Proposi t ie

Angst van k inderen voor het donker2010-2011 | Anneleen Vaes

2

Inhoudsopgave Inhoudsopgave 3

Inleiding 4

Persoonlijk traject 5

Instroomportfolio 6 Uitstroomportfolio 7

Propositie 8

Onderzoeksvraag 9 Relevantie 10 Doelstelling 11 Desk research 12 Case studies 15 Onderzoeksmethode 16 Ontwerp 18

Planning 19

Bibliografie 21

4

Inleiding

Bij het ontwerpen van nieuwe communicatietools is onderzoek erg significant. Daarom is het voor een C-md’er belangrijk om praktische ervaringen in design research op te doen. Daar verleent de propositie en bijgevolg de masterproef zich perfect toe.

Deze propositie bevat mijn persoonlijk traject, het onderwerp en een planning voor de masterproef.

Persoonlijk traject

6

Aangezien ik even kleuteronderwijs heb gestudeerd en verschillende jaren leiding ben geweest op de KSJ en speelpleinwerking, weet ik hoe ik het best kan communiceren met kleuters. Dat is in dit opzicht natuurlijk opportuun, omdat communicatie met kleuters toch net iets anders moet aangepakt worden.

Aan de andere kant is het goed dat ik ook van andere vakgebieden, zoals marketing en C-md, kennis heb. Op die manier kan ik meer afstand nemen van de kinderen en hun emoties. Vervreemding en een open onderzoekshouding zijn dan ook belangrijke aspecten van design research.

Instroomportfolio

7

Uitstroomscenario

Naar de toekomst kijken is niet eenvoudig, zeker niet voor iemand die van dag tot dag leeft. Ik weet alvast wel waar mijn interesses liggen, bij kinderen, mode en beauty. Graag zou ik in eerste instantie binnen mijn drie interessegebieden willen werken.

Na enkele jaren ervaring te hebben opgedaan, wil ik mijn eigen bedrijf oprichten. In welke sector en welke core business dat bedrijf zal hebben weet ik nog niet, maar het staat wel al vast dat ik zelfstandige wordt.

8

Propositie

9

Onderzoeksvraag

Hoe kan de angst voor het donker van een kind van 2 tot 4 jaar verzacht worden door middel van media?

Ik heb gekozen voor het onderwerp angst voor het donker omdat ik zelf, op 22-jarige leeftijd, er nog steeds last van heb. Het leek me daarom interessant om een ontwerp rond dit topic te maken. Misschien wel om te voorkomen dat kinderen later dezelfde paranoïde angst, die ik vaak ervaar, zullen hebben.

Aan de andere kant heb ik door mijn achtergrond als animator en kleuterleidster een grote interesse voor jonge kinderen. Het is dan ook van belang om het probleem bij de wortels aan te pakken. Vermits het zich initieel op de leeftijd van 2 tot 4 jaar manifesteert, koos ik voor deze welbepaalde doelgroep.

10

Relevantie

Het is geen verrassing dat jonge kinderen angst hebben in het donker. Het is eveneens niets nieuws dat ze dan hun ouders wakker maken en vragen of ze bij hen mogen slapen. Een situatie die zowel voor de kinderen als de ouders stress oplevert, want het kind zit met die angst en de welverdiende nachtrust van de ouders wordt verstoord.

Het ontwerp wat ik wil ontwikkelen zal net die stress voor beide partijen weghalen, waardoor het dagelijks leven net iets aangenamer wordt.

11

Doelstelling

Een eerste doelstelling is inzicht krijgen in wat de angst van kinderen voor het donker nu precies inhoudt en wat men er tegen kan doen.

Als deze doelstelling behaald is, kan ik beginnen aan een prototype. De doelstelling van het prototype is uiteraard om de angst van kinderen voor het donker te verzachten, wat zowel voor het kind als voor de ouders positief is, daar de stress die het angstig kind veroorzaakt dan wegvalt.

Ten slotte moet het ontwerp, door het probleem aan te pakken aan de wortels, voorkomen dat de angst zich voortzet op een latere leeftijd.

12

Angst is iets normaals in een kinderleven, het hoort nu eenmaal bij de ontwikkeling van het kind. Angst heeft dan ook een belangrijke rol in het leven, het dient als een overlevingsmechanisme in bedreigende situaties. Het maakt met andere woorden het lichaam bewust van gevaar.

