Samenvatting PW4

Jeroen D’Hondt

Samenvatting PW4

2

Samenvatting PW4

1. functieleer en leertheorieën

1.1. wat is leren?

1.1.1.over leren, ontwikkelen en rijpenontwikkelen=min of meer duurzame gedragsveranderingen die bij een persoon tot stand komen↪rijpen spontaan iets bijleren↪leren beïnvloede, door externe factoren veroorzaakte gedragsverandering↪schoolse, intentionele leren↪incidenteel, toevallig leren

1.1.2.Over leren zelfLeren is: een verandering in onmiddellijk of potentieel gedrag

Die relatief blijvend isEn die het gevolg is van een ervaring

1.1.3.Link met het onderwijsWat? Kennis

VaardighedenAttitudes

Duurzame gedragsverandering verwerven waardoor leerlingen zich anders oriënteren, nieuwe problemen kunnen oplossen en aldus zelf anders worden

1.2. Twee functies tot leren: de waarneming en het geheugen

1.2.1.Functieleer: een omschrijvingDe studie van afzonderlijke psychische functies en processen zoals waarnemen, geheugen, leren, denken, emotie, motivatie

1.2.2.De waarneming1.2.2.1. inleiding

Voortdurend waarnemen lichaam=waarnemingsinstrumentPrikkels waarnemen

1.2.2.2. Waarnemen, een begripsomschrijvingWat? Een psychisch proces waarbij prikkels uit de omgeving door zintuigen worden opgenomen om

actief en constructief verwerkt te worden.1.2.2.3. Het waarnemingsproces

2 fasen:sensatie (gewaarwording)

5 zintuigen classificatie, veel meer). Zintuigen die samenwerken perceptieSelectief prikkels opdelen in belangrijk en onbelangrijk.Stoornissen mogelijk

Perceptie (waarneming)↪organiseren7 prikkel op zelfde moment (ongeveer)Daarnaast ook reactie op onbewuste prikkelsSelecteren context construeren↪interpreteren

Inhoud geven↪begrijpenGeïntegreerde prikkels in ruime context situeren en de bedoeling begrijpen

3

Samenvatting PW4

1.2.2.4. De waarnemer selecteert en construeertselectie- Kenmerken van prikkels (p14)

o Sterke prikkels (luid, groot, veel, sterkwordt beter waargenomen)o Afwijkende prikkels (afwijken van normale)o Bewegende prikkels (bewegende prikkels worden sneller opgemerkt dan statische)o Discontinue prikkels (prikkels die in sterkte variëren worden sneller opgemerkt)o Contrasterende prikkels (contrast tegenover achtergrond beter opgenomen)

- Kenmerken van de waarnemer (fysieke en psychische) (p16-17-18)o Zintuigen en zenuwstelselo Conditie (lichamelijke conditie heeft invloed op waarneming)o Behoeften (behoeften en verlangens bepalen wat we opmerken)o Gemoedstoestand (invloed van emotie op waarnemen)o Zelfbeeld (kijk op jezelf kijk op de wereld)o Concentratie o Belangstellingo Verwachtingen en gewoonteno Persoonlijke contextgegevenso referentiekadero constructie

GAS-principe- Globaal (G) (vaag, zonder veel details prikkels opnemen)- Analyse (A) (geanalyseerd en getoetst aan eerder gevormde context)- Synthese (S) (structureel geheel waar elk geanalyseerd onderdeel een plaats krijgt)

Didactisch hulpmiddelGestaltdenkenPrincipes: Het geheel is meer dan de som van de delen

Elk deel draagt bij tot het geheelElk deel krijgt betekenis door het geheel1.2.3. Het geheugen1.2.3.1. De structuur van het geheugen

Subsystemen van het geheugen: het 3-structurenmodel

- Het sensorisch geheugen (zeer vlug vergeten, info over prikkels, er is doorstroom naar KT als er aandacht wordt besteed aan de prikkel)

- Het kortetermijngeheugen (werkgeheugen, kleine capaciteit, ongeveer 20s info vasthouden, doorstroom naar LT door herhaling)

4

Samenvatting PW4

- Het langetermijngeheugen(harde schijf, onbeperkte capaciteit, klein deeltje bewust, ook vergeten(verdwijnt deze info uit geheugen?))

