Seksualiteit: Voor het bespreken de spreekkamer uit?

Tialda Hoekstra, Tiny Jaarsma, Margriet Couperus

Gefinancierd door de Nederlandse Hartstichting

Presentatie

Achtergrond Vraagstelling Methode Resultaten Conclusie Implicaties

Uitspraken van hulpverleners

Moet je niet over beginnen Ik ga niet in die relatie zitten stoken Heb ik geen tijd voor in 10 minuten poli Valt best mee Ik weet al die antwoorden niet Ligt niet op mijn terrein Willen mensen het toch niet met mij over hebben

Foto van: Timeless love

Achtergrond (1)

Seksualiteit en CVA: Afname in seksuele activiteiten

Oorzaken vooraf aan CVA Comorbiditeiten als hypertensie en diabetes

Oorzaken als direct gevolg van CVA

Achtergrond (2)

Seksualiteit na CVA wordt beïnvloed door:

1. Psychosociale factoren: Depressie Angst voor een nieuw CVA Faalangst Verlies van zelfvertrouwen Verandering van rolpatronen in de relatie

Duits 2009, Visser-Meily & Farenhorst 2008, Visser-Meily 2005

Achtergrond (3)

2. Fysieke factoren: Afgenomen libido Erectie problemen Problemen met orgasme Lichamelijke klachten / uitvalsverschijnselen

Jung 2008, Yaman 2008

Achtergrond (4)

3. Medicatie SSRI’s Benzodiazepinen Anti-epileptica Bètablokkers

Aanleiding

Belangrijk om seksualiteit te bespreken: Overslaan medicatie (verdenking op)

bijwerkingen Angst Problemen in de relatie Verminderde kwaliteit van leven

Vraagstelling

Hoe wordt het onderwerp seksualiteit in de huidige praktijk door hulpverleners besproken met patiënten?

Project Nederlandse Hartstichting

Vragenlijsten Hartfalenpoliklinieken (n=155) Hartrevalidatiecentra (n=305) CVA revalidatiecentra (n=87)

Project Nederlandse Hartstichting

Vragenlijsten Hartfalenpoliklinieken (n=155) Hartrevalidatiecentra (n=305) CVA revalidatiecentra (n=87)

Methode (1)

Gestructureerde vragenlijst over de huidige praktijk:

Bespreken van seksuele activiteiten Verantwoordelijkheid voor het bespreken Ervaren kennis niveau Ervaren barrières in het bespreken Behoefte aan ondersteunend materiaal

Methode (2)

5 Vragenlijsten naar 34 CVA revalidatiecentra

Binnen 2 weken terugsturen

Telefonische herinnering

Doel: uit ieder centrum minimaal 1 lijst terug

Resultaten (1)

Respons CVA revalidatie centra:

Verstuurd Terug %

Centra 34 31 91

Vragenlijsten 170 87 51

CVA hulpverleners (n=87)Percentage (aantal)

Vrouw 80% (68)

Leeftijd (jaren, gem ± sd) 41 ± 10

Revalidatie arts

Maatschappelijk werk(st)er

Verpleegkundige

Psycholoog

Fysiotherapeut

Anders

24% (20)

21% (18)

20% (17)

15% (13)

12% (10)

8% (7)

CVA hulpverleners (n=87)Percentage (aantal)

Werkzaam in huidige beroep

0-11 maanden

1-2 jaar

3-5 jaar

6-10 jaar

11-15 jaar

15 of meer

9% (8)

13% (11)

15% (13)

23% (20)

12% (10)

28% (24)

MBO

HBO

WO

8% (7)

48% (42)

43% (36)

Vervolgopleiding m.b.t. seksualiteit 38% (33)

0% 20% 40% 60% 80% 100%

Luisteren naar bezorgdheden van de patiënt overseksualiteit

Beantwoorden van vragen van de patiënt overseksualiteit

Voorlichting geven over veranderingen vanseksualiteit ten gevolge van de ziekte of behandeling

Bespreken van de seksuele gezondheid van depatiënt

Nooit Zelden Regelmatig Vaak

Resultaten bespreken in de praktijk (1)

In welke mate vinden er in uw centrum de volgende activiteiten plaats:

Resultaten bespreken in de praktijk (2)

Met hoeveel % van uw patiënten heeft u hun seksuele gezondheid besproken?

13% van de hulpverleners bespreekt het met meer dan de helft van zijn/haar patiënten

Bij hoeveel % van uw patiënten heeft u aangeboden om over hun zorgen betreffende seksualiteit te spreken?

18% van de hulpverleners heeft dit bij meer dan de helft van zijn/haar patiënten aangeboden

Resultaten verantwoordelijkheid (1)

Hulpverleners, zoals u, hebben de verantwoordelijkheid om seksualiteit met hun patiënten te bespreken:

76% mee eens

Hoe vaak moeten hulpverleners bij hun patiënten aangeven dat de mogelijkheid bestaat om seksualiteit te bespreken?