Het gaat eveneens gepaard met lichamelijke reacties, bijvoorbeeld bedwateren. Bovendien zet angst aan tot nadenken over de situatie. Ten slotte is er de neiging om de situaties, waardoor angst ontstaat, te gaan vermijden.

Angst kan in vijf categorieën verdeeld worden. Ten eerste is er de angst die te maken heeft met duidelijke gevaren, zoals het verkeer. Een tweede categorie is de angst voor gevaren die we ons mentaal voorstellen, bijvoorbeeld ontslagen worden. In de derde plaats is er de angst die gepaard gaat met de ontwikkeling van het kind. Ook zijn er angsten die overgenomen

worden van andere personen. Zo is het vaak dat een kind bang heeft van spinnen als initieel de moeder er bang van heeft. Ten slotte kan een angst ook ontstaan naar aanleiding van gebeurtenissen, bijvoorbeeld een verkeersongeluk (“Wat zijn angsten?”, z.d.).

Daar deze paper handelt over de angst van kinderen voor het donker, zal de angst gepaard met de ontwikkeling van het kind verder uitgediept worden. Angsten hangen vaak samen met de verstandelijke ontwikkeling, dit wil zeggen dat hoe meer een kind de wereld beleeft, maar toch niet helemaal begrijpt, hoe meer angst het zal hebben. Per ontwikkelingsfase zijn er dan weer specifieke angsten. Deze angsten zijn eigen aan een bepaalde leeftijd (“De ontwikkeling van angsten”, z.d.).

Eén ervan is de angst voor het donker, monsters en spoken. Dit is een angst die leeft bij kinderen van 2 tot 4 jaar. De oorzaak van deze angst is de rijke fantasie

Desk research

13

van de kinderen, waardoor alles in het donker schrikwekkend wordt. Eigenlijk is het geen angst voor het donker zelf, maar een vrees voor mogelijke gevaren die zich verschuilen in de duisternis. Denk bijvoorbeeld aan een bewegend gordijn dat in hun ogen al gauw een spook wordt. Bovendien houden ze van het vertellen van verhaaltjes en sprookjes. Het probleem is echter dat ze daardoor fictie niet van realiteit kunnen onderscheiden, waardoor op zijn beurt de angst ontstaat (“Angst voor het donker, monsters en spoken”, z.d.).

Deze angst voor de duisternis kan blijven duren tot het kind 7 à 8 jaar is, waarna die angst spontaan verdwijnt (“Gezondheid & veiligheid”, z.d.). Maar ook oudere kinderen kunnen hetzelfde probleem hebben. Dat is het geval wanneer het kind nog steeds een levendige fantasie heeft. Aan de andere kant kan het ook zijn dat de angst ontstaan is door een trauma. Het kind heeft bijvoorbeeld iets engs meegemaakt in het donker

(“Bang in het donker”, 2008).

Daarnaast kan angst voor het donker zich ook manifesteren bij volwassenen. Dan wordt er gesproken van nyctofobie. Hierbij is er een irrationele angst voor iets dat geen bedreiging is. Personen die aan deze fobie lijden hebben moeite met slapen in een donkere kamer, en vermijden daarom uitgaan ’s avonds en donkere plekken (“Ben jij ook zo bang in het donker?, 2009).

Ook ouders kunnen een oorzaak van angst voor het kind zijn door hun gesproken en hun lichaamstaal bij het vertellen van verhalen. Het is belangrijk dat ouders hier bewust van zijn (“Hoe ontstaan angstproblemen?”, z.d.).

Voor de ouders zijn er enkele mogelijkheden om de angst te verzachten. In de eerste plaats is het belangrijk om begripvol te reageren. Ouders moeten

14

de angst van het kind serieus nemen. Dit kan door het kind uit te laten leggen wat de oorzaak van zijn angst is en hem gerust te stellen door hem te overtuigen dat er niets zal gebeuren.