Het netwerkmodel

Netwerk met klassenrelaties en eigenschaprelatiesHiërarchisch opgebouwdBv mindmapping

Horizontaal horizontaal leesbaarSleutel-symbolenkleurenDuidelijk kriskrasTakken-netwerk rangschikkenVloeiende lijnen rustig, creatief (p30-31)

1.2.3.2. De werking van het geheugenVergeten Ebbinghaus vergeetcurveVoorkomen door herhalingOphalen van informatie↪ Ophalen faalt tip of the tongueMetafoor: menselijk geheugen=bibliotheek leren=nieuwe boeken opnemen in bibliotheek

Boeken krijgen elk een locatie in bib iets herinneren=locatie van boek wetenIets vergeten=locatie van boek vergeten

↪primacy effect en recency effectEerste en laatste prikkel beter onthouden.

↪ belang van de contextManier waarop info opgeslagen wordt heeft invloed op manier waarop info opgehaald wordt

↪ het beïnvloedbare geheugenJe associeert wat je opneemt met wat je al weet. Zo sla je soms foutieve info op

Aandacht brown-peterson taak (letters onthouden tijdens activiteit)

5

Samenvatting PW4

1.2.3.3. Toep geheugentheorieën: tips voor leuker en breinvriendelijker lerenGeheugentraining↪PRIMA- Prettig (P)- Repititie (R)- Imaginatie (I)- Motivatie (M)- Associatie (A) (p42)

↪memotechnische hulpmiddelenBeschouwing van het sleutelwoord (p43)Verhaaltechniek (p43-44)↪ OSLORO-methode

- Overzie (O)- Stel vragen (S)- Lees (L)- Overdenk (O)- Reciteer (R)- Overhoor (O) (p44-45)

1.3. De grote leertheorieën

1.3.1.De behavioristische theorieën1.3.1.1. De klassieke conditionering

Het associatieleren: klassieke conditioneringPavlov (hond)Associatieprincipe: ALS TWEE GEBEURTENISSEN VAAK TEGELIJK OF VLAK NA ELKAAR PLAATSVINDEN, DAN ZAL DE ENE GEBEURTENIS DEZELFDE FUNCTIE VOOR GEDRAG KRIJGEN ALS DE ANDERE.(OS) ongeconditioneerde stimulus(OR) ongeconditioneerde respons(CS) geconditioneerde stimulus(CR) geconditioneerde respons(NS) neutrale stimulus

(OS) (OR)(OS)+(NS) (OR)(CS) (CR)

- Kenmerken:o Associereno Geen nieuw gedrag, oud gedrag vertonen op prikkelo Extinctie (bel zonder voedsel na tijdje minder speeksel)o Stimulusgeneralisatie (ook kwijlen bij deurbel)o Ook Little Albert van John Watson (bang voor rat door gong)

1.3.1.2. Operante conditionering=Instrumentele conditioneringGedrag veranderen door consequenties van gedrag te manipulerenDe wet van succes: Thorndike en Skinner proefpersonen leren door de gevolgen van het gedragNoodzakelijk: directe bekrachtiging(skinnerbox experiment)

6

Samenvatting PW4

Respons veranderen om stimulus te veranderen (R-S-schema)Belonen en straffen

- Beloningen (of bekrachtigingen)o Positieve bekrachtiging: iets positief toevoegen na gewenst gedrago Negatieve bekrachtiging: iets negatief wegnemen na gewenst gedrag

- Straffeno Positieve straf: bij ongewenst gedrag iets negatief toevoegeno Negatieve straf: bij ongewenst gedrag iets positief wegnemen

Wet van het effect: beloning geven bevordert gedragStraf geven vermindert gedragNegeren heft een bepaald gedrag op

(belonen en straffen in hun verschillende vormen worden vaak gecombineerd)

- Chaping en chainingBij aanleren van complex gedrag is het gewenste gedrag belonen onmogelijk. Daarvoor zijn er twee technieken

o Chaining: per stap deelgedrag aanleren (elke stap is een gedrag die de lerende wel al kan). Alle deelgedragingen worden beloond zodat de lerende uiteindelijk het complexe gedrag vertoond

o Chaping: eerste een soortgelijk gedrag dat de lerende wel kan bekrachtigen. Daarna enkel bekrachtigen als hij dichter bij het doelgedrag komt. Zo opschuiven tot enkel het doelgedrag wordt bekrachtigd

! intermitent en variabel bekrachtigingsschema (niet telkens bekrachtigen en varieren in hoeveel keer het gedrag vertoond wordt.

