1

v U

s

Toen mijn vader een struik werd

2de en 3degraad LOBE/NL/Kroatië — 2016

duur 90 min. — NL gesprokenRegie: Nicole van Kilsdonk

1

v U

s

Doelgroep: 2de en 3de graad lager onderwijs

Lesmap

Met de lesmap bij Toen mijn vader een struik werd kan je vlot aan de slag in de klas. We zoomen in op de productie van de film, de thematiek en de verhaallijn, maar we geven ook interessante filmtechnische duiding. De lesmap wordt doorspekt met weetjes, vragen en methodieken.

Afspeellijst

Bij Toen mijn vader een struik werd is een uitgebreide afspeellijst beschikbaar op YouTube, met beelden van de making of, interview- en filmfragmenten. Deze fragmenten vormen de basis voor de filmbespreking.

Pinterest

Bekijk zeker ook het prikbord op Pinterest met allerlei leuke, visuele en interessante elementen die je kan koppelen aan de filmbespreking.

Workshop

Wil je een verdiepende workshop met een filmmaker? Boek de workshop bij Toen mijn vader een struik werd! Poëzie vertalen naar film, het kan allemaal! Net als regisseur Nicole van Kilsdonk gaan we aan de slag met het werk van Joke Van Leeuwen. Via associatie en experiment creëren we ons eigen filmpje. Laat je fantasie los en tover een gedicht om in bewegend beeld! Mail naar meerdanfilm@jeugdfilm.be voor meer informatie.

InhoudstafelFilmfiche 2

Synopsis Technische kaart Reacties van de pers Introfilm

Hoofdstuk 1 - Achtergrondinformatie 3

Eerst een boek Wie maakte de film? Filmprijzen Leuke weetjes Eerste reacties na de film

Hoofdstuk 2 - Inhoudelijk 5

Inhoud Afscheid nemen Vluchten Grenzen Taal Filosofie: goed of kwaad Het vervolg...

Hoofdstuk 3 - Filmtechnisch 8

Het geluid De suggestie in film

Nog meer inspiratie nodig? 11

Bibliografie 11

Toen mijn vader een struik werd

2

v U

s

Filmfiche

Synopsis

De tienjarige Toda woont in een bakkerij met haar vader, de beste taartenbakker van het land. Op een dag verandert alles: er breekt oorlog uit en Toda’s vader moet naar het Zuiden van het land om als soldaat te gaan vechten. Toda moet naar haar moeder, die ze nog nooit heeft gezien en die in het buurland woont. Zo begint Toda aan een avontuurlijke en spannende reis waarbij ze onderweg de meest vreemde mensen ontmoet en in absurde situaties terechtkomt. Ze sluit vriendschap met een jongen die ook op de vlucht is. Toda is een meisje dat niet snel opgeeft, maar zal ze haar moeder ook vinden?

Technische kaart

Nederland/België/Kroatië, 2016, 90 minuten, Nederlands gesproken Gebaseerd op het boek van Joke van Leeuwen Cast: Celeste Holsheimer (Toda), Noortje Herlaar (mama), Teun Kuilboer (papa) en Matsen Montsma (Plakkie), Anneke Blok (oma) Regie: Nicole van Kilsdonk Scenario: Maureen Versprille Editor: David Verdurne Geluid: Jan Schermer Muziek: Rutger Reinders Productie design: Ivan Veljaca Kostuumontwerp: Monica Petit Haar en make-up: Snježana Gorup

Reacties van de pers

“Het is de precieze dosering van Celeste Holsheimers spel die dit verhaal zo geloof- waardig maakt. De verfilming van Joke van Leeuwens kinderboek vertrouwt op de kracht van de suggestie.” - de Volkskrant

“Een loodzwaar onderwerp, luchtig en met humor gebracht, zonder de ernst van de situatie uit het oog te verliezen. Niet alleen voor kinderen is deze film leerzaam, ook volwassenen kunnen hier een hoop uithalen. ” - Cinemagazine

Introfilm

Bekijkdezeintroductieopdefilmvoorjenaardefilmgaat!

Dit filmpje wordt ook vertoond bij de schoolvoorstelling in de bioscoop of het Cultuurcentrum waar je de film gaat bekijken met de klas. Ook de trailer kan je op de afspeellijst bekijken.

