SPAARBANKEN.

E E N WOORD O V E R H A R E o P R I G T I N G V A N W E O B DEN STAAT.

De dagbladea hebben ons sinds eeaigen tijd bekend gemaakt reel het voornemen, later met de volvoering door de Regering van Groot- Brittaaje, om van staatswege nieuwe gelegenheid te geqen tot het plaatsen van spaarpeaningen. Hoe kerr die.iurigtingen daar sleohts bestaan, mag men zieh alreede in eenen grooten bijval verheugen. Zij dat nu ook al geen wonder, bij een yolk zoo kraehtig als onze overzeesehe na- bureu, en zijn dan ook alle omstandigheden op verre na niet gelijk, her gebeurde verdient allezins opmerking en behoort tot de overweging te leiden, of her initiatief daar genomen, niet op meerdere of mindere sehaal ook hier zoade kumlen women toegepast. Wij wensehea daartoe thans over te gaan; eene wetensehappelijke besehouwing, die ligtelijk onze kraehten en hulpmiddelen zoude te boven gaan, ligt niet in ons plan; zij is ook veer her doel dat wij beoogen, minder noodig, want ook wij meenen, d a t e r wel niemand is, die het nut, ja de noodza- kelijkheid der spaarbanken betwijfelt. Evenmin zullen wij het stelsel van her post-spaarbankwezen in Engeland in al zijne bijzonderheden nagaan, niet alleen omdat wij op dit oogenblik er ons niet toe in staat zien, maar omdat her bovendien geheel onnoodig zoude zijn veer den weak, dien wij thans ann de Regering en de Yertegenwoordiging willen geven.

Wij willen dan onderzoeken, of er behoefte bestaat ann het oprigten van andere en meerdere spaarbanken, dan men nu in ~Tederland aantreft.

Zij, die in ons kerr betoog te vergeefs mogten zoeken naar meerdere bijzonderheden omtrent de Spaarbanken, dan wij aanleiding zullen vinden ter dezer plaatse mede te deelen, verwijzen wij naar her ver- dienstelijk werk van MR. G. 3-. FOKK~.]I, ~e~ 3~aarba~l~weze~ Cn ~uropa, enz. Midd. Gebr. ABSA~A~S 1853.

Her genoemde werk heeft ongetwijfeld reel bijgedragen tot verbetering b~ de Spaarbanken, in de w~jze van belegging der haar toevertrouwde

Eco~. 1862, 2 i

18

gdden; waren wij reeds vroeger de stellingen, die de sehrijver ver- dedigt, toegedaan, zijne gronden en voorbeelden waren ons vaak kraehtige en gelukkige wapenen, bij de verdediging van onze meenin- gem Wij zullen er dus wel niet behoeven bij to voegen, dat wij over het algemeen zijue stellingen begmen en mede dezelfde eisehen stellen

.4 veer de bijzondere Spaarbanken. De genoemde sehrijver leverde m de ~eonomist van October 186 l, een zeer lezenswaardig artikel over de Bel- gisebe 8paarbar~ken, ivaaruit wij zien, d a t e r dear te 'iande nog veel meer behoefte bestaat ann de bevordering van zulke inrigtingen, dan in Noord-Nederland, zij dan o0k her onveranderd aannemen van hot door de Belgisehe l~egering voorgedragen wets-ontwerp niet ann te raden.

In Belgie heeft eehter de Wetgever (zie art, 9~ gem. wet) de nuttig- held van zuike inrigtingen erkend; onze Wetgever heeft dnaromtrent nooit anders dan groote onversehilligheid ann den dag gelegd en dein- rigtingen van dien nard laten opkomen en wegsterven, bloeijen en kwijnen, alsof het hier geen zaak van algemeeu belang bettor.

Heeft ook eenige ondervinding oils bevestigd in de waarheid van de leer, dat men den minvermogende meet inprenten, zelfs in zijn eigen duurzaam belang, om op eigene kraehten te steunen; namen wij ook meermalen eene groote zorgeloosheid bij hem wear, her valt helaas niet te ontkennen, dat die kanker meer en meer eigen wordt, ook nan de meer ontwikkelde standen. Tegen hoogere uitgaven staan, gn door den rain. deren standaard der staatsehuld-rente gn door geringere verdiensten, veelal kleine inkomsten over, terwijl men her evenwigt tussehen ontvang- stenen uitgaven traeht te herstellen door insolide beleggingen tegen eene hooge rente, of door te besehikken over de toekomst en die, om in tegenwoordige behoeften te voorzien, zwaar te belasten. Dit zoo z[jnde, en helaas her is zoo, meet men tot de eonolusie komen, dat demaat- schappij lijdt ann eene vreeselijke ziekte, te erger uog, omdat her meerendeel harer leden elkander stijft iu onuutte geldverspilling, zoodat men, bij het ontbreken van den wil om tot herstel medete werken, de ziekte, die niet op eakele plaatsen wordt waargenomen, maar zich epidemisch door de geheele wereld heeft verbreid, wel ongeneeslijk mag aehten. (*)

Een woord van raadgeving kunnen wij echter alleen tot de weinig ontWikkelden spreken; onze gelijken en meerderen zullen het niet van ous aannemen. Die de bittere medieija het meest behoeft, zal er zich gee'is het incest nan ergeren, en sehoon men den boetprediker meet aehten, die in den sierlijken salon vol onbetaalde praehtige meubelen,

(*) Verg. hieronaer peg. 28 v. R~D.

19

zijne vermaniugen tot de aanwezigen rigt, zullen wij zlj~ae rol niet overnevaen.

