Sftitif elften ber Ouibifdjeu S)idjtuttgeu. - Universität …524 Bur ShiW bef3 erften...

21
,gUt Sftitif elften ber Ouibifdjeu S)idjtuttgeu. icQ eine ber carmina amatoria ü\:)ibß fcQon feit ranger 3eit äiemHdi fertig !laIiegen baUe! f"O luar fein Qlrunb uorbanben, mit igrer äuriidäugaIten, alß es mit im uotigen 3abre al'!genegm er[d1ien aUe abgefd1loffenen uon mir abAutgun, So finb 'oenn bie (MebicQte üIJibs, bie gemeinigIidi ben erften manb feinet Sdiriften AU bilben ppegelt, mit beß ilragments de me· dicaminibus formae unb bet fogellallnten .peroiben [auoet ausge, ftattet blltdj bie freunbIidie 2ioeraHtdt beß merlegeri3 .penn 91. Gidrtnct gu lllerIin im uorigen 3af}te cmß mdit getreten.poffenllidi mirb ber ftrens lJgilorogifdie 2efer bmd) ben wiffe!t' fdJaftIidien (;tn[t, mit bem idJ mir bie fritifcQe .pel'rteUung beß gIÜ!f, HcQcrllleife nicQt arg f}abe angelegen [ein [affen, ent' fdjlibigt Illerben fÜr bM mit wefdiem er bie %iteftlignette! bie teine fonbem nacQ fIlapgael ift, notglrienbig oetl'acQten Unb was 'oie Übrigen Spielereien 3. m. ben Qlo[bfcQnitt betrifft, mit welcQent ber !Berleger luenigftelts einen %!}eil ber aUllgeftattet {)at, fo bitte idJ ftcQ 311ndcQft lrieniget bes SpricQlriortß 3u cntjlnncn, 'oaji nicQt aUel3 &0['0 ift, was 9[ii113t, fon'oern l:lieImegr ber $etracQtung !Raum aU geben! wie ütlib lria!}r!}aftig me!}t bctbicnt in eleganter 3uritltllng 3U etfdieinen, ali! jene biditerifdien bie atr, jiil)tlidi in ben llufetei! $lldi!}aubelfl g[eicQäeiti9 mit Sdinee< männem ober Stördjen aU unb im !jrilQ[ing auftau dien.pödJflen{l fönltte malt fagen, ein artet stJiditer feloft lriürbe fo{d)Clt %an'o 311tt!dgewiefen gaben, Ivall fidi aber für Duib lrienigftenäl hutd} $e, traeQtung bei! 'oer %dftien genügenb luiDedegt. stJod} ä ur Sadie! 3di luia 3unt'idift einige memerfungen Über bie .panbfdiriften 1:l00'ilu{lfdiiden, o!:>luobl baitl .piluptfäd)Hdifte in biefet .pinjld)t fdion in Wledel{l fidi finDet obet l>on mit felbft an einet an'oern Stelle be!llrodien ift. (?;tlidie Rleinigfeiten f)aben fidi jebocQ aud) für bielen llodi f}etaU{lgefleUt. ftanben mir alfo, roie iu} biei3 fiQolt anher{lroo &emerft l)abe, bei meiner butdi bie &Üte bei3 .pmn Sl'eH bie UoU, fliinbigen 2e15o.r!m beitl Puteaneus, beitl Regius unb be'3 Sangallensis 3U ®ebote, luobingegen idJ in !l:le3ug auf 'oie übrigen .panbfcUriften micQ mit ben Wngabeu t)OU .peinfhl5 unb !l:lurmann ncbfl 3al}n linD Wlctrel begnügen lllufJte,

Transcript of Sftitif elften ber Ouibifdjeu S)idjtuttgeu. - Universität …524 Bur ShiW bef3 erften...

Page 1: Sftitif elften ber Ouibifdjeu S)idjtuttgeu. - Universität …524 Bur ShiW bef3 erften ::tI}eUs,3nbeffen jei aucQ jener 'oocQ ben ®H1dIicQen anempfof}len, benen es nittt beneibet

,gUt Sftitif be~ elften :t{'tiI~· ber Ouibifdjeu S)idjtuttgeu.

~a icQ eine ~ußgaoe ber carmina amatoria ü\:)ibß fcQon feitranger 3eit äiemHdi fertig !laIiegen baUe! f"O luar fein Qlrunb uorbanben,mit igrer ~ubmation äuriidäugaIten, alß es mit im uotigen 3abreal'!genegm er[d1ien aUe abgefd1loffenen ~rbeiten uon mir abAutgun, Sofinb 'oenn bie (MebicQte üIJibs, bie gemeinigIidi ben erften manb feinetSdiriften AU bilben ppegelt, mit ~uslHll)me beß ilragments de me·dicaminibus formae unb bet fogellallnten .peroiben [auoet ausge,ftattet blltdj bie freunbIidie 2ioeraHtdt beß merlegeri3 .penn 91. Gidrtnctgu lllerIin im uorigen 3af}te cmß mdit getreten•

.poffenllidi mirb ber ftrens lJgilorogifdie 2efer bmd) ben wiffe!t'fdJaftIidien (;tn[t, mit bem idJ mir bie fritifcQe .pel'rteUung beß gIÜ!f,HcQcrllleife nicQt arg lm'oerbten:te~teß f}abe angelegen [ein [affen, ent'fdjlibigt Illerben fÜr bM (;Iltfe~en! mit wefdiem er bie %iteftlignette!bie teine ~lttife fonbem nacQ fIlapgael ift, notglrienbig oetl'acQten n1U~.

Unb was 'oie Übrigen Spielereien 3. m. ben Qlo[bfcQnitt betrifft, mitwelcQent ber !Berleger luenigftelts einen %!}eil ber ~~eI11lJlare aUllgeftattet{)at, fo bitte idJ ftcQ 311ndcQft lrieniget bes SpricQlriortß 3u cntjlnncn,'oaji nicQt aUel3 &0['0 ift, was 9[ii113t, fon'oern l:lieImegr ber $etracQtung!Raum aU geben! wie ütlib eß lria!}r!}aftig me!}t bctbicnt in eleganter3uritltllng 3U etfdieinen, ali! jene biditerifdien ~inla!1i3fliegen, bie atr,jiil)tlidi in ben ~ncltopo[en llufetei! $lldi!}aubelfl g[eicQäeiti9 mit Sdinee<männem ober Stördjen aU ~eil}l1lldJtelt unb im !jrilQ[ing auftaudien•.pödJflen{l fönltte malt fagen, ein artet stJiditer feloft lriürbe fo{d)Clt %an'o311tt!dgewiefen gaben, Ivall fidi aber für Duib lrienigftenäl hutd} $e,traeQtung bei! ~nfanneß 'oer %dftien genügenb luiDedegt.

stJod} äur Sadie!3di luia 3unt'idift einige memerfungen Über bie .panbfdiriften

1:l00'ilu{lfdiiden, o!:>luobl baitl .piluptfäd)Hdifte in biefet .pinjld)t fdion inWledel{l ~u{lgabe fidi finDet obet l>on mit felbft an einet an'oern Stellebe!llrodien ift. (?;tlidie Rleinigfeiten f)aben fidi jebocQ aud) für bielen~uffab llodi f}etaU{lgefleUt.

~s ftanben mir alfo, roie iu} biei3 fiQolt anher{lroo &emerft l)abe,bei meiner ~u{lgabe butdi bie &Üte bei3 .pmn ~rofeffor Sl'eH bie UoU,fliinbigen 2e15o.r!m beitl Puteaneus, beitl Regius unb be'3 Sangallensis3U ®ebote, luobingegen idJ in !l:le3ug auf 'oie übrigen .panbfcUriftenmicQ mit ben Wngabeu t)OU .peinfhl5 unb !l:lurmann ncbfl 3al}n linDWlctrel begnügen lllufJte,

Page 2: Sftitif elften ber Ouibifdjeu S)idjtuttgeu. - Universität …524 Bur ShiW bef3 erften ::tI}eUs,3nbeffen jei aucQ jener 'oocQ ben ®H1dIicQen anempfof}len, benen es nittt beneibet

.Bur .!hitif bes erften %f}eHs u.{.w. 523

;[)ai8 ift nun audJ 'bei ber IDortrefflidJteit bei8 Regius wie besPuteaneus tein UngIüd Illeiter, abgefef;len ballon, bau idJ gem nod> einegenaue (iollation bel: fef}r alten, je'ood> nur lhlS erfte !Bud> 'oer 2iebeillstunft umfaffenben OtTor'oer ~anbfd)rift Quill ber !BobIe~'fd>en !BibUotljetf}auen möd>le, nuß llleldJer ~ein~U?5 ljiiuj'ig 2eßaden nnfüf}rl. <E;lI iftmögIh:q, lUenn audJ teinei3lUegi3 lUnf;lrfdJeinUa" bnp babei nod> einiger@elllinn für bie .!Mut bel3 Obib l}erau@;fame. ~reunben unb @önnemunfm@; ;J)id}tere lUiU idJ üoerbem bie erfreulidie 3Jlit!l}eiIung maa,en,ba\'l, bi~l;ler nod) bon feinem beaditet, am manbe bel' !Bamberger ~anb.fdirlft 'oes ~Jlonlus gIeidi 3u !!(nfllng wof;l! ilber 100 IDerfe aus bemerften !sudie 'oer ars amatoria fteben. @ot! wel\'l, burdi llleIdJen Busfall fie bortl]in gdommen finb. ;J)ie lSdirift fell)ft fdJien mir nid/tjünger als bai! aef;lnte 0nf;ltl)unbert. - 2eiber lUar id1 jebod) 3u jener.Beit, Illo idJ biefe <Entoedung madite, nid}t aufgelegt, midl mit itgen\>lUe(diem (iobe~ in intimere !Beaiel)ungen ein,iuraffen, Itlcsl}aIb id) nurl1etfid}em tann, bau 'oie 2eilarlcn im ~lIgemeinen mit bem ReglusfUmmen, ol)ne neue ~uGbeute 3U gellldl]ren.

