jekinoEDUCATIE

Simple Simon

P 2 P 3

Simple Simon

FILM EN EDUCATIE…... in het vertoningscircuit van

Lessen in het donker, in het kader van Filmfestival Open Doek, ter gele-genheid van een workshop verzorgd door Jekino of van een een film in de klas...

Het medium film kreeg een plaats in het lessenpakket van heel wat scho-len, daarom zorgen wij graag voor een degelijke programmatie en pe-dagogische omkadering. We maken jaarlijks een pittige selectie van een 30-tal films uit het afgelopen seizoen, organiseren op heel wat plaatsen vertoningen en zorgen voor kant-en-klare lesmappen voor een boeiende verwerking in de klas. Daarbij spelen we in op de eindtermen en ontwikke-lingsdoelen.

In elke lesmap streven we naar een filmtechnische en inhoudelijke benadering van de film en focussen we op één filmterm.

jekinoEDUCATIE

ONLINE FILMFICHE!Surf naar www.filmfiches.be en laat je (sterren)mening achter bij de film die je zag. De fiches zijn een digitale, meer visuele uitdieping van deze lesmap met trailers, foto’s en interessante achtergrondinformatie.

DOELGROEP SIMPLE SIMON: VANAF 12 JAAR

FILMFICHEKopieer de filmfiche op de volgende pagina voor je leerlingen. Zo zijn

ze meteen goed voorbereid op de voorstelling. Ook voor je collega’s die de leerlingen vergezellen, kan het een handige leidraad zijn.

INHOUDSTAFELFilmfiche _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 4

- Synopsis- Technische kaart- Filmrecensies- Voor je naar de film gaat

Reacties van de leerlingen _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 7Wie heeft de film gemaakt? _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 9Thematische bespreking: Asperger & Autismespectrumstoornis (ASS) _ _ _ _ 11

- ASS vandaag- Diagnose ASS- De ziel van Asperger in 10 facetten

1. Vasthouden aan routine, geen verandering2. Schema’s en tabellen3. Emoties versus kennis4. Geen aanraking5. Letterlijk taalgebruik6. Houterige motoriek7. Egocentrisme8. Belasting van de omgeving9. Jobsituatie10. Isolement

Beeldtaal: de vorm versterkt de inhoud _ _ _ _ _ _ _ 37Films over autisme _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 41Waar kan je terecht voor meer info of hulp? _ _ _ _ 42Bijlagen _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 46Fiche voor de leerlingen _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 54

www.jekino.bewww.opendoek.bewww.lesseninhetdonker.be

P 4

FilmficheSYNOPSIS

“Ik ben Si-mon. Ik hou van de ruimte, van cirkels en van mijn broer Sam die altijd voor mij zorgt. Ik hou niet van mensen, ver-anderingen en romant ische komedies met Hugh Grant.” Simons regel-matige leven-

tje gaat finaal aan diggelen wan-neer Sam gedumpt wordt door zijn vriendin. Simon kan niet zonder Sam. Enkel door op zoek te gaan naar een nieuw liefje voor Sam, kan Simon zijn broer er weer bovenop helpen. Simon weet helemaal niks van de liefde – gevoelens zijn voor hem een grote warboel. Maar hij heeft wel een wetenschappelijk on-derbouwd, waterdicht plan…  Met veel visuele flair en spranke-lende humor geeft SIMPLE SIMON een boeiende rondleiding in de denk- en leefwereld van een jon-gen, op zoek naar orde in de chaos.

TECHNISCHE KAARTSIMPLE SIMONOriginele Titel: I rymden finns inga känslor Regisseur: Andreas ÖhmanScenario: Andreas Öhman & Jonathan SjöbergFotografie: Niklas Johansson Productie: Naive ABMuziek: Josef TuulseDistributeur: Jekino

Speelfilm, Zweden, 2010, Duur: 87’Originele versie met Nederlands-talige ondertitels

Met o.a. Bill Skarsgård (Simon), Martin Wallström (Sam), Cecilia Forss (Jennifer), Sofie Hamilton (Frida)

www.jekino.be/simplesimon

FILMRECENSIESSIMPLE SIMON bloeit snel open tot een frisse, grappige en met fijne pop-songs opgevrolijkte najaarsbloem.Eric Stockman in Humo

Öhman slaagt erin het ongeloof-lijke leef- en denkpatroon van Si-mon bevattelijk te maken. Geregeld krijgt het beeld een extra laag met

cirkels en tekens om zo de wereld te tonen zoals Simon die ziet. Meer dan eens legt een uitgekiende foto-grafie in één klap de logica van zijn redeneringen bloot.Bill Skarsgård verdient alle lof voor de verbluffende vertolking van Si-mon. Zijn grootste verdienste ligt in het feit dat hij Simon niet als zielig afdoet. Een opmerkelijke prestatie van deze boomlange jonge acteur.http://www.kutsite.com

SIMPLE SIMON performs the neat trick of finding laughs and wisdom about a central character who suf-fers from Asperger’s syndrome, yet does so without trivializing the seri-ous nature of the affliction. http://www.hollywoodreporter.com

Bill Skarsgård has a level of genius I haven’t seen in a long time in such a young actor. He plays the role with dignity, humility and humor. He is more real than any other por-trayal of Asperger’s that I’ve seen in film. The other main roles are the wonderfully burdened brother Sam and Jennifer, who has more life in her and vitality than five wild horses. (…) The art direction com-bined with everything else makes one smile even in the darkest of scenes, because the colors almost become characters in the film as well. This film doesn’t undermine the audience as having to have a story spoon fed to us. Carmelo Valone, blogger

VOOR JE NAAR DE FILM GAATIn een korte inleiding kan je de leerlingen voorbereiden op de vertoning. Zorg dat ze vooraf de titel van de film weten: SIMPLE SI-MON. Je kan de affiche laten zien (je vindt ze in bijlage 1 in klein for-maat). Wat kunnen ze uit de affiche afleiden over de film? Door vooraf enkele aandachtspunten mee te geven, kan je de juiste verwachtin-gen scheppen:- De film gaat over Simon, een jon-gen met het syndroom van Asper-ger. Misschien kennen de leerlin-gen zelf iemand met Asperger, au-tismespectrumstoornis of autisme. Gedragen die zich zoals Simon? Om Simon duidelijk te profileren heeft men er een heel extreem per-sonage van gemaakt. Het is niet de bedoeling dat iemand zich daar-door beledigd voelt.- Omdat het onderscheid tussen het syndroom van Asperger, au-tismespectrumstoornis en autis-me tegenwoordig nauwelijks nog gemaakt wordt, kan je SIMPLE SI-MON als een illustratie beschou-wen van al deze varianten.- Dit ernstige onderwerp wordt op een lichtvoetige manier behandeld met veel kleur en humor.- In allerlei beeldende elementen wordt geprobeerd om Simons ma-nier van denken ook visueel duidelijk te maken. Dat helpt je om het hoofd-personage beter te leren begrijpen.

P 6 P 7

Vlak na de vertoning wil het publiek graag z’n eerste indrukken kwijt. Je hoeft nu nog niet dieper in te gaan op alle opmerkingen; ze dienen veeleer als ‘ontladingsmoment’. Via enkele eenvoudige vragen kan je het publiek helpen om ‘stoom af te laten’:

Wat vond je van de film?Was het verhaal grappig / droevig / saai / spannend / stom / ontroerend / griezelig / meeslepend / .... ? Waarom?Zijn er bepaalde dingen die je niet begreep?Wie kan het verhaal in 5 zinnen navertellen? (Probeer een onder-scheid te maken tussen hoofden bijzaken.)Welk moment / beeld uit de film zal je het langst bijblijven?Vond je het verhaal herkenbaar voor iedereen? Waarom? Zou jij SIMPLE SIMON aanraden aan je vrienden of familie? Waarom wel / niet? Stel dat jij de bioscoopzaal mocht vullen met mensen, wie zou er dan voor SIMPLE SIMON in de zetels zitten? Wie vind jij dat deze film zeker zou moeten zien?