Due, revenon8 ~ nee montane, deelhebbers in de 81oaarbanleen Er zijn bijna geene andere gelegenheden tot het plaatsen van spaar-

penningen, dan bij de banken, opgerigt door de vaaatschappij tot Nut van het A|gemeen. Stichten die banken al een uitgebreid nut, er zijn er reel te weinig, en kan men oak al van de directeuren, die dien werk- kring belangeloos waaruevaen, niet meer vorderen, toeh valt her niet te ontkennen, dat het zeer wenschelijk zoude zijn, am dat uitgebreide nut waarvoor de zaak vatbaar is, te kunnen stichten, zoo er vaeer zit- tingen wierden gehouden.

Wij zouden weuschen zoo mogelijk in elke, zeker in elke vain of vaeer belangrijke gemeente, dageZ~k8 de gelegenheid opengesteld te zien tot het bezorgen van spaarpenningen. Waar de gelegetlheid tot belegging of het tijdstip van bezorging eenigzins verwijderd is en alzoo tot uitstel leidt, kan ja meet veelal hat bespaarde ligtelijk door de ringers glijden. Eene groote sehade in stoffelijken zin, maar wat nag veal erger is, daar de geldverspilling er door bestendigd wordt, een blijvend, nadeel in zedelijken zin 1

Een snder bezwaar te~en de bestaande spaarbanken is gelegen in de ongelijkheid harer bepalingen; hat minimum en maximum van inbreng, de bepalingen omtrent den stand der inbrengers en de betaald wordende rente versehillen zeer reel. Men vindt in het werkje van Mr. FOKK~.a op bled 61 eene opgave van hat versehil in de rente van 2, 2�89 8, 8�89 en 4 pCt. Ik vaag er nag bijvoegen, dat de rente te Haarlem, behou- dens een maximum van 4 put. geheel onbepaald is en afhangt van de in elk boekjaar verkregene winsten. Meet men de voorzigtigheid diet inrigting zeer goedkeuren, ova zelfs in hat geheet geene effeeten te nevaen, ten einde de inbrengers nivamer san eemge aehade bloat te stellen, die bepaling omtrent de rente, welke een kanscontraet daar- stelt en den vainderen man zucht tot hat spel, vooral veer hem zoo verderfelijk, kan inboezevaen, is, dunkt vaij, in strijd met den geest der instelling, en zal welligt sovamigen, en die in die mindere klasse niet van de vainste gehal~e zion, van de deelnevaing terughouden.

Moge nu al de verseheidenheid der bepalingen, door plaatselijke ova- standigheden te verklaren, te verdedigen of te versehoonen zijn, dit is eehter zeker, dat oak die verseheidenheid de algemeene deelneming zeer in den weg etaat.

Van vaeer belang nag is gewis do soliditeit diet banken, die natuurlijk afhangt van de overwinst op de renten~ de eenige gesehikte wijze ova

20

een reserve.fonds te verkrijgen, en nog meer van de belegging van bet toevertrouwde kapitaal.

Dat de belegging van een belangrijk dee] van her toevertrouwde kapitaal in staats-papieren of andere waarden, waarvan de koers zeer afwisselt, zeer gevaarlijk is, zal wel geen betoog behoeven en de nood- lottige omstandigheid, waarin onderscheidene banken zich in 1830 en 1848 bevonden hebben, toen zij her geleende kapitaal sleehts met korting hebben kunnen teruggeven of voor de teruggave een korter of langer uitstel hebben moeten nemen, behoort nagenoeg alleen aan die minder goede wijze van geldbelegging te worden toegeschreven, ofschoon dan ook bet aannemen van grootere geldsommen, vooral van mensehen, die niet behooren tot zoodanigen stand, als waarvoor de spaarbanken eigenlijk zijn opgerigt, daarop mede eenigen invloed mag hebben uit- geoefend. In tijden als waarvan wij spraken, zijn er natuurlijk voor- deelige inkoopen van staatspapieren te doen; de geregtigdell tot vrij belangrijke sommen, vooral, als zij tot eenen eenigzins beteren stand behooren, zullen eerder dan de deelgeregtigden uit de mindere standen, die ook minder te goed hebben, tot eene opvrage en speculatie be- sluiten; en naarmate zij voordeeliger inkoopen, moet de bank natuurlijk nadeeliger verkoopen, om te kunnen blijven betalen. In Frankrijk hebben de bestuurders der spaarbanken de bevoegdheid, om zoodra een inleg tot zeker eijfer gestegen is, daarvoor voor rekening van den inlegger staatspapieren aan te koopen, waardoor de banken van her bewaren van groote sommen vrij blijven en alzoo reel minder gevaar loopen van opvraging van groote sommen, in tijden dat de staats- papieren laag staan. 1V[ogt men niet tot het oprigten van staats-spaar- banken willen overgaan, zoo zoude die maatregel zeer ter navolging moeten worden aangeraden; in plaats van her regt, zoude ik echter zeer wen- schen de verpligting tot aankoop van staatspapieren, bij de wet, aan de direeteuren der spaarbanken op te leggen.

Wel laten onderseheiden reglementen, ook dat der Gorcumsche bank toe, om de betaling eeenigen tijd nit te stellen, dnch ieder weet, dat onder de bedoelde omstandigheden bet wantrouwen zeer aanstekelijk is, zoodat iedere bank, ~a om haar eigen crediet ~n om de inleggers geene sehade te berokkenen, wei zal doen, ook al mogt bet ~'eglement uitstel toelaten, zoolang mogelijk onmiddelijk te blijven betalen.

