KLOSkennis: Jaarindeling 1 10-2018 LB

Jaarindeling

Aansluitend onderwijs gaat uit van actualiteiten die door

ieder kind, ongeacht het milieu waaruit het afkomstig is,

beleefd kunnen worden.

KLOSkennis: Jaarindeling 2 10-2018 LB

Deze informatie is samengesteld aan de hand van stencils,

gebruikt op de Klos in Tilburg in de periode 1970-1975,

waarin helaas geen bronnenboek(en) vermeld werden.

Mijn grote dank gaat uit naar mijn didactiek- en methodiek-

docenten: Ank van den Berg, Petri Bloemkolk en Jos Bartels

die ons op inspirerende wijze al deze kennis hebben

bijgebracht.

oktober 2018, Erica Ritzema.

KLOSkennis: Jaarindeling 3 10-2018 LB

Voedingsbodem en verzorging, grond voor groei

De kleutergroep moet het kind de voedingsbodem kunnen bieden

waarop het volledig tot wasdom kan komen. Veel talenten zijn in

de kiem reeds in het kind aanwezig en door daar goed naar te

kijken en te zorgen voor een rijk aanbod met voldoende prikkels

kan het kind zich aan de hand van de leerkracht in zijn totaliteit

ontwikkelen.

Op de KLOS (kleuterleidsteropleidingschool) werd geleerd dat de

vier R's van Margaret Ribble uit haar boek “The Rights of Infants”

daar in een belangrijke mate aan bij kunnen dragen. Deze R's

staan voor rust, reinheid en regelmaat, de vierde R is die van

Ribble, die staat voor koestering. Ribble meende dat koestering

een basisvoorwaarde vormt voor opvoeden. Mijn mening is dat de

vier R's hét uitgangspunt vormen voor menselijk welzijn, ook dat

van de volwassenen. Denk maar eens aan de vele vluchtelingen

die in kampen verblijven. Welzijn is immers de basis waarop ieder

mens tot bloei kan komen.

Dit stukje is een pleidooi voor aansluitend onderwijs voor íédere

kleuter, die de basisschool bezoekt.

Aansluitend onderwijs gaat uit van actualiteiten die door ieder

kind, ongeacht het milieu waaruit het afkomstig is, beleefd

kunnen worden.

Gelijkwaardige vertrekmogelijkheden voorkomen dat kinderen,

wier ouders in een betere financiële positie verkeren, in een

voorkeurspositie belanden, waardoor er geen sprake meer kan

zijn van een objectieve beoordeling. Uitgaan van de

KLOSkennis: Jaarindeling 4 10-2018 LB

belevingswereld van het kind houdt daarom in dat je dient te

vertrekken vanuit de belevingswereld van elk kind in je groep om

aansluitend te kunnen zijn. Dat schept namelijk een band tussen

de kinderen. Uiteraard kun je nieuwe thema’s uitwerken, maar je

mag nooit voorbij gaan aan de onderwerpen die de omgeving

uitademt en die daarom door de kinderen mee naar binnen

worden gebracht.

Wat zijn dan zoal verantwoorde onderwerpen, die uitgaan van de

belevingswereld van elk kind?

1 Naar school Hierin lichten we, bij de aanvang van het schooljaar, het verschil

tussen thuis en school toe. Aan de orde komen huisvesting,

grootte en indeling van het gebouw, het buitenterrein.

• de samenhang met de functie van het gebouw (een

speelplaats is groter dan de tuin thuis omdat het aantal

kinderen dat er gebruik van moet maken ook veel groter is);

• het verschil in relatie tot de mensen met wie thuis woont en

die met wie je op school zit;

• de positie van het kind in gezinsverband en op school;

• organisatorische verschillen tussen thuis en op school

etcetera want er zijn legio onderwerpen te bedenken.

Al deze aspecten dienen belicht en uitgediept te worden vanuit

de verschillende ontwikkelingsgebieden.

Op muzikaal gebied worden er liedjes aangeboden en geleerd,

die aansluiten bij het onderwerp [bijv: ’Dag school, dag school,

daar ben ik weer’].

KLOSkennis: Jaarindeling 5 10-2018 LB

Op taalgebied worden er boeken aangeboden, die bij het

onderwerp aansluiten.

Versjes aangeleerd die inhoudelijk gerelateerd zijn aan het

onderwerp.