3

v U

s

H1 - AchtergrondinfoEerst was er een boek

In het boek krijg je heel veel gedachten en gevoelens van Toda, die in een speelse en poëtische taal zijn geschreven. Bijvoorbeeld: “Ik kreeg meteen al heimwee. Het was een gezeur achter mijn vel dat ik niet kon wegwrijven”. In de film wilden ze niet werken met een voice-over, maar zetten ze het poëtisch taalgebruik om in beeld. Soms lukte dat echter niet zo goed, en daarom is er een personage bijgekomen: Plakkie!

U Weet je nog hoe ze elkaar hebben leren kennen?

U Waarom noemt Toda hem Plakkie?

U Hoe voelt ze zich tegenover hem? Hoe voelt hij zich?

U Hoe evolueert dat in de film?

Laat je leerlingen achterhalen welke gedachten er in het hoofd van Toda omgaan, en hoe ze dat in beeld hebben gezet, met Plakkie erbij. Neem het boek en ontdek de verschillen en gelijkenissen. Breng deze verschillen of gelijkenissen creatief in beeld in de vorm van een collage.

Fragment 1 (Speelduur: circa 1’30”)

Wiemaaktedefilm?

Nicole van Kilsdonk is een filmregisseur en scenarioschrijver, die al heel wat films en series heeft gemaakt. Ze komt uit Nederland, en won al heel wat prijzen met haar werk. Ze maakte onder andere Hoe overleef ik…mezelf? (2008) en Patatje Oorlog (2011).

Filmprijzen

U Officiële selectie voor het Internationaal filmfestival in Toronto, 2016.

U Winnaar van ECFA (European Children’s Film Association) voor Beste Europese film, 2017.

U KinoKino-prijs voor ‘Beste Film’ op het KinoKino festival voor kinderfilm in Zagreb, Kroatië, 2017.

U Selectie voor het IFFG (Internationaal filmfestival Groningen), 2017.

De film is gebaseerd op het boek van Joke Van Leeuwen. (Uitgeverij Querido, 2010) Het boek vertelt het verhaal vanuit het standpunt van Toda, en bulkt van poëtisch taalgebruik en absurde humor. De regisseur Nicole van Kilsdonk en de scenarist Maureen Versprille, herschreven het boek naar een scenario.

Opdracht

4

v U

s

Leuke weetjes

U De film is opgenomen in Kroatië. Van 1991 tot 1995 woedde de Kroatische onafhankelijkheidsoorlog, waarbij Kroatië zich losmaakte van Joegoslavië. Veel van de Kroatische medewerkers van de film hebben zelf die oorlog meegemaakt en weten dus heel goed wat oorlog en vluchten betekenen. Op die manier maakten ze heel wat details meer geloofwaardig in de film.

U Het is moeilijk om te weten waar en wanneer het verhaal zich afspeelt… De filmmakers hebben dat bewust zo gedaan. Sommige elementen lijken van lang geleden, andere dingen lijken van nu. Zo krijg je een ontheemd gevoel van tijdloosheid en anonimiteit, wat bijdraagt tot het universeel karakter van de film.

U Joke van Leeuwen, de schrijfster van het boek, haalde inspiratie uit haar eigen leven. Zijzelf, haar ouders en haar grootouders hebben vluchtelingen in huis opgenomen wanneer die aankwamen in Nederland, nog voor de grote vluchte- lingencrisis die we nu kennen.

U In 2015 maakte Joke van Leeuwen een muzikale vertelvoorstelling. Dit fragment geeft het poëtisch taalgebruik uit het boek goed weer.

Joke van Leeuwen (Speelduur: circa 3’30”)

Eerstereactiesnadefilm

Ondanks de zware thema’s heeft de film ook een grappige en luchtige toon. Het is een verhaal waarin onmacht, angst en verdriet voorkomen, maar ook met fantasie, humor, troost, liefde en vriendschap. Die thema’s brengen heel wat reacties teweeg. Neem na de film tijd en ruimte om de leerlingen te laten ontladen.

