Sociale relaties in de klas

Uitkomsten van het Groepsdynamica onderzoek uitgevoerd door het PI consortium

Fanny de Swart, Onderwijs Entrea Lindenhout & Radboud UniversiteitWendy Nelen, Praktikon30-11-2018

Programma

Inleiding onderzoek

Sociale relaties in de klas

Pesten, de leraar en de klas

Quizzzz

Aan de slag!

Onderzoeksvraag

Welke factoren bepalen de ontwikkeling van soleerlingen (werkzame factoren)?

Succes- of protectieve factoren

Risico factoren

Onderwerpen

Vragenlijsten voor leerlingen en leerkrachten over:

Klassenklimaat Leerkracht-leerlingrelatie Sociale status (aardig gevonden worden en populariteit) Probleemgedrag Pesten Zelfbeoordeling van leerkrachten Sociale competenties Vriendschappen

Methode

13 scholen voor speciaal

onderwijs

52 klassen

586leerlingen

2 Schooljaren

4 metingen:Februari/

Juni

Groep 6 en 7 op meting 1

Focusvraag

Ga in je gedachte terug naar een klassensituatie waarin een conflict bestaat tussen leerkracht en

leerling

“Ben je er helemaal klaar mee of heeft hij de gunfactor?”

In gedachten

Wat blijft er bij je hangen, als je hieraan terug denkt?

– Wat gebeurt er? Wat zie je? Hoor je? Toon/sfeer?

– Wat doet dit met de leerkracht? Wat doet dit met de leerling(en)?

LEERKRACHT-LEERLING RELATIES EN SOCIALE

PROCESSEN IN DE KLAS

Leerkracht-leerling relaties en sociale status: Beschermend versus belemmerend

Samenhang met positieve en met negatieve ontwikkeling

Kenmerken van leerkracht-leerling relaties

Positieve aspecten

Warm, ondersteunend

Negatieve aspecten

Conflict, negatief

Dimensies

Leerkracht en leerling rapportage

e.g., Hamre & Pianta, 2001, 2005; Hughes, Cavell & Willson, 2001; Hughes, 2011; Sabol & Pianta, 2012

Afhankelijk-heid

Sociale status in de klas

Een manier om te kijken naar leerlingrelaties.

Dimensies: aardig gevonden worden en populariteit

Sociometrisch onderzoek

e.g., Gifford-Smith & Brownell, 2003; Marks, Babcock, & Cillessen, 2013

Onze studie (speciaal onderwijs)

Aardig gevonden worden

Populariteit

* De Swart, F., Burk, W., Nelen, W., Scholte, R., submitted.

Wederzijdse invloed

Hoe beïnvloeden leerkracht-leerling relaties de sociale status in de klas?

De Leerkracht als ‘de onzichtbare hand’ (Farmer et al.,

2017)

De leerkracht als ‘social referent’ (e.g. Hendrickx, Mainhard, Boor-

Klip, Cillessen, & Brekelmans, 2016)

Hoe beïnvloedt sociale status de leerkracht-leerling relatie?

Wederzijdse invloed, bijv. bio-ecologisch model (Bronfenbrenner & Morris, 2006)

Sociale status Betrokkenheid in de klas

Positieve reacties leerkracht

Betere leerkracht-leerling relatie

Een mogelijk manier (Hughes & Chen, 2011):

Baseert de leerkracht zijn/haar mening (onbewust) ook op de status van een leerling bij klasgenoten?

Wat weten we uit studies in het regulier onderwijs?

Goede relatie met leerkracht gerelateerd aan aardig gevonden

worden in de klas

Minder aardig gevonden worden is

gelinkt aan meer conflict met leerkracht

Wederzijdse invloed met name tussen

schooljaren

Samenhang wordt niet enkel

verklaard uit leerlingkenmerken

En meer conflict met leerkracht aan meer populariteit

* De Laet et al., 2014; Hughes & Chen, 2011; Kiuru et al., 2015; Leflot et al., 2011; Mercer & DeRosier, 2008

Onze onderzoeksvragen

1.

