• Stadhuis Deventer • Donker voor het voetlicht • Het kloppende hart van Europa • Herziening NEN 1891 • Lichtelijk overbelicht

05 Van de redactie

Actueel 06

12 Stadhuis Deventer

Donker voor het voetlicht 16

19 NSVV: Herziening NEN 1891

Vergroten van kennis door intensief samenwerken 22

24 Het kloppende hart van Europa

Krachtig en knippervrij noorderlicht 28

32 Lichtelijk overbelicht

Productnieuws 34

42 Column Led Expo

03

[inst]ALLICHT is een uitgave vanCovordia PublishingPostbus 907, NL-7400 AX Deventerinfo@installicht.nlT +31 570 820214 Hoofd- en eindredactieStéphanie Schoordijkredactie@installicht.nl

UitgeverGerrit A.H. van Coeverdengerrit@inst allicht.nlM +31 6456-15588

SalesGlenn van CoeverdenGlenn@installicht.nlM +31-6294 79315

Sales Italia, Österreich, SchweizCasiraghi Pubblicità InternazionaleMr. Oliver D. CasiraghiVia Cardano 81, IT-22100 ComoPhone: +39-031 261 407oliver@casiraghi.info

Aan dit nummer werkten mee:Rolf Heynen, Trea ten Kate, Rien Kort, en Johan Nota.

Abonnementen Jaarabonnement à ( 92,50 excl. 6% btw) voor 10 nummers.Opgave nieuwe abonnees, wijzigingen en/of klachten bezorging: info@installicht.nl

LeesdoelgroepenArchitecten & ingenieurs, (licht)ontwerp- en adviesbu-reaus, projectadviseurs en -inrichters, interieurbouw, Rijksgebouwendienst, installatie, calculatie, inkoop, ma-nagement, onderhoud, werkvoorbereiding, groothandels, facilitairdiensten/ -managers, gemeenten, golfbanen, hotels, horeca, industrie, jachthavens, musea, onderwijs, bungalow-, pret- en recreatieparken, schouwburgen, theaters, wellnesscentra, woningbouw, zorginstellingen, agenturen, fabrikanten, importeurs, grootwinkelbedrij-ven, interieurspecialisten, lichtspeciaalzaken, woonin-dustrie, tuincentra, dhz-branche, gemeenten, beheer en infratechniek, provincies, Rijkswaterstaat

[inst]ALLICHT wordt uitsluitend verspreid onder betalende abonnees en via controlled circulation.

VormgevingInkvisible, André Weigand, Warnsveldinfo@inkvisible.nl

DrukVeldhuis Media, Raaltewww.veldhuis.nl

Oplage deze maand12.600 exemplaren

Verschijningsfrequentie[inst]ALLICHT verschijnt 10 maal per jaar

Voor meer informatiewww.installicht.nl

Auteursrecht en aansprakelijkheidHet auteursrecht voor de redactionele inhoud van [inst]ALLICHT wordt voorbehouden. Ver me nigvuldiging en/of verspreiding van het geheel of delen van de inhoud is slechts toegestaan na schriftelijke toestemming van de uitgever. © Copyright 2016 Covordia Publishing. Uitgever en redactie betrachten de grootst mogelijke zorgvuldigheid bij de samenstelling van [inst]ALLICHT. Zij aanvaarden geen aansprakelijkheid voor verstrekte technische gegevens en prijzen.

Covordia Publishing werkt journalistiek samen met:• FHI - Ledcluster – brancheorganisatie (mediapartner)• NSVV – Nederlandse Stichting voor Verlichtingskunde (mediapartner + rubriek + marketingcommissie)• Stichting KIEN - Knooppunt Innovatie Elektrotechniek Nederland (mediapartner)

Covordia Publishing treft u op diverse beurzen:• FHI – Led Evenement (mediapartner)• Fiera Milano – Euroluce (mediapartner)• Good! – LedExpo (mediapartner)• Kortrijk – Interieur Biënnale• Messe Frankfurt – Light+Building• Jaarbeurs Utrecht –Elektrotechniek (mediapartner)

Colofon

Coverfoto:

Daglicht is volop aanwezig in het nieuwe

deel van het Stadhuis Deventer, ontworpen

door Michiel Riedijk van Neutelings

Riedijk Architecten (foto: Jeroen Jazet).

28

Krachtig en knippervrij noorderlicht voor iedereen

Ledbuizen made in FinlandAls er één platgetreden pad is in de verlichtingsmarkt

dan is het wel het alternatief voor de fluorescentie-

buis. Logisch, want de markt is enorm en zeker niet

alleen voor vervanging in bestaande situaties.

DDe ontwikkelingen zijn inmiddels enkele generaties ver-der dan de allereerste dappere pogingen om de fluorescen-tiebuis te vervangen. Na een eerste Europese richtlijn in 2011 is er in 2014 een norm gekomen voor deze categorie lichtbronnen met de EN/IEC 62776. Dit geeft wel aan dat er een flinke professionaliseringsslag is gemaakt en dat dit product niet langer in de kinderschoenen staat, maar velen zijn reeds gestruikeld over de kwaliteitsissues met deze ledbuizen. Voorgerekend zijn de besparingen inderdaad enorm, mits de voorgespiegelde branduren daadwerkelijk kunnen worden gehaald. Juist daar gaat het vaak mis. Ook een Finse afnemer van buizen uit het Verre Oosten ver-ging het zo. Met pijn en moeite had men in acht jaar tijd een netwerk opgebouwd buiten de bestaande marktstruc-turen om, maar zowel de logistiek als de kwaliteit van hun

geïmporteerde buizen liet veel te wensen over. Goede raad was duur. Toch maar weer een andere produ-cent zoeken? Of de stoute schoenen aantrekken en zelf ontwikkelen en produceren? Men kreeg contact met een fabrikant uit de regio. Zij zijn vermaard om hun produc-tielijnen en robotisering van complex en nauwkeurig montagewerk. Andere specialisten werden aangetrokken om mee te werken aan het ontwerp. Wat was er te verbe-teren aan de bestaande buizen? De vraag was vooral: hoe kan worden afgerekend met het warmteprobleem dat de levensduur van de leds zo nadelig beïnvloedt? Hoe kan het ontwerp zo worden gemaakt dat het gemakkelijk te fabriceren is, zonder dat er ook maar een mensenhand aan te pas komt? Ze zijn er inderdaad in geslaagd om een buis te ontwikkelen met een zeer lange levensduur en men

