S P E C I A L E E D I T I E

IndIaHoe Het land van GandHi en GanGes een wereldmacHt

werd. Plus: de oude banden met nederland

elsevier sp

ec

Ia

le

ed

It

Ie

india

� • elsevier speciale editie

Onafhankelijkjawaharlal nehru, eerste premier van india, met de nieuwe vlag

I n de film Gandhi van Richard Attenborough (1982) komt een scène voor waarin Ma-hatma Gandhi, gespeeld door Ben Kings-ley, in Delhi de Britse onderkoning uitlegt waarom vroeg of laat het moment zal aan-

breken dat de Britten de overbodigheid, ja zelfs het schadelijke karakter van hun aanwezigheid in India zullen beseffen, om vervolgens uit eigen beweging hun biezen te pakken.

Deze scène speelde omstreeks 1920. Nu was Gandhi een uitzonderlijk mens, maar het natuur-lijke besef van eigenwaarde was onder de Indische elites algemeen. Zij verwachtten op zijn minst het recht om op te treden als gesprekspartner van de koloniale bestuurders.

De Britten waren vanaf het begin van hun re-gime afhankelijk van de inheemse elites. Zonder hen was de intensieve bestuurlijke bemoeienis waar het land om vroeg, onmogelijk. De Britten hadden die bemoeienis nog geïntensiveerd en gejuridiseerd. Indiase rechters, landmeters, landbouwingenieurs, medici en tal van andere experts waren onmisbaar. Zij werden vanaf het midden van de negentiende eeuw opgeleid aan Britse universiteiten in India.

Deze Indiase elite las de Engelstalige pers, spoedig grotendeels geschreven door Indiase jour-nalisten. Vanzelfsprekend hadden de leden van de Indiase leidende klasse al vroeg hun eigen bestuur-lijke opvattingen, belangen en verlangens, en waren zij in toenemende mate politiek bewust en actief. De Britten speelden hierop vooral in met conces-sies, maar ook met repressie. Desondanks gingen in

Brits-Indië – op een manier onvergelijkbaar met andere kolonies – enkele belangrijke fases van ge-leidelijke ontbinding van het koloniale gezag vooraf aan de eigenlijke onafhankelijkheid.

Na de Eerste Wereldoorlog kwam het dekoloni-seringsproces in een stroomversnelling. Het verhaal van de onafhankelijkheidsbeweging komt dan echt op gang.

huiverig voor geweldHet Britse bestuur had in de Eerste Wereldoorlog veel gezag en financiële mogelijkheden moeten in-leveren. In 1919 vielen in een park in Amritsar in de Punjab onder een groep demonstranten honderden doden door Brits geweervuur. Dergelijke inciden-ten veroorzaakten een golf van protest en dwongen de Britten om te zoeken naar nieuw politiek draag-vlak. Dat werd gevonden in een verdere staps- gewijze afdracht van de politieke macht aan geko-zen Indiase provinciale parlementen en ministers

Van kroonkolonie

tot groeibriljanthoe IndIa zIch na de onafhankelIjkheId ontworstelde aan chaos en socIalIsme

Prof.dr. D.H.A. Kolff

gesch ieden is

Prof.dr. D.H.A. KolffSinds 2003 emeritus hoogleraar Moderne Geschiedenis van Zuid-Azië aan de Universiteit Leiden.

speciale editie elsevier • �

i n d i A

MachtsOverdrachtBij de microfoon: jawaharlal nehru en lord Mountbatten, 15 augustus 1947

die daaraan verantwoordelijkheid aflegden.De staatshervorming van 1920 delegeerde be-

voegdheden aan de provincies, de latere deelstaten van de Indiase Unie. De onafhankelijkheidsbewe-ging, verenigd in het Indian National Congress (INC, de latere Congrespartij), werd erdoor ge-dwongen om het eigen draagvlak te vergroten.

