Scheuren

Een hele jonge kleuter scheurt om het scheurproces zelf. Hij

vindt het lekker de macht over het materiaal te ervaren en

daarbij maakt zijn actie ook nog eens geluid.

KLOSkennis: Scheuren 1 02-2018LB

Deze informatie is samengesteld aan de hand van stencils,

gebruikt op de Klos in Tilburg in de periode 1970-1975,

waarin helaas geen bronnenboek(en) vermeld werden.

Mijn grote dank gaat uit naar mijn didactiek- en methodiek-

docenten: Ank van den Berg, Petri Bloemkolk en Jos Bartels

die ons op inspirerende wijze al deze kennis hebben

bijgebracht.

Februari 2018, Erica Ritzema.

KLOSkennis: Scheuren 2 02-2018LB

Werken met papier Hiervoor moet het kind de techniek van het plakken worden

aangeleerd.

Plakken

Is een activiteit die in combinatie met talloze activiteiten als

vouwen, knippen, scheuren dagelijks voorkomt in de

kleutergroep.

Attentiepunten:

gebruik altijd een onderlegger (plakmat) en een houten

plakblok met een uitsparing voor potje, kwast en schaar.

vul de plakpot slechts voor eenderde om geknoei te

voorkomen.

zorg dat de plak dik genoeg is, zodat hij niet gaat

druipen.

leer het kind om de kwast voorzichtig met de haren in

de plak te dopen.

laat niet het vel waarop gewerkt wordt insmeren, maar

het stukje papier dat opgeplakt moet worden.

laat het kwastje steeds terug in het daarvoor bestemde

gaatje in het blok zetten.

laat na afloop van het plakken de kwastjes wassen.

Tip: zet de schone plakkwasten met de haren in een potje

water, dan drogen ze namelijk niet uit en laten de haren veel

minder snel los.

KLOSkennis: Scheuren 3 02-2018LB

Variaties in het plakken

levensfiguren huisje, boompje, beestje;

schoonheidsfiguren vanuit het midden of vanuit de

hoeken symmetrisch opbouwen;

vormen opvullen;

voorwerpen beplakken bijvoorbeeld een potje van

babyvoeding (ontdaan van etiket) beplakt met

transparante stukjes papier wordt met een waxinelichtje

erin een kadootje voor mama;

randen opvullen, bijvoorbeeld voor een fotolijstje of als

passe-partout om een tekening.

KLOSkennis: Scheuren 4 02-2018LB

Scheuren

Een hele jonge kleuter scheurt om het scheurproces zelf. Hij

vindt het lekker de macht over het materiaal te ervaren en

daarbij maakt zijn actie ook nog eens geluid. Iedereen weet

dat peuters het vaak feestelijker vinden om een kadootje uit

de verpakking te scheuren dan om de inhoud onder ogen te

krijgen.

Op de juiste wijze scheuren gebeurt met de duim en

wijsvinger van beide handen. Alleen dan kan het kind het

papier zodanig leren bewerken, dat het daadwerkelijk de

vormen krijgt die het wil maken.

Taak van de leerkracht

zorg voor een dunne kwaliteit papier, die het kind

makkelijk kan scheuren.

bied een klein formaat papier aan, dat makkelijk door

kinderhanden te hanteren is.

laat zien hoe je van bovenaf met duim en wijsvinger een

klein scheurtje maakt, dat je vervolgens door diezelfde

vingers steeds lager te plaatsen kunt vergroten, totdat het

papier door is gescheurd.

als een kind moeite heeft met deze handeling houd je zijn

handen vast en scheur je samen met hem om te ervaren

hoe het in zijn werk gaat.

het tempo speelt een belangrijke rol bij het zorgvuldig

maken van de scheur.

KLOSkennis: Scheuren 5 02-2018LB

Variaties in het materiaal

variatie aanbrengen in kleur: pastels, contrasten,

primaire kleuren, zwart-wit, en/of nuances, (van

bijvoorbeeld verschillende kleuren blauw);

glanzend en mat papier;

papier met verschillende soorten motiefjes, kan ook in

combinatie met effen papier;

papier uit tijdschriften;

krantenpapier;

transparant en ondoorschijnend papier;

kadopapier (aangepast aan de actualiteit);

dun en dikker papier.

KLOSkennis: Scheuren 6 02-2018LB

De leerlijn van het scheuren

Vrij scheuren

Het kind mag experimenteren en de leerkracht observeert

zijn bewegingen om het niveau te bepalen. Zij bekijkt

daarnaast ook of het kind zijn product benoemt of zich een

doel stelt. Heeft het kind behoefte het gescheurde op te

plakken of heeft het genoeg aan het scheuren zelf?

Tip: laat kinderen met verkrampte handen vooraf aan het

scheuren een warming-up doen door middel van bewegingen

met handen en vingers om de spieren soepeler te maken. Je

kunt vooraf ook even de handen laten wassen met warm

water.

Kleine stukjes scheuren

Het kind krijgt velletjes papier en scheurt die in kleine stukjes.

Dit is puur een oefening om het scheuren met duim en

wijsvinger te verfijnen. Hoe beter het kind dit beheerst, hoe

fijner de stukjes zullen worden.

Laat de stukjes altijd in bijvoorbeeld een boterkuipje doen,

omdat anders het hele lokaal vol stuift.

KLOSkennis: Scheuren 7 02-2018LB

Mogelijkheden met de stukjes:

De jongste kleuters mogen die stukjes zonder de beperking

van een opdracht opplakken en vinden het resultaat prachtig.