1.3.1.3. Sociaal-lerenLeren vanuit de observatie van het gedrag van anderen (Bandura)

- Model-lerenLeren zonder zelf de bekrachtiging te ervarenBobo-doll-experiment

- ObservatielerenEnkel en alleen naar het gedrag van de andere kijken, zonder dat 1 van de twee beloond wordtSubprocessen bij observationeel leren

o Aandachtrichtende processen (=attentie) (wat observeren, wat wordt opgenomen)o Retentieprocessen (de observator slaat informatie op)o Productieprocessen (onthouden kennis omgezet in gedrag)o Motivationele processen (na observatie gedrag en consequenties gedrag willen

vertonen)1.3.2.De cognitieve theorieën

1.3.2.1. De ‘black box’ gaat open …

7

Samenvatting PW4

Focus op het ‘binnen’ van de lerendeHOE verwerken mensen informatie tot kennis?

Als we weten hoe informatie verwerkt wordt, dan kunnen we de informatie efficiënter overbrengen.1.3.2.2. Soorten kennis

- Declaratieve of conceptuele kennis (feiten, begrippen, definities, formules, …)- Procedurele kennis (methoden en toepassingen van declaratieve kennis)- Metacognitieve kennis (kennis over hoe we zelf denken, zaken aanpakken, leren)

1.3.2.3. Het informatieverwerkingsmodelSlavin: nadruk op opslaan en ophalen van gepercipieerde infoCognitivisten nadruk op interne processen

1.3.3.Het (sociaal-) constructivisme1.3.3.1. Uitgangspunten van het (sociaal-) constructivisme

Leren is een actief en constructief proces (lerende zelf bouwt kennis actief op door nieuwe kennis en ervaringen te koppelen aan oude kennis en ervaringen)Instructie van leerkracht als ondersteuning van constructie van lerende (dit standpunt behaviorisme en cognitivisme)Uitgangspunten:

- Elke mens is intrinsiek gemotieveerd om info op te zoeken- Begrijpen=meer dan kennis overnemen- Representaties veranderen door spontane ontw of ervaring- Eerdere ontw bepaalt mogelijkheden (rol voor zowel rijping als ervaring)- Reflectie en reconstructie

1.3.3.2. Kenmerken van het lerenKennis is verweven met de context waarin ze wordt opgenomenGoed onderwijs: leren zien als constructief, cumulatief, zelfgestuurd, doelgericht, gesitueerd, coöperatief en individueel verschillend proces van kennisverwerving, betekenisgeving en vaardigheidsontwikkeling

- Constructief kennis opbouwen, info bewerkt en verwerkt door leerling

8

Samenvatting PW4

- Cumulatief voortbouwen op en assimileren met voorgaande kennis- Zelfgestuurd leerprocessen zelf beheren, bewaken, reguleren, bijsturen (metacognitie!!)- Doelgericht doel als zinvol ervaren- Gesitueerd verband met buitenschoolse realiteit- Interactief goede begeleiding (zone van de naaste ontwikkeling) (Vygotsky)- Individueel verschillend differentiatie

1.3.4.Leertheorieën in de klas: een overzichtBehaviorisme Cognitivisme Constructivisme

Visie op leren Leren gevolg van instructie

Leren actief info verwerken

Kennis opbouwen persoonlijk proces in sociale context

Rol van de leerkracht

Bepaalt wat en hoe Controleert proces, structureert inhoud coacht leerling

CoachCreëert authentieke context waar lerende zelf ervaring opdoet en kennis opbouwt

Kenm van leerkracht

Onderwijs- en opvoedkundige

Onderwijs- en opvoedkundige

Ook expert mogelijk

Rol van leerling -Individueel leren instructie leerkracht-Weinig inbreng

Individueel leerproces centraal

-Controleert en is verantwoordelijk voor leerproces-Is deel van soc context

Kenm van leerling -Tempoverschillen in rekening-Geen aandacht voor specifieke kenm

-Bouwen op voorkennis-Rekening met individueel proces

-Eigen ervaring, interpretatie, problemen = vertrekpunt-Rekening met leerstijl leerling

Context Geen aandacht voor context buiten leersituatie

Geen expliciete aandacht voor context buiten leersituatie

-Complexe wereld onderwijscontext-Leraar structureert deze context

Doelen -door leerkracht-in operationele termen-op voorhand

-door leerkracht-explicitering operationele doelen na analyse complexe processen

-door lerende (mede)-hogere doelen, overkoepelend

Werkvormen -geleidelijk moeilijker-herhaling, drill-demonstraties-belonen en straffen

-coaching door foutenanalyses-geleidelijkheid-voorstructuren, aanschouwelijkheid, variatie, schema’s-lesinstap voorkennis activeren

-in sociale context-vanuit probleem-groepsdiscussie-projectonderwijs-rollenspellen-groepstaken-praktische activiteit in authentieke leeromgeving

organisatievormen -LLn doorlopen zelfde traject-klassikaal of individueel

-klassikaal of individueel-differentiatie

-Subgroepen of individueel-differentiatie

9

Samenvatting PW4

Evaluatie -grote controle leerkracht-feedback!-meerkeuze>open-duidelijke evaluatiecriteria (doelen)