Reacties van de leerlingen

P 9

Toen Andreas Öhman de film MAGNOLIA van Paul Thomas An-derson zag, wist hij dat hij filmma-ker wou worden. Hij was toen 16 jaar maar twijfelde niet over zijn toekomst. Na zijn opleiding aan de filmschool draaide hij een suc-cesvolle kortfilm en een serie voor de Zweedse televisie. Toen was de tijd rijp voor zijn eerste langspeel-film. Dat werd SIMPLE SIMON, waarvoor hij zelf het scenario schreef. “Ik geloof dat er trekjes van Asperger diep in ons allemaal verscholen zitten. Ze maken ons bijzonder. Net zoals Simon.”

Andreas Öhman prijst zich geluk-kig dat hij over een stel geweldige acteurs kon beschikken. Vooral de slungelachtige Bill Skars-gård  maakt indruk in de rol van

Wie heeft de film

gemaakt?

Simon. Tot in de kleinste details weet hij alle eigenheden van zijn personage te vatten in zijn expres-sie en bewegingen. Zijn grootste verdienste is dat hij van Simon geen zielige figuur maakt. Zijn hul-peloosheid wekt sympathie op en geen medelijden. Bill Skarsgård komt uit een familie van gereputeerde acteurs: zijn va-der Stellan Skarsgård was een in-ternationale ster en ook zijn broer Alex was al regelmatig op het witte doek te zien. Bill maakte zijn acteerdebuut op 10-jarige leeftijd.

SIMPLE SIMON werd een succes in thuisland Zweden en werd in 2011 ingestuurd als Zweedse Os-car-kandidaat.

P 11

Slechts één thema staat centraal in SIMPLE SIMON. Regisseur An-dreas Öhman: Dit is een film over Simon. Niet over Sam die voor hem zorgt. Niet over ouders die hem niet begrijpen. Ik toon de we-reld vanuit zijn perspectief. Asper-ger maakt hem tot een bijzonder iemand. Ik hoop dat je van hem houdt, net zoals ik van hem hou.”

ASS VANDAAG

“Het is een modeverschijnsel. Als je geen kind met autisme hebt, ben je niet meer hip.”versus

“In onze tijd noemden we dat ge-woon ‘moeilijke kinderen’. Toen werden daar niet zo veel eieren on-der gelegd. Een draai rond hun oren en dan leren ze dat gedrag wel af.”

Thematische bespreking: asperger &

autismespectrumstoornis (ass)

De begrippen ‘Asperger’ en ‘autis-mespectrumstoornis’ (vanaf nu in deze tekst ASS genoemd) raakten de voorbije jaren alom ingebur-gerd. Elke school telt vandaag wel enkele leerlingen die dit etiket dra-gen. En niet al die kinderen met ASS gedragen zich asociaal. Som-migen kunnen een actief sociaal leven ontwikkelen. Dat betekent dat ze heel hard hun best doen om ‘normaal’ te functioneren in onze maatschappij. Dat vraagt van hen een grote inspanning. “Daarom is SIMPLE SIMON zo belangrijk,” zegt Annemie Mertens van het kenniscentrum AutismeCentraal. “Soms geloven mensen niet dat ASS een ernstige handicap is. SIMPLE SIMON toont duidelijk dat mensen met ASS zware pro-blemen ondervinden om zich in de maatschappij in te passen. En dat ASS leefbaar is voor personen met Asperger en voor de men-sen in hun omgeving als er op

P 12 P 13

een juiste manier mee omgegaan wordt.” Wilfried Peeters van het Expertisecentrum Autisme van het UZ Leuven: “Tegenwoordig is niet elke autist een schuwe persoon die geen sociaal contact kan leg-gen. We zien dat mensen met ASS best wel zin kunnen hebben in so-ciale contacten. Maar onze maat-schappij is een pak veeleisender geworden op het vlak van com-municatie. Een leerling moet nu niet enkel flink zijn tafels van bui-ten leren, hij moet ook zelfstandig kunnen werken en sociaal zijn.”

Tegenwoordig weet bijna ieder-een wat autisme is. Steeds meer mensen krijgen er van nabij mee te maken. Vroeger werd bij 2 à 5 mensen op 10.000 autisme vast-gesteld. Vandaag heeft 1 op 165 mensen ASS. Dat laat zich merken in de scholen. Leerlingen met ASS worden er begeleid door GON-leerkrachten. Dat zijn leerkrach-ten met ervaring in het bijzonder onderwijs die extra hulp bieden aan leerlingen in het gewoon on-derwijs. GON-begeleidster Inge Meeus: “We zien steeds meer ge-vallen opduiken in de scholen. Dat is logisch: statistisch gezien zijn er op elke school met 1.000 leerlingen minstens 6 leerlingen met ASS. Ik heb het gevoel dat de meeste scho-len daar goed mee omgaan. Voor veel basisscholen is het intussen een bekend gegeven en ook de

secundaire scholen springen mee op de kar.” Zo verdwijnt autisme uit de taboesfeer. Wilfried Peeters: “De dingen die mensen met ASS doen, zijn ook niet zo ongewoon. Ook mensen zonder autisme trap-pen weleens in een grap of hebben niet altijd in de gaten wanneer ze aan het zeuren zijn.”

DIAGNOSE ASS

Simon: “Sommigen denken dat ik een idioot ben. Maar dat ben ik niet. Ik wil gewoon dat alles blijft zoals het is. Ik hou niet van veran-dering.”

De eerste keer dat we Simon in de film te zien krijgen, springt hij krijsend uit de ton waarin hij zich heeft opgesloten. Niet bepaald een fraai beeld van een persoon met autisme. Gelukkig krijgen we later nog andere facetten van zijn persoonlijkheid te zien.

De diagnose ‘Asperger’ wordt steeds minder gehanteerd. Tegen-woordig gebruiken we de term ‘autismespectrumstoornis’ (ASS) voor alle stoornissen binnen deze brede koepel. Annemie Mertens: “In Simon vinden we veel her-kenbare eigenschappen terug die passen binnen het beeld van au-

DEFINITIE VAN AUTISME:

Autisme wordt gekenmerkt door een andere informatieverwerking in de hersenen. Informatie die via de zintuigen binnenkomt, wordt bij mensen met autisme anders verwerkt. Ze hebben moeite om de details die ze waarnemen te verwerken tot een samenhan-gend geheel; dit vraagt extra tijd en energie. Veel mensen met au-tisme zijn daarom over- of onder-gevoelig voor bepaalde prikkels zoals geluid, geur of aanraking. Ze kunnen daarop reageren op een

manier die voor buitenstaanders onbegrijpelijk is.Als gevolg van hun manier van in-formatieverwerking hebben men-sen met autisme moeite met com-municatie (nemen taal vaak letter-lijk en ontcijferen moeilijk gelaats-expressies en gebaren), sociale relaties (moeite om contacten te leggen en om sociale regels spon-taan te begrijpen) en verbeelding (vasthouden aan routine). (bron: Vlaamse Vereniging Autisme)

P 14 P 15

tisme. Deze eigenschappen zijn van toepassing op sommige men-sen met ASS, maar niet op alle personen en zeker niet altijd in dezelfde mate.” Met andere woor-den: Simons karaktertrekken zijn allemaal mogelijke eigenschap-pen van autisme, maar in werke-lijkheid vind je ze nooit allemaal terug in één persoon. Bovendien zijn een aantal eigen-schappen omwille van het film-verhaal sterk uitvergroot (bvb veel kinderen met ASS zonderen zich graag af, maar in een ton kruipen… dat is wel heel uitzon-derlijk).

