1

Q A

C

Solan & LudwigDe Grote Kaasrace

3de kleuter en 1ste graad lager

Noorwegen — 2016duur 78 min. — NL gesprokenRegie: Rasmus A. Sivertsen

1

Q A

C

Solan & LudwigDe Grote KaasraceDoelgroep: 3de kleuter en 1ste graad lager

Lesmap

Met de lesmap bij Solan & Ludwig, De Grote Kaasrace kan je vlot aan de slag in de klas. We zoomen in op de productie van de film, de thematiek en de verhaallijn, maar geven ook interessante filmtechnische duiding. De lesmap wordt doorspekt met weetjes, vragen en methodieken.

Afspeellijst

Bij Solan & Ludwig is een uitgebreide afspeellijst beschibaar op YouTube, met beelden van de making of, interview- en filmfragmenten. Deze fragmenten vormen de basis voor de filmbespreking.

Pinterest

Bekijk zeker ook het prikbord op Pinterest met allerlei interessante, visuele elementen die je kan koppelen aan de filmbespreking.

Workshop

Wil je het graag uitgebreider, boek dan de workshop bij deze film via: meerdanfilm@jeugdfilm.be.

Tijdens de workshop verdiepen de jonge kijkers zich op een actieve manier in het productieproces van de film. Ze experimenteren zelf met de stop-motion techniek. Een filmmaker/docent begeleidt hen in het creatief proces. Het is een fijne verdiepende workshop waar animatie-fun centraal staat.

InhoudstafelFilmfiche 2

Synopsis Technische info Introfilm

Hoofdstuk 1 - Achtergrondinfo 3

Kjell Aukrust Wie maakte de film? Wist je dat? Eerste reacties

Hoofdstuk 2 - Inhoudelijk 5

Inhoud Personages

Hoofdstuk 3 - Filmtechnisch 10

Focus op… poppenfilm Stop-motion animatie

Nog meer inspiratie nodig? 13

Bibliografie 13

2

Q A

C

FilmficheSynopsis

Ken je de opschepperige eend Solan, de verlegen egel Ludwig en de vriendelijke uitvinder Reodor al? Samen moeten ze aan de slag om de inwoners van een naburig dorp te verslaan in de grote kaasrace. Daarbij zijn alle middelen toegestaan. Met de overmoedige Solan aan het roer, staat er veel meer op het spel dan enkel een bol kaas. Het wordt een gevaarlijke nek-aan-nek race over ravijnen en bevroren meren en door bossen vol hongerige beesten.

In deze uitermate frisse animatiefilm staan de koddige personages garant voor heel veel humor en plezier. Maar tegelijk is dit ook een ode aan de fantasie en het talent om onder alle omstandigheden het hoofd boven water te houden. En als de nood het hoogst is… heeft Reodor altijd wel een slimme uitvinding achter de hand.

Technische info

2016, 78 min. Noorwegen Nederlands gesproken Regie: Rasmus A. Sivertsen Dubbing: Wim Pel Productions Dubbing Regie: Rutger Le Poole Distributeur: JEF

“Charmante en vindingrijke film.” – De volkskrant

“Sympathiek avontuur over nader tot elkaar groeien via vriendelijke rivaliteit. ” – Filmtotaal

De film werd ondermeer geselecteerd voor de Generation Section van het Filmfestival van Berlijn en won de Films for Children Audience Award 2016 op het Warsaw Film Festival.

Introfilm

Bekijkdezeintroductieopdefilmvoorjenaardefilmgaat!

Deze intro wordt ook vertoond bij de voorstelling in de bioscoop of het CC waar je Solan & Ludwig, De Grote Kaasrace met de klas gaat bekijken.

De trailer kan je hier bekijken. (Speelduur: 2’2”)

3

Q A

C

H1 - AchtergrondinfoKjell Aukrust

De animatiefilm Solan & Ludwig, De Grote Kaasrace is gebaseerd op de boeken en tekeningen van de Noorse schrijver en illustrator Kjell Aukrust (1920 – 2002). Zijn werk is in Scandinavië heel erg geliefd; alle Noorse kinderen kennen de verhalen over de opschepperige eend Solan en zijn verlegen maatje Ludwig. Er wordt wel eens beweerd dat de kleurrijke personages een perfecte weergave zijn van het Noorse land en de mensen die er leven.