-grote controle leerkracht (assessment)

-zelfevaluatie en peerevaluatie-rekening met kennis buiten school verworven

1.3.5.Ter relativeringOverlappingen tss stromingenDenker als inspiratie ¿ aanhanger theorieMengeling, niet het een of het ander

2. van vakoverschrijdende eindtermen tot lesdoelen

2.1. Eindtermen en ontwikkelingsdoelen

Nastreven BereikenKleuteronderwijs OntwikkelingsdoelenLager onderwijs Leergebiedgebonden

eindtermen inzake attitudesLeergebiedoverschrijdende eindtermen

Leergebiedgebonden eindtermen inzake kennis, inzicht en vaardigheden

Secundair onderwijs (1ste gr)

Ontwikkelingsdoelen Vakgebonden eindtermen inzake attitudesVakoverschrijdende eindtermen

Vakgebonden eindtermen inzake kennis, inzicht en vaardigheden

Secundair onderwijs (2de en 3de gr)

Vakgebonden eindtermen (attitudes) Vakoverschrijdende eindtermenSpecifieke eindtermen (attitudes)

Vakgebonden eindtermen (kennis, inzicht en vaardigheden)Specifieke eindtermen (specifieke kennis, inzicht, vaardigheden)

Extra info: zie PPT2.2. Leerplandoelen

Wat: - document met leerplandoelen leerinhoud, middelen en methoden van een bepaalde opleiding wat moet bereikt worden in een bepaald leerjaar of na een reeks lessen van een bepaald vak

- opgesteld door de verschillende onderwijsnetten.Wanneer te bereiken:op het einde van de graad waarvoor het leerplan bestemd is.

10

Samenvatting PW4

2.3. Lesdoelen

11

Samenvatting PW4

2.3.1.FormuleringscriteriaGedrag WAARNEEMBAAR formulerenInhoud ZO CONCREET MOGELIJK omschrijvenAangeven WAT de leerlingen moeten LEREN2.4. Het verband tussen eindterm, leerplandoel en lesdoel

2.5. Classificeren van doelen

2.5.1.Op basis van persoonlijkheidsdomeinen- Het cognitieve domein (het verstandelijk functioneren)- Het dynamisch-affectieve domein (gevoelens, motivatie, attitudes,…)- Het psychomotorische domein (motorische, zintuigelijke, lichamelijke vaardigheden)

2.5.2.Op basis van een taxonomieTaxonomie van de Block

3 klassen:(3) Transfer: vaktypisch (1)

Vrij algemeen (2)Algemeen (3)

(2) Inhoud: feit (1)Begrip (2)Relatie (3)Structuur (4)Methode (5)Attitude (6)

(1) Gedrag: weten (1)Inzien (2)Toepassen (3)Integreren (4)

Hoogste doel 463

12

Samenvatting PW4

Diepste leren

Beperkt leren 111

Vereenvoudigd:Oorspronkelijk schema Vereenvoudigd schema4 gedragsniveaus

WetenInzien

3 gedragsniveaus

Kennen

Toepassen KunnenIntegreren Zijn6 inhoudsniveaus

FeitenBegrippenRelatiesStructuren

3 inhoudsniveaus

Kennis

Methodes VaardighedenAttitudes Attitudes

Cursus p119-125

13

Samenvatting PW4

2.5.2.1. Gedragsniveauweten≠inzienweten+inzien=kennenweten en inzien=reproducerenintegreren=spontaan/uit zichzelf iets doen

- kennen: o weten: nieuwe info geregistreerd enonthouden

motorisch-lichamelijk zintuigen+immitatie affectief bewust van bestaan attitude

o inzien: conclusies uit inhouden, vebanden, leerinhouden veranderen door combinatie motorisch: grotere nauwkeurigheid affectief: grotere gevoeligheid (eventueel verlies van neutralitiet)

- kunnen: leerinhouden in functie van situatie: nieuwe situatie productiefnieuwe inhouden creatief

o Motorisch:toepassingbeheersing; mechanisatievaardigheid; betere coördinatieo Dynamisch-affectief: actieve inzet

- Zijn: spontaan inhoud toepassen (ervaart kennis als waardevol)o Motorisch: vloeiende bewegingen, geen onzekerheido Dynamisch-affectief: handelen uit eigen initiatief