Daarom zijn niet alle mensen met autisme even blij met de film. In Zweden, waar de film gemaakt werd, veroorzaakte SIMPLE SI-MON heel wat commotie. Een lid van de Zweedse Asperger Vereni-ging verwoordt het zo: “Wij vre-zen dat SIMPLE SIMON zal bij-dragen tot het excentrieke beeld van Asperger. De media tonen enkel Aspies (Britse term voor een persoon met Asperger) met overduidelijke kenmerken, terwijl de meesten van ons in het dage-lijkse leven voor de buitenwereld behoorlijk normaal lijken. Wij horen zo vaak: ‘Oh, heb jij Asper-ger? Dat had ik nooit verwacht.’ Elk van Simons gedragselemen-ten heb ik al in Aspies gezien, maar nog nooit allemaal samen

in dezelfde persoon. De kijker moet beseffen dat het spectrum heel breed is. En Aspies moeten er op voorbereid zijn dat ze mis-schien niet zullen houden van de manier waarop het syndroom in de film wordt voorgesteld.”

DE VERANTWOORDING VAN RE-GISSEUR ANDREAS ÖHMAN

“Toen ik een boek las over As-perger, begon ik te begrijpen hoe mensen de wereld op een heel andere manier kunnen ervaren. Zo’n bijzonder personage wou ik dolgraag op het scherm tot leven wekken: simpel, komisch maar ook heel complex.” Vreesde hij reacties omdat hij een komedie maakte over Asperger? “Volgens mij kan je lachen met alle dingen des levens. Als je het op de juiste manier doet. Humor is een werk-tuig om probleemonderwerpen aan te kaarten.”

VRAGEN AAN DE LEERLINGEN:

Had je voor de film al ooit over ‘Asperger’ gehoord? Of over ‘autismespectrumstoornis’? Hoe kende je die begrippen? Klopte jouw beeld met wat je in SIMPLE SIMON zag?Wat is het eerste beeld dat je van Simon te zien krijgt? Wel-

ke indruk krijg je van hem? Kan je dat beeld later nog bij-stellen?Vind je dat er te veel aandacht wordt besteed aan mensen met ASS? Ook op school? Of te weinig misschien?Komt er een GON-leerkracht op school? Kan ze iets ver-tellen over de verschillende doelgroepen waarmee ze te maken krijgt? Kan ze meer vertellen over de specifieke problemen van leerlingen met ASS? Of zit er een leerling met ASS in je klas? Misschien wil hij samen met de GON-leer-kracht iets kwijt over SIMPLE SIMON. Was hij tevreden met het beeld dat in de film werd geschetst?“Onze maatschappij is een pak veeleisender geworden op het vlak van communica-tie. Je moet tegenwoordig in alle omstandigheden vlot communiceren, uitkomen voor je mening en inspelen op sociale prikkels.” In onze in-formatiemaatschappij komen er steeds meer indrukken op ons af. Onze ‘informatiefilters’ worden steeds meer op de proef gesteld. Welke bevol-kingsgroepen worden daar het hardst door getroffen (bvb bejaarden, jongeren, kansar-men,…)? Welke uitdagingen houdt dat in voor een persoon

met autisme?Kan er in films gelachen wor-den met elk probleem? Waarom wel / niet? Zag je al ooit films die daarin overdreven? Drijft de film volgens jou de spot met Si-mon? Waarom wel / niet?

OEFENING

Deze illustraties (zie ook bijlage 2; bron: Vlaamse Vereniging Autis-me) vatten een aantal kenmerken van autisme samen. Welke herken je in Simon?Bij iedereen zijn er wel één of meerdere van deze kenmerken aanwezig. Maar pas als er veel kenmerken aanwezig zijn bij één persoon, spreken we van autisme. Omcirkel in bijlage 2 één kenmerk dat ook op jou van toepassing is. Misschien waren er nog karakter-trekken van Simon die je herken-de. Ben je een cijferknobbel? Ben je zenuwachtig als er onverwacht bezoek voor de deur staat? Maak je vaak lijstjes of schema’s? Bete-kent dit dat jij autisme hebt?

P 16 P 17

INLEEFOEFENING

Personen met autisme hebben soms de indruk dat ze moeten meedraaien in een sociale wereld waarvan ze de spelregels niet ken-nen. Dat gevoel kan je creëren via volgende inleefoefening (uit: ‘Kin-deren met autisme en een normale begaafdheid – een begeleidings-programma voor oudergroepen’, André Kuyper & Serge Tiberghien, Uitgeverij Lannoo Campus).

Nodig: Enkele groepjes spelers en evenveel kaartspelen, afzon-derlijke tafels om de groepjes te laten spelen.Speelduur: 5 à 10 minuten per spel.

Verdeel het gezelschap in groep-jes van minstens drie deelnemers Van elk groepje moet iemand het lokaal verlaten. Aan de overige deelnemers worden de spelregels uitgelegd (zie hieronder). Het is heel belangrijk om die regels strikt te volgen.De spelers die het lokaal worden uitgestuurd, krijgen de volgende uitleg: in het hoogland van Auti-stan leeft een nomadische stam kamelenhoeders. Je bent te gast op een clanbijeenkomst. Het be-groetingsritueel bestaat uit het gezamenlijk spelen van een kaart-spel. Er wordt verwacht dat jij meespeelt. Bij dit ritueel wordt niet gesproken.

Aan de spelers die in het lokaal blijven, worden volgende spelre-gels uitgelegd:

Het volledige kaartspel wordt verdeeld over de spelers. De deler begint.Iedereen gooit beurtelings een kaart.Wie de beste kaart gooit, mag rapen en opnieuw een kaart leggen.De waarde van de kaarten:

* boer, vrouw, heer en aas hebben geen waarde. Ze tellen niet mee.

* de waarde van de overige kaarten wordt omgekeerd; kaart 2 krijgt de hoogste waarde, en zo afdalend tot 10 (Bijvoorbeeld: harten heer, schoppen negen, klaver twee – klaver twee wint de slag en mag als eerste een nieuwe kaart op tafel gooien.)

Afspraken:* Als er een acht wordt gelegd,

begint iedereen te lachen.* Als er een drie wordt ge-

legd, mag de volgende spe-ler geen kaart leggen.

* Er wordt niet gesproken tij-dens het spel.

Zo wordt er een spel gespeeld waarvan niet alle spelers de re-gels beheersen. Zo voelt het ook om mee te draaien in een sociale wereld waarvan je de spelregels niet kunt vatten.

Vragen om te stellen aan de per-soon die de spelregels niet kende:

Wacht dacht je toen je buiten stond?Dacht je dat er zonder regels gespeeld werd?Dacht je dat er vals gespeeld werd?Wat dacht je toen er gelachen werd?Hoe voelt het aan om als eni-ge de spelregels niet te ken-nen? Hoe voelt het aan om ‘er niet bij te horen’?Was het stresserend?

P 19

Simon is niet zielig; hij vindt alleen moeilijk zijn weg in onze chaotische wereld. Kan niet iedereen zich daar nu en dan mee identificeren?

SIMPLE SIMON slaagt er in om ‘de ziel van Asperger’ bevattelijk te maken voor het publiek. In het openingskwartier geeft de film een rondleiding in de denkwereld van Asperger: we ontdekken Simons typerende gewoontes en gedrags-patronen. Wilfried Peeters: “Wat mensen met ASS gemeenschap-pelijk hebben, is hun probleem om (zintuiglijke en andere) prikkels te integreren. Ze worden erdoor overweldigd. In sociale situaties zitten er veel prikkels waarop je op gepaste wijze moet reageren. Voor mensen zonder ASS gebeurt dat zonder nadenken, bij iemand met ASS niet.” Mensen met autisme moeten wetenschappelijk leren begrijpen wat gewone mensen in-stinctief begrijpen.