• door Johan Nota

29

begon nu zelf te exporteren. Het verhaal van Valtavalo, Fins voor: krachtig licht voor iedereen. Groeipercentages van 20% en meer zijn het gevolg, evenals klanten van heinde en verre die vragen om Valtavalo buizen. Het ontwerp bestaat uit een volledige aluminium body: een geweldig koellichaam voor de leds. Daarin bevindt zich ook de fors uitgevallen driver. De leds worden bevestigd op een starre drager aan één stuk en afgedekt door een kunststof kap.

Te veelHet is allemaal begonnen om energiebesparing en een prettig (werk)klimaat te realiseren. Volgens Michel Tap, directeur voor de Benelux, is Valtavalo geslaagd in deze opzet, al dringt de vraag zich op of men niet al te grondig te werk is gegaan. De buizen blijken namelijk een lange levensduur te hebben, en bie-den eenvoudigweg te veel voor de gemiddelde vraag van een eindgebruiker. In de industriële omgevingen, waar de vervan-gingskosten een groot deel van de total cost of ownership uit-maken en een grote betrouwbaarheid belangrijk is, kunnen deze buizen een welkome besparing zijn, ook omdat vervanging

alleen kan in de sporadisch voorkomende momenten dat een fabriek wordt stilgelegd voor groot onderhoud. Maar een verwachte levensduur van 125.000 uur is voor een stan-daard toepassing als een kan-toor of een magazijn misschien wel een beetje te veel van het

goede. Dit komt ongeveer overeen met een levensduur van 40 jaar, en is net zoiets als een Rolls Royce als boodschappen-wagentje.

KnippervrijWat overigens ook zeer nauwkeurig is bekeken door Valtavalo is het flikkeren van de ledbuizen. Hoewel het met het blote oog niet is te zien, doet overigens veel verlichting dit wel degelijk. Volgens enkele recente onderzoeken hebben deze subtiele flik-keringen invloed op de gezondheid en het welbevinden. Zo maken ze focussen op de werkzaamheden lastiger en geven ze een onbehaaglijk gevoel. Ook is er een verband gevonden met hoofpijn, vermoeidheid en stress in de hersenen. In het ontwerp van de interne drivers van Valtavalo is hiermee rekening gehou-

den en zijn de flikkeringen zo sterk gere-duceerd, dat men met een percentage van kleiner dan vijf spreekt van knippervrij.Mede door het eigen succes is men zich ook gaan richten op een buis die niet in de industriële klasse (75.000-125.000 branduren) valt, maar in de professionele klasse net daaronder, met 30.000-75.000 branduren.

KeuzesNet als de eerste keer heeft men zich bewust gerealiseerd dat het product zo sterk is als de zwakste schakel. Hier ging het dus om het nemen van de juiste beslissingen bij het ontwerp, de materia-len en de manier van produceren. Hierin heeft men wederom een aantal opvallen-de keuzes gemaakt. Zo is men voor de basis uitgegaan van glas. De opalen glas-

buis geeft een diffuus licht en onttrekt de leds aan het zicht. Ze worden bevestigd op een flexibele drager. Deze wordt door middel van vacuümtechniek in de buis gebracht en bevestigd. Op deze manier werkt de glazen buis als body voor de koeling. Bij dit model is de driver aan het eind van de buis bevestigd en afge-dekt met een kunststof kap. De verschil-len in deze producten worden niet meer gemaakt in de materialen. Deze worden door iedere fabrikant immers wereldwijd

Een Rolls Royce als boodschappen-

wagentje

31

betrokken en zijn verregaand gestandaardiseerd. Het verschil moet echt worden gezocht in het ontwerp en de wijze van produceren. De kunst van het product-ontwerp heeft Valtavalo dankzij de goed opgeleide technici in Finland prima in de vingers, volgens Tap.

Gemakkelijk vervoerenEen ander punt is de productie en het transport. De complete productielijn voor het glazen model is modulair opgebouwd en geplaatst in containers. De lijn is dus gemakkelijk te vervoeren en overal te plaat-sen. Die gedachte getuigt van een vooruitziende blik: niet alleen kan door lokaal te produceren beter worden ingespeeld op de wensen van de klant qua uitvoering van de buizen en qua logistiek, ook bespaart men op CO2-uitstoot met het transport van de producten naar de klant. Het lijkt een kwestie van tijd voordat er voor duurzaamheid niet alleen naar een product zelf wordt gekeken, maar ook naar de CO2-uitstoot van het trans-port ervan, inclusief die van de verwerkte componen-ten en grondstoffen naar de fabrikant. Tap denkt dat er op termijn meer lijnen zullen komen op strategische plaatsen in de wereld, dichtbij de markten die vragen om Valtavalo. Dit levert ook nog eens arbeidsplaatsen op. Dat is wel zo duurzaam.

www.valtavalo.com