2.5.2.2. Inhoudsniveau- Kennis:

o Feiten: vrij geïsoleerde inhoud (feiten, begrippen, plaatsen, data,…)o Begrippen: abstracties met gem kenmerken (aanschouwelijk abstract)o Relaties: enkelvoudig, vast verband tussen 2 inhoudeno Structuren: geordend geheel van relaties

- Vaardigheden: (=methodes) zijn werkwijzen gebruikt om probleem op te lossen- Attitudes: stabiele instellingen, houdingen,… tot uiting in overeenstemmende gedragspatronen

2.5.2.3. Transferniveau- Vaktypische: inhouden gebondenaan 1 vak- Vrij algemene: vakgebonden inhoud, bruikbaar binnen transferkring

o De theoretisch wetenschappelijke transferkringo De technische transferkringo De maatschappelijke transferkringo Esthetische transferkring

- Algemene: inhouden in alle vakken na te streven (VOETen)

3. leerstijlen, onderwijsstijlen en “Leren Leren”

3.1. Leerstijl: een omschrijving

De manier waarop iemand gewoon is een leertaak of probleem aan te pakken noemen we een leerstijl(=cognitieve stijl)3.2. Leercyclus en leerstijlen volgens KOLB

3.2.1.De leercyclus volgens KOLBErvaringen aan basis van leren2 leerdimensies

- Hoe verwerft een persoon informatieo Abstract: vanuit theorie of abstracte begrippeno Concreet: vanuit praktijk of via concrete ervaringen

14

Samenvatting PW4

- Hoe verwerkt een persoon informatieo Actief: zelf probereno Passief: zelf bedenken

4 leerfasen- Concreet ervaren: iets doen en de gevolgen ontdekken (emotioneel gekleurd)- Reflectief (beschouwend) observeren: kijken wat er gebeurt, daarover nadenken en fantaseren.

Oorzaken en gevolgen van de gebeurtenis achterhalen- Abstract conceptualiseren: leerling zoekt theorie en probeert hiermee ervaring te begrijpen en

kaderen.- Actief experimenteren: toetsen of de abstract geconceptualiseerde theorie klopt.

Elk van de 4 fasen komt voor in het leerproces. Iedereen zal de leertaak aanvatten met de stijl die hem het meest aanspreekt. Van daaruit doorloopt hij de volledige cirkel (in wijzerszin volgens KOLB). Wij weten dat de fasen niet steeds chronologisch opvolgen.

3.2.2.Verschillende leerstijlen volgens KOLB- Actief concreet DOENER- Passief concreet WAARNEMER- Actief abstract TOEPASSER- Passief abstract DENKER

- Doener: (=ondernemer) leert uit gissen en missen (intuïtief). Tastbare resultaten, risiconemer, experimenteert graag

- Waarnemer: (=dromer, observeerder) concrete ervaring + groot voorstellingsvermogen. Verbanden tussen observaties. Eerst luisteren en kijken

15

Samenvatting PW4

- Toepasser: (=beslisser) probleemoplossend, begrippen, modellen, theorieën uitvoeren en inoefenen. Doelgericht, planmatig

- Denker: (=theoreticus) LOGISCHE samenhang!, maken van theoretische modellen. Analyseren, overdenken, reflecteren

Niemand is 1 van de leerstijlen. Iedereen is een beetje gecombineerd. Iedereen heeft wel voorkeur.In onderwijs ieders voorkeur aan bod laten komen

3.2.3.Onderwijsstijlen gelinkt aan de verschillen in leerstijlen en leertypes3.2.3.1. Inspelen op leerstijlverschillen volgens KOLB

Voorkeur leerstijl verder ontwikkelen!grootste rendement alle leerfasen doorlopen combinatie van leerstijlen gebruiken!ook leerstijl van leerkracht heeft invloed op het lesgebeurenStijl van handelen en ondernemen, gebruikt in de klas=de ONDERWIJSSTIJLTaak leerkracht jongeren stimuleren om alle leerstijlen verder te ontwikkelen.

Samenwerkend leren: leerlingen worden geconfronteerd met leerstijlen van andere leerlingen. Zo leert iedereen om met de verschillende leerstijlen rekening te houden. (bv: CLIM)

Variatie in werkvormenverschillende leerstijlen en leerfasen aanspreken leerstijlgerichte onderwijsstijl

3.2.3.2. Verschillende leertyppesLEERTYPES KENMERKENAuditief type Horen, gericht luisterenVisueel type ZienMotorische (haptische) type Voelen, doen, ervaren, uitproberenLeestype Geschreven tekstgesprekstype Verbale interactie, discussie