Ditzelfde geldt voor het poppenkastspel, de inhoud van de

leeshoek, rijmspelletjes, raadsels maken etcetera.

Op rekengebied zijn er talloze mogelijkheden, je kunt lokalen

meten, leerlingen of lokalen tellen, plattegronden van de school

na laten bouwen, speurtochten en wandelingen door het pand

organiseren om alles te ontdekken.

Het begrip groot/klein kan in het kader van de gebouwen worden

uitgewerkt, maar ook als uitgangspunt dienen om de leerlingen

vanaf de kleutergroep tot groep acht met elkaar te vergelijken,

meer/minder en veel/weinig kunnen worden gehanteerd door de

hoeveelheid bewoners van een huis en de hoeveelheid gebruikers

van de school te belichten. Alle aantallen hangen daar weer mee

samen, meer stoelen, meer tafels, meer kapstokken, meer

toiletten, er is een duidelijk verband.

Op bewegingsgebied worden de gymzaal en de speelplaats

verkend, er worden oud-Hollandse spelletjes aangeleerd.

Op sociaal-emotioneel gebied wordt gesproken over de lusten en

lasten van het gezins- en het schoolverband en hoe kinderen

daaraan een positieve bijdrage kunnen leveren. Respect voor

jezelf, respect voor de ander en respect voor de omgeving zijn

daarbij de drie pijlers. Het veiligheidsgevoel kun je vergroten door

kinderen een rondleiding te geven en in het hele pand te gaan

bekijken wat er achter die vele deuren zit en dat daar niets

KLOSkennis: Jaarindeling 6 10-2018 LB

bedreigends bij blijkt te zijn.

In de werksituatie wordt gebouwd, geschilderd, getekend,

gepuzzeld, geboetseerd, getimmerd, schooltje gespeeld in de

speelhoek, meubilair geknipt etc. Dit alles om te illustreren dat

een eenvoudig onderwerp als uitgangspunt kan dienen om

vervolgens heel divers te worden uitgewerkt. Waarbij dient te

worden aangetekend dat het aanbod zeer breed moet zijn, maar

dat daar geen normering aan gekoppeld mag worden. Liedjes

leren is even belangrijk als een plattegrond lezen of een reeks

huizen op volgorde van groot naar klein laten leggen.

We zien een tekening van de speelplaats met glijbaan, wip en

klimrek.

KLOSkennis: Jaarindeling 7 10-2018 LB

2 Kinderboekenweek

Afhankelijk van het onderwerp van dat jaar creëer je een

aansluitend en breed aanbod.

3 Herfst

Aan de orde komen:

• weersverandering, regen, regenplassen, wolken, paraplu,

rubber laarzen;

de daarmee samenhangende behoefte aan andere kleding

[ook de groei van het kind na een kalenderjaar, de regenjas

van vorig jaar past immers niet meer];

• wintertijd (de klok wordt verzet), er zijn meer

binnenactiviteiten, het is veel eerder donker buiten en het

kan al koud en nat zijn;

• bladval leent zich voor het vergelijken van vormen, tellen,

geritsel, kleurenkennis en uitleg over de functie van de

bladval;

KLOSkennis: Jaarindeling 8 10-2018 LB

• paddenstoelen, de opbouw, de heksenkring, sporen en

plaatjes, kleuren, eenvoudige soorten, het begrip giftig;

• zaden en vruchten, dennenappels, eikels, kastanjes,

beukennootjes, zonnepitten, fruitsoorten (functie voor mens

en dier);

• winterslaap, het aanleggen van een wintervoorraad;

• vogeltrek;

• spinnen en webben;

• winterklaar maken van de tuin;

• tuinmeubels en caravans in de opslag.

Het behoeft geen uitleg dat je met dit onderwerp op werkelijk elk

gebied breed uit kunt pakken en dat alles vanuit de

belevingswereld van de kleuters. Laat vooral de samenhang zien

tussen de verschillende onderwerpen, want ze staan niet op

zichzelf. Je kunt een herfstwandeling maken, jam maken in de

klas, champignonsoep koken etc.

KLOSkennis: Jaarindeling 9 10-2018 LB

4 Sinterklaas

Het spannendste feest van het jaar, omdat het volledig aansluit op

de magie van het kinderlijk denken.

Sinterklaas die op zijn paard in het holst van de nacht over je dak

rijdt.