We hebben uit de film 10 gedrags-kenmerken van Simon gefilterd die typerend kunnen zijn voor mensen met autisme. Niet al deze gedragskenmerken zijn van toe-passing op elke persoon, maar ze horen wel allemaal thuis binnen het autismespectrum.

1. VASTHOUDEN AAN ROUTINE, GEEN VERANDERINGElke nieuwe situatie waarin wij belanden, zorgt voor een heleboel prikkels: we moeten ons afvragen hoe we in deze situatie zo goed mogelijk reageren. Iemand die het moeilijk heeft om met prikkels om te gaan, heeft liefst dat alles blijft zoals het is. Mensen met ASS heb-ben last om hun vaste patronen te doorbreken. Routine is altijd

De ‘ziel’ van Asperger in 10 facetten

P 20 P 21

te verkiezen boven verandering. Telkens Simon de keuken ingaat, knippert hij 3 x met het licht. In alle chaos die hem omringt, is dat een houvast, een zekerheid. Hij kijkt liever voor de 20ste keer naar A SPACE ODYSSEY dan één keer naar een film die hij niet kent. Simon is niet gehecht aan Frida, maar hij is gehecht aan de duide-lijke schema’s die verbonden zijn aan het leven met Frida. “Sam kookt, ik dek de tafel en Frida doet de vaat. Zo is het goed verdeeld.” Haar vertrek gooit alle vertrouwde routine in de war. Simon is niet flexibel genoeg om zijn schema aan te passen aan de omstandig-heden. De eerste ochtend na haar vertrek komt hij al te laat.

In zijn eetgedrag toont Simon geen flexibiliteit:

Hij wil niet afwijken van zijn vast menu: “Maandag: worst met pasta, dinsdag: pannen-koeken, woensdag: warme kaasbroodjes, donderdag: rösti’s, vrijdag: taco’s, zater-dag: pizza, zondag: Sams courgette speciaal.”Hij eet op vaste tijdstippen. Zelfs als Sam niet thuis is, zit Simon aan tafel te wachten. Het idee dat er geen eten ge-serveerd wordt op dat vaste moment, kan hij niet vatten.Wanneer Jennifer broodjes klaarmaakt, is hij compleet ge-

focust op één detail: het moe-ten ronde broodjes zijn!

Simon heeft een hekel aan verras-singen. Daarom is het vreemd dat hij zijn dagelijkse routine durft door-breken en met Jennifer mee naar huis gaat. Om Sam en Jennifer te koppelen, is hij tot veel bereid!

A SPACE ODYSSEY

Simons favoriete film heet 2001: A SPACE ODYSSEY, een science fic-tion klassieker (1968) van Stanley Kubrick over een ruimteschip dat een ontdekkingsreis maakt door het heelal. Het beroemdste frag-ment uit de film is de openings-scène op de tonen van het muziek-stuk ‘Also sprach Zarathustra’ van Richard Strauss. In de generiek van SIMPLE SIMON wordt nadrukke-lijk verwezen naar deze scène: de bekende melodie wordt komisch vervormd en de machtige pauken-slagen worden vervangen door Si-mons onhandige drumspel.

VRAGEN AAN DE LEERLINGEN:

Waarom houdt Simon van Frida’s aanwezigheid in huis?Wat is er zo typerend aan Si-mons eetgedrag? Kan je dat verklaren vanuit zijn ASS? Wat is het gemeenschappelijk ele-ment in alle gerechten die Si-mon opsomt?Zijn er in jouw leven routines waaraan je gehecht bent. Zijn er zaken die je altijd op precies dezelfde manier doet? Zoek het niet te ver. Bij eenvoudige,

dagelijkse handelingen zoals wassen, tanden poetsen, naar het toilet gaan, ontbijten, enz. heb jij misschien ook vaste ge-woonten. Sam zegt op het einde van de film: “Sommige dingen veranderen. Dat is niet altijd iemands schuld. Alles veran-dert.” Waarom zegt hij dat? Wat bedoelt hij daarmee?

P 22 P 23

2. SCHEMA’S EN TABELLEN Om structuur te brengen in zijn le-ven, gebruikt Simon schema’s en tabellen. Die wil hij nooit wijzigen:

tanden poetsen gebeurt met een afgemeten maatje tand-pastakleren draagt hij in rood en blauwde badkamertijd is perfect uit-gemetende tafel wordt steeds op de-zelfde manier gedekt…

Schema’s zijn belangrijker dan mensen. Simon gaat de badkamer binnen hoewel hij weet dat Frida onder de douche staat. Halver-wege de speech van zijn werkge-ver wandelt hij weg… de tijd zit er op. Hij belt 3 x aan bij Frida en zegt telkens: “Goedendag. Ik ben Simon.” Want dat hoort zo als je aanbelt. Mensen met autisme hebben vaak geen oog voor de grotere context van een gebeurte-nis en laten zich leiden door hun eigen wetmatigheden. Dat heet ‘contextblindheid’.

Om orde en voorspelbaarheid te bewaren, is ‘tijd’ een belangrijke factor. “Tijd zorgt voor evenwicht. Als je niet op tijd bent, ontstaat er misschien chaos.” Simon kijkt voortdurend op zijn horloge. “Als je zo afhankelijk bent van tijd ge-beurt er nooit iets onverwachts.” – “Ik hou niet van onverwachte dingen.”

VRAGEN AAN DE LEERLINGEN:

Ken je nog voorbeelden van strikte schema’s en wetten die Simon hanteert in zijn leven?Weet je wat ‘contextblindheid’ betekent? Ken je nog voor-beelden uit de film?Waarom is tijd zo belangrijk voor Simon? Je hebt men-sen die altijd ruimschoots te vroeg, ruimschoots te laat of precies op tijd komen. Tot wel-ke categorie reken jij jezelf? Heeft dat gevolgen voor jouw manier van leven?

INLEEFOEFENING

De betekenis van een signaal kan erg verschillen naargelang de con-text. De volgende oefening illus-treert hoe de context de betekenis van een signaal verandert en hoe complex onze sociale afspraken zijn. De leerkracht maakt vooraan in de klas 6 x hetzelfde gebaar: een opgestoken hand. De leerlingen moeten telkens opschrijven wat het gebaar betekent. Nadien geeft de leerkracht de verklarende con-text, en blijkt dat diezelfde opge-stoken hand telkens een andere betekenis had:1. Ik probeer in het café de aan-

dacht van de ober te trekken.2. De prins zwaait van op het pa-

leisbalkon de massa toe.3. Je bent net overgestoken voor

een rijdende auto en je wilt je vluchtig excuseren.

4. Je antwoordt op de vraag ‘met hoeveel personen komen jullie vanavond?’.

5. Een politieagent doet het ver-keer halt houden.

6. Een politieagent die het ver-keer regelt… ziet net zijn neef-je op de fiets voorbij komen.

P 24 P 25

3. EMOTIES VERSUS KENNIS

“Ik heb liever cirkels dan mensen. Cirkels zijn eindeloos. Mensen zijn complex en moeilijk te begrijpen.”

Emoties zijn onvoorspelbaar; wetenschap is exact en voor-spelbaar. Daarom verkiest Simon feiten altijd boven emoties. De originele titel van de film ‘I rym-den finns inga känslor’ betekent ‘In de ruimte zijn er geen gevoe-lens’. Simon is dol op astrono-mie: “In de ruimte zijn er geen problemen, geen misverstanden, geen chaos. Omdat er in de ruim-te geen gevoelens zijn.” Simon vindt gevoelens ontzettend com-plex. Daarom houdt hij meer van boeken over het heelal dan van films met Hugh Grant (een ac-teur die van romantische kome-dies zoals FOUR WEDDINGS AND ONE FUNERAL en NOTTING HILL zijn handelsmerk maakte).