3ntmffclUt unb bielleiebt nid>t unllliebtig ift 'oie <Erllllif;lnungeines engrifd}en codex Langobardicus, 'oer bie Remedia unbfieoen ~eroiben bnrunter ben !Brief ber !l3eneIope, weldier bem Puteuneusmangelt, umfaut uno aui! bem ein vir cruditissimus, wie iQ11!BUt1llann 3U !l3baebtlls IV, 18, 4 nennt, itt einer lSd)rift eieetausui scholae Etonensis, weldie im 0. 1726 noer 1127 etfdJienenfein mup, IDarianlen mifgell}eHt I]at. 2eioet Illal: es mil: nidlt lni\gIiebftber befagte ~anbfdJriften ober über 'oaB eben etllläl)nte !Budi hgenoetlllas mil;lms alt erfa(]ren, fo uap ieb mid1 begnügen muu, auf beioeBDie @eIel]rten f}in,iUllleifen. !Bis aber 'oer genannte ~obe!= in genügen.'oer (ioUlltion borliegt, fann id) midi bodi nidlt entfebIieflen bie in iQmentf;laltenen IDartallten (abgebrudt in !Surmllnns Addendis) berfldieren IDorlreffliebfelt bei! Regius bor,iU3iei)en, 3uma[ ba wenigftensein e3ntetl'o[a!iolt ,iiemHeb nnr au %age [ag. <Es trt bies tn ben mezmeuien ID. 591, Illo bie 2esad 'oer <EnglifdJen 3Jlelllbrane (quid nisiseeretae nocuerunt Phyllida silvae' offenbar bon einem IiSdireibel:f}müf}rt, bem 'oer eigenlf}i'tmlid}e ®ebrand] bes IDerbums laedere beiObib unbefannt ober unoequem i1)ClJ:. ~uuetbelll uerbient nod) !Bead}.tung folgenbe mnti,i in ben Electa Über eine anbere ~bf. (mem­branae alterae annis abhinc ut videtur fere quadringentis elibro iam turn vetusto descriptae, quippe cuins erosasversuum claus beunis suis aliquotien8 exprimant. quasdeinccps\nostrarum veterum nomine 3d partes vocabhllus.':i:liefei! IDlanufcript umfaflte aupet elner lttlgelllij)en .8al)[ bon ~eroiben

aud} wie es fdieint bie gall3ell ~moren mit oer Ars nnb ben Re­media, ungelvifl 00 bie Medicamina ober bie Nux. ~remdJ trt ber!Bellleis bafür, bau oet (iooe~ aus einem febon im uier3e1]nten 0al;lt.l}unbert fel]r alten lE~elllf1ICll: abgefd)rieben fel, feincslueg9 llolIgüHig.

Page 3: Sftitif elften ber Ouibifdjeu S)idjtuttgeu. - Universität …524 Bur ShiW bef3 erften ::tI}eUs,3nbeffen jei aucQ jener 'oocQ ben ®H1dIicQen anempfof}len, benen es nittt beneibet

524 Bur ShiW bef3 erften ::tI}eUs

,3nbeffen jei aucQ jener 'oocQ ben ®H1dIicQen anempfof}len, benen esnittt beneibet Ht 'oie 6cQä~e non Orfor'o uut> ~nmbdgbe fo Inie jeneim btitliltten !lJ1uieum 3u 'ourttforitten.

!mnß fernet bie 91eif}enfolge nnlangt, in lueIcQer icQ, aufmerlfam!lemacQt 'ourcQ !lJ1erM{\ &n'oeutungen (praef. p. 3 in 'oet &nm.) 'oieCarmina amatoria qabe ab'orud'en laffen, io ift äu erlndl)nen, baf!bieielbe ficQ in ';Jolge 'oer beiten Ueberlieierung un'o ultbefangener !Be­tratttung non [elbft ergiebt. BuniicQft lUir'o 'oieielbe niimIicQ 'ourtt benRegius beaeugt, 'oer lneH uoraüglid1er, aucQ lUo!)l dUer als 'oer Pute­Ilneus (!lJ1edel pmef. p. 6) eine !Be'oeutung !)at, 'oie man nicQt reid)tungefiruft ileratttet. :lliefer, lneld1et Inol]l urlllrüngUd) ben ganDen erllen~l)eil ber Oilibifd1en !mette umfaute (!lJ1edel praef. p. 6) giebt erftbie Ars, 'oann bie Remedia, äule~t bie &moren. :llie mermulf]ung,bau bies bie ~lnor'onHng, be~ ~tcQet\Jp gelUelen ift, fteigert fid) be.beutenb 'Durdi 'Den Umftan'o, 'oaß 'oer 1: eus, in bem bie ~moren

I,intet ben ~eroi'oen ftel]en, eine 9Ml}enfolge bietet, Inie fie lUe'oet nom~icQier IelbIt nod) uon einem alten ®rammatitet bmül)rett tann, lonbernnut aUß merlUinung ber !Blälledagen in ber Ut!)anbfdirifl litt edliirenldf!l, falls man nid11 etlna annel}men InUI, bau fid) bet \Sdireiber bef3Puteaneus aus bemfelben ®ntnbe gefcQeut bat bie ~moren äu ~nfangbes mo[umenß ~u fe~en I aUß ItJdd)em in biefem ~obe~ Inie in benübrigen bet: ~iteI Amore!! gemieben ift. ~enn bajj bie ~moren baserfte m3et:f ber mafonifd)en !mufe finh, ftel]1 ja feft. ~intet: ben ~e­

toiben tonnten fie alfo, aud1 Inenn biefe gleid1falls non OUiD umgearbeitetInären, tuaß übrigens nidit fel}t :pt:obabel {fl, feine~lnegs ben !l3lal1einne~men, ha ~uma[ e!l natÜrlicQ ift, bajj ein ~iditer ~uniid)fl feineeigenen 2iebe!5abenteuet bem !l3ubIUum bOfiü~rt, um aUf biefe !meifebie !BerecQtigung ~Ut' 6ttHberung ft:embet ~u botumentiren. Bum Uebet.fluu Ineift Oulb ieIbft Ars sm. III, 343-46 barauf bin, bafJ bie~etoi'oen ~lnlet ben &moren geftanben. !menn man nun an bem8ellgni& beß Regius fOlUie an bet: &ed)tl}eH bes befcmntell ~iligtammes~u ~nfang ber &moten fefl!)ält (bie aU be~lUeifeln abgefttmadt ift),fo ergibt fid1 ars 91efultat, bafJ bie erotifdien !l3tobuUe OUibs uns ineinet gleittDeitig ober nicQt lange nad) il}m \:lon einem 2iebbaber ge.macQlen \Sammlung borHegen getabe Inie es fid) mit bem l.tom:ple~

non ~id1tungen uet:l]ält, bie unter ~ibulls mamen überliefert finb --,lneld1et 'oie bebeutenbften 6tüde, bie Ars unb bie &moren nacQ berBeitfolge il}tet: ~etausgabe angeorbnet, Ino&ei litt bann naturgemäfJbie Remedia an jene, an biefe bie ~eroiben anftt[offen. :lla& übri­genß Inidlid) ein ';Jrember, unmögHdi Onih feIbft jene berartige ~uß.

gabe netanftClItet bai, ergibt ficQ unltJiberfvred1Hd) audi auß bern Um·ftanbe, ba& in ben ~eroiben mel]rere erlneisIitt uniidite \Stüde fid)befinben, inbem Onib gelniu nittt uon 10 communiftiftten ~nldiauungen

gelnefen ift um ä. !8. ben !Brief ber ~tJl:>etmeftfa fltafloß neben benreinigen au bulben. 60uad) ltJiire für unß ie~t baß ®ebicQt dß me-

Page 4: Sftitif elften ber Ouibifdjeu S)idjtuttgeu. - Universität …524 Bur ShiW bef3 erften ::tI}eUs,3nbeffen jei aucQ jener 'oocQ ben ®H1dIicQen anempfof}len, benen es nittt beneibet

525

dicllminibus formae OUib$ äUerte ii1teratildle $u'blitation, 'oa biefe3mildlen hie erlte &U13gabe her Amores unb bie !Berlertigung herArs fallenb fdlmetIidl tlodl einmal umgearbeitet ift, aIß meldle nndlbeß $Didlter~ eigenem .8eugni~ UOIl &nlan9 ab ein parvus sed cmagrandis libellus gemelen. $Damit fonnte nun freilidl nidli her&nfang bet 6ammlung gemndlt metben unb ebcnloluenig va~te

ba?3 6d1riftdlen fJillter bie Remedia (ba~ e~ an beiben 6tellen nidltgeltanben, äei9t lIndl bet Regius); uielme1)t iIt lein .8meifeI, hll~ ieneßlaud) gim3 3ule~t Itanb. mUt fo ift eß gu begreifen, mie bieleß aDelnlJon aUen etotildlen ID3eden Ouibß am (En'oe lüdenI)a\t ifl; unb fermrfann bie &bfonberung .ber betteffenben fBfiitierIage nidlt auffallen, baja lIudl ber bor1)erge1)enbe !Brief 'ocr <t\jbippe burdl ben !!lerIuit !:Ion9 Geiten in ber ID30lfenbüttler ~anbldlrift um 236 !!lerle getürgt er'Idlein!.

60 ergient fidl allo aIß ülmIiefer!e !llel1)enfolge ber Ol:libifdlen~ebidl!e biele: Ars arnatoria, Remedia, Amores, Epistulae,~ledieamina formae; unn 10 mögen fie UOIl ie~t ab benn georbnetmernen. ~ietbei ifi Ireilidl unberüdfidltigt geblieben bie gemeine 2eß.att im brilten !Bud)e ber Ars (343)

deve tribus libris, titulus quos signat Amorum,burd) mdd)e bal3 eben &ußeinanbergefebte gulammenfaUen mÜrbe. ~meiu

biereIbe fommt nid/t in !Bett'ad)!, na in ner UeberIiefetung belS Regius,meld)er 3u ~nfang belS !!lerfelS deieeerem 1)at, el)er allelS m:nbere atätdeve tribus' ftecIt. 3d) miU burd)aull nidlt tuaß 'oie 2eid)tigteit ber&imberung beltifft meine IDetmut1)ung tdeve tener' befonberß in6d)u~ nel)men, obmo!)l fie bem !Sinne nad) le1)r anfpted)enb erfd)eint,3umal menn man fid/ entfinnt bell !!letfeß

tille ego qui fuerim tenerorum lusot' amorum'.~tbet null cerem 3u mnd/ell tL'ibus (trium ift lIn~nnig) rodrebenn 'ood)nod) meit gemagter, all! mit !D1niUan'o bie ~otaäirdlen ID30rtetperfidus hic caupo' 3U verdnDern in tcausidicus vafer hie', bain bielem (Einfall menigflentl bie ~ud)ltaben ber Uebedieferung Ieinridlfeftgel]aUen finb, aull benen Durd/ gel}örigel3 ~erumfd)ütteIll eben Jogut 311Ie~! Me belagte ~onieltur ftd) ergeben lönnte, mie eg ia (ludJin ben 6pielbllnen i1lltleiIen borfommt, ba~ man mit ben !!I1ürfelngetane fouiel 2lugen trifft, alB man iU münldJen Utfad)e I]at.