Pieten die luisteren of je lief bent geweest en door de schoorsteen

kruipen om als beloning een kadootje in je schoen te leggen. Niks

is onmogelijk.

KLOSkennis: Jaarindeling 10 10-2018 LB

Ook hier geldt een breed aanbod en dit feest leent zich, zonder

iets te forceren, voor het aanbieden van [chocolade] letters

omdat het kind er ook in zijn omgeving steeds opnieuw mee in

aanraking komt.

KLOSkennis: Jaarindeling 11 10-2018 LB

5 Kerstmis

Het feest van rust en gezelligheid na alle drukte en spanningen

van het sinterklaasfeest.

Voorlezen onder de boom met de kerstlichtjes aan, kerstliedjes

zingen, het oeroude verhaal (cultuuroverdracht) naspelen,

knutselen met een vleugje glitter. Binnen op sfeervolle wijze

samen de donkere dagen doorbrengen.

Vrede op aarde nastreven en het belang daarvan in jouw groep

onder de aandacht brengen.

De kersttijd biedt talloze mogelijkheden om op alle

ontwikkelingsgebieden aandacht aan dit onderwerp te schenken.

Wij boden bijvoorbeeld op kerstavond een internationaal

kerstbuffet aan, waarvan de hapjes waren verzorgd door ouders

met een multiculturele achtergrond.

KLOSkennis: Jaarindeling 12 10-2018 LB

6 Winter

In januari dient men afhankelijk van de winterse omstandigheden

van dat jaar aandacht te besteden aan het onderwerp winter.

Aan bod kunnen komen de temperatuur, vriezen en dooien, wind

en storm, de winterkleding, de kale bomen, de voederplank voor

vogels, ijs en sneeuw [gladheid], wintersporten [indien actueel],

verwarming en houtvuur, het eerste sneeuwklokje, we kunnen

met de kinderen chocolademelk maken. Ook hier geldt weer de

breedte van het aanbod en licht je vooral de verbanden toe, je

draagt bijv. niet voor niets handschoenen in de winter.

KLOSkennis: Jaarindeling 13 10-2018 LB

7 Carnaval

Dit feest leent zich voor het aanleren van kleuren, het maken van

versiering, het knutselen van praalwagens, het aanleren van

beroepen [iedereen wordt iemand anders met carnaval], lekker in

de rol van een ander kruipen door je te verkleden en

toneelstukjes spelen. Dansen en zingen verdienen ruime

aandacht tijdens het uitwerken van dit onderwerp.

Muziekinstrumenten maken is ook een activiteit die uitstekend

binnen dit thema past.

KLOSkennis: Jaarindeling 14 10-2018 LB

8 Lente/Pasen

Het wordt mooier weer, de natuur ontluikt, de vogels komen

terug, er worden nesten gebouwd, eieren gelegd en bebroed, er

worden jonge dieren geboren, de koeien mogen naar buiten, de

paaseieren liggen in de winkels en wederom krijgt het kind

andere kleding en met reden. Het weer wordt beter, het kind is

groter geworden en past niet meer in zijn “paasbeste” kostuum

van het jaar daarvoor. We kiezen voor vrolijke kleuren als de zon

zich weer vertoont.

Laat zien wat dit onderwerp in huis heeft door er met de kinderen

op alle ontwikkelingsgebieden aandacht aan te besteden.

Dit onderwerp kan overigens gemakkelijk gekoppeld worden aan

het thema boerderij.

KLOSkennis: Jaarindeling 15 10-2018 LB

9 Moeder- en vaderdag

Feesten met een hoog sociaal-emotioneel gehalte en een creatief

aspect, want er wordt een kadootje geproduceerd en een vers of

een lied aangeleerd voor de liefste mama en papa van de hele

wereld.

''Lieve mama, het is moederdag, een dag speciaal voor jou.

Daarom sta ik nu aan je bed, omdat ik van je hou.

Een kusje hier, een kusje daar en ook een kado van mij

en schuif nu maar eens even op, kruip ik er lekker bij''.

[op melodie ''Toen onze Mops een Mopsje was'']

“Heb ik al verteld.

Papa is mijn grote held!

Want het is echt waar.

Hij staat altijd voor mij klaar.

Je moet weten, weten, weten.

Ik zal papa nooit vergeten.

Het is va - der - dag!