Het is vooral Mahatma Gandhi (1869-1948) geweest die de Congrespartij in de jaren twintig van de vorige eeuw van een wat elitaire club tot een brede volksbeweging maakte. In de daaropvol-gende jaren was er een actieve dialoog tussen het koloniale bestuur en de nationale beweging, die el-kaar met wisselend succes het initiatief betwistten.

Gandhi was huiverig voor klassestrijd of esca-latie van soms beginnend geweld. Daardoor bleef de dialoog gaande, zelfs binnen de grenzen van de Britse spelregels. Zijn zogeheten Zoutmars in 1930 bleek een geniale provocatie van het Brits gezag waarmee hij het politieke initiatief naar zich toetrok

en liet zien hoe effectief burgerlijke ongehoorzaam-heid kon zijn. De mars tegen het Britse zoutmono-polie leidde tot een overeenkomst met de Britse on-derkoning: het Gandhi-Irwin-pact van 1931. De Britten legaliseerden de Indiase oppositie en lieten politieke gevangenen vrij.

BalkaniseringDe Indiase nationalisten kregen geen toegang tot het terrein van de buitenlandse politiek en de we-reldomspannende belangen van het Britse Rijk. Toen Londen in 1939 namens Brits-Indië Duitsland de oorlog verklaarde, zonder voorafgaand overleg met de Indiërs, ontstond er grote woede in het land.

Uit protest boden de ministers in de provinciale regeringen van de Congrespartij hun ontslag aan. Er kwam een einde aan het doorlopende overleg met de Britten. De Congrespartij sloot zichzelf voor de rest van de Tweede Wereldoorlog uit van vrijwel elke besluitvorming. Voor een deel werden

Bestandslijnde scheidslijn tussen indiase en Pakistaanse heerschappij in de noordelijke regio Kasjmir stamt uit de tijd van de eerste Indisch-Pakistaanse oorlog in 1947. de bestandslijn die toen langs de frontlinie werd getrok-ken, vormt nog altijd de feitelijke grens. de twee landen maken desondanks allebei aanspraak op het gehele gebied.

72 • elsevier speciale editie

overgangeen riksja en een iets moder-nere taxi wachten voor het voor-bijrazende verkeer in Madan Street, Calcutta

Massa’s in beweging

het veranderende IndIa In beeld

W ie een snelle blik werpt op de foto’s die Martin Roemers in India maakte, ziet wellicht alleen de krioelende mensen,

het voortrazende verkeer en de felle kleuren van het leven in India. Maar kijk je beter, dan vallen steeds meer details op: een hand op een schouder, een fruitverkoper langs een drukke weg, een pratende taxichauffeur. ‘Ondanks alle drukte en chaos, hou-den megasteden hun menselijke aspecten. Die wil ik blootleggen,’ zo licht Roemers zijn werk toe. ‘Ik kijk naar de kleine verhalen op straat.’

In 2011 won de Nederlander de eerste prijs in de categorie ‘Dagelijks leven’ van World Press Photo voor zijn project Metropolis. Daarvoor fotogra-feerde hij straatbeelden in steden met meer dan tien miljoen inwoners. In India ging hij naar Mumbai en Calcutta. Verder op de volgende pagina’s foto’s die Roemers maakte van het onderontwikkelde en daarom vaak nog idyllische Indiase platteland. Een caleidoscoop van het exotische subcontinent. J

Robbert de Witt Foto’s Martin roemers

Verstedel i jk ing

I N D I A

speciale editie elsevier • 73

62 • elsevier speciale editie

Aangeboren goudzucht

Bruidsschat, creditcard, spaarpot:indiërs kunnen niet zonder goud

A ls een kind in een grote speelgoed-winkel, zo voelt de twintigjarige Di-vaya Davi zich vandaag. Ze is met haar moeder een dagje uit om in de ‘huwelijksstraat’ van de Oude Stad

van Delhi gouden sieraden voor haar bruiloft uit te zoeken.

