SOCIAAL ONTWERPEND LEREN

SAMENGEVAT IN 7 BEELDEN

auteursrecht: Deze beelden mogen worden verspreid,

maar alleen met naamsvermelding: idee en ontwerp Tom Oosterhuis Ze mogen niet worden aangepast

of worden verspreid voor commercieel gebruik, tenzij met toestemming van de maker.

versie 1, maart 2013: ontworpen door Tom Oosterhuis en Jan Dekker i.s.m. de docenten van het Saxion Pabo Edith Stein Topprogramma, projectleiders Eric Koertshuis en Ronald von Piekartz

geschreven door Tom Oosterhuis De 4 fases of domeinen zijn gebaseerd op de 4 seizoenen. Ik vertel je nu het verhaal van de 4 seizoenen in mijn leven. Ik hoop dat de fases van het sociale ontwerpproces zo nog meer voor je gaan leven.

1. winter...zijn blauw van de kou Ik begin in de winter. In de winter houdt de appelboom zijn winterslaap. Dat doet hij om zich te beschermen tegen de lage wintertemperaturen. In het menselijk lichaam werkt het net zo. Wanneer het koud is en je hebt te weinig energie om alles warm te houden, gebruikt je lichaam zijn beperkte energie om alleen dat deel van je lichaam te verwarmen dat strikt noodzakelijk is om te overleven, je vitale delen -bijvoorbeeld je hart. Als man in de winterkou, denk ik dan natuurlijk ook meteen aan mijn "maatje pink". Maar dan verwar ik vitale met edele delen. Ook de appelboom houdt zich in de winter niet bezig met voortplanten, integendeel. Hij gaat terug naar zijn wortels. Daar laadt hij op van drie seizoenen hard werken. In mijn persoonlijke winter ga ik ook terug naar mijn wortels, back to the roots. Ik neem de tijd om tot mezelf te komen. Ik heb weer een hoop meegemaakt en ik vraag me af: "Wat heeft dat met me gedaan? Waar sta ik nu in mijn ontwikkeling? Hoe wil ik verder? Wat geeft me energie en wat vooral niet? Wat wil en kan ik met mijn talenten bijdragen aan de wereld?" In de boomgaard bekijkt de boomkweker welke takken andere takken in de weg zitten, welke takken weinig vruchten hebben voortgebracht, welke takken dood zijn. Die knipt hij weg. Soms vind ik dat voor mezelf een enorme opluchting. Opgeruimd staat netjes. Maar eerlijk gezegd: "Vaker doet dat proces me pijn." Scheiden doet lijden. Uit angst voor de pijn heb ik heel lang de winter overgeslagen. Maar de kweker zegt: "Snoeien doet bloeien." Snoeien staat in mijn geval voor een rouwproces. Ik heb geleerd om van tijd tot tijd hulp te vragen bij het snoeien. In mijn winters kom ik er steeds opnieuw weer achter wie ik ben, wat me beweegt, wat ik waard vind om voor te leven. Dat weet ik namelijk wel, maar in de waan van de dag vergeet ik het. In mijn persoonlijke winter maak ik me dat opnieuw eigen. Ik her-inner me waar het me ook al weer om begonnen was. En dan besluit ik: "Daar wil ik met mezelf heen." Aan het einde van de winter zet ik een stip op de horizon.

2. lente...inspiratie een ervaren groentje In de lente krijgt de appelboom bloesem. Bloesem staat voor de ideeën, die ik ontwikkel om mijn voornemen waar te maken, een plan van aanpak. Dat lijkt eenvoudig, maar het is een heel subtiel proces, net als bij de appelbloesem. Om van een bloesembloem een appel te maken, moet de bloem worden bevrucht. Nu is een appelboom tweeslachtig, dus mannelijk en vrouwelijk tegelijk. Dat lijkt ideaal, maar dat is het niet. Het vrouwelijke deel van de bloem heet: de stamper. In de stamper bevindt zich het vruchtbeginsel, het eitje van de appel. Het mannelijke deel van de bloem wordt gevormd door de meeldraden. De kunst is nu om ervoor te zorgen dat de zaadjes van de meeldraad -de stuifmeelkorrels- terecht komen bij het vruchtbeginsel. Maar het probleem is: de appelboom is zelf niet in staat om het mannelijke zaad bij het eigen vrouwelijke vruchtbeginsel te brengen. En dat, lieve lezers, brengt ons bij het oerverhaal van de bloemetjes en de bijtjes. Bijen voeden zich met nectar en stuifmeel van de bloesembloemen. Terwijl ze de nectar opzuigen, zorgen ze er per ongeluk voor dat er stuifmeel op de stamper terecht komt, waardoor een stuifmeelzaadje met een vruchteneitje kan samensmelten en er een appel uit kan groeien. Uiteindelijk zal maar zo'n beetje de helft van alle bloesem ook appel worden. Niet alle bloesem wordt bevrucht en niet uit alle bevruchte bloesem groeit ook een volwassen appel. Maar daarover meer in de zomer. Van de biologieles terug naar mezelf. Ook ik heb een mannelijke en een vrouwelijke kant. Beide kanten heb je nodig in de fase van de ideeontwikkeling. Mijn mannelijke kant komt met de ideeën, de stuifmeelkorrels. Ik ben een echte ideeënman, een opstuivend type. Niet altijd trouwens. Ik heb daar ook het nodige over moeten leren. Hoe stel ik me open voor de roze bloesemwolk van de ideeënwereld? Je hebt er de naïeve verbeeldingskracht voor nodig van kinderen met het bewustzijn van een volwassene...een ervaren groentje moet je worden. Als er eenmaal ideeën zijn, komt mijn vrouwelijke kant in actie. Dan is het tijd om te kiezen met welke ideeën ik aan de gang ga. Welke ideeën zijn het waard om gerealiseerd te worden? Hoe combineer ik ideeën, zodat ze samen de beste aanpak vormen voor wat ik wil? Ik haal daar graag een kritisch bijtje bij.