Gesprek

Q Lijken de tekeningen goed op de personages in de film?

Q Hoe oud zouden deze tekeningen kunnen zijn? Waarom denk je dat?

Q Lijken de tekeningen op de illustraties uit kinderboeken die je thuis liggen hebt? Waarom zijn ze anders?

4

Q A

C

Wiemaaktedefilm?

Na Solan & Ludwig, De Sneeuwmachine (2013) is dit de tweede stop-motion animatiefilm over deze koddige personages. Regisseur Rasmus A. Sivertsen groeide op, omringd door camera’s en kleurpotloden, en zette al heel vroeg zijn eerste stappen in de animatiefilm. Aangemoedigd door zijn vader, die zelf illustrator en animator was. maakte hij zijn eerste filmpjes. Aan het begin van zijn carrière deed hij ervaring op aan de zijde van… Kjell Aukrust, de bedenker van de Solan & Ludwig-verhalen.

Wist je dat?

Drie jaar lang

Een animatiefilm maken kost heel veel tijd. Aan Solan & Ludwig, De Grote Kaasrace werd drie jaar gewerkt, en daarvoor moest het filmteam flink zwoegen. Zodra het verhaal klaar was, werden de dialogen, de muziek en de geluidseffecten meteen opgenomen. Intussen bereidde de filmploeg alle decors en camerabewegingen voor. Zo werd er geen seconde verloren.

DetweedefilmvoorSolan&Ludwig

In 2013 werd al een film gemaakt over Solan, Ludwig en hun vrienden. In Solan & Ludwig, De Sneeuwmachine vrezen de inwoners van Flåklypa dat er dit jaar geen sneeuw zal zijn met Kerstmis. Dat probleem wordt opgelost door Solan, Ludwig en natuurlijk… een fantastische uitvinding van Reodor.

Momenteel wordt er al gewerkt aan de volgende film: Solan & Ludwig, Reis naar de Maan.

Hier kan je alvast de trailer van hun vorige avontuur bekijken. (Speelduur: 1’45”)

?1 2

3

5

Q A

C

H2 - InhoudelijkInhoud

In Solan & Ludwig, De Grote Kaasrace volgen we een spannende race. En in elke race heb je winnaars en verliezers. Solan vindt dat er niets belangrijker is dan winnen, terwijl Reodor vindt dat het belangrijker is om je best te doen dan om te winnen.

Gesprek

Q Deed je al ooit mee aan een wedstrijd? Wat vond je daar leuk aan en wat niet?

Q Wanneer heb je ooit gewonnen (wedstrijd, spel, loterij,...)? Hoe voelde dat?

Q Hoe voelt het om te verliezen? Vond je dat erg?

Q Tijdens de Grote Kaasrace zijn er teams die bereid zijn om vals te spelen om de overwinning te behalen. Wie speelde er vals? Wanneer?

Q Vind jij dat je vals mag spelen om een overwinning te behalen?

Q Ging jij al ooit een weddenschap aan met iemand? Waarover ging die wedden-schap?

Personages

SOLAN

Solan, de eigenwijze eend, heeft altijd een antwoord klaar. Hij heeft enorm veel zelfvertrouwen en durft alles aan. Alles is voor hem een wedstrijd, en in elke wedstrijd vindt hij zichzelf een kampioen. Hij wil zo graag winnen dat hij alles rondom hem vergeet en alles op het spel zet. Hij noemt zichzelf de wereld- kampioen in allerlei dingen: bergbeklimmen, bobsleeën,... Maar volgens Reodor is hij vooral ‘een wereldkampioen in ons in de problemen brengen’. En op een bang moment biecht Solan op: “Eigenlijk ben ik nergens echt wereldkampioen in.”

Echte atleten

Voor de scènes waarin Solan deelneemt aan het toernooi voor hamerslingeraars hebben de filmmakers uren lang de bewegingen van echte atleten bestudeerd. Zo konden ze uitzoeken hoe het zit met de lichaamsbalans van de sporters, welke gewrichten ze bewegen en hoe ze hun lichaam zetten. Bovendien werd er voor alle omstanders gezocht naar een passende gelaatsuitdrukking.