Wat een feest is dat.

Ik ben papa's grootste schat.

Tis mijn beste vriend

daarom heeft hij wat verdiend.

Je moet weten, weten, weten,

Ik ben papa niet vergeten,

want tis vá - der - dag!

[op melodie ''Van je ras, ras, ras'', het refrein van: ''Twee

emmmertjes water halen'']

KLOSkennis: Jaarindeling 16 10-2018 LB

De taken van papa en mama en wie de kleuter in dit verband is,

staan centraal.

10 Vakantie/afscheid/zomer

Dit is de laatste actualiteit van het schooljaar.

Alle kinderen krijgen hier vanuit een verschillend perspectief mee

te maken.

De vakantie nadert en daarom zal een deel van de kinderen

vertrekken naar groep drie, zij nemen afscheid van de leerkracht,

hun klasgenootjes en het vertrouwde lokaal. Het andere deel [dat

blijft] neemt afscheid van het groepje vriendjes, dat het volgende

schooljaar niet meer terug bij hen in de klas zal komen.

Dit onderwerp leent zich voor het maken van afscheidskadootjes,

goede wensen, activiteiten met water [als het weer meezit],

uitdiepen van de kenmerken van zomer- en zwemkleding en

schoeisel, de functie van de zonnebril en zonnebrand, langer licht,

KLOSkennis: Jaarindeling 17 10-2018 LB

ijsjes eten, buitenshuis vertier zoeken, [strand, zwembad, kermis,

pretpark, speeltuin, bos en duin, parken etcetera]

Een klein tentje met twee tuinkussens als matras plus slaapzakjes

in de poppenhoek en we hebben al een camping in de klas.

Als je dit overzicht bekijkt, zie je dat je het jaar rond kunt werken

met onderwerpen, die elke Nederlandse kleuter ervaart. De

differentiatie in moeilijkheidsgraad brengt de leerkracht zelf aan,

ook dat valt onder aansluitend onderwijs. De rijkdom die elke

afzonderlijke actualiteit biedt is veel breder dan de methodische

benadering. Bovendien blijft het vertrekpunt heel dicht bij de

belevingswereld van de kinderen en kun je het aanbod aanpassen

aan jouw schoolsituatie zodat de rode draad blijft bestaan, terwijl

toch de specifieke kant wordt belicht. Het is van uitermate groot

belang dat je steeds de onderlinge verbanden laat zien. Zo mag

een kind in de zomer na het eten nog wel even buitenspelen

omdat het langer licht blijft dan in de winter. Tracht met je

activiteiten aan te sluiten op de actualiteit in jouw groep, dan

creëer je een rijk en boeiend aanbod waarin ieder kind zich kan

ontplooien. Probeer uit te gaan van een drie-dimensionale

aanpak en werk met jonge kleuters niet te snel in het platte vlak,

daar zijn de meesten echt nog niet aan toe.

Aansluitend onderwijs gaat daarnaast uit van het

ontwikkelingsniveau van het kind. Er is niks mis met het stellen

van onderwijsdoelen, maar het is wel goed mis wanneer die

doelen je uitgangspunt vormen en je daardoor voorbij gaat aan

de belevingswereld en het niveau van het individuele kind. Deze

gekunstelde vorm van leerstof aanbieden boeit en beklijft niet,

maar biedt ook de leerkracht weinig uitdaging en voldoening. Een

breed onderwijsaanbod dat vorm krijgt aan de hand van de

persoonlijke talenten van de leerkracht en aansluit bij de wereld

van het kind én zijn persoonlijkheid, is voor kind en leerkracht de

KLOSkennis: Jaarindeling 18 10-2018 LB

rijkste wijze om dat onderwijsdoel te bereiken. Als een leerkracht

optimaal gebruik kan maken van haar eigen krachten zal ze door

haar enthousiasme eerder de talenten van ieder kind tot bloei

weten te brengen. Zo snijdt het mes aan twee kanten.

Uiteraard dien je in een multiculturele groep aandacht te

besteden aan alle feesten die door je kleuters in huiselijke sfeer

worden gevierd. Dat zorgt voor wederzijds begrip en verbreding

van culturele kennis. Jong geleerd is oud gedaan en ouders zijn

altijd bereid om uitleg te geven als je hen met respect benadert

om toe te lichten wat en waarom zij een bepaald feest vieren.