3. zomer...actie appelrode wangen In de zomer stuurt de appelboom zijn voedingsstoffen via de bladeren naar de appels in wording. Daar groeien ze van. Soms groeien al die aanstaande appels zo sterk, dat de appelboom dreigt te bezwijken onder zijn eigen fruit. Kwekers bedenken dan allerlei vormen van ondersteuning: stokken, ladders, noem maar op. Ook in mijn eigen leven wil ik vaak zóveel ideeën tegelijk aanpakken, dat ik eronder bezwijk. Een appelboom laat spontaan die appels vallen, waarvan hij denkt dat hij ze niet rijp kan maken. Hij is dan in de rui. Ook de kweker helpt een handje, want wil je mooie grote appels hebben, dan moeten de appels nog meer ruimte krijgen. Van nature hangt een appelboom te vol voor appels van formaat. Er zal ook nog moeten worden "gedund". Appelkwekers hebben een uitdrukking: "Vraag bij het dunnen de buurman te hulp, met wie je ruzie hebt..." Ook ik hecht me vaak teveel aan een idee dat bij de uitvoer eigenlijk een ander en beter idee in de weg zit. "Kill your darlings," zeggen de Engelsen dan of: "Less is more." Of de Duitsers zeggen: "In der Beschränkung zeigt sich erst der Meister." En mijn moeder zegt altijd: "Het beste is de vijand van het goede." Moeder natuur heeft vreemde kostgangers. In steeds meer bomen hangt rijp en groen door elkaar. Dat schijnt te komen door het veranderende klimaat. Dat geldt voor mij ook. In mij lopen de seizoenen meestal door elkaar. Tijdens het realiseren van mijn ideeën (zomer), kom ik opeens op andere ideeën (lente) of word ik zo geconfronteerd met mezelf dat ik terug moet naar mijn wortels (winter). Maar uiteindelijk is het een kwestie van volhouden. Geen woorden maar daden, tot ik appelrode wangen heb.

4. herfst...groei goudgele medaille In de herfst worden de bladeren geel en sterven ze af. Juist dan is het tijd om te oogsten. De appelboom laat zijn rijpe appels spontaan vallen. In de natuur worden de appels opgegeten door allerlei dieren, die de appelpitjes, de zaadjes van de appelboom, weer ergens anders uitpoepen. Zo zorgen ze voor de voortplanting en verspreiding van de appelboom. Maar wij kwekers plukken de appels al voor ze vallen en beurs worden. Over de hele wereld is dat een feestelijk moment. Of de oogst nou mee- of tegenvalt, het oogstfeest wordt altijd gevierd. We vieren niet zozeer de opbrengst -de hoeveelheid en de kwaliteit van de appels- maar we vieren dat we aan het einde zijn gekomen van vier seizoenen hard werken. De gemeenschap eet en drinkt met elkaar, maakt een dansje, houdt een optocht met praalwagens en organiseert voor de kinderen "appelhappen uit een ton met water, met je handen op je rug". Cultuur noemen we dat. Bij een oogstfeest vier je het proces. Vroeger sloeg ik niet alleen de winter over, maar ook het oogstfeest. Ik ging de oogst altijd meteen evalueren en dan vooral zeggen wat er niet goed aan was. Ook van belang. Maar voor alles is een tijd. Pas nu ik de winter niet meer oversla, voel ik de kracht van mijn eigen natuurlijke ritme waarin ik kan oogsten, vieren en evalueren. De Fransen zeggen: "Partir c'est mourir un peu." Afscheid nemen is een beetje sterven. Maar zonder afscheid, kom je nergens. De goudgele glans van het oogstfeest en het doffe geel van verdorrende bladeren zijn twee kanten van dezelfde medaille.