Laat elke leerling drie woorden of zinnen noteren. Later kan je die woorden hernemen om in een gesprek of opdracht te gebruiken. Laat ze antwoorden op drie vragen:

U Waarover ging de film?

U Welke emoties voelde je bij de film?

U Welke scène is jou het meest bijgebleven en waarom?

Opdracht

5

v U

s

H2 - Inhoudelijk Inhoud

In Toen mijn vader een struik werd komen trieste, maar realistische en hedendaagse thema’s aan bod. Zo krijgen we in de film te maken met onderwerpen als oorlog, vluchtelingen, afscheid nemen…Maar tussen Toda en Plakkie zien we ook vriend-schap en troost. Toda groeit doorheen de film, en wordt na elke teleurstellende episode telkens moediger. Uiteindelijk komt ze thuis bij haar moeder en vindt ze weer een veilige thuis. Ondanks de zware thema’s wordt alles afgewisseld met humor en absurde, grappige en poëtische gedachten. Probeer bij de nabespreking die toon aan te houden. Ga de realistische en droevige thematiek niet uit de weg, maar wissel af met hoopvolle, luchtige en grappige opdrachten.

Afscheid nemen

Soldaten moeten zich goed camoufleren zodat de vijand ze niet ziet. Dat geldt ook voor mensen die juist op de vlucht zijn voor soldaten. Toda camoufleert zich als een lamp en tafel…

Kunnen de leerlingen zich in de school camoufleren? Laat ze eerst verschillende voorwerpen (stoel, kapstok, etc.) nadoen. Bied allerlei voorwerpen (jassen, pennenzakken, etc) aan die ze mogen gebruiken. Per groep camoufleren ze zichzelf. Ze nemen van elke leerling één gecamoufleerde foto. Daarna zoeken ze de beste manier om een foto te nemen (denk aan perspectief, kader, etc.). Als nabespreking herbekijk je de foto’s. Kunnen ze raden wie gecamoufleerd is?

Wanneer Toda vertrekt heeft ze maar een klein rugzakje met enkele spullen Ze heeft een doos koekjes bij, een schriftje, een muziekdoosje en een kettinkje rond haar nek. Deze spulletjes geven haar een goed gevoel, en ze verwijzen naar belangrijke elementen/personen uit haar leven. (koekjes = papa, muziekdoosje = mama,...)

Laat elke leerling voor zichzelf een lijstje maken met drie dingen die ze mogen meenemen. Laat ze even nadenken over de symboliek van de voorwerpen. Teken de voorwerpen en knip ze uit. Maak een klassi-kale koffer om de voorwerpen op te bergen en er iets over te vertellen.

Opdracht

Opdracht

6

v U

s

Vluchten

Toda moet vluchten voor de oorlog in haar land. Dat is erg spannend en het verhaal laat goed zien hoe kwetsbaar vluchtelingen zijn. Eenmaal Toda en Plakkie in het buurland aangekomen zijn, zijn ze daar niet erg welkom en raken ze verstrikt in een bureaucratische machine. Ze kennen de taal en de gewoonten niet en dat zorgt voor situaties die tegelijkertijd schrijnend en komisch zijn. Situaties die ook nu in onze maatschappij bestaan als het om vluchtelingen gaat.

Fragment Nicole van Kilsdonk vertelt (Speelduur: circa 2’)

Wanneer het boek (2010) en het filmscenario geschreven werden, was de vluchte- lingen problematiek nog niet zo alomtegenwoordig. Wanneer de film klaar was, was die actueler dan ooit. Nicole van Kilsdonk vertelt over de invloed van deze thematiek op de film.

Wil je een korte uitleg over vluchtelingen, bekijk dan zeker dit filmpje. Het geeft een duidelijk beeld over vluchten en asielaanvragen (in Nederland, maar toepasbaar op België).

Lesprogramma over vluchtelingen (Speelduur: circa 2’)

Voor leerlingen van de derde graad, kan je hier doorverwijzingen vinden die je meer informatie en ondersteuning geven wanneer je op zoek bent naar methodes om die problematiek met je leerlingen te behandelen.

Ook via de Pinterest-pagina van deze film vind je heel wat doorverwijzingen.

