”

en dan nu die eigen boezem. heeft de sint zelf ook wel eens een ondeugd heeft begaan. iets wat we niet weten, maar hij nu wel wil verklappen? — “Niets menselijks is hem vreemd. En nu doet hij er het zwijgen toe.”

“De Sint wil nog wel dit zeggen: dat hij minder ondeugden heeft begaan dan hij had gewild. Want is een goede ondeugd niet stiekem het mooiste wat er is.?”

amen.

Het Eerste Amsterdamse Sinterklaasgala voor Volwassenenop do 5 dec, 20.00 uur

Met Expanding Theatre plaatst de Stadsschouwburg zich middenin de actualiteit. We verkennen de grenzen van het theater en halen politiek, maatschappelijk debat, beeldende kunst, film en nieuwe media de schouwburg binnen. Laat u verrassen!

“ de jeugd van tegenwoordig is bezig een extra duim te kweken.” sinterKlaas

BaJonettenen lYrisChe

duettendoor FrANCINE vAN dEr wIEL

De kiwi is de nationale vogel van Nieuw-Zeeland. De Nieuw-Zeelanders noemen zichzelf ook kiwi’s.

20

21

Rotunda is een ontmoeting van een nieuw hedendaags dansgezelschap met een traditionele brassband. Samen vertellen zij het universele verhaal van jonge levens, ongewild meegesleurd in mondiale crises. de Nieuw-Zealand dance Company komt voor het eerst naar Nederland.

ArTIKEL

21

Een nieuw dansgezelschap oprichten in plaats van opheffen, dat klinkt in deze tijden van bezuinigingen en enigszins kunstvijandig Volksempfinden een beetje als omgekeerde wereld. Maar we hebben het hier dan ook over Nieuw-Zeeland, aan de andere kant van de globe. In 2012 werd daar een nieuw, nationaal dansgezelschap opgericht, gespecialiseerd in hedendaagse dans: de New Zealand Dance Company.

Met Rotunda maakt de groep zijn debuut in Nederland. Het is de eerste avondvullende productie van het gezelschap, dat hiervoor twee gemengde programma’s met kortere stukken uitbracht. De titel verwijst naar de band rotunda, de ronde muziektent die vóór de komst van de televisie het hart van het gemeenschapsleven vormde, waar feest werd gevierd of werd gerouwd en herdacht, begeleid door de plaatselijke fanfare.

Samen met acht dansers creëerde artistiek leider Shonah McCullagh (51) een theatrale choreografie ter gelegenheid van de viering van 100 jaar ANZAC, het Australian and New Zealand Army Corps. Dat vocht mee in zowel de Eerste als de Tweede Wereldoorlog en Anzac Day is een van de belangrijkste nationale herdenkingsdagen van Nieuw-Zeeland. Maar hoe nationaal ook de aanleiding, het stuk heeft een universele boodschap. Over crisis en verandering, afscheid en weerzien, over vriendschap, strijd en mededogen.

Het verhaal van jonge mensen, bijna kinderen nog, die worden

geconfronteerd met een crisis die de hunne niet is, maar die wel hun

leven gaat bepalen.

De choreografie vertelt het verhaal van jonge mensen, bijna kinderen nog, die worden geconfronteerd met een crisis die de hunne niet is, maar die wel hun leven gaat bepalen. Het is het verhaal van Nieuw-Zeelanders aan het begin van de vorige eeuw, die werden meegesleurd in de Boerenoorlog in Afrika en de Eerste Wereldoorlog in Europa. In haar choreografie heeft McCullagh veel militair materiaal gebruikt, zoals strak in het gelid marcheren en synchroon bajonetstoten uitdelen. Ontleend aan de tradities van de (militaire) brassband is het kunstig manipuleren met de staf door de tambour-maître – wat soms niet geheel vrij van risico is. In de lyrische duetten worden kameraadschap en verdriet om het verlies van een geliefde of strijdmakker uitgedrukt, de wanhoop en verlorenheid na de terugkeer uit de oorlogshel.