Her niet nakomen der aangegane verpligtingen maakt eenen blijvenden noodlottigen indruk, die hog merkbaar is na verloop van langen tijd, wanneer de personen die bet nadeel ondervonden hebben, sinds lang niet meet bestaan. Hoe dat plaatselijk werkt, blijkt ons aan de bank te Gorinehem, die hog nimmer aan hare verplJgtingen is te kort

gekomen, dikwijls, wanneer ons belegglngen onder de oogen komen ult eene naburige gemeente, (~) waar mede eene Spaarbank gevestlgd is, die zich op minder gunstige anteeedenten kan beroemen. Zulke onge- lukkige omstandigheden kunnen voor de spaarbanken meermalen voor- komen; de geldbe|eggingen dienen althans gedeeltelijk te blijven ge- sehieden in staats-papieren en andere waarden, die men spoedig van de hand kan zetten, ~n omdat men bij terugvraging behoefte gevoelt aan spoedige realisatie, ~n omdat men niet altijd, bij bet inbrengen van eenigzins be]angrijke sommen, de gelegenheid heeft tot eene andere geschikte geldbelegging (T).

Met den heer l~oKK~,:a en anderen ben ik van oordeel, dat slechts een beperkt aandeei der fondsen aan de Spaarbanken toevertrouwd, mag belegd worden in waarden aan afwlsselenden koers onderhevig, schoon het dan ook voor geene tegenspraak vatbaar schijnt,.dat men in tijden, dat zelfs de meest solide staats-papieren zeer laag staan aangeteekend, ook de schuldbrieven ten laste van gewesten en gemeenten, hypotheeaire sehuldbrieven en dergelijke, hoe solide dan ook, niet a pari van de hand kan zetten (w ten ware dat men menschen weet te vlnden, die om her erediet der bank te handhaven, van den verhoogden koers van het geld geene partij willen trekken. De bljzondere Spaarbanken, waarvan wij thans spreken, kunnen dan eerst gezegd worden solide te wezen, wanneer zij, gedurende een aantal jaren, zonder verlies op de beleg- gingen, winsten op de renten bebaald hebben en alzoo een belangrijk reserve-fonds bezitten. Nieuw opgerigte Spaarbanken kunnen, wanneer zij in de eerste jaren van hun bestaan met tegenspoeden te kampen hebben, nimmer solide worden; speculation toch zijn aan die inrigtingen ten eenen male ongeoorloofd, en een reserve-fonds kan alzoo alleen ge- vormd worden door winst op de rente.

De Spaarbank te Gorinehem verkeert in de meest gelukkige omstan- digheden; hoezeer haar dus eene grootere belegging in staatspapieren dan vele andere banken mag gerekend worden vergund te wezen, gaat zij, die nog voor eene belangrijke waarde in zulke fondsen bezit, bij den tegenwoordigen hoogen koers dier fondsen en voorkomende gele- genheid tot so|ide belegging, ouafgebroken voort met den verkoop van

(*) De gemeente Vianen wordt bier nlet bedoeld. ($) Zie her Naschrift der RED. (t) De pandbrieven van soliede Hypotheekbanken die zelfs tot kleine bijdragen

teverkrijgen zijn; van den dag af eene goede rente geven, en de regten geven van le hypotheek op goederen, waarop niet meer dan ~ is voorgeschoten, moeten voorlaan onder de degelijkste belegglngen voor spaarhankeu gerekend worden, en mogen de aandacht van geeu welmeenenden bestuurder dier instellingen outgaau. (Vergelijk overigens ~eonomlst en Bijblad1861 passim.) RED.

~2

staatspapieren, waarvan, tusschen nu en een jaar, ,weder voor rulva f 40,000 is van de hand gedaan.

Her reglevaent laat toe, wanneer bet reserve-fonds racer dan 30 pCt. van den inleg bedraagt, daarvan ondersteuning te versehaffen aan andere weldadige en nuttige inrlgtingen; van die bepaling is gebruik gevaaakt ova eerie vrij belangrljke sore te hestemmen voor de oprigting van eene bad- en zweminrigting, en her jaarlijksch tekort dier inrigting wordt thans voor de helfl door de burgeHijke gevaeente, voor de wt.'derhelft door de Spaarbank betaald. Ondanks de be]angrijke opoffering in der tijd en de vainder belangrijke doch jaarlijks terugkeerende subsidie, was de stand, bij het laatst ge~indigd boekjaar op 1 Julij 1861 aldus:

Bezittingen voor f 179.424.99 Schuldig aan de inbrengers . . . . . . . 133.067:92

Voordee!ig slot . . . . f 46.357.07

of ovatrent 85 pCt. van het verschuldigd kapitaal. De Gorinchevasche bank kan dus, ook al vaogt zij niet verder op den ingeslagen weg voortgaan, ova nog vrij wat staatspapieren, bij gunstige gelegenheid, van de hand te doen, (en wij vleijen ons zeer, dat zij hot wel zal doen), menigen storva afwachten, eer zij het hoofd zoude vaoeten buigen.

Zoo als men weet, verkeeren echter nile banken op verre na niet in dien gunstigen toestand, zijn er reel te weinig banken en tc weinig gelegenheid, ova het in te brengen geld te storten, terwijl de verschei- denheid van de bepalingen dier banken minder gunstig werkt op eene algemeene deelneming. Het is daarom, dat wij zeer wenschen, dat de Regering en de Vertegenwoordiging tot her oprigten van Staats-Spaar- banken mogen beshdten. Wij willen hier den lezer, die belang mogt stellen in de uitkovasten reeds in Engeland verkregen, verwijzen naar een belangrijk art. van Mr. v. D. B., voorkomende in het ,,1l 9. Handel~blad van Maandag 14 October 1861, no 9302, Zondags-editie.