Sam weet precies hoe hij iets moet uitleggen opdat Simon het zou be-grijpen. Hij gebruikt graag wiskun-dige vergelijkingen. “Ik heb Frida nodig. Ze helpt me, net zoals ik jou help. Je moet haar dus helpen. Als één van ons verdwijnt, is het even-wicht verstoord.” Ook voor de aan-

trekkingskracht tussen jongens en meisjes heeft hij een verklaring. “Het zou saai zijn als mijn lief net hetzelfde karakter had als ik. Net zoals dezelfde polen van een magneet elkaar afstoten, kunnen mensen die erg op elkaar lijken elkaar ook afstoten. Net zoals te-gengestelde polen van een mag-neet elkaar aantrekken, kunnen heel verschillende mensen zich tot elkaar aangetrokken voelen.” Jennifer hanteert ook zulke sche-ma’s wanneer ze het verband tus-sen geluk en verdriet uitlegt.

Mensen met autisme hebben vaak moeite om emoties correct in te schatten. Daarom probeert Simon altijd om gevoelens te be-redeneren.

“Sam is 937 keer beter dan ik.” Dat heeft hij op één of an-dere manier uitgerekend. Het mysterie van de liefde pro-beert hij te vatten in wiskundi-ge vergelijkingen: een weten-schappelijk onderbouwd plan om een meisje te vinden dat past bij Sam. “Ik heb 13 vra-gen nodig over Sams karakter. Dan moet ik een meisje vin-den dat voldoet aan alle ant-woorden.”

Simon probeert alles te herleiden tot exacte wetenschap. Zijn rede-neringen zijn puur rationeel:

Tijdens een spelletje Pictio-

nary heeft iedereen talrijke associaties bij ‘water’. Simon probeert dit begrip te tekenen in de vorm van één zuurstof-atoom en twee waterstofato-men.Simons visie op basketbal. “Basketbal is gemakkelijk omdat de bal slechts 96,5 % van de omtrek van de ring bedraagt. Je moet alleen de snelheid, de massa en de hoek berekenen.” Simon is een kei in vrijworpen!

Om menselijke gevoelens te her-kennen, worden ze voor Simon herleid tot emoticons. In de prak-tijk leest Simon zulke emoticons

af van menselijke gezichten. (Zo vraagt hij aan Jennifer of ze be-droefd is vanwege een beweging die hij registreert in haar mond-hoeken.) Soms heeft hij het moei-lijk om emoties op de juiste ma-nier te herkennen, want “soms kij-ken mensen verdrietig, ook als ze blij zijn. Toen Sam verkozen werd tot beste speler, huilde mam. Ze was blij. Maar toch huilde ze.” Dat je niet enkel kan huilen van pijn of verdriet, maar ook van geluk, van het lachen, omdat de wind in je ogen waait of omdat je een ui aan het snijden bent, is een nuance die Simon moeilijk kan vatten.

P 26 P 27

EINSTEIN

Sam noemt zijn broer al lachend ‘Einstein’, vanwege zijn wiskun-dige manier van redeneren. Er wordt beweerd dat de grote ge-leerde Einstein vermoedelijk… As-perger had!

VRAGEN AAN DE LEERLINGEN:

Waarom is Simon zo geïnte-resseerd in het heelal en in wiskundige problemen?Simon zegt aan Jennifer dat hij niet in het lot gelooft. Weet je nog wat volgens hem wel zijn leven bepaalde? (“wis-kunde en determinisme”)Een van de vragen op Simons lijst: “Zou je het leuk vinden als je lief wetenschappelijk ideaal voor jou is?” En jij? Waarom wel/niet?“Het zou saai zijn als mijn lief net hetzelfde karakter had als ik.” Ben je het daarmee eens?

OEFENING

Om aan te geven hoe moeilijk het is om emoties te herkennen zonder een bredere context, vind je in bijlage 3 een lijst met picto-grammen zoals mensen met ASS die gebruiken. Denk je dat zo’n

lijst nuttig kan zijn voor mensen met autisme?Mogelijkheid 1: Kunnen de leer-lingen de juiste gevoelens invul-len bij de symbolen?Mogelijkheid 2: In bijlage 4 vind je enkele foto’s. Kunnen de leer-lingen de juiste emoticons bij de close-up plaatsen? Hoe zouden ze de getoonde emotie omschrij-ven? Op de volgende pagina vind je de volledige foto, m.a.w. je krijgt ook de ruimere context te zien. Verandert nu hun interpreta-tie van de emotie? Welke conclu-sies trek je daaruit?

4. GEEN AANRAKING

“Wat doe je nou?” – “Ik sla jou.”“Waarom?” – “Ik heb Asperger.”“En daarom mag je mensen slaan?” – “Ik hou er niet van om aangeraakt te worden.”

Simon wordt niet graag aange-raakt. Een aanraking is niet enkel een heel sterke maar ook een heel verwarrende prikkel. Achter elke aanraking gaan heel complexe afspraken schuil. Een klap kan vriendschappelijk of boos bedoeld zijn. Een kus kan formeel of intiem zijn. Je geeft de dokter een hand als je op consultatie gaat, maar

Enkele van Simons vragen over Sams persoonlijkheid:

Romantiek of science fiction?Honden of katten?Maak je geluid tijdens het vrijen?Kan je de vaat doen?Trein of bus?Ketchup of mosterd?Hou je van sport?Zoethout of fruitsnoepjes?Zou je het leuk vinden als je lief wetenschappelijk ideaal voor jou is?

OEFENING

Stel samen met de leerlingen een lijst op met 10 willekeurige vragen op basis van objecten of voorwerpen die je rondom jou ziet. (Bvb draag je liever een muts of een pet? Drink je liever uit een glas of een beker? Enz.) Dan be-antwoordt elke leerling indivi-dueel deze vragenlijst. Kan je op basis van de resultaten besluiten wie er in de klas goed opschiet met wie? Leg de lijst voor aan je ouders of aan bevriende koppels. Beantwoorden ze alle vragen het-zelfde? Kan je op basis daarvan besluiten dat ze the perfect match zijn voor elkaar? Waarom wel/niet?

P 28 P 29

niet als je hem op straat tegen-komt. De directeur mag jou een schouderklopje geven, maar jij mag dat niet bij hem. Aanraking is vaak een bron van verwarring en daarom bedreigend. Wanneer Frida te dicht komt, staat de angst in Simons ogen te lezen. Jennifer daarentegen is fysiek heel onge-dwongen. Dat leidt tot enkele ko-mische scènes maar ook tot een subtiel en ontroerend slotbeeld.

Mensen met autisme hebben het vaak moeilijk om spontaan fysie-ke genegenheid te tonen, tenzij op een houterige, geritualiseerde manier.

VRAGEN AAN DE LEERLINGEN:

Herinner jij je nog het einde van de film? Wat gebeurde er precies? Waarom was dit voor Simon een belangrijke stap? Wat vond je van het einde? Vond je het toepasselijk? Ontroerend? Overdreven? Waarom?“Simon has momentarily re-established the balance in his life and made a new friend beyond his brother. But this is no guarantee that chaos won’t resume the next morning.” (http://www.hollywoodrepor-ter.com) Hoe denk je dat het verder zal aflopen met Simon ?

5. LETTERLIJK TAALGEBRUIK

“Wie denk jij wel dat je bent?”- “Ik ben Simon.”