LEERTYPES Werkvormen en didactische tipsAuditief type - Spreekbeurt beluisteren

- OLG- Doceren

Visueel type - Film- Demonstratie- Diapresentatie

Motorische (haptische) type - Rollenspel

16

Samenvatting PW4

- Experiment- Activiteitsprincipe

Leestype - Zelfstudiepaket- Bronnen lezen

Gesprekstype - OLG- Discussie- Leergesprek

3.2.3.3. besluitmedia-aspect: verschillende hulpmiddelen gebruikenaansluiten bij individuele wijze waarnemenmethodisch aspect: aansluiten bij cognitieve leerstijl llnopen en gesloten problemen en opdrachtenconcreet(aanschouwelijk) - schematisch – abstractstrak georganiseerd en lossere werkvormensociaal aspect: klassikaal, individueel en kleine groepjes

(vb p143-144)3.3. Leertheorie van VERMUNT

3.3.1.Verschillende aspecten die een leerstijl bepalen3.3.1.1. Leeractiviteiten of leerstrategieën

- Cognitieve leerstrategieëno Stapsgewijze verwerking: ANALITISCH + memorisereno Dieptewerking: RELATIES en STRUCTUREN + kritischo Concrete werking: CONCRETE TOEPASSINGEN

- Affectieve leerstrategieën: attribueren, motiveren, concentreren, beoordelen, waarderen,…Omgaan met emoties bij studeren

- Metacognitieve strategieën of regulatievoorkeuren: manier van aansturen studiewerko Interne sturing: zelfsturing, bewaken zelfstandig leerproces,meestal geen beperkingo Externe sturing: uitvoeren indien extern gemotiveerd, leeromgeving stuurt. Beperkt tot

leerstofo Stuurloze strategie: kunnen zelf niet sturen en worden niet gestuurd door omgeving.

stereotype leergedrag3.3.1.2. Leeroriëntaties

- Beroepsgericht- Persoonlijk geïnteresseerd

17

Samenvatting PW4

- Certificaatgericht- Testgericht- Ambivalent

3.3.1.3. Leerconcepties- Opnemen van kennis: leren = opnemen kant-en-klare externe kennis- Opbouwen van kennis: leren = bouwen aan eigen kennis en inzichten- Gebruiken van kennis: leren = nuttige kennis verwerven- Gestimuleerd worden:leren= stimulerend onderwijs (opvatting)- Samenwerking: leren = met medelln, taakverdeling en samenwerking leren

(opvatting)3.3.2.Leerstijlen volgens VERMUNT

Leerstijl = samenhangend geheel van leerstrategieën, mentale leermodellen, leeroriëntaties en leerconcepties die typerend zijn voor leerlingen in een bepaalde periode.

4 soorten leerstijlen- Reproductiegerichte of extern gestuurde stijl: memoriseren, herhalen en stapsgewijs analyseren.

Certificaat en testgericht. Externe sturing. Leraar verantwoordelijk voor leeractiviteit.- Betekenisgerichte of zelfgestuurde stijl: standpunten, ideeën, conclusies, verbanden, kritisch.

Leren uit persoonlijke interesse. Zelf leergedrag sturen/verantwoordelijk voor leeractiviteit. Bronnen buiten verplichte om raadplegen. Construeren van eigen kennis en inzichten centraal.

- Toepassingsgerichte stijl: leren – ervaringen. Leerinhouden concretiseren. Gericht op toepassing van de leerstof. Beroepsgericht. Zelfgestuurd of extern gestuurd mogelijk. Leren is eigen verantwoordelijkheid eerst en dan die van de leerkracht.

- Stuurloze of ongerichte leerstijl: nauwelijks verwerking. Stuurloos gedrag. Realiseren problemen maar bedenken geen oplossing. Grote waarde aan samenwerking. Ambivalente studiehouding.

! leerstijlen zijn veranderbaar. Leerstijl ¿ persoonlijkheidskenmerkLeerstijl = ontwikkeling in leergedrag

3.3.3.Onderwijs, studeren en de leerstijlen van VERMUNTKOLB leerstof aanbrengenVERMUNT leerstof verwerven en instuderen

3.3.3.1. Tips bij het verwerven van leerstof- Info sluit aan bij leefwereld jongere- Info in betekenisvolle context- Leerling actief bezigmet info- Grote hoeveelheid info in kleine brokjes verdelen

18

Samenvatting PW4

- Storende factoren weren=leekrachtenactiviteitLeeractiviteiten is spiegelbeeld van doceeractiviteiten

3.3.3.2. Veranderen van het studiegedrag10-12j leerstijl komt tot stand (oiv omgeving [lees leerkracht])Regularisatiestrategie leren zelfstandig het leerproces uit te voerenLeerling aanzetten tot zelfsturing leren zelf als thema van de lesNIET leren leren als vak; WEL leren leren als lesinhoud in bestaande vakken. (VOET)