78% meestal / altijd

Resultaten verantwoordelijkheid (2)

Er is iemand verantwoordelijk (57%)

0

25

50

75

100

Revali

datie

arts

Maa

tscha

ppel

ijk w

erk(

st)er

Psych

oloo

g

Verpl

eegk

undi

ge

Fysiot

hera

peut

Is verantwoordelijk

Zou verantwoordelijk moeten zijn

Resultaten verantwoordelijkheid (3)

0

25

50

75

100

Revali

datie

arts

Maa

tscha

ppel

ijk w

erk(

st)er

Psych

oloo

g

Verpl

eegk

undi

ge

Fysiot

hera

peut

Is verantwoordelijk

Zou verantwoordelijk moeten zijn

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

Mannen

Vrouwen

Leeftijd 20-35 jaar

Leeftijd 36-50 jaar

Leeftijd 51-65 jaar

Leeftijd 66-75 jaar

Leeftijd 76 jaar of ouder

Nooit Zelden Regelmatig Vaak

Bespreken met patiënten (1)

Bespreken met patiënten (2)

Effecten van medicatie Uitgerust zijn Comfortabele setting Wanneer activiteiten herstarten

Resultaten barrières (1)

Welke redenen weerhouden u om seksualiteit met

uw patiënten te bespreken: Geen insteek of aanleiding hebben (43%) Redenen gerelateerd aan taal en etniciteit (40%) Redenen gerelateerd aan cultuur en religie (39%) Onvoldoende kennis

(38%) Onvoldoende training (37%) Patiënt begint er zelf niet over (36%)

Resultaten barrières (2)

Welke redenen weerhouden u om seksualiteit met

uw patiënten te bespreken: Het geslacht van de patiënt

(2%) Ik zou het zelf ook niet prettig vinden (8%) Leeftijdsverschil met de patiënt (9%) Onvoldoende tijd (11%) Gevoel van schaamte (12%) Bang om de patiënt te beledigen (14%)

Resultaten kennis

79% kennis vergroten86% feitelijke kennis57% gesprekstechnieken

Resultaten informatiemateriaal

17% maakt gebruik van informatiemateriaalFolders / brochures

77% heeft behoefte aan informatiemateriaalFolders / brochuresWebsite

Resultaten wel versus geen cursus (1)

0

20

40

60

80

100

Regelmatig/vaak bespreken vanseksualiteit

Regelmatig/vaak voorlichting geven

%

geen cursus (n=54)wel cursus (n=33)

p=.082 p=.039

Resultaten wel versus geen cursus (2)

0

20

40

60

80

100

Bespreken >50%v.d patiënten

Aanbieden om tebespreken

Veel kennis Op gemak voelen

%

geen cursus (n=54)wel cursus (n=33)

p=.065 p=.028

p=.065

p=0.037

Conclusie (1)

Hulpverleners voelen zich verantwoordelijk

13% bespreekt het met >50% van de patiënten

Conclusie (2)

Barrières liggen bij:HulpverlenerPatiënt

Behoefte aan:Kennis / scholing Informatiemateriaal

Conclusie (3)

Hulpverleners die een cursus hebben gevolgd hebben:

Geven vaker voorlichtingBieden vaker aan om seksualiteit te besprekenVoelen zich meer op hun gemak

Implicaties voor de praktijk

Medicatie‘Bent u op de hoogte van de

bijwerkingen van uw medicatie?

Zo kunt u van bètablokkers bijvoorbeeld koude handen en voeten krijgen, maar

ook problemen met uw potentie. Herkent u dit?’

Implicaties voor de praktijk

Kwaliteit van leven‘Als het gaat om kwaliteit van leven, is seksualiteit een belangrijk thema. Zullen we daar eens over praten?...’

Vragen rondom de aandoening‘Ik hoor vaak dat CVA patiënten vragen hebben over seksualiteit, ik kan me voorstellen dat dit bij u ook speelt. Welke vragen heeft u?’

Informatiemateriaal

Folder binnenkort:

‘Intimiteit en seksualiteit na een beroerte’

Website

www.hartenvaatgroep.nl/informatiemateriaal

Begeleidingscommissie

J.M.A Visser-Meily

P. Rabsztyn

K. Kanselaar

R. Schouten

C.C. Tuijnman-Raasveld

H.E. de Groot

W.J.S. Louridtz

P. Ninaber

Bedankt!

Alle hulpverleners die de vragenlijst hebben ingevuld en teruggestuurd!

E-mail: t.hoekstra@thorax.umcg.nl

www.hartenvaatgroep.nl/informatiemateriaal