Een van de opvallendste aspecten van de productie is de aanwezigheid van een volledige brassband. Voor de voorstellingen in Nederland werd gezocht naar een Nederlandse band die dit avontuur aandurfde. De keuze viel op Brassband Rijnmond. Tijdens de voorstelling bewegen de blazers en percussionisten zich tussen de dansers door, in marching bandformatie of alternatieve opstellingen – een sterk sfeerbepalend element, dat meteen ook een verwijzing vormt naar de ‘militaire’ thematiek van Rotunda. Toch is maar een deel van de composities ontleend aan typische marsmuziek. Muzikaal leider Don McGlashan heeft ook een Maori-lied bewerkt en de koperklanken van Edward Elgar’s Enigma Variations stemmen eerder tot weemoed en berusting dan tot strijdlustigheid.

In de vormgeving is de militaire achtergrond herkenbaar – de grijsgroene kleuren, de ‘distinctieven’ en de karakteristieke puttees (beenwindsels), de parachutezijde waarvan de opbollende rokken van de vrouwen zijn gemaakt.

“Connecting the elite with the street”

McCullagh, danser, choreografe en filmmaakster, is de drijvende kracht achter de Nieuw-Zealand Dance Company. Zelf is zij als kunstenaar volwassen geworden in een bloeiperiode voor de dans in Nieuw-Zeeland, met gezelschappen als het internationaal bekende Limbs Dance Theater en kleinere groepen van onder anderen Douglas Wright en, recenter, Lemi Ponifasio. Limbs en Douglas Wright moesten echter de deuren sluiten, en zo zat Nieuw Zeeland de laatste twintig jaar zonder een nationaal, structureel opererend gezelschap voor hedendaagse dans. Een onverteerbaar idee voor McCullagh, die ook met lede ogen aanzag hoe getalenteerde dansers en choreografen hun heil steeds meer in het buitenland moesten zoeken. Een vast gezelschap, wist zij uit eigen ondervinding bij het toenmalige Limbs Dance Theater, is niet alleen gunstig voor de innovatie van de danskunst zelf, maar ook voor de professionele ontwikkeling van dansers en choreografen. Die ervaring gunt ze ook nieuwe generaties. En dus ondernam zij actie.

Een eerste kennismaking, maar misschien ook wel de enige kans ooit om de New Zealand Dance

Company te zien.

De missie van de Nieuw-Zealand Dance Company zal velen in het Nederlandse dansveld bekend in de oren klinken. McCullagh: “Onze missie is de indruk die men in ons land heeft van hedendaagse dans – elitair, ontoegankelijk – wegnemen.” Haar doel is connecting the elite with the street: ‘Wij willen mensen laten meegenieten van de kracht van dans. Het lichaam is een geweldig krachtig communicatiemiddel en een live voorstelling is een geweldig, vitaal element in deze wereld van screen culture.”

De Nieuw-Zeeland Dance Company heeft een voorlopige financiële ondersteuning gekregen van de Nieuw Zeelandse overheid en Westpac, een bank uit de regio. Die twee jaar lopen nu bijna ten einde. Of het gezelschap tijd van leven zal zijn gegund, zal mede afhangen van internationaal succes. Lastig, want internationale boekingen van groepen uit Oceanië zijn voor Europese theaters vaak erg kostbaar. Rotunda is dus een eerste kennismaking, maar misschien ook wel de enige kans ooit om de New Zealand Dance Company te zien.

Rotunda wordt gepresenteerd in samenwerking met het Holland Dance Festival. Voorafgaand aan de voorstelling organiseren Holland Dance Festival en Korzo i.s.m. de Stadsschouwburg de 3e Ine Rietstap lezing in de Koninklijke Foyer.

Rotundaop di 18 feb, 20.30 uur

22

ArTIKEL

foto: Fulco Smit roeters

BrandhaardenMEEr voLKSBÜhNE IN AMSTErdAM!

Berlijn is hip en happening. Statig en tegendraads tegelijk. Kunst wordt er als een noodzaak gezien. En er staat één van de belangrijkste theaterhuizen van Europa: de volksbühne am rosa-Luxemburg-Platz. Een theater met een roemrucht verleden en een eigentijdse, rebelse smoel.

