Coöperatief ondernemen binnen sociale economie

Sociale economie – De toekomst uitgedaagd

Hannes.Hollebecq@coopburo.be

05/11/2014

1. Advisering & coaching

2. Vorming, ontmoeting & sensibilisering

3. Onderzoek &

ontwikkeling

Coopburo, de coöperatieve dienstverlener van Cera

met 3 opdrachten:

Coop Explore

Coop Tour

Coop Event

Coop Workshop

Coop Intro

Organisatieontwikkeling & strategie

Juridisch advies

Voordrachten op vraag: middenveld, onderwijs, overheid

Advies en begeleiding, zowel aan coöperaties in oprichting als gevestigde in alle sectoren

Coöperatief ondernemingsmodel: identiteit & principes

Juridisch

Financieel

Governance

Onderzoek & Ontwikkeling

Kwantitatief: o.a. met Cesoc- KHLeuven & HEC-ULg

Ontwikkeling

Coopburo

info@coopburo.be 016/27.96.88 www.coopburo.be

Op de agenda

Wat is coöperatief ondernemen?

Link met sociale economie/sociaal ondernemerschap?

Mogelijkheden binnen sociale economie – enkele inspirerende voorbeelden

ICA filmpje

Een coöperatie is…

“…een autonome organisatie van personen die zich vrijwillig verenigen om hun gemeenschappelijke economische, sociale en culturele behoeften en ambities te behartigen door middel van een onderneming waarvan ze samen eigenaar zijn en die ze democratisch controleren (ICA, 1995).”

Wat is coöperatief ondernemen?

Verschil met andere

ondernemingsmodellen? (1)

1. Leden/vennoten/coöperanten/aandeelhouders hebben tegelijk min. 3 relaties met hun coöperatie:

Transactierelatie: user-benefit; voordelen voor gebruikers

Eigenaars (investerings)relatie: user-owner; eigendom van gebruikers

Zeggenschapsrelatie: user-control; controle door gebruikers

=> ‘Gebruikers’ = klanten, burgers, werknemers, zelfstandigen, producenten, organisaties etc.

=> Gebruiker = eigenaar = ‘controleur’/bestuurder

Verschil met andere

ondernemingsmodellen? (2)

2. Doelmaximalisatie

Goede dienstverlening tav vennoten ipv winstmaximalisatie

Restorno, matig dividend, reserves, …

Aandelen uit lidmaatschap uit statuten

(vrije) toe- en uittreding

Variabel kapitaal

Een ondernemingsmodel dat 150 jaar oud is… Met principes en waarden gestoeld op een economische logica

Een ‘waardengedreven’

ondernemingsmodel’

Een ondernemingsmodel met principes en waarden

gestoeld op een economische logica en praktijken

1. Vrijwillig en open lidmaatschap

2. Democratische controle door de leden

3. Economische participatie door de leden

4. Autonomie en onafhankelijkheid

5. Onderwijs, vorming en informatieverstrekking

6. Coöperatie tussen de coöperaties

7. Aandacht voor de/hun gemeenschap

ICA-principes

verzameling van goede historische

praktijken

Coöperatieve waarden

Zelfhulp (self-help)

Verantwoordelijkheidszin (self-responsibility)

Democratie (Democracy)

Gelijkheid (Equality)

Rechtvaardigheid (Equity)

Solidariteit (Solidarity)

Bron: Vanhove, M. (2003). Samen werken aan de toekomst. De kracht van coöperaties. Cera/Coopburo.

http://www.google.be/url?sa=i&rct=j&q=ohl&source=images&cd=&cad=rja&docid=ySzXJeijXb-qFM&tbnid=lQntWWi9SalYRM:&ved=0CAUQjRw&url=http://voetbalspot.be/duo-ohl-naar-lommel/&ei=YeAtUrmGEMec0QWzggE&bvm=bv.51773540,d.d2k&psig=AFQjCNGLxVfbiG2aObaiTjcXtUeOHzqxmg&ust=1378824649226594

ICA-principes: ‘toetsstenen’

1. Vrijwillig en open lidmaatschap

2. Democratische controle door de leden

3. Economische participatie door de leden

4. Autonomie en onafhankelijkheid

5. Onderwijs, vorming en informatieverstrekking

6. Coöperatie tussen de coöperaties

7. Aandacht voor de gemeenschap

Art.350 De coöperatieve ven-nootschap is een vennootschap die is samengesteld uit een veranderlijk aantal vennoten met veranderlijke inbrengen.