Een tweede mogelijkheid is het wegjagen van de oorzaken van de angst, met andere woorden de spoken of monsters die volgens het kind op zijn kamer zitten. De ouder doet dit vastberaden en met een luide stem. De dapperheid van de ouder overtuigt het kind ervan dat de spoken of monsters effectief verjaagd zijn. Het nadeel aan deze techniek is dat de ouders zo het “bestaan” van enge figuren bevestigen. Een oplossing is dan om niet in te gaan op de fantasie en duidelijk het bestaan van enge figuren te ontkennen.

Ten slotte is het van belang om angstversterkende factoren te vermijden. Onder deze factoren behoren enge verhalen en films. Bovendien moeten eventuele spanningen ook vermeden worden (“Bang in het

donker”, z.d.).

Het is duidelijk dat een mogelijk design zich zou richten op zowel kinderen van 2 tot 4 jaar als hun ouders. Beide doelgroepen hebben baat bij een mogelijk design om de angst voor duisternis te verzachten.

Voor dit onderzoek kan er eventueel samengewerkt worden met KHLim Hemelrijk, dit is het lerarendepartement van de KHLim. Specifieker nog kan er beroep gedaan worden op de aanwezige pedagogen die tot de bachelor kleuteronderwijs behoren.stuk af te snijden. Dit laatste is nadien door de gemeente zelf

gewijzigd. Deze plaatsen zijn weg gehaald en is nu officieel

een rijstrook geworden.

Om reacties en gedragsveranderingen te observeren werd

de inrit van de parkeergarage op een zeer eenvoudige

manier gemanipuleerd. Door aan diens linker zijde

15

Casestudies

Momenteel zijn er nog maar weinig designs die kinderen hun angst voor de duisternis moeten verzachten. Wel zijn er veel designs in de medische sector die kinderen meer comfort moeten bieden. Denk bijvoorbeeld aan de Teddy Bear Blood Bag van Dunne en Raby (Agah, 2011) en de Ambient Experience for Healthcare van Philips Design (Ambient Experience for Healthcare, z.d.).

Een bekende toepassing die wel de angst van kinderen voor het donker moet verzachten is het nachtlampje. Door het nachtlampje verdwijnen de schaduwen die

hun fantasie op hol doet slaan. Nachtlampjes zijn er in verschillende varianten, gaande van vrij basic tot nachtlampjes in de vorm van een kinderheld.

Ook een mogelijkheid is glow in the dark-verf of -stickers. Hiermee kan er bijvoorbeeld een soort sterrenhemel op het plafond gemaakt worden. Niet alleen zorgt het voor wat licht in de duisternis, het is ook relaxerend om naar te kijken.

16

Het vooronderzoek bestaat uit een verdere literatuurstudie. Hiervoor zal ik beroep doen op de boeken “Een spel voor twee spelers. Spel en speelsheid in psychoanalytische psychotherapie” van Nicole Vliegen en Lieve Van Lier en “De magische wereld van het kind” van Selma H. Fraiberg. Deze twee boeken verdiepen zich in de angst van kinderen in het donker. Hierdoor zal ik het onderwerp nog beter begrijpen. Aan de andere kant mag ik niet te veel tijd verliezen aan deze literatuurstudie, want ook het ontwerpen van een goed prototype is van belang.

Vervolgens zal ik experts en ervaringsdeskundigen interviewen. Hieronder versta ik pedagogen en ouders. Dit is noodzakelijk, om te weten hoe er in de praktijk wordt omgegaan met de angst van kinderen voor het donker. Het algemeen probleem bij interviews is dat er minder betrouwbare informatie kan uitkomen. In de eerste plaats doordat mensen hun eigen gedrag niet

kunnen beargumenteren, ten tweede omdat ze sociaal aanvaard willen worden en dus hun beste kant laten zien en ten slotte omdat ze zich niet volledig bewust zijn van hun gedrag. Dit probleem zal volgens mij vooral zich voordoen bij de interviews met de ouders, omdat zij dichterbij de situatie staan.

Ook zal ik cultural probes pakketten ontwikkelen voor de kinderen en bijgevolg ook de ouders. Dit is een manier om tot een empathisch ontwerp te komen en dus volledig begrip te krijgen in de leefwereld van de respondenten. Dit lijkt me bij dit onderwerp en deze doelgroep erg relevant. Aan de andere kant is het moeilijk om bij cultural probes oplossingsgericht te werken.

Bovendien moeten de kinderen ook betrokken worden bij het ontwerpproces zelf. Dit wil ik doen door hen te observeren als ze het prototype in gebruik te nemen.