Eerstereactiesnadefilm

Vraag de kinderen na het bekijken van de film naar hun eerste indrukken. Die eerste reacties zijn vaak erg kostbaar en zetten de kinderen aan het denken. Het laat hen een mening vormen over wat ze net hebben gezien. Bekijk tips hiervoor op onze Verzameling van basismethodieken.

Opdracht

6

Q A

C

Klaskampioenen

Waarin zou jij wereldkampioen kunnen zijn? Neuspeuteren, het langst je adem inhouden, het minste groenten eten, de gekste tekeningen maken, het langste slapen, de liefste zijn voor mama,…? Iedereen kan wel in iéts de ‘klaskampioen’ zijn. Bedenk enkele mini-wedstrijd-jes en laat de kinderen stemmen uitbrengen. Hou het leuk – verliezers zijn er niet, iedereen krijgt een titel! Maak samen met de klas kleur-rijke badges van papier om op het einde van de week op te spelden bij alle winnaars.

Maak de wedstrijden niet te concreet: ‘mooiste tekening’ of ‘mooiste zingen’ zijn te concreet en herkenbaar. Maar de beste ‘stil-zitten-en-zwijger’, ‘figuren-in-wolken-herkenner’, ‘plakband-klever’ of ‘traag- wandelaar’ zijn veel meer abstracte begrippen. Gebruik ook creatieve, vriendelijke omschrijvingen: ‘troeteldier’, ‘klasacrobaat’ of ‘super- deluxe-opruimer’,...

Kampioen in mislukken

Soms is het goed om eens in iets te mislukken. We moeten fouten durven maken en ze durven toegeven. Niet alleen winnen is belang-rijk, ook mislukken mag af en toe!

Laat de kinderen één dag lang kampioen worden in het mislukken: zo scheef mogelijk knippen, zoveel mogelijk buiten de lijntjes kleuren, zo slecht mogelijk hun veters strikken. Uit mislukkingen kan ook iets moois ontstaan: een heel nieuw inzicht of misschien wel een originele uitvinding.

Gesprek

Q Mislukte er bij jou al ooit iets? Wat ging er precies fout? Vond je het erg? Hoe voelde jij je daarbij? Was er iemand boos op jou omdat het mislukte?

Q Zijn er dingen die je niet durft, omdat je bang bent dat ze zullen mislukken? Geef voorbeelden: fietsen, zwemmen, een eitje bakken, ballet dansen, een nieuwe game uitproberen, aan een wedstrijd meedoen, een liedje zingen,…

Q Waarom vind je het erg als er iets mislukt? Overloop situaties waarin kinderen bang zijn om te mislukken. Meestal zijn de gevolgen toch niet zo ernstig... Daarom is mislukken misschien niet zo erg als ze denken.

LUDWIG

Ludwig is een voorzichtige egel die zich over alles zorgen maakt. Heel anders dan zijn vriend Solan is hij vaak bang, want overal schuilt er volgens hem gevaar. Solan moet hem altijd over de streep trekken en overtuigen, hem gerust stellen dat alles wel op z’n pootjes terecht zal komen. Ludwig heeft weinig zelfvertrouwen, is bijzonder pessimistisch aangelegd en heeft veel ver- trouwen in Solan.

Angsten opbergen

Ludwig is vaak bang. Misschien kunnen sommige kinderen daarin herkennen. Dat kan de aanleiding zijn om met kinderen te praten over ‘angsten’ - praten over je angsten kan helpen om ze te overwinnen: Waarvan ben jij soms bang?

Ga in een kring zitten, probeer een intieme sfeer te creëren waarin de kinderen zich veilig voelen.

Laat kinderen hun angsten tekenen en stop de tekeningen in een grote bokaal. Alle angsten zitten nu gevangen en kunnen niet meer ontsnappen. Als de kinderen nog eens bang zijn, kunnen ze denken aan de bokaal, waarin hun angst zit opgeborgen. Het is de taak van de klas om al die angsten veilig te bewaren. Als iemand een nieuwe angst heeft, mag die er altijd bij. De pot kan altijd open – om daarna snel weer dicht te gaan. Om de bokaal te vergrendelen bedenken jul-lie een origineel slot waarvan alleen jullie de sleutel hebben.