2.

3.

Aardig gevonden worden versus populariteit

Binnen versus tussen schooljaren

Methode

Leerkracht-leerling relatie:

leerkracht rapportage:SteunTevredenheidConflict

leerling rapportage:Kwaliteit

Sociometrisch onderzoek:Aardig gevonden wordenPopulariteit

Conclusies

Met name conflict is een belangrijke factor

Conclusies

1. Niet zoveel wederzijdse relaties in speciaal onderwijs

2.

3.

Andere patronen voor aardig gevonden worden en populariteit

Binnen het schooljaar speelde met name conflict in relatie met leerkracht een rol.

Implicaties

Denk aan:• Scholing leerkrachten om een goede werkrelatie te houden

en neutraal te reageren• Aandacht voor werkstress in school teams• Mogelijkheden voor leerkrachten om conflictsituaties

tijdelijk over te dragen aan een collega

PESTEN, DE LEERKRACHT EN DE KLAS

Pesten en de ontwikkeling

Negatieve invloed op zowel slachtoffers als daders– Eenzaamheid– Laag zelfbeeld– Probleemgedrag– Depressieve klachten– Psychische klachten

Maar ook op klasgenootjes– Afleiding en onderbreking– School minder leuk

Pesten en so

Leerlingen met gedragsproblemen vaker slachtoffer en dader

Meer pesten in speciaal onderwijs?

In regulier onderwijs

Teacher efficacy Ingrijpen

Klassenmanagement Pestgedrag

(Bell, Raczynski, & Horne, 2010; Howard, Horne, & Jolliff, 2001)

(Allen, 2010; Donat, Knigge, & Dalbert, 2017; Roland & Galloway, 2002)

Onze onderzoeksvragen

1.

2.

3.

Slachtoffer versus dader

Zelf- versus peerrapportage

Methode

Klassenmanagement:leerling rapportage:Orde houden

Sociometrisch onderzoek:Slachtoffer pestenDader pesten

Teacher efficacy:leerkracht rapportage:Gedragsmanagement

Conclusies slachtoffer

Met name hoe de leerlingen de orde in de klas ervaren is een belangrijke factor

Alleen eerste meting

Door de tijd heen

Conclusies dader

Ook hier: met name hoe de leerlingen de orde in de klaservaren is een belangrijke factor

Alleen bij peernominaties

Door de tijd heen

Door de tijd heen

Mogelijke verklaring vanuit de praktijk

“Als de leerlingen ervaren dat de leerkracht geen orde kan houden in de klas, hebben leerlingen het mogelijk

meer nodig om zelf op te staan om zich te positioneren in de klas. Om op die manier een veilige structuur te creëren, waarin ze zelf niet het onderspit delven.”

Implicaties

Orde, rust en duidelijkheid zijn in het so in de klas van groot belang

Een goed klassenmanagement is essentieel Leerkracht spelen een belangrijke rol bij

de sociale relaties/interacties in de klas Zorg ervoor dat leerkrachten zich optimaal

zelfverzekerd voelen in het managen van gedrag

QUIZZZZ

www.kahoot.it

AAN DE SLAG!

Aan de slag!1. Bedenk met je buurman/buurvrouw een quiz-vraag

over een van de onderwerpen(2-tallen, 3 minuten)

2. Vorm een groepje met een ander 2-tal. Stel elkaar de quiz-vraag en formuleer een antwoord.

(4-tallen, 4 minuten)

3. Wissel uit met twee andere 4-tallen.– wat heb je gehoord waarvan je het belangrijk vindt

dat je collega dit maandag hoort?– waren er nog eye-openers?

(8- of 12-tallen, 5 minuten)

Terugkoppeling

Met dank aan

Vragen

Contact:f.deswart@pwo.ru.nlw.nelen@acsw.ru.nl