Het zal wel ten eenen male onnoodig zijn, dat wij her groote belang" schetsen, dat de Staat heeft bij ijverige, spaarzavae, welgestelde burgers; de rijkdom van den Staat bestaat toch ongetwijfeld uit den rijkdom der ingezetenen, die niet tijdelijk maar duurzaam bij magte moeten zijn, ova de belastingen op te brengen, die de Staat voor de voorzienillg in zijne behoeften eiseht: men denke ann de hen die gouden eijeren voortbrengt; door de ontwikkeling van spaarzaavaheid is ook het pauperisme met vrucht te bestrijden, lerwijl ook zelden de beoefeniug van eene deugd evenvain als van eerie ondeugd op zieh

~3

zelve staat; wanneer men nu in zijne pogingen slaagt ova bete~e en meer welgestelde burgers te vormeu, zullen ook de uitgaven voor de regts- veiligheid noodwendig moeten verminderen; hot komt ons dus voor, dat de zorg voor de ontwikkeling van spaarza~mheid, benevens hot

openen van gelegenheden tot het bewaren van spaarpenningen, nevens

de zorg van een goed onderwijs, een der eerste pligten van de Regering is.

De gelden, aan Staats,Spaarbanken toevertrouwd, moeten uitdruk- kelijk en ten stelligste gewaarborgd worden, en in her ondenkbaar geval, dat de Staat zijne overige aangegane geldelijke verpligtlngen nlet ten voile of ten bekwamen tijde mogt kunneu nakomen, zouden de ann de Staats-Spaarbanken toevertrouwde sommen nog ten voile moeten gewaarborgd blijven. Ook al mogt zulks den Stunt een offer kosten, dan nog zoude dat rijkelijk vergoed worden door de indirecte voor- deelen van den verbeterden toestand der mindere klassen. Maar er zouden bovendien ook zeer belangrijke direete voordeelen behaald worden, die ruimschoots tegen die waarborging opwegen. Waar men minder route betaalt dan men trekt, of in her gevaI van den Stunt, die er schuldbrieven ten zijne.n laste vocr zoude moeten koopen, uit- wint, daar komt men op den duur, ook zonder winst op het fonds, tot eerie belangrijke kapitaals-ve~meerdering. De overwinsten der bank te Gorinchem zijn toeh grootendeels daaraan toe te sehrijven.

De tegenwoordig bestaande Spaarbanken hebben veelal bepalingen omtrent een te nemen minimum en maximum, dat laatste nog al afhankelijk van den stand der inbrengers; op de bepalingen dienaangaande moet in dergelijke inrigtingen naauwlettend worden toegezien; de praktijk leert ORs echter de groote moe~jelijkheden kennen, die de volstrekte handhaving van den aangenomen regel in den weg staan.

De Staat kan en mag naar geen stand der inbrengers zien; zoowel om de bedoelde banken niet tot geldbeleggingen van de meet bemid- delde personen te maken, als om den stunt sehadelo.os te stellen voor de mogelijke nadeelen, die hij zoude kunnen ondervinden, bij opvraging van belangrijke sommen, in lijden dat de effeeten laag staan en de koers van hot geld hoog is, zoudeu wij de route sIeehts bepaald wen- schen te zien op 2~ pCt. van f 5 en hot veelvoud van dien. Maanden, waarin hot gold ingebragt en teruggehaald is, zouden niet in rekening moeten komen, zoodat telkens maar de rente moest loopen van den eersten dag der volgende maand (*). Bij berekening vail de rente over enkele maanden van het half jaar, zoude men in breuken vervallen; er

(*) en den laat~ten dug der ~oorg. maandP R~u.

zoude due natuurlijk een vaste regel moeten worden gesteld, hoedanig daarmede zoude moeten gehandeld worden.

De rente wordt nief lager voorgesteld om eene redelijke aanmoediging tot inbreng te blijven geven, en niet hooger, om den staat door de winst op de rente, eene vergoeding voor zijne waarborgen te verleenea en om de geldbeleggingen door meet bemiddelden zooveel mogelijk te weren. 81echts 2 ma len ' s jaars, op 1 Januarij en 1 Julij, zoudede rente moeten worden bijgesehreven en bij bet rentegevend kapitaal ge- voegd en op of na dien tijd uitbetaald, de omstandigheid alleen uitge- zonderd, dat de houder her geheele bedrag van het boekje kwam terug vragen, in welk geval, om in geene nadere verrekening te moeten komen, her verschenen bedrag der rente gedurende hot loopende half jaar, onmiddelijk zoude moeten worden berekend en uitbetaald.

Hot intebrengen minimum zoude moeten worden gesteld op f 0.25; een maximum zoude ik niet wenschen bepaald te zien; wil men her inbrengen van belangrijke sommen tegengaan, dat zal voidoende kunnen gesohieden, door de bepaling, dat men boven de f 1000 hoegenaamd geene rente hetaalt.

Voor de opvragiag van sommen van f 50 ~ f 100 zoude ik den staat de bevoegdheid tot eene kennisgeving van ddne maand, van sommen boven de f 800, van drie maanden te voren, wensehen te zien toegekend. In gewone tijden, dooh zulks zoude geheel behooren te verblijven aan her oordee[ van den staat, zoude men vau die bevoegdheid geen ge- bruik moeten maken; zij zal intusschen dienen te worden opgenomen, om den staat in moeije]ijke tijden voor aanzienlijke verliezen te be- hoeden. De terugbetaliug van bet in bewaring genomene, gesohiedt in Nederland vrij algemeen, misschien wel zonder uitzondering, aan den bonder van her boekje; bij Staats-Spaarbanken zouden wij echteraltijd eene handteekening wonschen (of, bij hen die niet schrijven kunnen, de tussehenkomst van getuigen) en wanneer de terugbetaling gesehiedde aan erfgenamen, diende daarbij gevoegd te worden eene verklaring van erfregt, vrij te stellen van zegel en registratie en gehee] kosteloos uit te reiken door den betrokken burgemeester of kantonregter. He t ' gevaar voor belangrijke verliezen in noodlottige tijden vermindert na- tuurlijk zeer door de bevoegdheid om de terugbeta]ing te kunnen uitstellen, doch het valt niet te ontkennen, dat dit gevaar voor den staat, die de fondsen steeds in schuldbrieven aan koers onderhevig moet beleggen, reel grooter is dan voor partiouliere hanken; doeh hehalve de indirecte voordeelen welke wij sehetsten, zijn er zeer belangrijke directe voordeelen aan verbonden. Voor de maand, waarin her geld wordt ingebragt of terug gegeven, wordt geene rente betaald, voor een