- Veranderlijkheid van kapitaal en van vennoten

- Statutair georganiseerd uitsluitingsmechanisme

- Grote statutaire vrijheid

• Geen wondermiddel

• Coöperatieve cultuur: willen en kunnen

samenwerken

• Werk aan gedeelde en gedragen missie en

visie

• Nood aan een gemeenschappelijke ‘nood’

• Nood aan gemeenschappelijke belangen

• Ledenbetrokkenheid is blijvende uitdaging

• Ledenrechten, maar ook –plichten

• Governance: net iets anders dan een andere

onderneming…

• …

Een moeilijk model:

=> MAAR…

1. vennoten participeren economisch in de coöperatie

2. de coöperatie wordt democratisch bestuurd door haar vennoten

3. zeggenschap kan losgekoppeld worden van financiële inbreng

4. het eigenaarschap is gericht op de realisatie van de

doelstelling, eerder dan op het winstoogmerk: marktniches

5. het sociale doel kan verankerd worden in de statuten

6. je kan samenwerken met behoud van je identiteit

7. het verzamelde kapitaal is lokaal verankerd

8. een coöperatie opereert binnen een internationaal gedragen

kader van waarden en normen

9. je hebt veel juridische vrijheid maatwerk

10. …

Troeven die bij uitstek voorbehouden

zijn aan de coöperatie

1. Cvba (so) i.p.v. of naast vzw

=> ‘vehikel’ voor handelsactiviteiten

=> Maatwerkdecreet: nog meer

2. ‘betrokken’ investeerders betrekken

Coöperatieve mogelijkheden binnen

sociale economie

OF

Een vzw mag enkel

bijkomstig

handelsactiviteiten stellen

Een vzw mag geen direct of

indirect voordeel nastreven

voor haar leden

Een vzw werkt niet met

inbreng van eigen kapitaal

Een vzw kan geen vermogen

opbouwen ten voordele van

haar “leden”

1. De grenzen van de vzw

Een vennootschap kan

handelsactiviteiten stellen

Een vennootschap streeft

een direct of indirect

voordeel na voor haar

leden/vennoten

Bij een vennootschap bren-

gen vennoten kapitaal in

Een vennootschap kan

vermogen opbouwen ten

voordele van haar vennoten

OF

OF

VSO Overheids-

instelling

VZW

Non-profit Profit

Vennootschappen

CVBA BVBA NV

1. Vennootschap met sociaal oogmerk

=> Geeft een oplossing voor:

vzw’s mét handelsactiviteit als hoofddoel én

zonder winstoogmerk

=> 9 voorwaarden

2. ‘Betrokken’ investeerders:

eigenaarschap is gericht op

realisatie doelstelling

• Startkapitaal:125 aandelen van 150 EUR

• Vennoten brachten 748 aandelen in van 150 EUR

heeft voor GEC een hefboomfunctie gehad

• Onbeperkt aantal personen – vandaag 200 coöperanten

• Initiatief kan niet enkel vrijblijvend gesteund worden

• Waarom zou je vennoot worden?

• Geen dividend - nieuwe vennoten zijn altijd welkom!

• Uittreding mogelijk

• Statuten voorzien mogelijke wachttijd van twee jaar

• Wat je terugkrijgt = nominale waarde

2. ‘Betrokken’ investeerders:

eigenaarschap is gericht op

realisatie doelstelling

1. Cvba (so) i.p.v. of naast vzw

=> ‘vehikel’ voor handelsactiviteiten

=> Maatwerkdecreet: nog meer

2. ‘betrokken’ investeerders betrekken

Coöperatieve mogelijkheden binnen

sociale economie

Veel meer mogelijkheden dan dit!

Denk eens na over uw ondernemingsmodel, en probeer er een coöperatief ondernemingsmodel van te maken!

3. Een innovatief (coöperatief) ondernemingsplan

4. (Een groep) stakeholders van sociaal economiebedrijf zijn eigenaar (= lid/vennoot/etc.)

5. Verschillende sociale economie bedrijven werken samen

6. Bedrijven en organisaties werken samen: profit, social profit en/of non-profit

7. Andere modellen. Bijv. activiteitencoöperaties, Starterslabo’s

8. …

Coöperatieve mogelijkheden binnen

sociale economie

Doel van Streetwize CVBA-SO:

• Ontwerp, ontwikkeling, productie, marketing, aankoop, verkoop, opvolging,

begeleiding, reparatie, verbetering, optimaliseren en maximaliseren van

mobiele schoolborden voor straathoekwerk wereldwijd (…)

• (…) alle commerciële, industriële, financiële, roerende of onroerende

handelingen verrichten in rechtstreeks of onrechtstreeks verband (…)

Het sociale oogmerk dat de vennootschap nastreeft bestaat in:

• Maximale financiële en materiële ondersteuning te geven aan projecten die

voor straatkinderen worden opgezet en voor mensen in noodsituaties in het

algemeen

• (…)

• De winst die voortvloeit uit de activiteiten van de onderneming zal als middel

beschouwd worden om het vooropgestelde doel te realiseren.