22

dood of beroemd — De Volksbühne ligt aan de Rosa-Luxemburg-Platz, een plek die voor de val van de muur in de DDR lag. Dat is aan de imposante kolos overigens af te zien. De huidige bewoners winden er ook geen doekjes om: in reusachtige letters staat er OST bovenop het gebouw. In 1992 begon een nieuw tijdperk voor de Volksbühne, ingeluid door de huidige intendant, Frank Castorf. Het sappigste relaas van zijn aantreden komt uit de NY Times:

“Toen Castorf werd genoemd als mogelijke intendant van Berlijns tweedegrootste staatstheater, drong cultuurpaus Ivan Nagel er bij de politici op aan het risico te nemen: ‘Binnen drie jaar zijn ze óf dood, óf beroemd’. Castorf kreeg de baan en opende met een reeks onstuimige producties. In zijn regies lieten de acteurs enorme stukken tekst weg uit de klassiekers, stonden naakt op het podium, schreeuwden urenlang, werden dronken op het podium, vochten, gooiden met verf naar het publiek, zagen een derde van de toeschouwers de zaal verlaten, hebben al dan niet een toeschouwer urine laten drinken, gooiden met aardappelsalade, reciteerden krantenartikelen over een verjaardagspartij van Hitler, vertelden slechte moppen en maakten het publiek uit voor ‘Oost-Duitse sell-outs’.

Na hun eerste seizoen riep het toonaangevende theatermagazine Theater Heute hen uit tot ‘Theater van het jaar’. ”

rebelse smoel — Castorf gaf de Volksbühne een nieuw gezicht. Of liever: een rebelse smoel. Ten eerste is hij zelf een officieel erkend enfant terrible. “Het grootste gevaar bestaat erin dat we in de mode komen.”, is een geliefde uitspraak van hem. Ten tweede verzamelde hij een aantal onconventionele regisseurs om zich heen, zoals René Pollesch, Christoph Schlingensief en Christoph Marthaler. Én acteurs van formaat. Waaronder Martin Wuttke (u kent hem misschien van zijn fameuze Hitler in Tarantino’s Inglorious Basterds, of zijn Arturo Ui op het Holland Festival in juni j.l.), en Sophie Rois, de ‘Duitse Carice van Houten’.

Maar eerst een korte duik in 100 jaar geschiedenis. De Volksbühne - het theater opende in 1914 - komt voort uit de volks-theaterbeweging van eind 19e eeuw en was een vereniging met betalende leden. Op die manier kon de censuur van de Pruisische regering omzeild worden, en modern (verboden) werk, zoals Ibsen, opgevoerd.

Ook nu bleven de Volksbühnebewoners weerspannig.

Echt avant-garde werd de Volksbühne onder Erwin Piscator - pacifist, socialist en theatervernieuwer. Hij gebruikte de allermodernste middelen van zijn tijd: projecties, filmbeelden en het draaitoneel. Zijn doel was kritische (politieke) bewustwording - Brecht avant la lettre. Hij produceerde ook politieke revues, vaak in opdracht van de communistische partij. Het was allemaal een beetje teveel van het goede voor de overheid, en Piscator werd ontslagen.

Toen Hitlers NSDAP in 1933 aan de macht kwam, kwam de Volksbühne onder toezicht van een door Goebbels’ ministerie aangestelde intendant. Er werd doorgespeeld tot 1944, toen het theater door luchtbombardementen zwaar beschadigd raakte. Het werd herbouwd in 1953 en kwam (nu in de DDR) onder toezicht van de ‘Freier Deutscher Gewerkschaftsbund.’ Ook nu bleven de Volksbühnebewoners weerspannig. Zéker toen het theater in de jaren ’70 werk van Heiner Müller opvoerde, een van de meest uitgesproken critici van het bewind. In 1992, een paar jaar na de val van de muur (1989), werd Castorf intendant.

2323

24

25

toneelstukvernielers — Castorf heeft grote voor- en tegenstanders - zie ook de storm die zijn regie van Wagners Ring afgelopen zomer in Bayreuth deed opsteken. Hij stroopt de klassieke toneelstukken af, schrapt delen, vult ze aan met teksten van anderen, popcitaten, droge theoretische verhandelingen en slapstick. Conservatieve critici noemen hem een ‘Stuck-zertrümmerer’ (‘toneelstukvernieler’). Tegelijk is zijn werk uitgesproken politiek. “Wij zien onszelf als mislukte politici die een bijdrage doen aan de ideologie”, schreef hij daarover.