gedeelte van bet kapitaal wordt zij mede niet te goecl gedaan, daar men die sleehts zoude berekenen over .f 5 en het veelvoud van dien. Er wordt dus vrij wat rente genoten en niet uitbetaald; bij de parti- culiere banken staat daar tegenover de verpligting om eene loopende kas te hebben, die natuurlijk geene renten afwerpt: de staat, die steeds publieke kasscn ter zijner besehikking heeft, is van die verpligting grootendeels ontheven.

De staat der Nederlanden kan, in den tegenwoordigen stand, van de gelden die hem worden toevcrtrouwd, eene rente van 4 pCt. maken, of, bij inkoop, uitwinnen: hij betaalt uit eene rentc van 2~, pCt., voor de kosten van inning, beheer, oontrolc, drukwerken enz. stellen wij, wat zeker genoeg is, �89 pCt., to zamen 3 pCt.; er wordt dus genoten 1 pCt. , buiten de besparing der rcnte in de maaltden van inbreng en terug- betaling en der sommen beneden de f 5 of boven het veelvoud van dien.

Binnen eenigc jaren zoude de deelneming zeker we] tot 10 mil- lioen gulden, zoo niet tot meer, kunnen stijgen ; in dat'geval zoude het ~ n e pot., dat de staat zuiver zoude winnen, der sehatkist eene inkomst opleveren van f 100,000. De stijving van de hu]pbronnen der schatkist is intussohen gecnzins het doel van deze aanprijzing van de staats- spaarbanken, maar wij wijzen e r o p , omdat wij~ van sommigeschroom- vallige ]ieden ligtelijk bezwaren te wachten hebbcn wegens het gewlar, waaraan de staat zich zoude blootstelJen, en daarom wenschten wij aan te toonen, dat buiten her indirect belang, hog een zeer belangrijk direct voordeel de blootstelJing aan dat gcvaar wettigt.

Her oprigten van bijzondere fondsen wordt in onze tijden, wij gelooven to rcgt, gewraakt; tooh zouden wij er hoogen prijs op stcllen, da te r eene behoor]ijke rekening wierd aangelegd en bijgehouden, om, in noodlottige tijden, waarvoor wij wel wenschen bewaard te blijven, doch waaraan wij natuurlijk altijd bloot staan, te kunnen aantoonen, hoe veel or bereids vroeger gcwonnen is door eeae instelling, die tijdelijk offers eischt. (*)

Het is klaar, dat de staat zoude moetcn gebonden zijn door de handteekening zijner ambtenaren; het mandaat dient alzoo te worden opgedragen aan rekenpligtige ambtenareu, die ook door her stellen van eenen borgtogt genoegzame waarborgen moeten aanhieden; ook ik kan mij zeer wel met het denkbeeld vereenigen, (vooralindien men door wat strenger cischenren een naauwlettend toezigt, gecnc ongeschikten

(*) Dit kan trouwens geschieden zonder dat de gelden als afzonderlijk fonds worden beheerd. RzD.

26

in het yak toelaat of er op den duur in doe blijven), om dat beheer op to dragen ann de ambtenaren der posterijen, die, de uitzonderingen daar- gelaten, niet overladen zijn met werk, vooral niet met werk dat be- paald tot hunne ambtspligten behoort en veer welke, als mede over het algemeen waarlijk niet te rijkelijk bezoldigd, eene kleine vermeer- dering van inkomsten niet onwelkom zoude zijn.

Het aanstaande examen bij dat yak levert meerdere waarborgen op, veer de geschikt- en bckwaamheid dier ambtenaren, dan men tot dusverre had, en is er dus geene reden denkbaar, waarom hun ookin Nederland dergelijke taak niet zoude kunnen worden opgedragen.

Wij zieu reel bezwaar in de bepaling in Engeland gemaakt, da~ men de gelden, waar ook ingebragt, overai kan terug ontvangen; wij wenschen alleen bij verandering van woonplaats, af- en overschrijving to glen toegelaten en voorts de ambtenaren met de zaak belast, to hebben voorgesehreven, om bi~ tijdelijke afwezigheid van bet vaste verblijf door de deelnemers, hunne tussohenkomst in de overma- king van gelden bereidwillig te verleenen. Eene dubbele boekhouding, het eene kantoor wederkeerig veer her andere of veer een zeker getal kantoren tegelijk, is niet alleen wenseheiijk manr schijnt onvermijdelijk. (~)

De brievengaarders en bushouders zouden geschikte onder-agenten wezen; zij zouden met de overbrenging van gelden en meerdere bezig- heden, te dier zake dienstig, kunnen worden belast.

Het spreekt wel van zelf, al zij her ook zeer wenschelijk dat de gelegenheid tot het beleggen van spaarpenningen op de meest mogelijke plaatsen worde aangeboden, dat bet zaak is, s]echts op enkeleplaatsen eene proef te nemen en de gelegenheid voordurend uit te breiden, naarmate de instelling zieh in meerderen bijval rang verhengen.