Overeenkomstig de wet zullen de vennoten geen of een beperkt

vermogensvoordeel nastreven.

3. Innovatief ondernemingsplan:

sociale doel kan

verankerd worden

Talea Cvba-so

Doel Doorstroom kansengroepen

SO Doorstromen met behoud van

arbeidsorganisatie en HR

Activiteiten Ontwerpen en onderhouden van

budgetvriendelijke en kwalitatieve

bedrijfsomgevingen ‘verzoend’ met

lokale biodiversiteit

Vennoten A: oprichters (De Winning vzw’s)

B: klanten

C: personeelsleden

=> Geen restorno, wel ev. dividend,

winst naar soc eco en projecten

4. (Een groep) stakeholders van

sociaal economiebedrijf vormen

coöperatie

Bron: Bouwstenen voor coöperatief ondernemen in Vlaanderen (2014) – http://blauwdrukken.cooperatiefvlaanderen.be/

CILS Sociale coöperatie, type B (Italië)

Doel (Sociale) tewerkstelling

1974: initiatief van ouders, uit pure nood

SO Sociale coöperatie, type B (Italië)

Activiteiten Allerlei: parkingwachters, inbinden,

drukkerij, (groen)onderhoud,

‘studiemeester’ etc.

Vennoten Personeelsleden, zowel wel als niet

doelgroepmedewerkers (400, 50%)

=> Geen dividend, wel restorno!

=> Solidariteit tussen beide, bijv. loon

4. (Een groep) stakeholders van

sociaal economiebedrijf vormen

coöperatie

http://www.cilscesena.org/imp

rese/

Werkerscoöperatie binnen social profit, 1500 werknemers,

inspelend op ‘overheidtenders’

www.domusassistenza.it

5. Samenwerken – markttoegang, -macht en schaal-,

bereik- en focusvoordelen - met behoud van je

identiteit

Bron: Porter, M. (1985)

6. Profit en social profit –

zeggenschap los van

financiële inbreng

1 mandaat

2 mandaten

4 mandaten levert voorzitter

SPONSORS

1 onafhankelijk

geen mandaat

geen mandaat

KAPITAAL

Financiers van de vennootschap

Bezielers van de vennootschap

Personeel van de vennootschap

Investeerders van de vennootschap

RAAD VAN BESTUUR

x D

x C

2.500 A

200 B

6. Sociale economie en onderwijs

WEB@coop

Ontwikkelen en vermarkten van nieuwe productlijnen o.b.v. afgedankte materialen

Structurele samenwerking sociale economie en onderwijs

WEB vzw, sociale werkplaats: Resourcelab

Katholieke Hogeschool Limburg

Thomas More Mechelen en Kempen Bron: Bouwstenen voor coöperatief ondernemen in Vlaanderen (2014) –

http://blauwdrukken.cooperatiefvlaanderen.be/

Hoe verder?

Stel een (coöperatief) businessplan op met alle initiatiefnemers, al dan niet potentiële vennoten:

1. De droom (idee)

2. Missie, visie & strategie

3. Onderneming + activiteiten, marktanalyse, swot

4. Plannen:

Operationalisering, marketing,

Financieel plan: investeringen, kosten en opbrengsten

5. Coöperatie beste vennootschapsvorm?

Denk aan een grondig onderzoek van al je stakeholders !!

6. Governance-structuur

7. Opmaken statuten

Hoe begin je hier nu aan?

Missie en

visie

Strategie

Activiteiten

Financieel

plan

Governance

structuur

Opmaken

statuten

Waar kan Coopburo bij helpen?

Advisering en begeleiding bij (zowel startende als gevestigde coöperaties, in alle sectoren):

Coöperatief ondernemingsmodel:

coöperatieve identiteit, vertaling coöperatieve principes & waarden, stakeholders- en vennotenanalyse, …

Juridisch advies:

opstellen statuten, erkenning NRC, prospectus, vennotenadministratie, diverse juridische coöperatieve vragen, …

Waar kan Coopburo bij helpen?

Financieel advies:

Coöperatief businessplan, financieel plan, beleid, …

Governance:

goed bestuur, communicatie, participatie en inspraak, stakeholders- en vennotenmanagement,…

Waar kan Coopburo bij helpen?

Vormingen

Zowel:

collectief, open aanbod (intervisie)

als incompanytrainingen

Voor:

Leden (= vennoten/coöperanten/aandeelhouders)

Raad van Bestuur

Management

Personeelsleden

…

info@coopburo.be 016/27.96.88 www.coopburo.be

Nota

Deze presentatie is voor persoonlijk gebruik van de deelnemers. Ze is

onvolledig zonder de mondelinge toelichting van de auteurs.

Niets uit deze presentatie mag worden geciteerd, gekopieerd noch

verspreid zonder voorafgaande toestemming van de auteurs.