Opdracht

Opdracht

Opdracht

7

Q A

C

Iedereen uitvinder

Alle kinderen brengen een oude schoen mee. Elke schoen, laars of sandaal is bruikbaar voor deze opdracht. Verzamel alle schoenen op één grote stapel. Daarnaast komt een stapel met ogenschijnlijk onbruikbaar materiaal: stukken karton, oude verf, veters of stukken touw, restjes aluminiumfolie, plastic zakken, rolletjes en doppen, springveren uit oude matrassen, balpennen, wat je maar vinden kan...

Verdeel de groep in teams van 3 à 4 kinderen. De schoen wordt nu de basis voor een fantasierijke uitvinding. Laat de kinderen eerst nadenken wat ze willen maken: een schoen waarmee je kan vliegen, door vuur stappen, aardappelen schillen, wandelen over water, speurwerk verrichten, hoogspringen, foto’s trekken, paarden dresseren,... Noem maar op! Alles is mogelijk - niets is te gek of te vreemd.

Laat elk team één schoen uitkiezen. Belangrijk is dat ze samen een besluit nemen, en dan aan de slag gaan met de beschikbare materialen. Samen werken ze aan dé coolste uitvinding!

REODOR

De rustige, vriendelijke Reodor zorgt in het team voor de nodige stabiliteit. Bovendien bedenkt hij voor elk probleem een slimme oplossing. Met de meest onverwachte materialen tovert hij pareltjes van uitvindingen!

Kennen de kinderen nog uitvinders? Wat hebben de grote uitvinders uitgevonden? De Belgische kunstenaar Panamarenko staat bekend om zijn creatieve uitvindingen: zijn objecten moeten niet zozeer nuttig zijn, maar wel mooi en fantasierijk. Bekijk samen met de klas enkele van zijn werken en laat de kinderen fantaseren over de bruikbaarheid ervan: waarvoor zou deze uitvinding kunnen dienen?

Opdracht

Tip! Eventueel kunnen de kinderen hun uitvinding eerst ook uittekenen. En er nadien natuurlijk een naam bij bedenken.

8

Q A

C

Kaas maken in de klas

Wanneer het team Flåklypa hun kaas kwijtspeelt aan het team uit Slidre, komt Reodor met een nieuwe, vers gemaakte kaas op de proppen. Daarvoor moet Ludwig eerst geitjes melken. Daarna komt de melk in Reodors grote kaasmachine terecht. Weten jullie hoe kaas wordt gemaakt?

Bezoek met de klas een kaasmakerij en doe mee aan een echte kaasworkshop. Misschien is er in jullie buurt ook wel een boerderij waar artisanale kaas wordt gemaakt. Maar met een beetje vindingrijkheid kan je ook zelf kaas maken in de klas.

Bekijk daarvoor zeker eens dit filmpje. (Speelduur: 1’57”)

Op het Pinterest bord vind je ook makkelijke methoden om in de klas te experi-menteren. Aan het einde van de dag vinden de kinderen het vast heerlijk om hun eigen kaasje mee naar huis te nemen.

DE TEGENSTANDERS

De tegenstanders van Solan & Ludwig komen uit Slidre. Team Slidre is een vreemde bende. Net zoals Solan heeft Kleppvold een hekel aan verliezen. Als hij verneemt dat er een wedstrijd op til staat, is hij er als de kippen bij. De andere teamleden zijn Sullivan (die iedereen ‘amuseert’ met zijn slappe grappen) en de beresterke Emanuel Desperados, die ervoor zorgt dat het parcours pijlsnel wordt afgelegd.

PLOSEN EN MELVIN

Verslaggever Plosen geeft commentaar op de race, terwijl Melvin (met zijn robot) de rol van ‘slapende reporter’ op zich neemt.

Opdracht

9

Q A

C

Een wedstrijdverslag

Maak met de klas een echt wedstrijdverslag. Bekijk met de kinderen enkele filmpjes van sportwedstrijden. Wie komt er allemaal in beeld? Wie werkt er allemaal mee aan zo’n reportage?