Wie is er, die geen voorbeeld kent, dat personen of kantoren, als hat meest solide erkend, plotseling bleken in bet geheel niet of sleehts gedeeltelijk nan hunne op zich genomene verpligtingen te kunnen voldoen, zoodat ook door den minder vermogende, die er zijne zuur verdiende spaarpenningen had gebragt, sohade geleden werd; win herinnert zich ook niet de veer do Spaarbanken zoo noodlottige jaren 1830 en 1848, waarin vele diet inrigtingen sleohts ten deele of eerst na lang tijdsver- loop ann hunne verbindtenissen hebben kunnen voldoen ; ieder weldenkende beklaagt den ongelukkige die door zulke voorvallen-snhade li~dt, doeh de

(*) Her is zeer te bctreuren, dat die in zaken van hog zooveel meer gewigt, b. v. het hyp.-stelsel ontbreekt, en hoogstens te verwonderen, dat, wanneer dat denkbeeld wordt gcopperd, dan niets aantoont, dat her de belangstellin g van iemand heeft getrokkeu.

8'/

schade ,an den individu is niot he{; ergste, zij is voorbijgaande, maar e e n blijvend kwaad zit in her voedsel, dat vele verkwisters daarin veer hunne zorgeloosheid vinden.

Onder het stellen van deze beschouwingen gewordt ons, in her Algeo meen Handelsblad van 16 Nov. 1861 No. 9331. een ingezondeu art. van A. F. Wij willen met hem boron aZle8 hot ingebragte kapitaal gewaarborgd zien, daarom wenschen wJj bij partiouliere banken, de meest soliede belegging in fondsen zoo weinig mogelijk ann her afwis- solon van koers onderhevig, en eene lage rente, daar speculation bepaald ongeoorloofd zijn en er dus alleen een reserve-fends kan gevormd

'worden, door de hooger ontvangen .dan uitbetaald wordende rente. Doeh welke voorzorgen men ook neme, het is zeker dat alle banken,

zelfs de meeste solide, (bij nieuw opgerigte, waar nog geen reserve- fends gevormd is, is het gevaar natuurlijk hot grootst) blootstaan veer omstandigheden, die de deelhebbers sehade doen lijden of den tijd der terugbetaling moeten doen vertragen; menschen van middeIbaren leeftijd hebben dat al 2 malen, in 1830 en 1848, beleefd; de 8taats-spaaro banken, die ik zoude wenschen te zien opgerigt, bieden op den veer zooals ik aangaf, oneindig meer waarborgen aan dan de beste parti- culire Spaarbank met hot grootst mogelijk reserve-fends. Om dlen grooten waarborg zonder schade veer bet algemeen mogelijk te maken, droegen wij de bevoegdheid veer om de begaling een geruimen tijd te kunnen vertragen eu stelden de rente vrij hag , want hot is niet racer dan billijk dat eene inrigting die in het belang van een deel des volks is opgerigt, op den duur geene belangrijke offers aan her andere deel van het yolk koste. Heeft men her geluk de eerste jaren van her bestaan van zoo- danige inrigting, rustige tijden to beleven, dan moeten ook de ~to.felij'/ce resultaten zeer voordeelig zijn.

Het zoude, bij hot oprigten van Staats Spaarbanken, missehien over- weging verdienen, of men de tegenwoordige $paarbanken in wezen zoude moeten laten; ik geloof niet, dat men regt heeft hen te sluiten, maar moon, dat de wetgever allezins bevoegd, liever nog om het belang der zaak verpligt is, ann die inrigtingen bepaalde regelen voor te sehrijven, of zelfs haar aan een bestendig toezigt van regeringswege te onder- werpen. Dat, wat zieh van dat laatste moge verwezenlijken, de deel- neming in de partieuliere banken, en zoodra de Staats-Spaarbanken in werking zijn, niet zal toenemen, spreekt wel van zelf. Weinige banken verheu.gen zieh in eenen zoo grooten bloei en soliditeit als die te Go- rinehem, en toeh zoude ik de Staats-Spaarbanken, gesehoeid op den leest, als ik in breede trekkea hob getraeht a a n t e geven, boven ~lles dns als eene heilige sohuld, gewaarborgd door de geheele Nederlandsehe

~8

natie, vrlj war sollder aehten dan de meest solide partlculiere bank. B|j bet toepassen dezer besehouwingen, zouden dus onze verrigtingen aan- merkelijk verminderen; die verrigtlngen zijn mij, omdat ik meen, dat wij er ons nuttig mede maken, llef en dierbaar, doch wanneer er op eene andere wijze hog meer nut kan gestieht worden, zljn wij in her algemeen belang verpligt dat offer te brengen; ja op de verwe- zenlijking van dat betere stelsel ann te drlngen. '

Hopen wij nu maar, dat wij spoedig her voorbeeld van Engeland mogen volgen, dat de aanvankelijk te nemen proeven met den besteu uitslag bekroond worden en er na eenig tijdsverloop op honderde plaatsen dagelijks gelegenheid moge gegeven worden tot het brengen van Spaar- pennlngen; bet zal, bij een doeltreffend onderwijs, een uitnemend gesehikt middelzijn tot her aankweeken van goede burgers en een krachtig wa- pen tegen her pauperismus.

OORINCH~.

A. v. E.

N A S C H R I F T D E R R E D A C T I E ,

Hoezeer her betoog van S. ons over her algemeen zeer behartigingswaar- dig voorkomt, kunnen wij echter zijne zienswijze op alle punten niet dee]en.