Mensen zeggen in een gesprek niet altijd exact wat ze bedoelen; ze gebruiken metaforen of over-drijvingen. Maar Simon vat elk woord letterlijk op. Zegswijzen begrijpt hij niet. “Tijd is geen geld. Tijd is tijd en geld is geld.” Hij blijft blind voor de context waarin woorden worden uitgesproken. “Die film duurt minstens 4 uur.” – “Nee, 2 uur, 22 minuten en 37 seconden.” Hij begrijpt niet de boodschap achter Frida’s opmer-king; hij hoort enkel het exacte cijfer. “Is het einde van de wereld nabij?” – “Binnen 5 miljard jaar wordt de aarde opgeslokt door de zon.” Simon zegt: “Vertrouw geen mensen. Ze zeggen iets, maar be-doelen iets anders.”

Autisten praten vaak recht voor de raap, ook al is dat soms on-gepast. Op straat spreekt Simon onbeschaamd willekeurige meis-jes aan: “Mag ik je enkele vragen stellen? Maak je geluid tijdens het vrijen?” ‘Een leugentje om bestwil’ kent hij niet. Maar in ons

sociaal verkeer is het verschil tus-sen ‘eerlijk’ en ‘onbeschoft’ soms heel miniem.

VRAGEN AAN DE LEERLINGEN:

Wat bedoelt Simon wanneer hij zegt: “Sam is de enige die bedoelt wat hij zegt”?Iedereen vertelt – misschien dagelijks – wel eens een klei-ne leugen. Bvb in simpele ge-sprekken zoals “Hoe gaat het ermee?” – “Ach, goed.” Hoe zit dat bij Simon?Een leugentje om bestwil, mag dat volgens jou?

P 30 P 31

Oefening

* Beeldspraak wordt door mensen met autisme niet altijd correct be-grepen. Hoe zou een persoon met autisme kunnen reageren op uit-spraken zoals:

“Ik zal dadelijk met de deur in huis vallen.”“Vertel op, ik ben één en al oor.”“Die jongen is echt een zacht-gekookt eitje.”

Kan je nog meer voorbeelden be-denken van zulke uitspraken?* Mensen zeggen niet altijd pre-cies wat ze bedoelen. Wat kunnen mensen bedoelen met volgende uitspraken:

“Nee hoor, je hoeft niets te ko-pen voor mijn verjaardag.”“Zeg eens eerlijk wat je van mijn nieuwe schoenen denkt.”“Vind je het lekker? Je mag er zoveel van eten als je wilt.”

Wat kunnen de gevolgen zijn als je deze uitspraken letterlijk interpre-teert?Kan je nog meer voorbeelden be-denken van zulke uitspraken?

In bijlage 5 vind je enkele cartoons omtrent ‘letterlijk taalgebruik’ (bron: AutismeCentraal).

6. HOUTERIGE MOTORIEKNet zoals Simon hebben sommige mensen met autisme een stijve, houterige manier van bewegen. Helemaal gefocust op hun doel, hebben ze geen besef van de ma-nier waarop anderen hen bekijken. Simon heeft een bijna mechani-sche manier van bewegen wan-neer hij loopt (stijf rechtop), drumt en basketbal speelt.

DE BADGE

Simon laat er geen twijfel over bestaan. Hij draagt zijn diagnose – fier bijna – op een badge op zijn borst: “Ik heb Asperger!” In som-mige landen worden zulke badges frequent gedragen. Annemie Mer-tens: “Met die badge stigmatiseer je jezelf, maar het helpt ook om de wereld onder controle te houden. Mensen met Asperger vragen zich niet af wat anderen van zo’n badge denken.” Wat vind jij van zo’n badge? Een goed idee? Zie je voor- en/of nadelen?

7. EGOCENTRISME Simons contact met de wereld wordt gestuurd door zijn egocen-trisme (dat is niet hetzelfde als egoïsme!): de wereld draait vanuit hem, vanuit zijn intenties, zonder rekening te houden met de ande-ren. Compromissen sluiten met een persoon met autisme is ont-zettend moeilijk.

Simon kan zich niet neerleg-gen bij de filmkeuze van zijn huisgenoten.Hij accepteert geen pizza op vrijdag.

Als hij de tequila niet lust, spuwt hij hem uit.

Het is moeilijk om egocentrisme niet te verwarren met egoïsme. Zelfs Sam beweert: “Simon denkt alleen aan zichzelf.” Daarom wekt zulk gedrag vaak wrevel op. Toch hebben autisten vaak het beste voor met anderen. Op hun eigen manier kunnen ze mensen graag zien en waarderen.

Ook de zoektocht naar een part-ner voor Sam gebeurt met de beste bedoelingen. Het is voor Simon een enorme opdracht die

P 32 P 33

zijn vertrouwde wereld overstijgt. Sams negatieve reactie merkt hij niet eens op. Wanneer zijn plan niet werkt, raakt hij enorm gefrus-treerd. Mensen met autisme heb-ben vaak één plan in hun hoofd, houden geen rekening met mo-gelijke alternatieven en ook hier wint de logica het van andere argumenten. “Jullie moeten een koppel worden. Het moet!” Dat resulteert bij Simon in een oncon-troleerbare driftbui.

Annemie Mertens: “Het laatste deel van de film lijkt me nogal on-waarschijnlijk. Simon neemt de touwtjes in handen en gaat een ro-mantisch diner voor om zijn broer organiseren. Ook bij mensen met autisme kan motivatie ervoor zor-gen dat ze een extra inspanning (die hen niet eigen is) willen leve-ren en dat ze zichzelf overstijgen. Maar ze kunnen er niet niet-autis-tisch door worden. Het is niet iets dat je ‘met veel goede wil kan ge-nezen’. Evenmin kan vaders geld Simon overtuigen om eventjes ‘geen autist meer te zijn’. De orga-nisatieproblemen worden in SIM-PLE SIMON net iets te makkelijk opgelost.”

VRAGEN AAN DE LEERLINGEN:

“Compromissen sluiten met een persoon met autisme is ontzettend moeilijk.” Werd dat duidelijk in de film?Waarom is het organiseren van de dreamdate voor Simon zo’n veeleisende opdracht?Waarom wordt Simon zo kwaad na afloop van het etentje?

8. BELASTING VAN DE OMGEVINGSimon kan niet zonder Sam; hij vertrouwt blind op zijn grote broer. Geen wonder dat Sam zich ‘overvraagd’ voelt. SIMPLE SI-MON toont hoe iemand met ASS zijn omgeving onder druk kan zetten. Dat brengt de relatie tus-sen Sam en Frida in gevaar. Wan-neer Simon zonder discretie hun vrijpartij verstoort, is dat de drup-pel die bij Frida de emmer laat overlopen. Sam staat voor een vreselijk dilemma: “Ik kan mijn broer niet laten vallen. Hij heeft me nodig.” Ook wanneer Simon een middag verdwijnt, maakt Sam zich vreselijk ongerust.

Simons ouders kunnen hem niet opvangen; het zijn karikaturale

figuren die in het verhaalverloop volledig afwezig blijven. Ze lijken bang van hun zoon, die ze niet be-grijpen. In moeders ogen laait pa-niek op wanneer Simon ‘zijn kuren heeft’. Simon ontwijkt elk contact met hen. Hij voelt zich “geland in vijandelijk gebied. Vernietig eerst de vijand.”

Annemie Mertens: “Mensen met autisme kunnen een belasting zijn voor hun directe omgeving. In heel wat scholen wordt er een ‘buddy-systeem’ gehanteerd maar worden buddies door hun medeleerling met autisme over-vraagd. Ze hebben nu en dan een adempauze nodig.”

VRAGEN AAN DE LEERLINGEN:

De ouders tonen geen begrip voor de toestand van Simon. Kan je hun houding begrij-pen? Hoe denk je dat de situatie er uitzag toen Simon nog thuis woonde?Simon geeft één keer com-mentaar op zijn ouders wan-neer hij vanuit de ton praat met Sam. Met welke woorden omschrijft hij de situatie thuis? Hoe moeten we dat interpre-teren?Simon brengt in de film nog 1 x een bezoekje aan het ouder-

P 34 P 35

lijk huis en ook moeder komt hem 1 x bezoeken. Hoe verlo-pen deze ontmoetingen?