Analyseer de taak van de reporter en/of verslaggever. Hoe bouwt hij/zij spanning op? Hoe blijven wij op de hoogte van de situatie? Hoe worden de sportlui geïnterviewd?

Bekijk hoe zo’n wedstrijd in beeld wordt gebracht. Hoe wordt een wedstrijd gefilmd? Welke beelden krijgen we te zien? Wanneer worden bepaalde fragmenten herhaald?

De kinderen krijgen verschillende rollen: verslaggever, sportman/vrouw, camera, supporters, etc.

Dan is het tijd voor de wedstrijd. De kinderen spelen hun rol: de cameraman filmt, de verslaggever geeft commentaar, de reporter stelt vragen en de supporters juichen de atleten toe. Misschien krijgt jullie opdracht wel een plaatsje in het sporttoernooi op school of tijdens de jaarlijkse sportdag.

Opdracht

Tip!Vergrootdebeleving

Om de beleving te versterken, kun je de leerlingen laten knutselen: vlaggen om mee te zwaaien, fan t-shirts, een lijn waarachter de supporters samen troepen, een spandoek… het kan zo uitgebreid als je zelf wil. De teams krijgen een rug-nummer, de reporter een hemd en een das.

Tip!Typewedstrijd

De leerlingen kunnen een gekende sport spelen (bv voetbal), maar een onge-kend spel vormt een extra uitdaging.

Geef elk team dezelfde materialen (bv 3 emmers, 1 doek, 2 springtouwen, 1 kartonnen doos, een borstel etc.). Door samen te werken moeten de kinderen een parcours afleggen zonder de grond te raken. Stippel op de grond een parcours uit met papierplakband, waarlangs de supporters staan te juichen. De atleten kunnen gebruik maken van al deze voorwerpen. Misschien kan de wedstrijd wel in de sporthal doorgaan, waar je ook klimrekken, matten en balken ter beschikking hebt.

Tip!Gekkespelregels

Wedstrijdregels zijn heel belangrijk. Spreek die op voorhand af met de hele klas. Bedenk een lijst met gekke, onverwachte spelregels en zorg ervoor dat iedereen ze goed begrijpt alvorens te starten.

10

Q A

C

Een animatiefilm wordt beeld per beeld opgenomen. Daardoor kunnen levenloze dingen (tekeningen, poppen, foto’s, plasticine figuren, voorwerpen…) tot leven worden gebracht. Elk opeenvolgend beeld verschilt een heel klein beetje van het vorige - tekeningen of objecten worden in elk beeld een klein beetje verplaatst. Dit noemt met ook ‘stop-motion’. Wanneer je zo’n reeks beelden razendsnel na elkaar bekijkt, lijkt het alsof de figuurtjes bewegen.

De poppen uit een animatiefilm worden gemaakt van soepel materiaal; ze moeten immers makkelijk kunnen buigen en bewegen. Maar ze moeten ook stevig genoeg zijn om rechtop te staan. Moderne plastic- en rubbersoorten, al dan niet gewapend met ijzerdraad, bieden hier vaak een oplossing. Voor Solan & Ludwig, De Grote Kaasrace werd er gewerkt met latex. Hoe beter de poppen kunnen bewegen, hoe beter ze het verhaal kunnen uitbeelden. Zelfs een snor moet kunnen bewegen!

Niet alleen de houding maar ook de gelaatsuitdrukking van een pop kan veranderen. Hiervoor heeft men van eenzelfde figuurtje verschillende hoofden met een veschil-lende gelaatsuitdrukking nodig. Die kunnen dan tijdens de opnames vervangen worden.

H3 - FilmtechnischFocusop…poppenfilm

Regisseur Rasmus A. Sivertsen verkiest artisanale animatie. Daarom kiest hij in Solan & Ludwig, De Grote Kaasrace voor handgemaakte poppen. Daar zit er meer leven in: ze voelen tastbaar en vertonen meer emotie. Meestal worden zulke poppen speciaal voor een film ontworpen.

Poppenanimatie

De poppen uit Solan & Ludwig, De Grote Kaasrace kunnen niet zelfstandig bewegen. Ze worden bewogen of ‘geanimeerd’. De term animatiefilm komt van het Latijnse woord ‘animo’, wat ‘ziel’ betekent. In een animatiefilm is het immers alsof de film-maker zijn poppen doet leven; hij geeft hen een ziel.