?Jlod} verlol}nt eß mit einigen ID30rten angllgeben, ItleßI)alb 'oie~eroiben in meinem ~ud/e feblen, $Dielelben finb feinellluegill auilliiftl)e!ifd)en ~rftnDen roeggebrieben, ba fie mandle Jdlöne 6teIle bietenunb gemi~ inteteffanter finb aIg 'oie Remedia, 'oie Ouib ineinet fdJwadlen !Stunbe ober unter frem'oartigen (Einflüffen (etmaauf ben ID3inf eineB fJodigefleUlen C:iJönl1e.riil) uerJ(l~t I]aben muV.~benfoluenig maren eil !Benenfen über eil1äelne llerberb!e 6lellen, 'oiemid) f}dtten abbaUen fönnen 'oie ~eroiben bruden g1l laffen, inbem id)ben 5te~t eigentlidl fi~ unb fertig baliegell 1)abe. $Den eigentlidJen

Page 5: Sftitif elften ber Ouibifdjeu S)idjtuttgeu. - Universität …524 Bur ShiW bef3 erften ::tI}eUs,3nbeffen jei aucQ jener 'oocQ ben ®H1dIicQen anempfof}len, benen es nittt beneibet

526 .Bur ShitH bes ecften %ljei((3

2lnttieb fte l)intoegöu1aITen gab \:liefmeljr ber Umftanb, bop id) bamarsloie ie~t über bie Wed)tf)eit me!}mer !Briefe fotuie über ben UrfjJrungber tlOlt 2ad)mann unb ~erM äu fe!}neU uertuorrenen merfe aus ben!Btiefen be,) lParii3 (39-142) unb bet G:l}bijJVe (13'-·248) im Un,Hatett tuat. Um f)ietülier gan3 ins !Reine 3u fommen, beoÜtfte ei3einet Untetiue!}ung \:lon ettua 4 !IDoe!}en, bie ie!} tuebet bamals noe!}jebt aufäutuenben .Beit ober 2uft ljatte.

~atum fei f)iet nut noe!} bemetEt, ba» bie epistula Sapphusfo fegt fie in ben fonftigen !Be3icf)ungen Den Übrigen ~etoioen l)omogenift, boe!}, tuas bie bijJIomatife!}e UebetHefewng betrifft, nie!}ti3 mit ben,feIben 3U fdlaffen ljat. .

2eibet ljabe ie!} ben belfeten unb gtößeren %ljei( bet G:onjeftutenunb bei3 mit biefem %!}eU ber .!ttitif ge:paarten .Bubeljöts 3u ül.Jib5mebe!3gebie!}ten fdlon anbettueitig aU tletöf!entHd)en unb aU begrÜnben(Megengeit gefunben, fo baß id) in l8e3ug aufbiefe mid) für bie Uor,HegenDe 2ltbeit liegnÜgeu mUß, bie GteUen, too jie ftd> beganbeIt jinbeu,an3ugelien. ~oe!} bleibt noe!} immer einigei3, \norüber aU!'3fÜ!}rlie!} 3ltbetid)ten es fid) bet ~üge uetlognt.

.Bunädlft in !Be3ug auf bie ,orlI)ograj:Jl)ie ljabe id> mid) im @ian<3en an ~erfeIi3 2lu5gabe uno Damit an Die 2lutorität ber beften ~anb,

ld)tiflen ange[d)loffen, inbem id> faft nut eine ~rnöaf)I für ben mugen,bHd bem nidlt VgHologifdlen lPuliHfum nodJ 3u ungeIäufiger g:otmentuie formonsus umgeän'oert gabe, in lneld)er ~injie!}t idl toogI noe!}ellnai3 toeiter flölte geben fönnen. ijteilid} tuitb man ei3 in biefer !Be,3iel)ung feIte!t aUen 2efem red)t mad)en fönnen unb gIiidlid)er !IDeifefommt nid)t \:lieI barauf an. - ~ie ,3nflinalion ber G:olJuIa l)abe idiabgefel)en Uon 3tuei GteUen (Am. lf, 2, 46. I, 7, 34; tlgI. Wletfelpraef. p. 13) ülierall oflne f)an'ofd)tiftlid)e Wutoritöt eingefüf)tt in ber~offnung mad)foIget in bie[em metfaf)ten 3u finben, 'oai3 gat tuefent.lic!}e mottbeiIe bielet. S)e11lt toarum follen toir burd) falfdic, nic!}tba3u gcf)örige l8'eiflJieIe bie g:öUe bet (glifion uermef)tclt, ba bodl feIbftbct geiiblefte .!tenncr bci3 2atcin bic mit biefet octbunbene Gigenll,üm=lic!}feit bct UUßfprad)e nie!}t mef)t Inicbequgcven \:lctmag, um wieoieltuenigct bai3 profal1um vulgus bet 2aicn. l)'CtItCt, tua~ noe!} wid),tiget Ht, 11Ut butdi ,3nIHnation 'oct G:oj:Jula tuitb ei3 augenfe!}einlidi,toie gar feHen unb mit toie fttengen !Regeln uicle ~ic!}tet, oot aUen,ooi'o, bie GHfion angelnen'oel ljaoen. - !IDee ad)tet gef)ötig auf foId)e~inutien, tuenn fie if)m nid)t mattid iM Wuge faUen, if)m gIeid)famauf bem lPtiifentirteUet entgegengebtad)t toetben? - ~enn übet bieGad)e fdoft fann nadi meinen Uui3einanbetfe~ungen d. r. m. p. L.p. 30I, 2, bod) fein .BlncifeI megt beftel,cn. ~m Uebtigen tuae mein!Beftteben mie!} fo lucH irgen'o mögIidJ bem %e~le bet beiben lPntifee~n. an3ufd)liel3en, nidJt blOß in graml11atife!}en unb ottf)ogtaj:Jgifdienstleinigfeiten, fOlt'oern aue!} bem @iebanfen unb ben 2lu~btüclen nnc!},unb gat l11and)e äicclid)e G:onjeUut beG ~ein~ui3 un'o Wnbetet 9at Uot

Page 6: Sftitif elften ber Ouibifdjeu S)idjtuttgeu. - Universität …524 Bur ShiW bef3 erften ::tI}eUs,3nbeffen jei aucQ jener 'oocQ ben ®H1dIicQen anempfof}len, benen es nittt beneibet

ber () bi bif d} en :ll i d} tun gen. 527

biefem lBeflreben mieber i.lom Sd}au~late tlerfchminben müffell. ­~nbemfeiUl mal' in biefen mie in ben übrigen mJerten bei3 OlJib bel'bibinatorifdJen Rritil nod) ein reid)eß ljelb geöffnet, inbem mit jenerljl1Ue Im geiftreilvflen un'o eleganteften 1Batiationen be~ 1ltfprungIid)UeberHeferlen, ltJie fie in ben ~anbfd)riften 'oes !mitteIarter~ tlom älDö[flen~aQtl}unbert ab, banu in ben :llrudeu bel' itaUenifd)en unb l)olliinbifd)en~erel}rten fid) flnbet, gar feUfam fonltaftirl bie nielli unbebeulcnbe ~n.

aal}l bel' Stellen, mo offenbare 1Berberbl1iffe ol}ne eine SUbe barauf aubermenben übergangen finb. Um in biefer 4;iinficht mein merfal)renlJaffe11'o au ltJur'oigen, l)abe id) in biefem ~uffaj} bie 1Barianlen berbenuj}lell (!:obices, fomeil fie irgen'o bon 18efang fellienen, nlilgetl}eiU,obne im Uebligen au bertenltelt, bC\U man mit einem etreflifellen ~lJ.

llaral es niemals allen i.lu[tiinbigen unb biUigen lRid)terll, gefd]ltJeigeben übrigen red)t mad]en fann.

Ars amandi. Lib. 1.25. non ego; Phoebe; dalas a te mihi mentiar aries;

neo nos voce mOllemur avis.:lla~ für aeriae ober ljielmeljr ariae (beun [0 I]llt ber Regins)3u fd)reiben rei aoniae l)abe iell im !)31}iIologUiil XI; 399 flgb. er­miefen.

101. primus sollicitos fecisti Homnie ludos;CUIll luvit viduos rapta Sabina viros.

Statt primus l}at ber Regius primos mit barüber[tel}enbem u.~ud) emvilel}rt Pd} biefe~ in g(cid]er mJeife IlI~ primus ober primo,mag man eß nun ftberfe~ell: 'fdJon gIeid) bie erften' (beult ebenfo ltJiebas tiefellrdnlenbe nur, mirb baß fteigernbe fellon im 2ateillifd)en au<weilen meggelaffen), ober mag primos einfad) bebeulen, bie eri!en'b. q. laUm er[ten !male'. 2llfo iit baß Ueberlieferte unlabelig (bennbie befonbere 4;ierborqebung bes Homuius fdleint nid)! niHl)ig) unbberbien! eigentlich nid)t, mie bie~ bei mir llaell W'lerfellil ?Borgange ge.rdlel}en, burd) eine anbere .\!eaart lJerbriillgt au merben. 3ebenjaillilmup l}etlJorgel}oben ltJerben, ba~ primus nid)t ba'ourd1 glaubllJiitbigermirb, ludI in oer 4;ianbfdlrifl ein u llber bem 0 in primos fte!}t.:llies ift nämlid) bie fdlmad)e Seite be;3 glltClt Hegius, bap bie ~ten.

berungm ameiter unb bdller 4;ianb flimnttHd) als 3nler~orationell er,fd)einen, Die gro~enll}eil;3 richtig, aber auell ebenfo oft IlJiUfI1QrIid), jafrech, jebenjaUi8 nirgenb in ber bilJlomatifellell Ueberlieferungbeglaubigterfdleinen. mJir merben bon biejer mJal}rnel}mung llud) öfter ~ebtaud}

mad)ell.127. siqua repugnnrat nimiul11 comitemquo negarnt•

.8ucomib:lm negarat lmgleiche Rem. 493:et SB.num simuln.

&benfo fagt ja auch 4;ioraa mit 2luslaf[llng beiil lRe~etibUms (c. I;30; 22) 'nec comitem abneg'at'. .

141. et bene quod cogit} si nolis, linea iungi,quod tibi tangendast lege puella Ioei.

Page 7: Sftitif elften ber Ouibifdjeu S)idjtuttgeu. - Universität …524 Bur ShiW bef3 erften ::tI}eUs,3nbeffen jei aucQ jener 'oocQ ben ®H1dIicQen anempfof}len, benen es nittt beneibet

528 .sur Shitif bei3 erften :tl]eiU

~a, wie ber .surammenljang aeigt, bie 3nftruftion in bieren merrenfür einen enragirten nup:JE1JOllb,11<; geidirieben 1ft, ja iogar für einen,ber fdion feine m:la!}[ getroffen (bie~ beweift ber ~u~'oruf dominam. 139), bem nur nodi 'oie lj3ra~ii3 fe!}rt, fo ift baß überlieferte noliaunfhmig, unb wenn IDterte! bie~ audi beibe!}aUen ijat, io fofgt noditange nidit b(uau~, bau et es füeriditig f,liHt. ~inaig paffenb er­idieint, wai uoe ~einftui in ben musgaben geftanbeu, nolit.

181. 191. ultor adest primisque dueem profitetur in annisbellaque non puero traetat agenda puer.

auspieiis annisque patris pue1' arma movebis,et vinces annis auspiciisque putris.