Je kunt dit resultaat verfraaien door de kleuren van de stukjes

te combineren met een bijpassende ondergrond,

bijvoorbeeld door allerlei stukjes rood en roze op een

donkerrode ondergrond te laten plakken

Je kunt die ondergrond achteraf in een vorm knippen. Als jij

er bijvoorbeeld een groot paasei van knipt, heeft het kind

toch een product zonder dat het bezig is geweest met een

opdracht.

Een wat ouder kind, dat al wel toe is aan een opdracht, kun je

met zijn stukjes een vooraf geknipt en/of geschilderd paasei

laten versieren. Zo’n kind kan al rekening houden met de

vorm.

KLOSkennis: Scheuren 8 02-2018LB

Een oudere kleuter kun je met de stukjes een vorm helemaal

op laten vullen. Als jij een appel tekent, kan het kind die

opvullen met rode stukjes. Je plakt er achteraf een steel met

een blaadje boven of laat het kind indien mogelijk zelf een

steel met blaadje(s) maken van groene stukjes en zo heeft het

kind een prachtige appel gescheurd. In een nog later stadium

is het kind in staat zelf die appel of dat paasei te tekenen.

KLOSkennis: Scheuren 9 02-2018LB

Oudere kleuters die het scheuren goed beheersen kun je

(symmetrisch) een schoonheidsfiguur (van bijvoorbeeld)

omtrekmodellen laten invullen met kleine stukjes.

Dit is een moeilijke opdracht, heel goed voor de fijne

motoriek en de esthetische vorming.

KLOSkennis: Scheuren 10 02-2018LB

Reepjes scheuren

Het kind scheurt een vel van boven naar beneden in

ongeveer gelijke repen en mag die verwerken tot een product

bijvoorbeeld een huis of kasteel. Je kunt ook vooraf de

opdracht geven: scheur een huis.

In het eerste geval richt het kind zich eerst op het scheuren

zelf en geef je nog geen grondvel en plakmogelijkheid.

In het tweede geval vertrekt het kind vanuit de opdracht en

bouwt het zijn huis op. Het zal gerichter scheuren en mag

gelijktijdig met het scheuren gebruik maken van plak en

papier.

KLOSkennis: Scheuren 11 02-2018LB

Geef ook hier een belegschaaltje om de reepjes in te

bewaren.

Het kind heeft zelf een vogelhuisje gescheurd van reepjes en

de leerkracht heeft een aantal vogels uitgeknipt, waaruit het

mag kiezen. Je kunt het kind natuurlijk ook een vogel laten

tekenen, wanneer het nog niet in staat is die te scheuren.

Vierkantjes scheuren en van daaruit driehoekjes leren

scheuren

Als het kind het reepjes scheuren beheerst, kan het ook

bredere repen scheuren en die vervolgens in vierkanten

scheuren. Een vierkantje wat diagonaal wordt doorgescheurd

wordt een driehoekje. Als het kind het scheuren van deze

KLOSkennis: Scheuren 12 02-2018LB

twee vormen beheerst, heeft het veel meer mogelijkheden

om voorstellingen te maken.

Ook hier kun je ervoor kiezen om vrij vorm te laten geven of

uit te gaan van een opdracht.

Laat de vormen in bakjes doen.

Rondjes scheuren

Het scheuren van cirkels is de moeilijkste vaardigheid in het

scheuren, omdat het kind niet uit kan gaan van een reep die

gedeeld wordt. Het moet de hele vorm laten ontstaan door

sturing van de hand tijdens het scheuren. Je kunt het kind in

eerste instantie nog ondersteunen door op het papier met

een dun lijntje een cirkelvorm aan te brengen.

Ook hierbij kun je uitgaan van vrije vormgeving of vooraf een

opdracht geven.

Als je genoeg witte cirkels hebt laten scheuren, kun je die op

de raam van het lokaal laten plakken en krijg je een winters

raam vol met sneeuwvlokken.

Wanneer je het kind drie formaten cirkels laat scheuren, kun

je die laten verwerken tot een sneeuwpop.

KLOSkennis: Scheuren 13 02-2018LB

Je kunt er ook een reliëf-figuur van laten maken door cirkels

in verschillende kleuren op elkaar te laten plakken.

KLOSkennis: Scheuren 14 02-2018LB

Opdrachten waarin alle scheurvormen kunnen worden

verwerkt

Deze opdachten geef je op het moment dat het kind de

techniek van alle vormen beheerst, zoals:

levensfiguren huisje, boompje,

beestje;

schoonheidsfiguren die vanuit het midden of vanuit de

hoeken symmetrisch worden opgebouwd;

KLOSkennis: Scheuren 15 02-2018LB

dessins scheuren door het herhalen van een motiefje:

wanneer je een groot vel papier in 8 vlakken vouwt, heeft

het kind een houvast bij de uitvoering van deze opdracht;

een rand scheuren;

op een brede reep laten werken waarvan dan later een

kroon voor het kind wordt geniet;

reeksen scheuren vierkant-driehoek-cirkel;

voorwerpen beplakken met gescheurde vormen.

Het gegeven dat er door het scheuren een rafelrand ontstaat,

zorgt voor een speciaal effect.

Het is uiteraard altijd mogelijk om deze techniek te

combineren met een andere.

Zo kun je bijvoorbeeld een grasveld laten scheuren en er

daarna bloemen op stempelen.

KLOSkennis: Scheuren 16 02-2018LB

Sneeuwklokje scheuren en lijst knippen.

Tip: extra ondersteuning kun je geven door bijvoorbeeld

lijnen vóór te vouwen of af te tekenen, zoals je de cirkel die

het kind moet gaan scheuren aanvankelijk ook vóórtekent.

om extra houvast te bieden.

Succes, Erica Ritzema