Wanneer Toda in de bus zit, maakt ze een lijstje met alles wat ze ziet, want ze wil later de weg terug vinden. Laat je leerlingen in groepjes een zoektocht ontwikkelen voor hun medeleerlingen. Laat ze een lijstje opmaken van de tocht. Ontwerp dat lijstje met foto’s, tekeningen of woorden. Wie vindt de juiste weg terug?

Grenzen

Toda en Plakkie zoeken de grens.

U Hebben ze die gevonden? Kan je ze zien?

U Hoe heeft de regisseur dat duidelijk willen maken in zijn beelden?

U Wat is een grens? Kan je die zien?

U Waarom zijn er grenzen?

U Wat als je een grens over gaat?

Laat de leerlingen op Google Maps een landsgrens opzoeken. Bekijk met Google Streetview de verschillen aan de ene en de andere kant van de grens. Is het moeilijk om deze grens over te steken?

Opdracht

Opdracht

7

v U

s

Taal

Toda spreekt de taal van het buitenland niet en dat zorgt voor heel wat verwarring. Wanneer Toda haar moeder niet kan bereiken schrijft ze een briefje met daarop volgende tekst: “Weje wissel boe meu mamselie huzel wees? Dajjebedanksel.”

Weet je nog wat dat betekent? (Wie weet waar het huis is van mijn moeder? Dankjewel.) Het is slim van Toda om briefjes te posten, maar ze vergeet natuurlijk van alles te noteren. Wat ontbreekt er nog? Hoe kan ze het nog aanpakken? Herschrijf het tekstje in een andere taal. Wie kan het ontcijferen?

Dit filmpje toont de fantasietaal van tweelingbroertjes. Ze lijken elkaar precies goed te verstaan en ze maken veel lol! (Speelduur: 2’08”)

Kan je je eigen taal ontwikkelen? Schrijf de belangrijkste regels op en maak een woordenboek met prenten. Zeg één vertaalde zin tegen een ander groepje. Aan de hand van het woordenboek raden ze wat je zegt.

Goed of kwaad

De soldaat geeft aan dat hij niet erg goed is in bevelen geven. Maar hij blijkt wel erg lief en probeert Toda te helpen. De soldaat is iemand van ‘de anderen’, dat zie je aan het blauwe embleem op het uniform.

Start een filosofisch gesprek over goed of kwaad. In het document Verzameling van basismethodieken vind je meer informatie over filosoferen met kinderen.

Het vervolg...

Deze film leent zich uitstekend om later een project voor het goede doel te organiseren! Een bak-moment waar elk gebakje een knotsgekke naam krijgt, een camouflage marathon of een spel zonder grenzen... De opbrengst kan aan een vluchtelingen organisatie geschonken worden.

U Zijn ‘de enen’ en ‘de anderen’ gelijk aan ‘de goeien’ en ‘de slechten’?

U Wanneer is iemand slecht?

U Is iemand die slecht is altijd slecht? Helemaal slecht?

U Kan je, als je ooit iets slechts hebt gedaan, toch nog goed worden?

Opdracht

Opdracht Opdracht

TIp! Een prachtig boek dat je kan helpen dit gesprek op gang te brengen is dat van Oscar Brenifier: Goed of kwaad, uitgeverij NBD.

TIp! War Child, een hulporganisatie voor oorlogskinderen, kan je helpen bij het organiseren van een bakactie.

8

v U

s

H3 - FilmtechnischWe diepen in dit hoofdstuk een filmtechnisch element uit, en werken ermee in de klas. Meer informatie over hoe films gemaakt worden, kun je vinden via deze links: Verzameling van basismethodieken en De boekverfilming.

Celeste Holsheimer (Toda) vertelt over haar ervaringen tijdens de opnames van de film.

Het geluid

De muziek en het geluid in een film ondersteunen of versterken een bepaalde sfeer of gemoedgesteltenis. Wanneer je een stukje film zonder geluid bekijkt, wordt dat meteen helemaal anders!

Je kan het geluid en de muziek zo opdelen:

1. DE BEELDGEBONDEN KLANKEN

Dit zijn de echte geluiden bij een scène. Je hebt geluiden die je echt kan zien: on-screen (bv: muziekdoosje) en geluiden waarvan je de oorsprong niet kan zien: off-screen (bv:ontploffingen). Het geluid van een scène kan opgenomen worden terwijl de acteurs de scène spelen, maar je kan ook achteraf geluiden toevoegen. Dat is de bruitage.