Ze veegt het zweet van haar voorhoofd terwijl ze van etalage naar etalage hopt om zich te verga-pen aan de vorstelijk aandoende juwelen. Divaya bekijkt joekels van kettingen en armbanden, die beelden doen herleven uit tijden waarin het grote Indiase rijk nog werd geregeerd door de mogols vanuit het iets verderop gelegen Rode Fort. Op alle koninklijke portretten uit de drie eeuwen (1600-1900) dat de islamitische vorsten aan de macht wa-ren, staan zij afgebeeld met hun vrouwen die zijn behangen met juwelen.

Juwelier Manshar Lal, wiens zaak al generaties lang in de familie is, vertelt lachend dat het aan grootmogol Shah Jahan (1592-1666), de stichter van de Oude Stad, is te danken dat de wijk is volge-pakt met juweliers. ‘Onder zijn bewind floreerde de juwelenhandel. Juwelen hadden een enorme status. Dat was de periode dat vrouwen diamanten in hun neus begonnen te dragen, stenen in hun navel en zelfs ringen om hun tenen.’

Divaya staat stil voor een set protserige sieraden

Wilma van der Maten in Delhi

Goud

Waar komt het Indiase goud vandaan?Indiase mijnen produceren nog geen half procent van de jaarlijkse goudconsumptie. Het land heeft maar drie actieve goudmijnen, twee in de zuidelijke deelstaat Karnataka, één in het noordoostelijke Jharkhand.

speciale editie elsevier • 63

I n d I a

PronkenDe twintigjarige Dinvaya Davi zoekt juwelen voor haar bruiloft

©ELSEVIER

Plattegrond van Taj Mahal en tuinen

Maanlichttuin

Maanlichttuin

Charbagh-tuin

Charbagh-tuin

Yamuna-rivier

Yamunarivier

Gastenverblijf

580 meter

De minaretten hellen licht naar

buiten, om het hoofdgebouw te

beschermen bij een natuurramp

58

met

er

Siertombe (cenotaaf) van Shah Jahan

Moskee

De echte tombes van Mumtaz Mahalen Shah Jahan bevinden zich in deafgesloten kelders van de Taj Mahal

De Taj Mahal is volledigopgetrokken uit wit marmer

Siertombe (cenotaaf) van Mumtaz Mahal

De bouw van de Taj Mahalbegon in 1632. In 1648 washet mausoleum voltooid, vijf jaar later waren de tuinen en de bijgebouwen klaar.

Marmeren schermen (jali) omsluiten de siertombes

Taj Mahal

Moskee

Hoofdpoort

N N

New DelhiAgra

INDIA

Taj Mahal

YamunaGanges

40 m

eter

300

met

er

56 meter

Witte tombeIn De Taj mahal, InDIaas beroemDsTe bouwwerk

O f het een ‘eeuwig eerbetoon’ zal zijn, zoals mogol-heerser Shah Jahan had be-doeld, is nog de vraag. In elk geval wordt

zijn Taj Mahal al 364 jaar geprezen en bewonderd. In 1632, een jaar na de dood van zijn derde vrouw Mumtaz Mahal, begon in zijn opdracht de bouw van dit imposante mausoleum in wit marmer. Het 58 meter hoge islamitische gebouw geldt als een hoogtepunt van de mogolarchitectuur – een mix van Turkse, Perzische en Indiase bouwstijlen.

Het iconische gebouw wordt omgeven door strak ontworpen tuinen, op beide oevers van de ri-vier de Yamuna. De ommuurde Charbagh-tuin en de vier kanalen die de tuin verdelen vanuit de cen-trale fontein, zouden het paradijs voorstellen.