“Fonkelend scherp en ideeënrijk theater-over-theater.”

En dan zijn er de gastregisseurs. Zoals de Zwitser Christoph Marthaler, eerder in Nederland met o.a. Madame de Sade (bij TA), Maeterlinck (bij NTGent) en tijdens het Holland Festival. “Onbegrijpelijke tegenstrijdigheden binnen het gekkenhuis Duitsland als triest moeras vol schoonheid”, schreef De Groene over Marthalers Murx den Europäer!.

En René Pollesch (1962), met zijn theater als ‘tekst- en theorieënmix’. “Het levert soms hoogintellectuele exercities op, met theater op basis van sociologische geschriften vermengd met achttiende-eeuwse komedies, maar meestal ook fonkelend scherp en ideeënrijk theater-over-theater.” (Paroolrecensent Simon van den Berg)

Of Herbert Fritsch, die een toneelstuk regisseerde dat uit één woord bestaat (Murmel Murmel). Het was een doorslaggevend succes. In het Prater - de tweede locatie van de Volksbühne - experimenteren beginnende regisseurs en jonge groepen. Waaronder bad boy Vegard Vinge, met voorstellingen van twaalf uur of langer, waarin het hele decor wordt gesloopt, het publiek met nep-poep wordt bekogeld en de regisseur zijn eigen urine drinkt. Men raakte er niet over uitgeschreven. Hij komt overigens niet naar Amsterdam, de andere genoemde regisseurs wel.(niet) preken voor eigen parochie — De Volksbühne geldt als één van de meest vernieuwende repertoiretheaters van Duitsland. Samen met de aangesloten ‘clubs’ Roter Salon en Grüner Salon (waar plek is voor debatten, fi lms en concerten) werd het een hotspot voor hip, kunstminnend Berlijn. Dat komt door de opmerkelijk vrije geest die door dit theater waait, maar ook omdat de Volksbühne haar positie in het politieke en culturele landschap buitengewoon serieus neemt. (Er zal dus ook geen urine worden gedronken.)

De Stadsschouwburg Amsterdam voelt een verwantschap met de Volksbühne, die tegen de stroom in durft te gaan, inhoudelijk wil zijn, wil uitnodigen tot debat. En naast voorstellingen een programma biedt van lezingen, debatten, boekpresentaties, muziek. “Dat is,” zegt schouwburgdirecteur Melle Daamen, “waar ik het idee kreeg voor onze Expanding Theatre-programmering, waarmee we een brug slaan naar maatschappij en politiek. Bovendien is de Volksbühne een theater dat er niet alleen voor een elite is, maar voor iedereen”. Hoofd Programmering René van der Pluijm: “Het is voor ons een inspiratie en kan dit ook zijn voor Nederlandse theatermakers en -bezoekers. Het gedurfde, anarchistische van een theater dat tegelijk een cultureel icoon is, kan een prikkel zijn in een al te gezapig theaterlandschap.”

In Nederland is de afgelopen tien jaar expliciet maatschappelijk geëngageerd theater in opmars - denk bijvoorbeeld aan het succes van Mightysociety. Maar het verschil met de Volksbühne is dat het Nederlandse theater zich vaak bóven het debat plaatst, terwijl Castorf en Pollesch stelling nemen. Door onze traditie is Nederlands politiek theater meestal preken voor eigen parochie. Aan de Rosa-Luxemburg-Platz wordt de aanwezige parochie veel meer de onaangename waarheid verteld.

De Volksbühne kan in Amsterdam niet alleen een selectie van zijn beste werk brengen, maar ons ook confronteren met zijn attitude: theater dat er niet is voor consumenten, maar voor kritische burgers. Een beetje meer Volksbühne in Amsterdam!

Brandhaarden 2014In 2012 organiseerden we voor het eerst Brandhaarden, een festival rondom de Münchner Kammerspiele. Een week theater van wereldklasse in Amsterdam. Het jaar daarop zetten we een bijzondere theatermaker in de verf tijdens Brandstichter 2013: Alvis Hermanis. Voor Brandhaarden 2014 klopten we aan bij de Berlijnse Volksbühne am Rosa-Luxemburg-Platz. Ruim een week lang verplaatst de Volksbühne haar arena naar de Stadsschouwburg met voorstellingen, performances, debatten en feestjes. Kom kennismaken met één van Europa’s belangrijkste toneelhuizen.