11

Q A

C

De poppen voor Solan & Ludwig, De Grote Kaasrace werden ontworpen in de Nederlandse Studio Pedri en zijn ongeveer 10 à 20 centimeter groot. Ze werden geanimeerd door een team van echte specialisten. Rasmus A. Sivertsen: “De ochtenden zijn het zwaarst. Dan worden alle geplande opnames overlopen. Maar liefst 8 animatoren werken telkens simultaan aan verschillende scènes. De rest van de dag werken ze in hun eentje, terwijl ik de scènes voor de volgende dag voorbereid.”

Stop-motion animatie

Met de stop-motion animatie techniek wordt het voorwerp (bv de pop) in een bepaalde houding gezet. Daar maakt de camera een foto van. Daarna wordt de positie van het voorwerp een heel klein beetje aangepast (bv een arm wordt enkele millimeters hoger getild) en wordt er opnieuw een foto genomen.

Door alle foto’s snel na elkaar af te spelen lijkt het alsof het voorwerp beweegt. Het maken van zo’n stop-motion filmpje kost heel veel tijd en geduld. Om een vloeiende beweging te krijgen, heb je maar liefst 24 foto’s per seconde nodig!

Bekijk hier een filmpje waarin waarin het proces wordt verduidelijkt. (Speelduur: 3’02”)

12

Q A

C

Maak een eigen stop-motion animatie

Maak samen met de kinderen poppetjes van klei of gebruik kleine knuffels of poppetjes. Laat de kinderen samenwerken aan één groot decor: een achtergrond van diverse bomen. Enkele kinderen kunnen werken aan het grote bevroren meer, in de lucht hangen wolken in allerlei vormen,... Zorg dat je bepaalde elementen kunt laten bewegen: wolken uit watten gemaakt drijven aan de hemel voorbij. Of misschien knip je ook bomen uit papier die straks kunnen wiegen in de wind?

Vergeet niet om een statief te gebruiken! Enkel wanneer je camera mooi stil blijft staan, krijg je een goed resultaat.

Download de app Stop Motion Studio (gratis, Android en Apple) op je tablet of smartphone om een stop-motionanimatie op te nemen. Zet dit toestel vast op een statief.

Het maken van een animatiefilm vergt veel geduld en concentratie van kinderen. Spreek op voorhand duidelijke regels af: niemand mag de camera verplaatsen. Toon hen op welke knopjes ze mogen drukken, en op welke zeker niet. Verdeel de klas in kleine groepjes, en laat telkens één groepje een paar frames nemen. Twee kinderen verschuiven de elementen op de tekening, één iemand neemt de foto’s. Na een paar foto’s wissel je de groepjes af.

Bekijk hier hoe je te werk gaat met de app Stop Motion Studio en een tripod. (Speelduur: 6’ 25”)

Opdracht

13

Q A

C

Nog meer inspiratie nodig?Neem een kijkje op het Pinterestbord dat we speciaal voor Solan & Ludwig, De Grote Kaasrace maakten. Je vindt er verschillende interessante video’s, extra knutseltips bij de opdrachten, de filmposter, enkele fragmenten uit het originele boek,…

Bibliografie Q http://www.jekino.be/nl/filmcatalogus/interne_films/solan_&_ludwig_de_grote_

kaasrace-5953.html

Q http://www.cinemazed.be/film/solan-en-ludwig-de-grote-kaasrace

Q http://www.thefilmcatalogue.com/catalog/FilmDetail.php?id=22241

Q http://www.volkskrant.nl/recensies/de-grote-kaasrace-is-charmante-en-vin-dingrijke-film~a4462968/

Q https://www.filmtotaal.nl/recensie/12577

Q Google - Rasmus A. Sivertsen

Q http://cineuropa.org/it.aspx?t=interview&l=en&did=248322

Q https://nl.wikipedia.org/wiki/Stop-motion

Q Interview Rasmus A. Silvertsen: Solan & Ludwig - De grote kaasrace, Artikel filmmagie, nr 674, april 2017

Q http://www.cineuropa.org/it.aspx?t=interview&l=en&did=302868