Onderzoeks-methode

17

Door deze ervaringen kan ik het ontwerp nog beter afstemmen op aspecten die nodig zijn om hun angst effectief te verzachten.

Deze onderzoeksmethode is ideaal, omdat het prototype moet gebruikt worden als de kinderen gaan slapen. Daarenboven kunnen kinderen hun gedrag zelf moeilijk verklaren en observaties gaan het verbale voorbij. Gevoelens zijn uiteraard erg belangrijk in dit onderzoek. Waar de moeilijkheid echter zal liggen, is de toestemming van ouders te krijgen om de kinderen in deze situaties te mogen observeren.

18

Ontwerp

Het prototype wat ik zal ontwerpen moet in de eerste plaats aangepast zijn aan de doelgroep. Dat betekent dat het zowel veilig als aantrekkelijk moet zijn voor kinderen.

Ook moet het ontwerp het kind kalmeren door de oplossing om de angst te verzachten erin te implementeren. De juiste kalmeringsmogelijkheid kan per kind bijvoorbeeld ingesteld worden, al moet toekomstig onderzoek uitzoeken of een kind telkens met dezelfde oplossing getroost kan worden.

Praktisch zie ik het ontwerp voor me als een knuffelbeer die licht maakt, met bijvoorbeeld glow in the dark-stof, en die het kind tot rust brengt wat zijn angst voor het donker betreft.

Planning

20

OKTOBERAanpassen proposite obv Media, Design & Research LabInlevering propositieStart literatuurstudieOntwikkeling cultural probes pakket

NOVEMBERStart interviews experts & ervaringsdeskundigenStart onderzoek cultural probes pakket

DECEMBERStart ontwikkeling eerste versie

JANUARIPresentatie vooronderzoek

MAARTTest prototype

MEIInlevering leesversie

JUNIInlevering definitieve leesversieMasterjury + tentoonstelling

21

Bibliografie

22

“Wat zijn angsten?”, (z.d.). Geraadpleegd op 26 februari 2011, http://www.kindengezin.be/Themas/Opvoeding/Kinderangsten/angsten.jsp

“De ontwikkeling van angsten”, (z.d.). Geraadpleegd op 26 februari 2011, http://www.kindengezin.be/Themas/Opvoeding/Kinderangsten/ontwikkeling_angsten.jsp

“Angst voor het donker, monsters en spoken”, (z.d.). Geraadpleegd op 26 februari 2011, http://www.kindengezin.be/Themas/Opvoeding/Kinderangsten/donker_monsters_spoken.jsp

“Bang in het donker”, (11 november 2008). Geraadpleegd op 5 mei 2011, http://mens-en-samenleving.infonu.nl/psychologie/27508-bang-in-het-donker.html

“Gezondheid & veiligheid”, (z.d.). Geraadpleegd op 4 juni 2011, http://www.baby.be/nl/kleuter/gezondheid-veiligheid-1602/slaap-1714/article/het-duurt-s-avonds-een-eeuwigheid

“Ben jij ook zo bang in het donker?, (16 oktober 2009). Geraadpleegd op 5 mei 2011, http://mens-en-samenleving.infonu.nl/psychologie/44453-ben-jij-ook-zo-bang-in-het-donker.html

“Hoe ontstaan angstproblemen?”, (z.d.). Geraadpleegd op 26 februari 2011, http://www.kindengezin.be/Themas/Opvoeding/Kinderangsten/angststoornis.jsp

“Bang in het donker”, (z.d.). Geraadpleegd op 5 mei 2011, http://www.kinderinfo.nl/artikelen/artikel-ontwikkeling-psychologie-bang-in-het-donker-kleuter.html

AGAH, A. (21 februari 2011). Teddy Bear Blood bag. Geraadpleegd op 26 februari 2011, http://streetanatomy.com/2011/02/21/teddy-bear-bloodbag/

Philips Design. (z.d.). Ambient Experience for Healthcare. Geraadpleegd op 26 februari 2011 http://www.design.philips.com/philips/sites/philipsdesign/about/design/designportfolio/product_innovation/ambient_for_healthcare.page

2010-2011 | Propositie | Communicatie & Multimedia Design | Anneleen Vaes

24