- 1ste graad: 4 domeineno Domein van de uitvoeringo Domein van de reguleringo Domein van de attitudes, leerhoudingen, opvattingen en overtuigingeno Domein van de studiekeuze

- 2de en 3de graado Informatie verwerven en verwerkeno Regulering van het leerproceso Opvattingen over lereno Keuzebekwaamheid

(vbn p153)3.3.4.Studiemethoden

3.3.4.1. OVUR-methode- Orienteren:

Wat moet ik doen en hoe ga ik dit aanpakkenWat weet ik nog over het thema/onderwerp/hoofdstukLes de tekst eerst verkennend doorAFFECTIEVE STRATEGIEËN VAN VERMUNTLeerlingen moeten kunnen omgaan met stress, … faalangsttrainingOmgaan met spanningConcentrerenAffectieve leeractiviteit door organisatie leeromgeving of studieruimte zichzelf motiveren

- Verkennen, voorbereiden:Goed overzicht op hoe de opdracht/leerstof in elkaar zitPlannig maken werkschema, taakverdeling, vragenlijst/checklist, logboek, brainstormen,…Kapstok waaraan je de leerstof ophangtSTRUCTUREREN(leerfunctie bij VERMUNT die aansluit bij de cognitieve leeractiviteit)Specifieke methodes: inhoudstafel: overzicht

Mindmapping: structurerenOnderlijnen:Schema’s maken:

Zicht op beschikbare tijd time managementLEREN LEREN leren plannen (metacognitieve strategie)

PlanningAgendaTrimesteroverzichtWeekagendaUurschemaDagrooster

Ook inspelen op affectieve leerstrategie: haalbare planning vehoogt motivatie

19

Oriënteren

Verkennen

Samenvatting PW4

(tips voor planning p157)

- Uitvoeren:Opdracht maken met aandacht voor logische opbouw, onderlinge verbanden, hoofd- en bijzaken,

o cognitieve leeractiviteiten: structureren, memoriseren, herhalen, analyseren, kritisch verwerken, concretiseren, relateren

verder structutreren door bv onderstrepen Niet te veel onderlijnen Onderlijn nadat je de zinnen gelezen hebt Rechte lijnen Potlood gebruiken Consequent kleurengebruik

o Aantekeningen maken Sleutelwoorden en titels markeren Signalen in tekst aanbrengen Tekstsymbolen Korte uitleg bij moeilijke stukken Beknopte samenvatting Vragen of vraagtekens bij noteren Basisbegrippen uitleggen Begrippen en definitielijst Markeer belangrijke delen in de tekst

o MemoriserenMEMOTECHNISCHE MIDDELENo Schematiseren

Boomschema: sleutelbegrip en kenmerken Oorzaak-gevolg schema: verbandpijlen Mindmap: vooral in verkenningsfase

o Samenvatting maken=active studeervorm (nadenken over verbanden)o Herhaleno Jezelf controlereno Oefeningen maken

- Reflectereno Productevaluatie en procesevaluatie (resultaat en aanpak)o Belangrijk binnen metacognitieve strategie

Affectieve leerstrategiemanier van attribuereno Gekende delen aanduidenniet blijven herhaleno Wat is fout gegaan bij mindere resultateno Checklisto Gebruik en analyse van logboek

20

Uitvoeren

Reflecteren

Samenvatting PW4

3.3.4.2. Schema OVUR-methodeOVUR-fase Specifieke

studiemethode/studietips

Oriëntering Studieruimte organiserenOpdracht aandachtig lezenFaalangsttraining

Verkenning Agenda, weekschema, rooster, plannenSchema’s makenMindmappingOnderlijnenBrainstormen

Uitwerking Memotechnische middelenHerhalenVoorbeelden zoekenOnderlijnenAantekeningen SamenvattenBegrippenlijst/definitielijst

Reflectie Controleren en bijsturenLogboekProductevaluatieprocesevaluatie

3.3.4.3. besluitaandacht voor leeractiviteitenwerken aan LEREN LEREN3.4. kritische bedenking

steeds nieuwe invalshoekengeen overheersend juiste theorievermijd hokjesdenken over jezelf

4. zelfgestuurd leren DEF: een competentie waar we ZELFSTANDIG en met ZIN VOOR VERANTWOORDELIJKHEID de STURING van de eigen LEERPROCESSEN in handen nemen4.1. Zelfgestuurd leren: leerlingen zelf verantwoordelijk voor hun leerproces