Kan je begrip opbrengen voor de situatie van Sam? waarom voelt Sam zich verantwoor-delijk voor Simon? Op welke manier beïnvloedt dat zijn da-gelijkse bezigheden?Waarom draagt Simon een foto van Sam bij zich?Kan jij oplossingen bedenken waardoor Sam niet zodanig overvraagd zou worden? Kan hij de verantwoordelijkheid over Simon met iemand delen?

Kan je begrip opbrengen voor de houding van Frida? Op welke manier zet Simon haar relatie met Sam onder druk?

9. JOBSITUATIEHet is voor mensen met autisme soms moeilijk om een job te vin-den. Communicatie en flexibiliteit zijn voor de meeste werkgevers heel belangrijk. Wilfried Peeters: “In vrijwel elke job zijn samenwer-king en sociale spelregels belang-rijk, veel meer dan vroeger.” Simon heeft wel een baan (weliswaar een-tje die zijn bijzondere gave voor wiskunde en wetenschappen onbe-

nut laat). Zijn job geeft mee struc-tuur aan zijn leven. SIMPLE SIMON biedt hoop voor mensen met ASS. Hun toekomst kan alle kanten op, afhankelijk van de werkomgeving waarin zij belanden. Er bestaan di-verse tewerkstellingsprojecten die proberen om de specifieke talenten van mensen met autisme te benut-ten op de arbeidsmarkt, o.a. in de IT-sector.

10. ISOLEMENT

“Voor sommige mensen is 13 een ongeluksgetal. Voor mij niet. Het is een priemgetal, enkel deelbaar door zichzelf. Net als ik.”

Simon heeft geen behoefte aan vrienden (“Ik hoef geen vrien-den; gevoelens veroorzaken pro-blemen”). Hij zoekt enkel contact met mensen wanneer hij een doel heeft, bvb het vinden van een partner voor Sam. Oogcontact vermijdt hij. (Sommige mensen met autisme vergelijken de erva-ring van oogcontact met het ge-voel van een elektrische schok.)

Iedereen heeft methodes om soci-aal contact te vermijden als je dat wil: de ene gaat urenlang hard-lopen met een iPod op, de ander gaat in de garage aan zijn auto

knutselen. Vaak is het opzoeken van isolement perfect maatschap-pelijk aanvaard. Maar Simons isolement gaat heel ver. Op crisis-momenten trekt hij zich terug in totale afzondering in een metalen vat (dat in zijn verbeelding een ruimteschip is in een baan om de aarde). Annemie Mertens: “Zich opsluiten in een ton is zeker geen typisch gedrag voor personen met ASS. Maar er zijn wel andere, meer herkenbare manieren waar-op zij zich onttrekken aan sociaal contact, bvb door tijdens de speel-tijd liever alleen te zijn dan aan

spelletjes mee te doen of door op een verjaardagsfeestje ‘asociaal’ alleen te spelen.”

VRAGEN AAN DE LEERLINGEN:

Wat doet Simon wanneer hij zich wil isoleren? Wat gebeurt er dan in zijn verbeelding? Hoe slaagt Sam er in om dat isolement te doorbreken?Jij hebt vast ook wel eens mo-ment waarop jij je wil afzonde-ren van de buitenwereld. Wat doe jij in zo’n geval?

P 37

Regisseur Andreas Öhman pro-beert om Simons aparte kijk op de werkelijkheid visueel in de verf te zetten. Dat doet hij op verschil-lende manieren.

- Simons denkpatronen krijgen vorm in schematische figuren die soms in beeld verschijnen. Schema’s die Simon in z’n hoofd hanteert: de cirkel die loopt via vreugde en verdriet, de druk van een tikkende klok, een schema om de tafel te dekken, emoticons van menselijke gelaatsuitdruk-kingen,… In deze schema’s en patronen worden de logica en redeneringen blootgelegd die zo typerend zijn voor Simons manier van denken.

- Simons is gefascineerd door het heelal. Dat thema komt al in de speelse generiek in beeld. Nu en dan vlucht Simon weg in ruimtevi-

sioenen die ons meevoeren in een baan rond de planeet. Maar wan-neer Simon met een grote crisis worstelt, zien we hoe een regen van meteorieten inbeukt op zijn ‘ruimteschip’ tijdens een halsbre-kende vlucht.

- De camera besteedt veel aan-dacht aan Simons voorkeur voor ronde vormen. Er staan opvallend veel ronde voorwerpen in het inte-rieur. En terwijl Simon zijn week-menu opsomt, brengt de camera alle ronde gerechten in beeld… op een ronde tafel. SIMPLE SIMON is een film ‘zonder scherpe hoekjes’.

- In SIMPLE SIMON wordt de we-reld met veel flair en in felle kleu-ren in beeld gebracht. Andreas Öhman: “Zo’n bijzonder persona-ge vraagt om een extreem univer-sum.” In Simons ouderlijke huis leveren een overdaad aan spul-

Beeldtaal: de vorm versterkt

de inhoud

P 38 P 39

letjes en razend druk behangpa-pier veel te veel visuele prikkels. Geen wonder dat Simon zich in deze omgeving niet op z’n gemak voelt; zijn zintuigen zijn op zoek naar rust. Er staan opvallend veel rode voorwerpen in de kamer. Via zijn lievelingskleur kan Simon de bedreigende omgeving toch een beetje naar zijn hand zetten.

VRAGEN AAN DE LEERLINGEN:

Waarom komen al die sche-ma’s en diagrammen in beeld? Kan jij je nog zulke schema’s herinneren? Hielpen zij jou om Simons manier van denken te begrijpen?In de generiek (het inleidend stukje film dat aan het verhaal vooraf gaat) van SIMPLE SI-MON worden de namen van de medewerkers op een ori-ginele manier geïntroduceerd. Wat kon je uit de generiek af-lezen over de film? Op welke manier paste hij bij de sfeer van de film?Hoe wordt Simons grote crisis aan het einde van de film in beeld gebracht?Hoe kan je Simons voorkeur voor ronde voorwerpen afle-zen uit de film?

P 41

Films zijn bepalend geweest voor het beeld van autisme bij het bre-de publiek. Ooit introduceerde de film RAIN MAN het beeld van een autist aan de wereld. En in Vlaan-deren werd Asperger definitief op de kaart gezet door BEN X. Enkele boeiende films over dit onderwerp:

MOZART AND THE WHALE (Pet-ter Naess, 2005): ontroerend lief-desverhaal over twee mensen met het syndroom van Asperger, met steracteur Josh Hartnett. In een praatgroep wordt hij verliefd op een lotgenote, maar hun relatie gaat niet over rozen. Gebaseerd op waar gebeurde feiten.

SNOW CAKE (Marc Evans, 2006): Een man veroorzaakt een ongeluk met dodelijke afloop. De moeder van het slachtoffer is autist. Tus-sen de twee groeit er steeds meer begrip, in deze ingetogen film met topacteurs Alan Rickman, Sigour-ney Weaver en Carrie-Anne Moss.

RAIN MAN (Barry Levinson,1988): Een klassieker (4 Oscars) over een snelle zakenjongen (Tom Cruise) die op een dag ontdekt dat hij nog een autistische broer heeft. De

Films over autisme

P 42 P 43

excentrieke vertolking van Dus-tin Hoffman betekende voor vele mensen de eerste kennismaking met het fenomeen autisme via het witte doek.

MARY AND MAX (Adam Elliot, 2009): Wonderlijk verhaal over een meisje in Australië dat brieven schrijft aan een Amerikaan van middelbare leef-tijd met autisme. Gitzwarte humor in een prachtige animatiefilm vol gekke gedachtekronkels.