“ onbegrijpelijke tegenstrijdigheden binnen het gekkenhuis duitsland als triest moeras vol schoonheid” de groene aMsterdaMMer

Der Spielerregie: Frank Castorfdo 27 & vr 28 feb19:00 uur

Murmel Murmelregie: Herbert Fritschza 1 20:30 uur & zo 2 mrt 16:00 uur

Glanz und Elend der Kurtisanenregie René Pollesch zo 2 mrt 19:30 uur

Glaube Liebe Hoff nungregie: Christoph Marthalerdi 4 & wo 5 mrt 19:30 uur

> Lees meer in het programmaboekje p. 26-30.

MarK ––– Een eerlijk mens in de politiek. Dat is wat u vroeg. En dat is wat u zal krijgen. Maar wees gewaarschuwd. Velen hier verzameld, zouden u na afloop wel eens kunnen vervloeken, dat u mij zover gekregen heeft. Onze maatschappij hangt aan elkaar van hele en halve leugens. Dat is geen list van een enkeling, maar een stilzwijgend verbond van ons allen. We hebben een modus operandi gevonden om met velen te overleven op een smalle strook drijfzand. De grootste bedreiging voor dat wankel evenwicht?

U wilde een eerlijk mens in de politiek. U krijgt een eerlijk mens in de politiek.

(tot Anton) … misschien goed als ik nu mijn jasje uit doe… beetje symbolisch… zo van ik sta naakt voor u… wat vind je…

anton ––– Naakt?

MarK ––– Symbolisch naakt.

anton ––– Symbolisch naakt.

Mark doet zijn jasje uit.

MarK ––– Kunstbroeders- en zusters, dit land houdt niet van u.

U bent niet verwekt op de glooiende weiden der verbeelding, maar op de vlakke kleigrond van het realisme. Wij zijn slechts voor twee zaken opgericht. Nut en handel. Benen op de grond en hand op de knip.

Kent u één ander land waar men zich tijdens het aangename nog druk maakt om het nut? Elk land ter de wereld, hoe armzalig, verdrukt of religieus ook, werpt één dag per jaar het juk van zich

26

Theater- en scenarioschrijver Nathan Vecht schreef Een eerlijk mens voor mugmetdegoudentand. Mark Rutte bevindt zich in het Torentje, samen met zijn speechschrijver Anton. Deze Rutte houdt van kunst, maar acht het politiek niet opportuun daarmee te koop te lopen (“moderne dans - negen zetels eraf”). Hij geeft een gepassioneerd weerwoord tegen Ramsey Nasrs toespraak op het Malieveld, tijdens het protest tegen de cultuurbezuinigingen van Rutte I. Rutte houdt ons voor dat iets zonder nut of winst lastig aan de man te brengen is in ons land. We houden alleen van kunst als er handel in zit. Verbeelding, daar kunnen we minder goed tegen. Het stuk werd opgevoerd op de opening van Het Nederlands Theaterfestival, op 5 september j.l.

Een tekst die uitnodigt tot nadenken, en tot discussie. We mogen een fragment publiceren. We zouden ook graag weten wat u denkt. Wat is kunst ú waard? Laat u horen op Facebook.

De volledige tekst is te koop in een uitgave van De Nieuwe Toneelbibliotheek.

woordEN

Een slim gedachte-experiment over de waarde en de noodzaak van theater - van kunst - in onze democratie. Nathan vecht voert Mark rutte ten tonele. Een man die zelf van kunst houdt, maar ons laat zien dat in Nederland, een land van kooplieden, kunst alleen waarde heeft als er handel in zit.

- woordEN oM NA TE dENKEN -

een eerliJK Mens

EEN EErLIJK MENS: FrAGMENT

“ een land dat zijn kunstenaars naar hun bestaansrecht vraagt heeft zijn besluit al genomen”

EEN EErLIJK MENS: FrAGMENT

27

af. Men eet. Met drinkt. En men danst. Desnoods op de rand van de vulkaan. Maar gedanst wordt er. En wat doen wij op onze nationale feestdag? Wij slepen onze oude rotzooi van zolder, leggen het op een kleedje, en gaan met elkaar aan de handel.