In de eerste plaats meenen wij zijne beschouwingen over onnutte geldver- spillingen als de tegenwoordige kanker der maat.sehappij, (p. 18), te donker gekleurd te moeten noemen. De meerdere weelde die tegenwoordig op vele punten der maatschappij wordt waargenomen, moge met regt op zich zelve afgekeurd worden, even als vele andere menschelijke verkeerdheden, - - veer her kenteeken eener ongeneeslijke ziekte meet zij, naar onze meening, nie~ gehouden worden. F, en war weelderige levenswijs, die in tljden van grooten voorspoed, gelijk her |aatstetwaalftaljaren, haren oorsprongvindt, is reel minder bedenkelijk dan een zoodanige, we|ke enkel uit zedebedeff of zucht tot genieten, zonder zamentreffende meerdere productie, geboren wordt, - - gelijk b. v. de weelde op ' t laatst van het romeinsche Keizer- rijk, of der ~ransche monarchic in de aehttiende eeuw. Sommige bestaud- deelen der duurdere levenswijs, b. v. hooge huishuur, zijn voorts op zich zelf reeds een bewijs van toenemenden a|gemeenen rijkdom ; immers in de meeste groote steden zien wij overal reel aanbouwen, om in de toenemende vraag naar woningen te voorzien ; her is dus een der gunstige duurten, niet door sehaarschheid van aanbod, doeh door toenemende vraag te weeg gebragt. Die duurte kan dan ook maar tijdelijk zijn. Wel lijden zij, die van een vast inkomen leven, en vooral de ambtenaarstand, onder die duurte,

29

doch juist de algemeene en zeer regtmatlge k]ag~, dat de tractementen, vooral de lagere, niet meer voldoende zijn, bewijst ten voordeele van den atge~enen materi61en vooruitgang. Immers, her beduidt in andere woorden, dat de overige bestaanmiddelen der vrije industrie, en die zijn verreweg aanzienlijker dan de vaste betrekkingen, meer voordeel aanbieden, dat zij zljn vooruitgegaan sedert de vaststeiling der traetementen. Nu voegen wij hierbij, dat de k]agt ,, over toenemende weelde bij den kleinen burger- stand" vaak onregtvaardig is, - - daar men dikwijls vergeet, dat die geringe winkelier wiens goede kleeding en levenswijs men afkeurt, en die, naar men welligt zegt., tegenwoordig boven zijn stand leeft, in den tus- sohentijd werkelijk is vooruitgegaan, zijne middelen aanzienlijk heeft ver- meerderd, zijne kinderen goed heeft opgevoed, in een woord, ~ijn 8rand ~eeft rerbeterd, terwijl hij die over de standverhefflng klaagt, welligt dezelfde of iets minder is dan twintig jaren geleden, teen die winkelier nog in her begin zijner opkomst was. Wanneer wij dit bij elkander nemen, dan ge- looven wij niet, da te r thans zoo veel meer grond is dan anders om over onnutte en verderfelijke geldverspilling te klagen.

Op 6~n punt echoer zijn wij 't geheel met den S. eens, nl. in de afkeuring van ,,~ooge rente najaging," die bij ons maar a l t e zeer wordt waarge- nomen. Bij de ,,eindregeling der Oostenrijksche financi~n" zal her blijken tot welk een hoogte die kwaal bij ons bestaat, doch ook reeds nu, bij de daling dier effecten, heeft men er vele voorbeelden van gezien.

Wij geloovea dus ten slotte, dat de kwaal bij ons niet zoo zeer meet gezocht worden in te weinig verdienen of te grif verteren van hot ver- diende, dan wel in her onverstandig plaatsen van hot bespaarde. En in zoo ver, ja, is geldverspiUing bij ons een nationale kwaal van hot oogenblik, want kapitaal onverstandig plaatsen is gold verspillen.

Een ander bezwaar betreft S. beginsel aangaande een greet reserve- fends, dat volgens hem bij good ingerigte 8paarbanken, door meer ont- vangen dan uitbetaalde rente meet worden gevonden. Her voorbeeld der (~orinchemsche hulpbank, die uit den interest van haar reserve-fends eene bad- en zwem-inrigting subsidieert, verhindert ons reeds dadelijk om die Bank onder de norraule besloetarinstetlingen te rangschikken. Eene bad-in. rigting is voorzeker eene hoogst nuttige zaak, doch een cadeau daaraan te verleenen kan toeh moeijelijk geacht worden de bedoeling geweest te zijn van den workman, die zijn zum. verdiende ae 5. ~ naar de 8paarbank brengt[ War meet aangenomen worden als de hoofvereischte eener Spaar- bank P 1 o. 8olide bewaring van hot kapitaal; - - 9~o. teruggave spoedig na de aanvrage; - - 3 ~ verleening van zoodanigen interest als met solide be- legging vereenigbaar is. Men blijve zich nan die e~sentialia vasthouden. Con,error e~ read, re kan hier niet oneigenaardig gezegd worden de hoofd- zaak te moeten blijven, evenals bij de fidei-eommissa. Wordt er eene solido belegging gevonden, als b. v. hypotheek of staatschuld, die redelijken interest geeft, dan kan ook die voile interest, na aftrek der administratiekosten, ell do~ needs ecnige reserve, zeer good uitgekeerd worden. 8ubsidieren vau

30

ba'd~nri'gtihgeti late ~en a~n a.ndere klassen, ef des needs ~azl de !gemeentekas ovet~ R~och ' t is eenigzins vreemd dit bij vocrkeur uit de bespaarde g6lden

"der arbeidende klassen te vindeu. Doch hot greets reserve~fonds der Go- rinehemsehe Spa~rbank doer welligt sen subeidie vermoedenP maar ook ia dat geval valt zij dan buiten den gewonon regel.