Reisgidsen raden aan om de Taj Mahal te be-zoeken bij zonsopgang. Dat levert de mooiste fo-to’s op. Bovendien is dan de kans het grootst dat er geen anderen voor de lens lopen: jaarlijks be-zoeken zo’n drie miljoen toeristen de Taj Mahal. Om die eindeloze stroom aan te kunnen, opende de overheid in 2012 een zesbaanssnelweg van New Delhi naar Agra. En in 2017 moet de nieuwe internationale luchthaven van Agra klaar zijn. J

Robbert de Witt Graphic Jelrik Atema

monument

36 • elsevier speciale editie

X X X X X

©ELSEVIER

Plattegrond van Taj Mahal en tuinen

Maanlichttuin

Maanlichttuin

Charbagh-tuin

Charbagh-tuin

Yamuna-rivier

Yamunarivier

Gastenverblijf

580 meter

De minaretten hellen licht naar

buiten, om het hoofdgebouw te

beschermen bij een natuurramp

58

met

er

Siertombe (cenotaaf) van Shah Jahan

Moskee

De echte tombes van Mumtaz Mahalen Shah Jahan bevinden zich in deafgesloten kelders van de Taj Mahal

De Taj Mahal is volledigopgetrokken uit wit marmer

Siertombe (cenotaaf) van Mumtaz Mahal

De bouw van de Taj Mahalbegon in 1632. In 1648 washet mausoleum voltooid, vijf jaar later waren de tuinen en de bijgebouwen klaar.

Marmeren schermen (jali) omsluiten de siertombes

Taj Mahal

Moskee

Hoofdpoort

N N

New DelhiAgra

INDIA

Taj Mahal

YamunaGanges

40 m

eter

300

met

er

56 meter

88 • elsevier speciale editie

BollywoodHoofdkwartier van de Hindi-filmindustrie, de grootste producent van bioscoop-entertainment ter wereld. De aanduiding is een samentrekking van Bombay en Hollywood, het populairste genre betreft de musical. Ander gekend genre: de curry-western. Nog niet zo lang geleden probeerde Bol-lywood vanuit Amsterdam de rest van de wereld te veroveren, maar dat werd geen succes. Daar-voor zijn de films toch te specifiek Indiaas, en slaan ze buiten de lands-grenzen vrijwel alleen aan bij Indiase immigranten, zoals die in Groot-Brittan-nië. Recent kwam de filmin-dustrie in Bollywood in op-spraak doordat veel speel-films aan Hindi-meisjes zelfmoord suggereren, in het geval van onover-komelijk liefdesverdriet.

Staalkaart van Planeet India

Mysterieus én zakelijk: de veelkleurige indiase cultuur in dertien leMMa’s

H et begint direct al met Shiva, de godheid met acht armen: soms zie je hem afgebeeld als hij danst op het hoofd van een demon. Voor westerse ogen is het enorme land

van Shiva met zijn 1,2 miljard inwoners even mys-tiek als onbegrijpelijk, even exotisch als fascine-rend. Synoniem voor ‘spirituele verdieping’ is het voor sommigen ook. Zo beschreef Elizabeth Gil-bert in de bestseller Eten, bidden, beminnen (2006) haar tijd in een Indiaas klooster, een vlucht vooruit die The Beatles al in 1967 hadden genomen. Zij kwamen terecht bij Maharishi Mahesh Yogi, die zijn rol als ‘spiritueel adviseur’ gretig aanvaardde. Wat een publiciteit! Het fiasco – door John Lennon bezongen in Sexy Sadie – liet onverlet dat de stroom spirituele reizigers vanuit het Westen gestaag door-ging. Namens Nederland vertrokken Ramses Shaffy en psychiater Jan Foudraine naar de Oriënt, om hun licht op te steken bij Baghwan Sri Rajneesh. Maar India is natuurlijk meer dan murmelende goeroes alleen. Het is ook een centrum van zuivere wetenschap, hightech, ruimtevaart én de thuishaven van de wereldkampioen schaken. Daarnaast her-bergt het met ‘Bollywood’ de grootste filmindustrie ter wereld. India in dertien lemma’s.� J

cultuur

Rob van Scheers

speciale editie elsevier • 89

I N D I A

JungleboekDeze verzameling fabels van Rudyard Kipling stamt uit 1894. Het bekendste verhaal is dat over Mowgli, het mensenkind dat in de jungle van India werd op-gevoed door de wolven. In 1967 speelde Mowgli de hoofdrol in aanste kelijke Disney-animatieversie van Jungle Book.