Annis ftel}t an aUen brei Gtellen im Regius, nidlt arrois 11.10.5IDtetM 181 unb animis, Wai3 er 191 unb 192 aufgenommen ljat.3dl fef,le teinen &runb bie Uebedieferung au änbern, ba bie m:lieber.90[ung bon annis 185 bei Ol:lib nidlt unerträglid; iit. melannt iit'oie Gtelle be~ :tacitus (Ann. XIlI, 6) tet imperatori (Neroni)quantum ad robur dassa, euro octavo decimo aetatis annoOn. Pompeius, nono deeimo Caesar Octavianus eivilia ballasustinuermt.'

269. prima tuaementi veniat fidueia formaeposse eapi.

Formlla , Wai3 fowof}[ ber Regius aIß ber Oxoniensis f}aben, iftwoljt burdi unaeitige lReminii5cena an Ars am. I, 707 ober altäl}ntid;e Gtellen ber IDletamorpqolen entffanben. 2tbgefef}en 'oo'Oon,bafl fi1l posse eapi bM Gubjeft illam I1di nid;t woqI au~ 265 er.gdn3en Hipt, erforbert ber &ebanfe wegen bei ~iftidionß 267, 8 einen\1erallgemeinernben !Begriff' wie cunctas if)1t bietet. ljreuen wh un~,

bafl biere~ m:lort in ben mer~ \lait unb bafl fidi eine fo leidite ~r.

Uärung finbet, wie ball lRidltige ljat 'Oerbrängt Werben rönnen.275. utque viro furtiva Venus, sie grabt puellae.

vir male dissimulat, tectius illa cupit.3n biefen IDIorten erfdieinl furtiva auffälUg, ba Ol:lib ftdl eineßfoldien oaer df}nIid}en <ipilf}donß bei ber meaeidlnung beß ftnnHdien2iebe~gmuffeß nid;t 3U bebienen flttegt, unb an obiger Glelle tein&runb l:lodag, l:lon biefer &ewof}nljeit tlbaugelJen. s)ie mamberger~altbfdirift giebt fortuna. fiat! furtiva.

283. Byblida quid referam?~er fromme Gdireiber beß Regius l)at gefelit byblia, io Am. II,8, 19 flebt im SallgalJensis animi periuria nostri fur 'onll ridltigeanimi perim'ia puri.

285. Myrrha patrem sed non qua filia debet amavit.3m Regius febIt 'oie ~fpiration bei Myrrha, nielleidit mit lRed}t.Go berreIbe Remed. 100 wieber Myrra unb ibid. 456 Calliroe,babingegen fte1}t im Puteaneus Heroid. 8, 1 Pyrrhus.

293. illum Gnossiadesque Cydonaaeque iUVel1Clle.

Page 8: Sftitif elften ber Ouibifdjeu S)idjtuttgeu. - Universität …524 Bur ShiW bef3 erften ::tI}eUs,3nbeffen jei aucQ jener 'oocQ ben ®H1dIicQen anempfof}len, benen es nittt beneibet

'0 er 0 l> l '0 q c9 en ~ i tV t 11 n gen. 529

60 ont ber Regius l>on erfter .f)anb (9nedd praef. p. 14}t uttboie abllJeicgenbe ~ngabe beB .f)eittftu~ ill irtig.

317. dixit et ingenti iam duclum de grege duoiiussit et inmeritam sub iuga curva trahi,

aut oadere ante aras eommentaque sacra coegitct teuuit laeta pelicis ex.ta manu .

pelieibus quotiens placavit numina caesisatque ait exta tenens 'ita placete meo l'

i5eor auffärrig unb felne611JegB foben~lIJertb ift ba~ fe~te :iJiftiebont \:lallben ~ebanfen bell boroergeben'iml unb gröptentbeiIs beffen iIDorle lIJie<berl}ob. ~oeb ift 'i>affdbe fhber nic9! unäebt. iBemedenllllJertl) ift, baß'oie 3mperatine i unoite mit ~blegun9 ber urlprilnglh'ben iBebeutungfaft 3" 3nterjelthmeu, gIeiebbeoelltenb mit aga, gellJoroen finht lIJej8.l)alb aueb nur feIten ber näebf!e 3mj:leratin burc9 'oie (§;opufa aift, lIJie Ars am. II, 222 i nune et dubita ferro q illetulit. - gerltet: ift ä" bemeden, bai i unb ite mit hiefer uneigent<IitVen lBebeutung gellJöl)nlieb in ironifcgen 6äVell fte'ben; botV ttiebtol}ne ~llsnaOme. So Rem. 487 'quaeris ubi invenias? artes,i, perlege nosu'8s?' - 3n ber ~bl]llnbfung bon .f)einftus 311Am. III, 3, 1 tft ber eben bargefteUte 6ac9uerl)alt buttV ijinmilebullguon 6teUell, an benen i feiner urfptünglieben mebeutullg getreu bfeibt,fOllJie burc9 ungebül,nIicge iBerüdfic9ti9ung falfcger 2esarten lllefentliebbeeintrdebtigt.

327. Cressa Thycsteo si se ahstinuisset amoraa, quantumst uni posse placere ,

non medium rupisset iter cursuque retortoAuro1'am versis Phoebus aelisset oquis.

91ic9t 3u biUigen ift e~, bop 9nedd in m. 328 ei gelctlt 'bat lur basübedieferte et, ba biefe 3nterjeftiou nur 3um 2hl15'i>rud bcs Sc9mer3esbient. - 9litVtig bieten 10 .f)anbltVriften bei .f)einfiuß ha, auier balilIJir il]nen ben Spiritus In Uebereinftimmung mit !Dlarius midorinußp. 2475 unb ben 8eugniffen bes Rogius unb Ptiteaneus gernfcgenfeu.

gür Unrec9t lIJürbe leb es oarten lIJeiter 3U gel}ent olme einer(ionieftur bon .f)mn !prof. Jfoeebf~ 3U erllJdl}nen, 'oie mir leiber erftnac9 moUenbung bes ~rudes mitgetl}eilt lIJorben. ~a nämIieb bie01fllrber .f)bl. in m. 328 bietet uno posse oa1'ero viro, fo lIJiUer im Uebrigen biefe 2eßad feftl}aHenb febreiben 01\101'0; lIJe(eber !Bor<feblag ungemein gefällig Hf. ~enn lIJenn eß aueb o!}ne 8tveifeI mög~

Uc9 Ilt, 'oIe 2esart beß Regius 10 aubufaffeu, tvie ieb fie berftanbenlIJiffen 1IJ1lUte, niimIic9 'tvie tvid)tig Ht es für ben (3)nlten allein 311gefallen' ('ogl. Ars sm. 1I, 454), 10 Hegt anberfeits in berfelbenfiebUic9 eine 811Jeibeutigfeitl' ba baß elnfacge (3)efül}( 3l1näc9ft ben ~ati\)

aUI placere. be3iel}en lIJirb: uno ebenfll ift es für 'i>en 8ufammen!}nnguatütIicger bit ber ~rau ars bie bem 9nanne 3ur lBeilial)rung ber ~reue

!!IJui. f. ,,!loT. 9'1.11. XVII. 34

Page 9: Sftitif elften ber Ouibifdjeu S)idjtuttgeu. - Universität …524 Bur ShiW bef3 erften ::tI}eUs,3nbeffen jei aucQ jener 'oocQ ben ®H1dIicQen anempfof}len, benen es nittt beneibet

530 gUt .!hitit 'Dea nften %I}ei(s

nötl}ige (iigenfcr,Clft~el:13oraul}eben. Uebl:igens I}at bie !Jlarijer ~anb.fcr,rift ~on erfter ~anb unum.

329. non medium l'UJ?isset Her cursuque retortoAuroram verSIS Phoebua adisset equis.

mgl. !Jl!}ilol. XI, 74.395. tune neque te prodet communi noxia culpa,

factaque erunt dominae dictaque nota tibi.ilieje merle finb im Regius 1)on aweiter ~an'o augefiigt (ob fie imOxoniensis fteben wei~ man nicr,t); 'oennod} fann id} nid}t glauben,'oCl~ fie unäd}t fl,nb. ilenn wenn bies ber Wall Wdre, fo würbe inm. 398 celetur unb gar celabitur index gant un13erjfänblid} feinlober man mü~te I}inter celabitur ein ~omma jej?en unb index tum9lacr,jal?e iieIJen, luol.lUrdJ aber in mettijd}er ~inficr,t eine bes Ouibunwürbige wtangell}aftigfeit entftlinbe. .

399. tempora qui BoHs operosa colentibus arva,fallitur, et nautis respieienda putat.

UeberIiefert ift aspicienda.427. si non esse domi, quos des, causabere nummos,

littera poseetur, ne didicisse iuvet.2tuffliUig unb wenig \Jraflijcr, erjcr,eint ber !RaH}, es möge ber meb.babel.' I um einer geforberten 6cr,ulbtlerjd)reibung tU entgeIJen, fl,d;bes 6cr,1.'eibens unfunbig fteUen. 6mwedJd) WÜrbe il}m bies iemClnbgeglaubt !}aben. ilie 9fenntniJi bei3 2ejens unb 6d)reibens War inbei! 12tuguftus .Beit feIbft bei ben nieberen moW3llaffen jel}tuerbreitet,unb ,Quib bid}tete befanntlid) nicr,t fiit biefe, fotibern füc hominesliberaliter eruditi. @liebt es benn nicr,t genug Unterfcr,eibuugä.äeicr,en fiir biefe aulier bem beffem mode, WoraU13 man beren 18i(bung{l.äuftanb ermeffen fann ~ .

18ei ,lJo1.'atin 'oem 18rief an bie $ifonen (251-262) fönntebie Quöfül}dime 18efcr,reibuug bes iambifcr,m Wuliee unb be9 %rimetecsben ~njd)ein emgenl als ob in betfeIben eine rüc bie 2ejec nid)t ge:[liu~ge Sad)e entl)alten wäre. 12tlIein bie Stene ift uielmeIJr aU er'llären aU9 einer bei arten ilid)tern unb ,lJiftot'ifem geltlöonlidjen 2tffer:taUonl feine @lelel)rfamfeit bei3 2efers 3u beanfprudJen, fonbem aUes3um metftän'onili iorer 9llede erforberlid)e in biefelt felbft baraubieten.

421-436. iliefe metfe geIJilren eigentlid) nid)t in bie SdJil.beruug, Waß man bei 12tnfnü\Jfung beG metl}öUniffe€s i" tl}un ober aUlaffen babel aber ber ilid)ter i~ tlon bem lebl}arten ~inbrud, ben biel!t\Jreffungi3lJe1.'!ud)e ber SdjöttCn auf iIJn gemad)t, fo !el}r fortgeriffen,bap er bie l}ierauf betügHcr,en 9llamungen gleicr, in il}rer @lefammt!}eitmitiutl}eilen für gut ~nbet. .