‘Onze bekendste romancier, onze bekendste chansonnier, onze bekendste dichter… ze hebben allen geen druppel Neerlands bloed.’ En wat deed u? U barstte uit in luid gejuich. Maar als u geluisterd had, echt geluisterd…- hoorde u niet wat uw dichter u wilde vertellen of wilde u het niet horen?

Alleen van kunstenaars met vreemd bloed accepteren wij het grote gebaar. Van u, lieve, doofstomme Hollandse kunstenaar, eisen wij dat u de kop onder het maaiveld houdt. En -oh ironie- welk bloed stroomt er door de aderen van de man wiens boodschap niet tot u doordrong?

‘Uit nutteloze noodzaak.’ Zo luidt de titel van het manifest dat hij uit uw naam schreef ter verdediging van de kunsten. Ik zal het u nog eenmaal zeggen. Dit land kent geen noodzaak zonder nut.

Brave dichter, door een antwoord te formuleren op het waarom van uw bestaan, legitimeert u de vraag. En daarmee geeft u zich gewonnen. Zet tien filosofen om een tafel en ze zullen het niet eens worden waarom de kunsten er moeten zijn. En precies dat is wat uw vak zo benijdenswaardig maakt. Terwijl de rest van de samenleving elkaar slechts nog de maat neemt met het kasboek, beweegt u zich in het land van het onmeetbare, het onzichtbare, het onzegbare.

Ik zou er heel wat voor over hebben om met u te ruilen. Al was het maar voor één dag. Maar verlaagt u zich alstublieft niet tot onze armoedige maatstaven - ons rekenmodel zal uw ondergang zijn. Bevraag ons, verras ons, ontroer ons, irriteer ons, choqueer ons, verleid en verwar ons. Maar wanneer de Hollandse koopman zijn meetlat in uw borst prikt en u vraagt uw bestaansrecht te

verdedigen, beantwoord zijn vraag dan met een wedervraag. ‘Kunt u mij bewijzen dat de kunsten niet van waarde zijn? Dan hou ik er vandaag nog mee op.’ Geloof me, hij zal er nog wel even zoet mee zijn.

Een land dat zijn kunstenaars naar hun bestaansrecht vraagt heeft zijn besluit al genomen. In de vraag ligt het antwoord besloten. Heeft de voetballer zich ooit moeten verantwoorden waarom hij achter een bal aan rent? De bloemist waarom hij zijn boeketten schikt? De jarige waarom hij een taart bakt?Kunstbroeders- en zusters, dit land houdt niet van u. En heeft nooit van u gehouden.

het weten waard

Tijdens de Uitmarkt lanceerden wij een prijsvraag met een behoorlijk toff e prijs: 1 jaar gratis theater. Wij vroegen u te beschrijven naar welke voorstelling u het meeste uitkeek. De gelukkige winnaar is studente Marlies Bosmans. In poëtische woorden beschreef ze De meeuw van Toneelgroep Amsterdam.Marlies heeft beloofd dat we haar vaak mogen verwachten. “Toneelgroep Amsterdam behoort tot mijn favorieten. Maar ik verheug me nu ook al op bijvoorbeeld MCBTH van Het Toneelhuis.”

Gefeliciteerd, Marlies!

nieuws

EN DE WINNAAR IS...

foto: Sanne oostenga

foto: Leonie hoebe

de stadsschouwburg en stanislavski bieden u aan:het exclusieve gijsbrecht-arrangementU bezoekt Gijsbrecht van Amstel (op de 1e rang natuurlijk) en geniet vooraf van het Gijsbrechtdiner in ons café-restaurant Stanislavski. Bovendien krijgt u de prachtige uitgave van de theatertekst, in Vondels oorspronkelijke versie met inleiding en commentaar van Vondelkenner Mieke Smits-Veldt.

De Gijsbrecht speelt zich af in middeleeuws Amsterdam. Na een belegering van een jaar, wordt de stad platgebrand en geplunderd. Gijsbrecht van Amstel vecht tot zijn laatste snik.

Het arrangement is voor twee personen. U betaalt € 130 (voor twee kaarten op de 1e rang, tweemaal het Gijsbrecht-diner en eenmaal het boek van Vondel).