WonderkindSrinivasa Aaiyangar Ra-manujan (1887-1920) was in de hogere wiskunde een autodi-dact. Toch deed hij de professoren van Cam-bridge versteld staan met zijn naar eigen in-zicht verworven kennis. Vanaf zijn tiende – als kind uit een straatarm gezin – speelde hij in India met de wiskundige materie, in 1913 werd hij uitgeno- digd om naar Groot-Brittannië te komen. Zijn bijdrage aan de wiskundetheorie was van onschatbare waarde; sommige van zijn for-mules moeten nog steeds worden doorgrond. Het genie overleed aan tuberculose, slechts 32 jaar oud.

MonsoonWesterse popmuzikanten die de Indiase sitar in hun liedjes gebruikten, dat kenden we al wel. Denk aan Norwegian Wood en Within You Without You van The Beatles, met de spirituele George Harrison aan de exotische snaren. Maar een zangeres met Indiase roots die een hit had in het Westen, dat was nieuw, in 1982. Dan hebben we het over Sheila Chandra en haar band Monsoon, bekend van het swingende Ever So Lonely, ook vol met sitar en tabla. Monsoon hield een jaar later op te bestaan, maar zangeres Sheila Chandra – die in 1965 in Londen werd geboren – is nog altijd actief met haar fusion van westerse en oosterse muziek.

CurryReality soap-ster Kim Kar-dashian liet weten Indiaas eten ‘walgelijk’ te vinden. Maar wat kan ons dat eigenlijk schelen? Alle andere mensen genieten er juist van, vooral door de vele variaties aan krui-dige curry’s. Een Indiase tradi-tie die schijnt terug te grijpen op circa 2600 voor Christus.

Muzikaal misverstandIn 1971 organiseerde George Harrison in New York The Concert for Bangla-desh. De opbrengst was voor humani-taire hulp aan het getroffen land, en de ex-Beatle had tal van muzikale vrien-den naar Madison Square Garden in New York gelokt. Ook de Indiase sitar-virtuoos Ravi Shankar was van de par-tij, vergezeld door Ali Akbar Kahn, grootmeester van de tabla, het Indiase percussie-instrument. Volgens de mode van de dag luisterden de Ame-rikaanse hippies welwillend naar de spirituele Indiase muziek. Ze wisten er eigenlijk maar bar weinig van. Zo klonk op het verkeerde moment een luid applaus. Commen-taar van Ravi Shankar: ‘Dank u vriendelijk. Als u nu al zoveel plezier beleeft aan het stemmen, dan vermoed ik dat u nog meer plezier zult beleven aan de muziek.’

GoeroesNiet alleen reisde in de jaren zeventig half modieus Nederland af naar India om het ho-gere te zoeken, de goeroes zelf kwamen ook deze kant op. Al in 1924 bood de theosofische Philip Dirk baron van Pallandt aan de Jiddu Krishnamurti een deel van het landgoed aan van het kasteel Eerde bij Ommen. En in 1990 verplaatste Maharishi Mahesh Yogi het hoofd-kwartier voor zijn beweging van Transcedente Meditatie (TM) van Zwitserland naar het Lim-burgse Vlodrop. De ‘giegelgoeroe’ deed dat ook omdat hij problemen kende met de belastingdienst. Dat dan weer wel.

Bollywood-ster Priyanka Chopra tijdens een optreden

in 2009. Musical is het populairste speelfilmgenre

Sitar-grootheid Ravi Shankar geeft een concert, in 1961

Kruidig: curry

Junglekind Mowgli werd populair dankzij de film van Walt Disney