437. cera vadum temptet msis infusa tabe1liscera tuae primum conscia mentis eat.

Conscia giebt bel.' Regius fiir ball gebräucr,licr,ere nuntia bell Oxo-

Page 10: Sftitif elften ber Ouibifdjeu S)idjtuttgeu. - Universität …524 Bur ShiW bef3 erften ::tI}eUs,3nbeffen jei aucQ jener 'oocQ ben ®H1dIicQen anempfof}len, benen es nittt beneibet

'0 er 0 \;) i'o i f d) en ':l) i cl> t 11 n gen. 531

niensis. ~gr. Epist. 17, 265· (al'l:lanum furtivae oonsoia men­tis littera iam lasso pollice sistat opus.'

484. quaeque roge, ne so stollicitare velis.Um nie!}t 'oie Itletbenben @}efd)Ied)ter bel: 2eA:itogtCl:pl}en fd)on im bot:aus mit unIateinife!}el1 ~ormen 3u »ergiften, tl}ei(e ie!} mit, ba~ biebeiben 9Ronftra biefeß ~erfeß l»ebet meiner eigenen mermutI)ung nod)aItet UeberIieferung, foltbern eh13i9 ber (Eontumoa ber 6e~et entftammen.

581. 583. huic si sorte bibis, sortem concede priorem.sive erit inferior seu par, ·prior omnia sumat.

~. 581l}at ber Regius 'si forte tibi,' 583 'si velit inferior.'622. ot teretos dig'itos.

3m Regius riebt terites. ~gl. 2ad)m. sn 2ufr. 6. 20.'729. palleat omms amans. hio est color aptus amanti.

hoc deeet. hoc nulli non valuisse putent.pallic1us in Side silvis errabat Ol'ion.

pallidus in lonta naide Daphnis erat.3n ~. 730 l)abe id) nad) eigener ~ermutl)ung nulli gefebt ftatt multi.~aß !lJerfeftum in 'oemfelben !lJenlameter erfd)eint befonberß Itlegen beßfolgenDen auf:! ber Q:rfaIitllltg gefe!}ö:pflen fBeroeifes :pafjellb. 3n bemnde!}flen ':l)iftid}on ift Side bie fd}arfftnnige mermutl}ung \:Ion 9l.6e!}uIlle, bie in einer 1856 gebrudten ':l)ifjertation 6. 60 fie!} fin.bet I au beten !Beleg ebenbafelbft auf &poUo'Dor I, 4, 2 berl1)iefentft. ':l)ie 2iebe beß OtiOll 3Ut 6ibe l1)at freilie!} llid)t fo gefeiertals mane!}e ii!]nlie!}e ~erl}iUtniffe; aber Itlaa l1)iffen l1)ir benn bon bermebe beß ~avljnif:! au einer maiaDe ? &ue!} fonft eifert befanntIid)Outb aUl1)eUen bem !lJro:peq burd) mt)tl}ologife!}e @}eIeIitiamfeit uae!}.

~iefe 15e!}l1)cid}e, Itlenn es eine fold}e ift, com:penf\rt er tnbeffen bure!}bie ~reiIieit her 3ronie, mit roeld)et er bie ?!leifpiek bet ?Boraeit fürfeine 81l.lede 3Uted)t3uftu~eu »erfte!]!. !man 'OergleidJe mit unferet EfeUeAm.lI, 4,41 'seu pendent nivea pulli eenicß capiUi,Leda fuit nigra eonspiciendacoma' unb Ars am. 11, 645'omnibus Andromacho "isast spatiosiör aequo. uuus qui mo­dieam dieeret Beato!' orat.' (\)gI. aUe!} III, 777, 8). Gigen,If]ümIie!} irlane!} bie betaiUirte 2I.u!3fu!)rung maneber !mt)tlten, !>ie Oui'Doffenbar auf eigene ~efaIir gegeben, l1)ie 3. !H. Ars am. 1I, 123-142.

735. attenuant iuvenum vigilatae corpora noctes·curaque et in magno gUl fit amara dolor.

in magno Iiat ber Regius, l1)aß au änbern fein @}run'o l,)or(ag.Lib; lI.

31. dixerat haec, sed et haec ct multo plura licebatdicere.

et bor haac ift im Regius \;)on 3l1)eitet ~anb ;jugerügt unb euenfomulto, aber 'Die~ nad) borl}er«egangener 9lafut.

103. 102. h05 aliquis, tremula dum captat arundine pisces,vidit ct inceptum dextra reliquit opus.

Page 11: Sftitif elften ber Ouibifdjeu S)idjtuttgeu. - Universität …524 Bur ShiW bef3 erften ::tI}eUs,3nbeffen jei aucQ jener 'oocQ ben ®H1dIicQen anempfof}len, benen es nittt beneibet

532 Bur Shitit bea erften %geila

Ueber bieie 5IDorle fieije d. 1'. m. p. L. p. 44 sq. Uebrigena f}atber Regiu6 reliquid. IDerieIbe II, 133. 141. III, 95. Rem. 665inquid j III, 287 distorquead.

119. iam molire animum, qui duret, et adstrue formae.3n biefem merje ijat iam leinen merftanb. ~enn gQn~ abgeiegen,ba~ iam ijier mit einer anbern 1Bebeulung wiebergolt wäre ale es~weimal in ben beiben llorijergel1enben merjen [tebt, jQ roD ja ber2iebijaber 'oie dotes ingellii nilbt bfoi3 für bai @reifenaUcr, fonbern,roie m. 112 unb 121-124 3eigen, eben[ofe!}r für bie 3ugenb3citbefiven, um feine IDuIcinea3u feITeln. Q;benfo wenig aber fmreitet 'oie~r3db(ung etwa fort. I}([[o i[t iam in jeber ,f/inlimt un}lalTenb, Wll­(lingegen tu, IlJai ilb geneuert babe, bei bem groüen ~lacQbrud, mitweIcQem bie l2luabilbung bea @eijtes angerat!}en wirb, wal}dicQ feinenbereel)tigtelt $lay baben wirb. .

126. remigioque aptas esse negavit aquas.61att negavit f,Jat R llon er[ler ,f/anb necavit.

222. i nune ct dubita ferre, quod illc fulit.i rel]1t im Regius, fo wie Am. I, 7, 35, wo allel) nUllC forgt, imPuteaneus, ol}ne bap iebolb jemanb an ber lRicQligfeit ber mU[galaäweifeln wirb.

381-384. i)iefe 8eilen ijat !merle[ algetfrf, bocQ ol}ne bauicQ einen ämingenben @runb äll foImer !Dlajjregel flif;Je. Um bieI2lbgeiel)macrtgeit uon m. 383 au l}eben, genügte ei est in cn 3U ller­wanbeIn; mobei eß bem 2efer freiffe9t bie 3nterjeftion mit hacc unbquam cernis ebet aucQ mit aspiee 3u llerbinben.

413. omnis in unoconeubitu. prior infitianda venus.

,f/inter uno fügt R ned> est Qin~u; i1ielleid/t ridJtlg. !BgL $bilet XI, 72.431. nam modo 'fhreicio borea, modo currimus euro.

6011ten bie 3ermen 'l'hrex, rfhressa, 'l'hrccius widlicQ gan~ ~u

umeerfen fein, mie filedeHen neuUcQ gelneint l}at (fünfDig ~rtifer aUßeinem ,f/üIf~büm{ein rÜt 2at. !RecQtflbreibung 6. 30)? ~a& biefelbeltUon ben !Römern aus bem 3onifcQe1l i)ialeU berubet genommen feiltfönnlen, flbeint äwat merfmürbig, wirb aber boel) mobt burel) baß I2lb­jefliu Threieius, baß unmiigUlb Thraicius l]eiuen fann, beftätigt

460. Ueber solvitur, wai aU1lrabirt, boc&, mie eß fmeint,noe!} 3U ertennen ift, fbl}t im Reg-ius bon erfter ,f/anb tollitur.

589. hoo tibi profcctum 'Vulcane. quod ante tegebantliberius faciunt, ut pudor omnis abest.

ut bidet eine ,f/anbjcQrift aua $ubua, bie übrigen ct, wdc&eß uumnicQt lcQIeel)lbin unfinnig genannt werben fann.

593. hoc vetui.!DarGr fiegt in R (hoc vetiti.' Am. II, 8, 16 gibt ber Putea­Heus wie ber Snngallensis erubitisse.

669-674. l2lufTiilUg ift es, 'oa& 1l0cQ !JlieUlanb oemerft !Jilt, wie

Page 12: Sftitif elften ber Ouibifdjeu S)idjtuttgeu. - Universität …524 Bur ShiW bef3 erften ::tI}eUs,3nbeffen jei aucQ jener 'oocQ ben ®H1dIicQen anempfof}len, benen es nittt beneibet

ber 0 td bif d} en ~ i d} t 11 ngen. 533

!l3. 669-674 nid}t an bie Stefle t>affen, lUo ~e IM!}er geftanben. Siel}Clbcn mit bem !l3or1}erge1}enben unb bem lJoIgenben nid}t ben geringften8ufal1lmeu!}cll1g, foubem 'oie notl}lUellbige !Berblnbung uon !B. 668 mit675 lUirb burd} bieiefbe bernld}tet uub illis in !B. 675 boUfommenunertlddid}. - ~a 'oie €lad}e in bie ~ugen flirrt, lUilI id} fie nid}llUeiter aUßfü1}ren, bielme1}r nur barauf l}inlUeifen, bop 'oie für beiagtebtel ~iftieben llotgenommene UmfteUung (ieb qabe fle lIad) m. 702pladtt) fid} cbenlo lebt bem Glebanfen lIad} empfief}{t, aIß biefelbeim Uebrigen lebt Ieid}t 1ft. ~ß lUaren ndmlid} augenld}einIid} 'oie!B. 669-674 im 2lrd}e1iJpo!t au~gefa[{en, unb pnb bann am manbeaber leiber an ber entlpred}enben €lteUe ber borqergel}enben €leite naeb.getragen lUorben, lUeld}e 2lrt bei3 !BerfeI,eus pd} aud} fouft öfter inber Url';loubfd1tift ber carmini1 amatoria finbet.

3n m. 675 -702 finb feine €ld}lUierigfeiten. mae 675 be.äiel}! fhb auf bit jüngere Gleneration ber IDliibd}en, fOlUie in !B. 668bas eine iste uerfd1iebene !8eaiel}llng I}al alß bas anbete.

!8ead}tung Uerbien! nur, bap !l3. 682-692 bie lUeitere ~uß.

fül}rung eines bei Q;rlUiil}nung UOIt voluptas plöll(id} entftanbenenmcbengebaufens (/il}nlidie 2lbfd}lUeifungen I}dllfig bei OtJib), uub nid1!beuoräugenbes ~ob ber jüngeren .petdren entl}dlt, lUddies mit ben !Ber.len 693-702 in IIDibetfprud} ftel}en lUÜrbe. 3n 693 l}eijjt haee(fo bebeutenbe.'