Bekijk dit (Engelstalig) filmpje over de kunst van de bruitage! (Speelduur: circa 6’30”)

2. DE BEELDVREEMDE KLANKEN

Het geluid dat je niet echt hoort op de scène, maar dat als bedoeling heeft om de scène te versterken: de muziek.

Nicole van Kilsdonk vertelt meer over de keuze van de muziek in bepaalde sentimentele scènes. (Speelduur: circa 1’)

Let bij de volgende fragmenten eens goed op de muziek en het geluid, en analyseer samen met je leerlingen. Gebruik daarvoor het blad in de bijlage met de kolommen. Laat je leerlingen alleen of in duo of groepjes trefwoorden noteren tijdens of vlak na het kijken. Op basis daarvan start je de bespreking na het bekijken. Het kan waardevol zijn om de fragmenten na de bespreking opnieuw te bekijken!

9

v U

s

FRAGMENT 3

Over de grens. (Speelduur: circa 2’)

FRAGMENT 2

Vertrek in de bus. (Speelduur: circa 1’30”)

1. ANALySEER DE BEELDEN EN HET GELuID.Wat gebeurt er? Wat zie je?

Welke geluiden hoor je? Welke muziek staat er onder het beeld? Hoe voel je je? Hoe voelt Toda zich?

Waarom gebruikt de regisseur deze muziek? Waaraan doet dat je denken?

Welk licht is er gebruikt? Welke kleuren zie je in beeld? Waarom gebruikt de regisseur die kleuren?

2.VERGELIjK DEzE TWEE FRAGMENTEN MET ELKAAR. Waarom kiest de regisseur voor de muziek en het geluid bij deze beelden?

Zie je het contrast, zowel in licht, kleur, als in geluid?

10

v U

s

Bij een hoorspel concentreer je je helemaal op de muziek en de geluiden. Vroeger, wanneer er geen televisie was, luisterden de mensen vaak naar hoorspelen. Heb je al eens een voetbalwedstrijd op de radio gevolgd i.p.v. op de televisie? Dat is erg spannend! Laat je leerlingen een hoorspel maken van een kort, spannend verhaal. Integreer in de verhalen dankbare auditieve elementen zoals: onweer, ontploffingen, instortingen, voetstappen …

Leerlingen maken twee filmpjes van eenzelfde kort scenario, met telkens een andere sfeer. Dit doen ze door middel van licht- en geluidseffecten, camerastandpunten, acteerprestaties, enzovoort.

Scenario: Iemand zit aan tafel, iemand klopt op de deur, er komt iemand binnen...

Sfeer: Brand, onweer, griezelfilm, vakantie, aardbeving, Halloween, verjaardag...

Desuggestieinfilm

Bekijk fragment: Ontploffingen in de nacht. Deze scène is erg belangrijk; de oorlog is nu echt begonnen in Toda’s dorp. De regisseur gebruikt in zijn film ontploffingen zonder dat je ze ziet. De regisseur gebruikt dit trucje omdat het gemakkelijker is dan echte beelden van een ontploffing te tonen, maar ook omdat een suggestie vaak sterker is dan een beeld.

Fragment 4 (Speelduur: circa 1’45”)

Opdracht

Opdracht

11

v U

s

Nog meer inspiratie nodig?Neem een kijkje op het Pinterestbord dat we speciaal voor maakten. Je vindt er verschillende interessante doorverwijzingen, extra filmtips, de filmposter, enkele fragmenten uit het originele boek,…

Bibliografie U www.volkskrant.nl/film/gekapseisde-werkelijkheid-toen-mijn-vader-een-struik-

werd~a4477697/

U cinemagazine.nl/toen-mijn-vader-een-struik-werd-2016-recensie/

U www.filmtotaal.nl/recensie/12610

U www.lemmingfilm.com/en/article/287/Toen-mijn-vader-een-struik-werd-vanaf-

22-maart-in-de-bioscoop

U www.facebook.com/toenmijnvadereenstruikwerd/

U www.toenmijnvadereenstruikwerd.nl