Meat hot gevaar Van plotSelinge dsling der staatssehuld als in 1880 en 18~8P Dat wordt toch door een greets resorts voorkomen. u deeh hot kan, naar onze mooning, ook op andere wijze voorkomen women,

1 ~ door plaatsing in de reeds genoemde hypotheeaire pandbrieven. (z. p. 21) De ondervinding heeft geleerd, Rat die titels op de grooto beurzen in jaran van patliek nagenoeg niet, of aIthans veel minder dan staatsschuld-effeete~ to lijtten hadden. Ook Obligati6n van goede spoorweg.ondernemingen bieden j bij greets soliditeitj minder nadeelige kansen aan van plotselinge da- ling;--:- doeh

9o. wi] men vols~rekt in staatsschuld bele~gen, dan is, o. i. nie~s bil- lijker dan dat men in jaren van paniek den opvorderenden in|egger ook zijn inleg, in verhouding der gedaalde koersen betaie. Kees hij f 100 gede- poneerd als de ~ pCt. paristaan, dan behoort hij billijker wijze sleehtsf75 terug te krijgen als hij w.il opvorderen op ' t oogenblik dat hetzelfde effect op 75 pot. is gedaald.

Immers men meet de Bank beschouwen ale tussehenpersoon om blj plaatsing" van geringe bedragen zeoveel doen]ijk dezelfde voordeelen te doen genieten, sis men bij de gewone plaatsingen met greets bedragen ver-. krijgt. Die effecten welke ' t minst aan politieken invloed onderhevig zijn, zijn due de bests; doch wil men staatsschuld-plaatsingen, waarom dan to traehten dezen inlegger sen voordeel te verzekeren, dat de inge- schrevenen op hot Grootboek ten eenenmale missenP Trouwens de op- vorderingen in jaren van paniek zouden wel minder worden, indien her vreemdsoortig voordeel van integraal betaalcl to worden bij daling van ieders aandeel, opheudt. De daling is tijdel~jk, en sen ieder kan weton dat men, door den tijd af te waehton, ook spoedig we6r integraa[ zal betaald worden; - - doch wij aehton hot inderdaad bedenkelijk om te trachten hot abnormale denkbeeld van v o [ k o ~ zekerheid bij belegging, op die wijze te willen verkrijgen.

Een ander middel tot goods plaatsing veer kleine Spaarbanken kan o. i. women gevonden door hot fends aan sen Hulpbank to Ieenen, hetzij tegen vaste rents, hetzij men zelf eene Hulpbaak oprigte. Uitleening op soliden borgtogt mag als voldoende zekere belegging besohouwd worden, en de ondervinding leert trouwens dat de Hulpbanken, veer sen niet al to greet kapitaal, bij goed behest, zeer goed 5 pCt. kunnen uitkeeren.

Hetzelfde bezwaar dat wij in den aangeduiden werkkring der Gorinchemsche Spaarbank vonden, treft dan ook S~ meshing, Rat de Staat van de ver- onderstelde ~ pCt. rente, sleehts ~ pCt, aan de inleggers, ~ pCt. veer admi- nistratie-koston, en 1 pCt. veer zich zou moeten behouden. Naar onze mooning zou de yells rents, minus de administratie-kosten, moeton worden uitgekeerd.

3~

Ieder in]egger zendt zijn livret eens per jaar, op den-verjaardag van zljn eersten inleg, naar her hoofdbestuur der posterijen, om nagezien en geap- probeerd te worden; daar~oe worden afzonderlijke eouverten door de post- kantoren verstrekt. Deze maatregel dient als krachtige waarborg tegen mogelijke misleiding door mindere beanlbten. De ingebragte gelden worden overgebragt onder de eommissarissen veer de nationale schuld en in staats- schuld belegd. Jaarlijks komt de rekening van de ontvangst en de be]eg- ging veer het parlement. - - Ter terugbekomiug van een inleg meet men zich aan her post-bureau aanmelden, en uiterlijk tien dagen na het verzoek wordt de toestemming verleend. Zeven dagen waarsehuwens was trouweus reeds de gewoonte bij de oude banken; in dit opzigt is er dus niets nieuws.

~,en greet voorregt is dat de terugbetaling kan geschieden op elk post- kantoor tevens Spaarbank zijude, over 't geheele rijk. Bij de terugbetaling wordt her livret afgesehreven, en de inlegger schrijft eene kwitantie op den rug van den order tot terugbetaling. De terugbetaalde sore wordt door de eommissarissen der nationale schuld wedar aan her hoofdbestuar der posterijen uitbetaald, en bij onverhoopt gebrek aan gelden, uit de gelden veer rente-betaling der nationale schuld voldaan. De namen der inleggers en bedrag van inleg der bureaux b|ijveu geheim.

Ziedaar de hoofdtrekken eener nieuwe inrigting, die hog her bewijs za~ moeten leveren of zij in alle opzigten aan de verwaehtingen voldoet, doch waarvan voorshands de beste verwachtingen mogen worden gekoesterd, en die weder een bewijs geeft van dien echt praetischen geest der Engelsehe natie, die reeds door de invoering van her stuivers~orto, deloo3tzegels en hot postwissel-systeem, eene groote dienst aan alle, en vooral de werkende standen heeft bewezen. Ongetwijfeld wordt ook thans de aanleiding tot be- sparen vermeerderd. Gelijk wij zeiden, de gelegenheid doet reel af, en Welk een onderscheid nu men hier e]ken dag v a n ' s ochtends t o t ' s avonds to regt kan, terwijl de oude spaarbanken soms slechts een of tweemsal per week veer een paar uur waren geopend. R~o.