713. illis te tangi manibus Brisei sinebas.3m Regius iIt manibus tangi, unb bie~ l}/itte aufgenommen l11er­ben foUen.

Lib. III.13. 1'alaioniae Eriphylae.

Eriphyle, nid}t Eriphyles I}at ber Regius.29. femina nee flammas nec saevos discutit areus.

parcius haee video tela nOC6l'6 viris.!roenn bieh merfe nid}! uerborben ~nb (ftott diseutit lJat ber Regiusuod) als !Bariaute excutit), fo mup man burd1aus diseutit alB fürdiscutere solet gefe~t annebmen.

41. quid vos perdidcrit dieam. nescistis amare.defuit ars vobis.

3m Regius ftebt nescitis.58. quas pudor et leges et sua iura sinunt.

me&en bem ridltigen iura sinunt finbet ftd} in R. minber \)affenb'vita sinit.'

61. dum Beet et veros etiam nune editis allnos,ludite. eUllt anni more fluentis aquae.

~au editis unjinnig ift, bebarf feines !8elUetfeiil. 3m Regius fte!}t(etiamnum riceditis.' ~em Glebanfen nad) lUirb erforbert etiamnune ober tJielntel}r etiam num earpitis, tlU/ibrenb llJr nod1 baß luirf.lid}e, nid}t &los fdieinbarc, tJegelircnbe 2eben genien!' (10 öfter bei Ouib

Page 13: Sftitif elften ber Ouibifdjeu S)idjtuttgeu. - Universität …524 Bur ShiW bef3 erften ::tI}eUs,3nbeffen jei aucQ jener 'oocQ ben ®H1dIicQen anempfof}len, benen es nittt beneibet

534 gur .!hitif beß Hften %bei[!&

anni g(eieb vita ober aetas). ~ie Rübnbeit aber ber Uenberung iftltid;t gar 10 gefäbdid;, ba offenbar baß binter etiapl num fo[genbem:lort im Urd;ett)}Joll niebt beutHCb gel1lejen. Uebtigentl tlerg[eiebe manauCb uDCb m. 79, 80.

81. adde quod ct partus fadunt breviora iuventaetempora. continua messe senescit ager.

SeniorII] I1lMber Regius bidet für breviora, ift burd; UDlrrenauf hael im nlii!{ften merle an gleiCber i5teUe be~nbnebe senescit .entftanben.

119. quae nune sub Phoebo ducibusque palatia fulgent]quid nisi araturis pascua bubus erant?

!lUben bubus l1leill bel: !Ranb tlon R noi!{ rebus auf, obue 'oarJ iebbieß 3U benu~en l1lü~te.

129. vos quoque non aures onerate puellis.150 bat ber Regius, aber mit unterftriebenem non curis unb puems]l1lofür ebenfaUe llon errter .t)anb l}in3ugefügt ift praeclaris unb 1a­pillis i bon l1leleben !Barianten 'oie eine unpnnig, bie anbere uot!},lUenbig ift.

135. nec genusornatus unumst. quod quamque deeebiteBgat.

~Ül: decebit fteI,t am !Ranbe bes Regius aud; licebit.157. satyris clamantibus euhoc.

Ob bie ~orm heu oe] bie ber Regius bietet, 3u ben offenbaren ,;jr.rungen gel}ö.t, wie Wle.M meint (praef. p. 12),. m/ld)tc leb mit !Rild=ilCbt auf 'oie Ubneigung be~ 2atein gegen ,;jnterall'irationen, fOl1lie aufbie 2tiCbtigfeit ben in be. !Ul!tte eineil m:lorteß bureb ben ~i}Jl)tpongen

eu entRel)enben .t)iatuß 3u ertragen, fürs erfte I1lhrrid;' niebt entfebei,ben. &egen !Ulerfdß Unjid;t jprii!{t ilbtigens hie ~otm heuvare, 'oieiCb de r. m. p. L.. p. 470 nad;geluiefen I}abe.

175. ecee tibl similis, quae quondam Phrixon et Hellen.R l)üt eondam, l1lie 3uweilen pd} in bierer .t)üll'ojebrift unb in ber beß~uteanu~ äpnIid}e 3nlolen3en finben, bie jebod; fCbl1lerHd} \Ion Olli.bI)rtrül)rell.

207. hine quoque praesidium laesae petitote figurae.!JÜl: bas buri!{au6 notf;l1lenbige· figul'ae Rel)t im Regius puellae.(;in pf\)ebologifeb metfltlilrbiger i5i!{rcibfel}Iet I 150 auCb oben am (;nbe\lee !Betfes puellis ftat! hlpillis; unh ebenro Am. II, 9, 51 berPuteaneus Cupido für rogantem. m:liebe. be. Regius in. ben!Reme'oien 492 'frigidior dominae fae videare tune' Ratt (fri­gidior glaeie'. Offenbat tansten bem '5Cbreibet bes arche­typus in bunten !Reil)en mebeßgötler, !Uläbd}en unb äl)nIiebe !BegtiffebOt ben ~rugen. m:laß m:lunbet, bau fie il)m .lul1lel[en in bie ~ebet

glitten, wo bas fl'töne !Uletrum iI,nengunftig lllar?217. ista dabunt formam, sed erunt deformia visu.

i5tatt formarn I)at R curam] luie in hellt ~raOl1lent über bie '5Cböl1=

Page 14: Sftitif elften ber Ouibifdjeu S)idjtuttgeu. - Universität …524 Bur ShiW bef3 erften ::tI}eUs,3nbeffen jei aucQ jener 'oocQ ben ®H1dIicQen anempfof}len, benen es nittt beneibet

'0 et 0 l.li I:d f d) en 'Il i d) tun gen. 535

qeiti3mUteI !B. 2 'oie .l)hfd). beß .l)einliu13 unb bie ~otqaifd)e omaftaU fOl'mn geben. m1aorfd)einUdj ifi fteinlb toie an biefet <Stelle curaaus bem tlorl}ergebenben curn, fo an jener curam ClUS bem naf}encoram entftcmben.

251. non mihi vcnistis Bemele Lodeve docenc1a.e.~iefe,r mers äeu9t relbt, luie beheul!i01 bie !BetTiillgerullg her le~ten <Silbein Leda Ouib erf01ienen fein mul3, ba er fonft flbluedi01 fed)ß e aneinanber gmibt blilte. mgl. d. r. m. p. L. p. 388, 9.

269. pallida purpureis tangat sua: corpora virgis.<So gefdUig audj spargat trt, jo liegt bolb Mn ~tunb :oor, bafl über­lieferte tangat äu tleräubern (man febe Des .l)einfhtil mote), unb be.baum ilb bei3balb jeneß auß IDlerteIß m:ui3gabe bur01 merfel}en I}erüber­genommen äU f}aben. Uebtigen5 luürbe eil ndl}er liegen äu f01reibentingat, ra[\i3 tangat, luai3 aber anberil filb l)erbdU, ungemlgenb ludre.

281. quis credat? discunt etiam ridere puellae,quaeritur atque illis hac quoque parte decor.

!Bgl• .paupts Observ. crit. p. 52.299. est et in ineessu non contempta decoris.

alliait ignotos i fug e viros.Um nil111 äu erludf}nen, baü im Regius flef}t, bat berfelbe, luetmi01 nil111 im, für aUicit alicigat mit «u!3rabirtem ci. m:bet a.lligatVa»t nilbt äu incessus. !Bon Obib gefl11rieben ift allicit.375. crimina die.un!ur, resonat clmnoribus aether,

invocat iratos ct sibi quisque deos,- nulla fides tabulae - quae non per vota petunturl

.pinter deos barf ni01t ftarf interpungirt luerben, luie irrig in ber&usgabe. gef01el}en 1ft, ba ba!3 in ber $nrelltl}efe m:uflgejagte «u01 äur~d{drung be!3 l)otl}ergel}enben :tliftilbon~ gel}ört.

455. discite ab alterius vestris timuisse querellis.decepta armillis crimen amantis hahet.

!Statt a multis, luaG bie .pff. bieten, gabe ilb bie l)ortreffli{Qc Q:on~

jettur !meder!\! aufgenommen. 'Ilo01 f;.tien efl mitpaffenb fiit de­captae habent ben <Singular einAufe~en, ba ilb ben ${uta( nidjt3u be3iel}en l:lermolbte. !man lmgIei01e ObiM eigene lIDorte Am. I,10, 49: (non fuit armillas tanti pepigisse Bahinas, ut pre­meren! sam'ae virginis arma caput.' ;Da~ für 'quaedam malanomina' nut ein llleifpiel angerü'!}tt luirh, fann, ba bie~ bas berül}m,tefte luar, ni01t befremDen. &uf ben <Singular in !B. 454 tueift ('Iulbbaß f,,{genbe alterius. Bubem ift es leidjt begreifUlb, ",ie deceptaehabent entfte'!}eu mulite, na01bem armillis in a multis Uerberbtluorben luar.

467. fert animus propius consistere. supprime habenas,Musa nec admissis expatiare rotis.

.pinter Musa ift ein .Ilomma einAujügen, oher baß .!fommn Uor Afusa3" tilgen, bn eigclltri01 im 2ateiniflben ober ~riedjifl11en fein @lmn'o

Page 15: Sftitif elften ber Ouibifdjeu S)idjtuttgeu. - Universität …524 Bur ShiW bef3 erften ::tI}eUs,3nbeffen jei aucQ jener 'oocQ ben ®H1dIicQen anempfof}len, benen es nittt beneibet

536

bOtHegt, 'oie Ylnre'oe 'ourrb eine dlinefifd1e !Inauet 110n 3nlel:\Junftionenauß i~tem €:>ajje abDujon'oern. Expatiare tÜ~tt non !InerfeI bet;überlieferl ift exeutiaro. 3eneil ~oct bat übetbau\Jt bei ben €:>dlrei,bem felten @l1a'oe gefun'oen.

485. ancillae puerique manu perarate tabellas.pignora neo iuveni credito vostra novo.

merß 485 ift 110n !Inerte( reftiluirl, benn im Regius ftel)t feratarte tabena~l. 3m ~enlamelet mal' Uot Ylßem auß 'oen aUen Yluß.gaben ftat! bes überlieferten puero auf~unel)men iuveni; bai abge:reben tllm bet ~iebetbolung jenes ~orles im uor1]etgelJenben merfe,puel' ftaU bes meben'oen (m. 489) uon Ouib nidlt gejagt roirb, fon,bem eben iuvenis. !Inan oead1te in !Beaug bierauf befonberi:! Am.II, 1, 5 'me legat in spollsi farie non frigida virgo et ru­ms ignoto tactus amore puor. atque aliquis iuvenllm, quonune ego, saueius areu agnoseat flammae conscia signa suae.'!Init ber l"Yorm vostra, 'oie für vestra aufgenommen ift, ugl. manAm. I} 10, 27 'non equa munus equom, non !aurum Vllccapoposcit',mo bie .pff. equo un'o tauro 1]aben, wie in bem ~atur.

ifdlen 'non aequomst pugnare' neben equoro est, mall im Thua­neus flebt, firb in bet .panbfdlrift bes IDalui3 finbet equo est. <Soin unferm !Budle weilet unten m. 655 quom, mofüt bet Regiuaquoque bietet. IDertelbe 801 confinges für eom flnges.