Het arrangement wordt enkel aangeboden op do 2, wo 4 en za 5 januari. De plaatsen zijn beperkt!

Boek het arrangement via onze kassa (tel. 020 624 23 11).

horizon huntersCrowdfunding op weg naar AmsterdamDe New Zealand Dance Company was uitgenodigd door het Holland Dance Festival en de Stadsschouwburg met hun voorstelling Rotunda. Nog niet eerder was de groep te zien in Nederland, maar gooide in eigen land hoge ogen. Omdat Nieuw-Zeeland nogal een eind weg is, gingen alle betrokkenen hard op zoek naar fondsen. De Nieuw-Zeelanders deden dat (o.a.) op een uiterst eigentijdse manier: crowdfunding!

“We are horizon hunters”, kopte hun wervingspagina op boosted.org.nz. Bij het ter perse gaan van dit Journaal, was nog niet bekend of het doel gehaald zou worden. (Maar wel dat we Rotunda hoe dan ook laten zien.) “Fel en prachtig.” schreef de NZ herald na de première.

Rotunda is te zien op di 18 feb, 20.30 uur

wist u dat...

Eerstkomende voorstellingen Toneelgroep Amsterdam:> Rouw siert Electra: 3-7 dec

> Lange dagreis naar de nacht: 10-13 dec

> Romeinse Tragedies: 18-22 dec

> Na de repetitie/Persona: 4-18 jan

> Dantons Dood: 6-19 feb & 25-29 mrt

> Hamlet Jr.: 20-30 mrt

> De Pelikaan: 20-29 mrt

28

... jongeren bij ons voor een tientje op de eerste rang zitten?En ‘jongere’, dat bent u bij ons tot uw 30e verjaardag! Onze jongerenpas heet de Sprintpas en kost € 5 per jaar. U kunt vanaf een uur voor aanvang voorstelling sprinten, dat wil zeggen, een last-minute kaartje kopen voor € 10 - dus ook op de eerste rang.

Lees meer over de pas en devoorwaarden op www.sprintpas.nl.

Nederlands Theater Festival 2013

29

in Beeld

5. de schouwburg in Festivalstijl. Foto: digidaan

3. voor de theaterprominenten werd de rode loper uitgerold. Foto: Anna van Kooij

4. ook het randprogramma trok volle zalen. Foto: Nederlands Theater Festival

1. het Gala van het Nederlands Theater. wie wint de begeerde theaterprijzen? Foto: Anna van Kooij

2. Gala van het Nederlands Theater. halina reijn (winnares Theo d’or) en Pierre Bokma (Louis d’or) voor beste hoofdrol. Foto: Anna van Kooij

30

fotoreportage

anne wil Blankers: vijftig jaar toneelspelende grande dame van het Nederlandse toneel, Anne wil Blankers, maakte vijftig jaar geleden haar toneeldebuut als desdemona in Othello. dat was in 1963-1964 bij de haagsche Comedie, de voorloper van het Nationale Toneel. In haar jubileumvoorstelling bij het Nationale Toneel speelt Blankers Madame Rosa - de rol waarmee Simone Signoret diepe indruk maakte in de legendarische film La vie devant soi.

Madame Rosa is te zien in Amsterdam op 23 t/m 26 januari en 24,25 & 27 april. wij gingen op zoek naar mooie beelden uit haar carrière. deze prachtige scènefoto’s zijn van Pan Sok.

2

3

1. De meiden van Genet (1990-1991) regie: Shireen Strooker op de foto: Anne wil Blankers en helen Kamperveen

2. Kleine Zielen van Couperus (1993-1994) regie: Ger Thijs & Albert Lubbers op de foto: Anne wil Blankers en Alice reys

3. Het huis van Bernarda Alba van Lorca (2000-2001) regie: Johan doesburg op de foto: Anne wil Blankers en Ella van drumpt

4. Maria Stuart van Schiller (1990-1991) regie hans Croiset op de foto Anne wil Blankers en will van Kralingen

31

17 18 191 4

3

2

Geëngageerden rebels theateruit Berlijn27 FEB T/M 5 MAART 2014

WWW.SSBA.NL/BRANDHAARDEN