BEN X (Nic Balthazar, 2007): Om de pesterijen op school te verge-ten, vlucht een tiener met Asper-ger weg in de wereld van video-games. Vroeg of laat moet zijn fan-tasiewereld in botsing komen met de harde werkelijkheid. De film hielp in Vlaanderen het taboe rond Asperger te doorbreken.

MY NAME IS KHAN (Karan Johar, 2010): Een Indiër met Asperger wordt na de aanslag op 9/11 van-wege ‘verdacht gedrag’ in Ame-rika gearresteerd. Nu reist Rizwan terug naar de V.S. om zijn naam te zuiveren.

Het autismespectrum komt ook nog aan bod in o.a.

MERCURY RISING (Harold Becker, 1998)THE BLACK BALLOON (Elissa Down, 2008)SUPERBROR (Birger Larsen, 2009)

Boekentip: Het wonderlijke voor-val met de hond in de nacht (Mark Haddon)

Het verhaal van ‘Het won-derlijke voor-val met de hond in de nacht’ ver-toont opval-lende gelij-kenissen met SIMPLE SI-

MON. Christopher is 15 en heeft het syndroom van Asperger. Hij weet alles van wiskunde maar niets van mensen. Hij houdt van

lijstjes en patronen maar niet van geel en bruin. En hij wil niet aangeraakt worden! Christopher is nog nooit op eigen houtje de straat uitgeweest. Tot de hond van de buurvrouw vermoord wordt en Christopher op onderzoek gaat. Het wordt een indrukwekkende reis die zijn bestaan volledig over-hoop gooit.Dit mooie boek van de Britse illus-trator en jeugdauteur Mark Had-don is een absolute aanrader voor iedereen die het autistische denk-patroon beter wil leren begrijpen. Uitgegeven bij De Fontein.

P 44 P 45

Autismetelefoon: 078/152.252

Een luisterend oor nodig? Bij de Autismetelefoon kan je terecht met 1001 vragen over hoe je  au-tisme een plek in je leven geeft. Vrijwilligers luisteren naar jouw verhaal en denken mee over jouw vragen en bezorgdheden. Op http://www.autismevlaande-ren.be/pages/autismphone vind je wanneer de Autismetelefoon be-reikbaar is. Op vrijdagnamiddag wordt de telefoon bemand door personen met autisme.

Heel wat organisaties zijn in Vlaan-deren bezig met autisme, Asper-ger en ASS. Enkele interessante verenigingen zijn:

* Zit je met vragen over autisme? Contacteer de Vlaamse Vereniging Autisme (VVA), de ouder- en fami-lievereniging rond mensen met autisme. VVA wil mensen met

autisme, hun ouders, familie en sociaal netwerk informeren en sa-menbrengen. Zie www.autisme-vlaanderen.be. * Autisme Centraal is een ken-niscentrum dat instaat voor vor-ming en informatieverspreiding over autisme en de ondersteu-ning van autismevriendelijke projecten. www.autismecentraal.com; info@autismecentraal.com; 09/238.18.18.

* www.participate-autisme.be is de referentie voor iedereen die op zoek is naar gedegen informa-tie over autisme. Je kan er onder de naam ‘autisme begrijpen’ on-line een reeks instructieve video’s bekijken die toelichting geven bij thema’s die ook in deze lesmap aan bod komen, bvb het begrij-pen van taal, contextblindheid, de gevolgen voor de omgeving, oog-contact, nood aan routine, enz.

* PASS.partout is een zelfhulp-groep voor mensen met autisme-spectrumstoornis; zie http://www.pass-partout.be/.

Voor deze lesmap werd er beroep gedaan op de hulp van:- Sarah Schelstraete en Kurt Naert-Segaert van de Vlaamse Vereni-ging Autisme. - Inge Meeus: GON-begeleidster in de regio Kempen.- Annemie Mertens, medewerkster van het kenniscentrum Autisme Centraal. Ze heeft meer dan 10 jaar ervaring met leerlingen met

Waar kan je terecht voor meer

info of hulp?

autisme in het buitengewoon ba-sisonderwijs en is mede-zaakvoer-der van Jobinzicht BVBA; http://www.jobinzicht.be/.

Andere geraadpleegde bron: ‘Ie-dereen autist? – De wildgroei van een medisch label’, artikel van Lie-ve Van de Velde in De Standaard, 06 augustus 2011.

Bijlagen

Bijlage 1. Poster

Bijlage 2. ‘Kenmerken van Autisme’ (Bron: VVA)

Bijlage 3. Pictogrammen en Emoties

Kan je bij elk pictogram die juiste emotie invullen op het stippellijn-tje. Probeer eventueel één van de emoties op deze pictogrammen zelf uit te beelden. Kunnen je klas-genoten het juiste pictogram bij jouw emotie aanduiden?

Bijlage 4. Foto’s zonder / met context

Kan je de juiste pictogrammen (bijlage 3) bij de close-up plaat-sen? Hoe zou je de getoonde emo-tie benoemen? Op de volgende pagina vind je de volledige foto, m.a.w. je krijgt ook de ruimere context te zien. Verandert nu de interpretatie? Blijf je bij hetzelfde emoticon?

Bijlage 5. Cartoons over letterlijk taalgebruik (Bron: AutismeCentraal)

“Ik ben Simon. Ik hou van de ruimte, van cirkels en van mijn broer Sam die altijd voor mij zorgt. Ik hou niet van mensen, veranderingen en romantische komedies met Hugh Grant.” Simons regelmatige leventje gaat finaal aan diggelen wanneer Sam gedumpt wordt door zijn vriendin. Simon kan niet zonder Sam. Enkel door op zoek te gaan naar een nieuw liefje voor Sam, kan Simon zijn broer er weer bovenop helpen. Simon weet helemaal niks van de liefde – ge-voelens zijn voor hem een grote warboel. Maar hij heeft wel een wetenschappelijk onderbouwd, waterdicht plan…

Regisseur Andreas Öhman: “Asperger maakt Simon tot een bijzonder iemand. Ik hoop dat je van hem houdt, net zoals ik van hem hou.”

Op allerlei manieren wordt geprobeerd om Simons manier van denken ook visu-eel duidelijk te maken. Dat helpt je om het hoofdpersonage beter te leren begrijpen. Geregeld krijgt het beeld een extra laag met cirkels en tekens om de wereld te to-nen zoals Simon die ziet. Meer dan eens legt een uitgekiende fotografie in één klap de logica van zijn redeneringen bloot.

Vroeger werd bij 2 à 5 mensen op 10.000 autisme vastgesteld. Vandaag heeft 1 op 165 mensen ASS. Dat laat zich merken in de scholen. Statistisch gezien zijn er op elke school met 1.000 leerlingen minstens 6 leerlingen met ASS.

Simon vindt moeilijk zijn weg in onze chaoti-sche wereld. Kan niet iedereen zich daar nu en dan mee identificeren? Mensen met autisme

moeten wetenschap-pelijk leren begrijpen wat gewone mensen instinctief begrijpen.

“Wat doe je nou?” – “Ik sla jou.”“Waarom?” – “Ik heb Asperger.”“En daarom mag je mensen slaan?” – “Ik hou er niet van om aangeraakt te worden.”

Simon heeft een voorkeur voor ronde vormen. Er staan opvallend veel ronde voorwerpen in het interieur. En terwijl Simon zijn weekmenu opsomt, brengt de camera alle ronde gerechten in beeld… op een ronde tafel. SIMPLE SIMON is een film ‘zonder scherpe hoekjes’.

Autismetelefoon: 078/152.252Bij de Autismetelefoon kan je terecht met 1001 vragen. Vrijwilligers luisteren naar jouw verhaal. Op http://www.au-tismevlaanderen.be/pages/autismphone vind je wanneer de Autismetelefoon be-reikbaar is.

Fiche voor de leerlingen