533. carmina qlli facimus, mittamus cllrmina tantum.hie chorus ante alios aptus amare sumus.

l"Yür amare bietet bel' Regius amore unb aUetbing?5 erfibeint jeneßuntJaffenb unb bem @ebanfen llCld1 erfotberlidl amari (man rebe be­fon'oerß 543/ 4). <Sonte fidl amore für amad bieUeidlt entfdluIbi.gen laffen, wie ber Ylblntil1 in jenem merfe

'non ego si medius Polluce et Castore ponar'?573. ignibus heu lentis metur ut umida faena.

<Sonberbar ift 'oie <Stelle in ~Iaten6 romantifdlem Oebillu5, mO eß bonber fdlmer DU entflammenben gelinbe l]eijit (IV, 113) 'el]et alß bein.pera enlDünDet pd) ein <Sdlobet naffes .peu.' Offenbar ift bem IDidlter1]iet ellnas !Inenidllidlei3 begegnet, mo ijingegen all einet anbern <Steßebeffelben <Slüdeß au fdlreiben ifl (€:>. 144) l'orum fönnte letnen man·ibedei, fo idleintß, 110n ibnen mal1dler ~l}rift, bie ~ugen'o unler anbernaud), 'oie nidlt 'oer QSütet letles ift,' nidlt 'bie 3ugenb,' wie in aUenmir befannten Ylu5gaben iteIit.

545. seilieet ingenium placida rooUitur ab arte,ct stuc1ro mores cOllvenienter ennt.

(§;infdlmeidlelnb erfibeint mollimnr, Itlai3 .peinftul.l aU5 einigen t'ff.aufgenommen; bodl 1ft I wie im 2eben, ro in ber ~iffenfdlaft bai:!<Sd)meidleInbfle nic1]t immer ba!il ~a!}l:~e. - ~e5bCllfl ift mit Unredltmollitur geänbert mor'oen, Waß fid) !}inrünglidl l1erl!}eibigen Uipl burd}bell folgenben mer!il. Ueberl}aullt jollle tllan fid) bebeutel1, bem Ol1ib,

Page 16: Sftitif elften ber Ouibifdjeu S)idjtuttgeu. - Universität …524 Bur ShiW bef3 erften ::tI}eUs,3nbeffen jei aucQ jener 'oocQ ben ®H1dIicQen anempfof}len, benen es nittt beneibet

ber 0 l] i bif~ en :tl i ~ tun gen. 537

wenn leine bringenDe 910tQwenbigleit l.lorliegt, irgenb einen &emeinp1auiU rauben.

606. inque tuo vultu signa timentis habe.Verba, Was Die beglaubigte Ueberlieferung ftalt signa bietet f iftburcQ ullädlige ffieminisceni an Am. IlI, 1, 62 entftan'oen.719. credere quae iubeant, 10cus cst ct nomen et index

cf quia amans sem)Jer quod timet esse putat.lnad; tleinftus fteljt im RegIUB let quod amans/ nad~ meiner<Kollation let quia mens'. 3ft bieß ber ijall, fo ift freilidl e15 nicQtabfllful nolljwenbig ba15 UebetIieferte 3u linbern, fo gefällig audl bniiim :te~t aufgenommene fiel) bntfteU!. ~lld; bnrf ein §titifer, ber in!junbert ijliUen einmaf l.lon ber €Strenge feiner !mtl!jo'oe ablUeidll, nicQtoljne @$tunb ijoffen, bap, wa15 fein merrtanb an mutoritdt einbü!it,ber meurt!jeirung feine!8 .\}er3enß 3" gute lommt.

Remedia Amoris.

17. cur ali .s laqueo collum nodatus amatora t Bublimi triste rependat onus?

cu1' aliquis rigido fodiat Bua pectorn telo?invidiam caedis, paeis amator, habes.

ijür rependat in überliefert p ependit, waß Jelbftbetftlin'oIicQ nebenfodiat leinen $fa\.l !jal. ~twa fodit i" feuen f wie in interpolirlentlff. gefd;eljen, irt wenige. iU empfeljfen, weH 'oaG @$eldleljene nun ein,mal nidlt 3U dn'oem ift, un'o m. 15. 16 lUie 21. 22 QUßbtüdlid; auf'oie ~blUel}t bt'Oorfle!jenber ijofgen ulig[üdliel)er mebe binweifen.

25. nam poteras uti nudis ad bella Bagittis,sed tua mortife1'o sanguine tela onrent.

gwar filnn!e man 'oenfen, 'oa~ mit einet metbeijerung 'oe~ berberbtennudis bieß :tliftiel)on iU I}eifen Jet; allein bann bleibt noiQ immer'oie me3eid;nung bon sanguis ale; mortifer unftnnig, un'o ebenlowenigwirb ein gulammenbang mit bem ijolgenben lJergeneUt, fo bap manwoljl ben Obtb waljrlJaft bereicQett, lUenn man iljn um 'oiele metfeärmer madlt. - Uebrigenß !jat ber Regins naclJ ,t)einfiuß mngabetin bella.'

. 207. lenius est studium, studium tarnen nUte mrptaaut lino aut calamis praemia pnrva seqm.

3m Regius rte!;t studium nut einmal unb barüber 'Oon ilUeiter tlanbmit abfd;eu{idler 3nterpofation alitis.

219. nec pluvins opta nee te peregrina morenfu1'sabbata neo damnis AlIia nota suis.

Statt Ania bietet R farfdlHdI alea; baß tidllige ftebt Ars am. I, 413.;i)te ijotm Alia ifl fpliter al~ Obib, l.lgl. d. r. m. p. L. p. 360.

230. arida neo sitiens or8 iuvabis aqull.~ß ilt «liediererl lavabis j in 'oer mufgata ftebt levabis.

Page 17: Sftitif elften ber Ouibifdjeu S)idjtuttgeu. - Universität …524 Bur ShiW bef3 erften ::tI}eUs,3nbeffen jei aucQ jener 'oocQ ben ®H1dIicQen anempfof}len, benen es nittt beneibet

538

239. neo te patrius sed amor revoeabit amicae,praetendens eulpae splendida verba tuae.

3n bel: $arifer ~bi, ift weniger gut praetendes.333. exige quod eantet, siquast sine voce puelle.

60 ift mit Unmllt gefd}tie~en, ba oet Begius fÜl: quod llielmef]tut bietet. 11Hd}Hg jiingete ~obiceß uti.

356. non semel bine stomacho nausea facta me08t.~aß verbum auxiliare fteQt im Regius.

363. dummodo sie placeam, dum toto eanter in orbe,quod valet impugnet unus et alter opus.

.8u volet ijt 6ubjdt censu1'a, baß m.. 362 llorQergegangen, wie Arssm. II, 387 'nec mea vos uui damnat ecnsura puellae' unbAm. UI, 14, 3 'neo te nost1'a iubet fieri oensura pudieam.'~nbetnfaU6 mftflte IDledels jd}nrffinnige mermutQung tC/uod dolet'aUfgenommen werben, on impugnet unmögrid} rid}tig jein fann ftaUbet mulgataimpugnent.

375. grande sonant tragici. tragicos deeet ira eothurnos.Tragicos felJH im Regius, wofür 1 menn iebnid}t irre, ein leeretmaum geIalfen ijt. mon aweiter ~anb fteqt efügt tumidos.

385. Thais in arte meast. lascivia 1'a llostrast.nil milli eum vitta. Thais in ademeast.

:Die ~oilu(a fann weber bei nosfa'a ausgeIajfen werben, wegen besunid}önen 4lomoeoteleuton in lascivia libera nostra, noeb gar 1)intermea, au\3et in beiben ~erfen augleid}, weil fonft ba?3 @efei ber ~va.

nalevfe (d. r. m. p. L. p. 463) lJedeit mü.be. Uebtigen~ \)9(.$f)il. Xl, 72.

401. gal1dia ne dominae, pleno si pectOl'c sumes,te capiant.

3n unferer 4lbf. ift corpore.406. sole iuval1t umbrae, grata fit unda. sitL

Unter IDlauufcrtlJt Qat 'sit umbra.'409. nec labor effieerest. 1'arae sibi vera fatentur.

•3m Regins p.nbet nd} rara est ibi, b. 1). rarae tibi.421. parva neeat morsu spatiosum vipera taurnm,

~ie 2eilart be?3 Begins ift spetiosum.425. sed quoniam totidem mores totidemque figurae.

60 lJat ber Regins, unb e~ lUäre niebt nötf)ig geWefelt au!3 jiingeren~jf. aubune1)men mores totidem.

437-440. 433-436. ~ie UmfteUung biefet metfe riilJrt \)onmit 1)et.

433. luditis, 0, siquos potuerunt ists movere.R bietet \)011 erftet 4l<lllb istamquere, luie bei matto einmal ftattage quei überliefert trt atque, bei 2ulrc3 für ignem iquenem(d. r. m. p. L. p. 147).

443. secta bipertito oum mens discurrit utL'oque.

Page 18: Sftitif elften ber Ouibifdjeu S)idjtuttgeu. - Universität …524 Bur ShiW bef3 erften ::tI}eUs,3nbeffen jei aucQ jener 'oocQ ben ®H1dIicQen anempfof}len, benen es nittt beneibet

bet Ob i b i f dl en ~ i dl tun gen. 539

Uufete 4)'of. bat setcabipel·ato.453. Pasiphaes Minos in Prog'nide perdidit ignes.

$)a 'oie bon 4)einfiu9 betiibtte 2iebe be6 ~ino6 fflt !1Jrofti~ 3n bentemoten Sagen gebört, fo l)abe idl 'oie 2esatt ber !mündieuer 4)ff.Prognide, lUorauf audi ber Regius mit reinem Prognaedeper­did:t l)infii!)rt, befte!)en laffen, ba e~ nidit unmögIidi erfdiien! ba~O\.1ib fidi geirrt ober jener anbere mame neben Procris überliefertlUar. $)ie (jorm Prognis, lUd!)renb fonft 'oie UeberIieferung beimObib 3lUifdien Progne unb Procne fdilDanft, lUie Me weIlbetannten}8eifl1ieIe Grassus Gnidus cygnus. - Uebrigen9 3U Pasiphaesignes b9t hospitis igne Trist. 11, 380 j simulati cm'porisignes Met. X, 253.

467. vidit id Atrides.3m Regius ift ut mit barüber iebenem cf..

475. test' ait Atrides' ius proxima forma.'3m Regius ftel)t Atridcs ait est, was in ben IDliindiener 4)ff. fidifinbet trt niditerfid}tlidi. So jener 411 'tune etiam iubeo ape­rire totas fenestras.'

486. ut tuus in bivio distineatur amor.$)er Regius gibt! We\Jn idl ni<bt farfdi noUrt babe, cl esincatUl' mitbarübergefdiriebenem det.

493. et sanum simula, tier, siquid forte dolebis,sentiat.

~ee fteot in ber !1Jatifer 4)anbfdirift.507. neo die blanditias neo fac eonvicia posti.

Ueberliefert Ht convitia. E. (jledeifeUl'l oben erroä~nle Edidft S. 15!biefelbe übet solaeium S. 30. ~remd) finb ber Regitls unb Pu­tcaneus für ben borliegenben ~llU teine )weifelloie Vlutoritdt. ;I)ennes finbe! fidi in benfelben 3.}8. Gretia Rem. 468, pallcncia. Arsam. II, 104, fallatius Rem. 687, ambiciosus Am. II, 4, 48,initiam Am. II, 5, 30, inditio Ars am. II, 573, eoustia ibid.I, 438. 3n Am. I, 7, 21 j In, 3, 41 j Epist. XVIII, 211 Htüberliefert convicia.

537. perfruere usque tua nuHo prohibente puella.3m Regius fteot, ruie idl bente, ct fruere, bodi ct bon 3roeiter 4)(ln'ounb (luf !Rafur.

547.. plull amat c natis mater plerumque cluobus,pro ouius reditu, quod gerit afma, timet.

;I)(I~ biefe l8erfe nidit in ben Bufammenbang eigneten, tann idi niditfi nben. l8ieImeor pa~t bas !.8eilpiel gan3 präditig um 'oie burdl Vlngftum ben gefiibrbeten !.8efi~ bes @egenftanbeß unferer Bunelgung jidlmeorenbe .\liebe redit offenbar aumadlen, ba bie ID3a~rl}eit be~ inl8. 547! 8 lEraäblten un3lueifeIl)aft ift.

565. Me male dotata pauper eum coniuge vivit.uxorem fato credat adesse suo.

Page 19: Sftitif elften ber Ouibifdjeu S)idjtuttgeu. - Universität …524 Bur ShiW bef3 erften ::tI}eUs,3nbeffen jei aucQ jener 'oocQ ben ®H1dIicQen anempfof}len, benen es nittt beneibet

540 Bur Shitil bCß erften X~eH9

Adesse in !B. 566 Hej3e ~(Q l1.lol)l bertl}eibigen, l1.lenn man 'Das ~artae

[0 faute 'möge er glauben, baj3 'oie ~attilt il}m 3um !Berherben 'oa [ei.'IDoe!) ift obesso probabler, ba ~e!) fo 'oet für 'oie rul}ige fRehe fopaffenbe Eiinn ergibt (glaube er, 'oas bie ®attin [einem ®lücfe ~inher.

Ulb [ei.' Eio Am. III, 12, 3 (quodve putern sidus nostrisoocu1'1'o1'o fatis.' Uebet 'oie !Betltlelbfelung bon ad unh ob 2alb.mann 3U 2uh. I, 657.

569. illo habet in reditu navim. mare somper iniquumcogitet ct damno litto1'a foeda suo.

Eio gcfiiUig feta i[t, [0 f)iitte foeda (im Regius ftel}t faeda) bei.bebaIten ltlerben [oUen, 'oa paffeno von jeoem ltlü[ten, 'outdJ itgen'o eineIRn(llnalie verunftaHeten IRnbUef foedus uno foedare geragt l1.ler'oentann. !Beirpiere ~1tO aUß ben 2e~icis 3u entne~men. Uebrigens ver.g(eie!)e 2uhe3 II, 552-556. .

586. quae relevet luetus, turba sodalis abost.3m Regius ftef)t (quaeque levet.'

593. ibat ut Edono referens tI'ieteI'ica Baccho.3m Regius [te~t Edonio. Ei. !Bentt 3U .\jOt. Carm. IIT, 25, 9unb d. r. m. p. L. p. 352.

598. ruptaque singultu verba loquentis orant.Uebet loquentis ftebt von 3ltlelter .\janh dolentis im Regius. lIDiebieIbiefe !Bariante l1.lerll} ift, 3ei9t ein !Beiflliel gana in 'oer miibe !B' 572, IUOüber Pari (geflbtieben par mit fRafur 'Des niilbften !Bulbftabens) 'oer.felhe bienftbare ~eirt, 'oem l'Oir dolentis fe!)u('oen, gefe~t bat impia.

599. limes erat tenuis longa subnubilus umbra,quo tulit ilIa suos ad mare saepe pedes.

,3n hem $arifer !lJlanufcript 1ft bon erfter .\jaub sub nubibus unh3d mitre. 3n 'oemfelben fin'oet ~cb qua.

607. Phyllidis exemplo nimium secreta timeta,. 1aese viI' a domina, laesa puella viro.

Rl}at von erfter .\janb exemp1um; auj3er'oem timete, ltlofür aber'oie aufgenommene 2eßad burlb 'oie 2angobar'oifcf1e .\jan'ofcf1rift :oer.t~ei'oigt l1.lir'o.

611. reccidit, ut cupidos inter devenit amantes,ct quae conciderant tela rcsumpsit Amor.

IDas überlieferte conciderant in her !Be'oeutung 'ibre Sfraft verlorenbattm' lUie bei .\joraa 'eonddunt venti' fe!)ien llie!)t notl)l'Oenbig 3UverlUerfen, [0 llaffen'o aulb im Uebrigen 'oie !Bu(gata eondidcrat er.fe!)einen mag.

614. haee etiam peco1'i saepe nocere solent.!BOIl erfter .\jlln'o ftef)t in R pecenI'i.

617. in 10ea nonnumquam siccis arentia glebis.3m Regius ftan'o urfprünglie!) hll.rentia, aber h ift ausrabirt.

635. haee ubi pracstiteris ut tandem 1itto1'a tangas,non ipsam satis est deseruisse tibi.

Page 20: Sftitif elften ber Ouibifdjeu S)idjtuttgeu. - Universität …524 Bur ShiW bef3 erften ::tI}eUs,3nbeffen jei aucQ jener 'oocQ ben ®H1dIicQen anempfof}len, benen es nittt beneibet

541b ef Ou i bif a,en IDia, tungen.

IDie $alilel .\')bl. bat tangarlI.681. nulla sit ut placeas alienae cura pucHae.

iam facito e multis una sit illa tibi.iliere !Belle bebeuten 'mögeft bu bicQ nicQt bemü~en bem bil enbfrembeten 9.niibd)en 3U gefallen; forge uieImehl, ba~ pe bir eine auiber IDlenge feL' mlenn man fll erUöd, braud)l man bie ([onjeftulbe0 .\')einfiu9 nid)t.

713. nec solam faciem~ mores quoque cOllfer et artes.3n R ftebl artem, .

724. hoe periit Laodamia modo.Uebetliefert ift Laudamia~ roie Ars 3m. 1I, 356. 150 Ep. XVII,206 Laumcdontis, XVIII, 135 Laudice. IDal)ingegen Arsam. II~ 138; Am. II, 18, 38 Laodamill.j Am. IlI, 6,54Laomedonte. !Bgl. d. r. m. p. L. p. 265.

727. hic fuit, hie cubuit. thalamo dormivimus illo.3m Regius in »on erftet .\')anb dormimus in illo, wo dormimusgIeid) dOfmivimus fein müßte, llleld)e ~rt Uon ([onlraftion aber beiOuib nid)t uortommt.

729. admonitn refricatur amor, vulnusque novatumscinditur, infirmis causa pu!iilla nocet.

3n ber beften .\')bf. ift überliefert admonitus unb culpa pusilla.731. ut paena axtinctum cinerem si aulphure tangas,

vivet ct c minimo maximus ignis erit.Sulphure 9at 'oie befte .\')bf. unb biell! ift nur burd) Unaef)tfamfeitnid)t aufgenommen worben. m3enigfteM wirb man 10 lange bie !Rief):tigteit biefer 'iYorm, bie aud).\')au~t in ben 9.nelamotl.J~ofen anerfannt9al, ftatuhen bürfen, bi~ jemanb belueift, baß bie !Römer niema!!>,um bas f in ber IDlitte eineß m3or/eß SU lmmeiben äum gried)ifcbenph ihre .8uflucbl genommen l)aben. Uebrigeu9 bieten ber HcgiusArs am. 11, 330, 441, ber Puteaneus Ep. VII, 23 unb 'oie.\')anbld)riften bes 2ufre~ sulpur. - ~ußerbem f}at ht m. 732 berRegiua l)on erftet .\')onb vivit.

743. perdat opes Phaedra, parces Neptune nepoti,neo faeiet pavidos taurus avitus equoB.

Gnosida fecisses inopem, sapienter amasset.divitiis alitur luxuriosus amor.

IDa bon bielen beiben IDiftidlen jebeniaUll! einell! unäd)t fein mußte,benn an $afipf)ae fann bei ID. 745 nid)t gebad)t werben, 10 fd)ien ei3belfer baß äweite SU entfernen, inbem hurd( ball! anbere ber &ebantetriiftiget unb boUer auagebrüdt roirb unh 'oie 6ubtilität ber »erlän=gerlen (inbfjlbe in Phaedra fcbwedid) einem 3nter\iolator äu &e=bole ftaub.

747. cur nemost HecRlen, nunaat gURe ceperit Iron.<5ta!t Hecalcn ftubet ficQ in ber !ßarifer -l,)bf. haetaten uub »onsweiter .\')anb Cl über bem erf/en t.

Page 21: Sftitif elften ber Ouibifdjeu S)idjtuttgeu. - Universität …524 Bur ShiW bef3 erften ::tI}eUs,3nbeffen jei aucQ jener 'oocQ ben ®H1dIicQen anempfof}len, benen es nittt beneibet

542 But .Ihitif 'oe13 etften 5r~ej[i3 u. f. llJ.

756. quid eaveas, 'actor, quid iuvet, arte docet.3'üt actor bietet Rautor mitc über u; betreIbe ~at na~ beil.\jeinpUi3 Beugnip qua iuvet. ,3'n bet &ngUfd]en ,ßbf. irl quaiuvat.

771. acrius Hermionen ideo dilexit Orestes,esse quod alterius coeperat illa viri.

Gtatt iJIa bietet ber Rep;ius 'Con erftet .l?an'o esse.797. Daunius an Libyds bulbus tibi missus ab oris.

,3'n unferm ~o'oej: ftebt bolbus, llieUeid]t rid]tiger.811-814. mon m. 811, 2 pnb bie erften 'orei, l>on ben fol:

genben beiben'oie etften ällJei Eiilben im Hegius abgeriffen.

(3'ortfe~ung folgt.)

Quci Cl lt 9R ü [( er.