4.1.1.BegripsomschrijvingZGL (zelfgestuurd leren=zelfgereguleerd leren=zelfverantwoordelijk leren)GeleidelijkZelf doelen bepalenEigen verantwoordelijkheidActief leren door metacognitieve leerstrategiën

4.1.2.Stap voor stap naar ZGLBegint in kleuterklas, belangrijk in lager, !valt weg in secundairzou niet mogen!, bijna volledig in hogerLeerkrachtsturing: leerfuncties door leerkracht vervuldGedeelde sturing: leerfuncties bij leerling ondersteund door leerkrachtLeerlingsturing: leerfuncties volledig bij leerlingGeleidelijkheid: leerkrachtsturing gedeelde sturing leerlingsturing

4.1.2.1. LeerkrachtsturingVooraf doelen bepaaltAlle leerfuncties bij leerkrachtLeerkracht=expert

21

Samenvatting PW4

Leerling zelf werken4.1.2.2. Gedeelde sturing

Leerfuncties verdeeldLeerkracht bepaalt leerdoelenzelfstandig werken, zelfstandig leren

4.1.2.3. LeerlingsturingLeerling verantwoordelijk voor leerprocesLeerling bepaaalt mede de doelenLeerkrach= coachzelfgestuurd leren

4.1.2.4. ContinuümVan minder naar meer zeggenschapVan geleid via begeleid naar zelfstandigVan kleine gesloten opdrachten naar grote projectenVan weinig naar veel kennisVan weinig naa veel vaardighedenCyclisch verloop

4.1.3.Link met LEREN LEREN- Domein van de uitvoering- Domein van de regulering4.1.4.Bewust leren hanteren van leerstrategieën

4.1.4.1. Cognitieve leerstrategieënBij verwerken leerstofAnalyseren, structureren, memoriseren,…

4.1.4.2. Metacognitieve leerstrategieënEigen leerproces overdenken en bijsturenOriënteren, plannen, bijsturen,…

4.1.4.3. Affectieve leerstrategieënGevoel bij lerenMotivatie, zelfvertrouwen, concentratie, faalangst,…

4.1.4.4. Voorbeelden van gebruik leerstrategieënFasen leerproces Stapen leerproces leerfuncties

O Oriënteren 1) Oriënteren Oriënteren

V Voorbereiden 2) Aanpak kiezen Plannen

U Uitvoeren 3) Leren- Opnemen

- Integreren

- Toepassen

AnalyserenSelecterenHerhalen

StructurerenConcretiserenKritisch verwerken

Oefenen in toepassenR reflecteren 4) Beoordelen - Toetsen

- Diagnosticeren- Bijsturen- Evalueren- reflecteren

Verschil tussen goede en slechte leerders vooral in fase “Oriënteren”

22

Samenvatting PW4

4.2. ZGL in de klas: soorten leerwijzers en studiewijzers

Gedeelde sturing4.2.1.Werkbladen, werkwijzers en stappenplannen

Participatieve benadering gedeelde sturingLeerkracht leerlingmotiverende ondersteuningsmogelijkheden bieden(vbn p 179)

4.2.1.1. Gebruik van werkbladen en correctiesleutelsWerkblad lerende maakt zelfstandig opdrachten

meerdere versies differentiatieprincipealerte leerkracht onderweg bijsturen

Correctiesleutel gemaakte oefeningen en taken zelfstandig laten verbeterenWerkblad om lesthema uit te werken

- Leerdoelen bepalen- Deelstappen bepalen- Werkbladversies bepalen

4.2.1.2. Het gebruik van werkwijzers en stappenplannen- Werkwijzer: geeft deeltaken stapsgewijs weer. Biedt een structuur waarin lln zelfstandig kunnen

werken. (vb p180)- Stappenplan: werkinstrument van lerende. Biedt stappen en beoordelingscriteria, eventueel met

tussenresultaten4.2.2.Reflectiewijzer

Zelfgestuurd lerenwerk moet voldoen aan criteria (productweergave en procesweergave)Leerkrachtlln aanzetten tot nadenken over leerfunctiesLnn richten op leerprocesReflectievragen:Oriëntatie- en voorbereidingsfase - Wat wil ik doen?

- Wat moet ik daarvoor kennen of kunnen?

- Wat weet ik over het onderwerp?- Wat weet of kan ik nog niet?- Waar vind ik hulp?- Waar vind ik bronnen?- Wat eerst? wat dan?

Uitvoeringsfase - Hoe kan ik mezelf motiveren?- Wat loopt goed?- Werk ik efficient?- Klopt de tijdsplanning?- Is er voortgang?- Zijn er problemen?- Zie ik de oplossing?- Hoe voel ik mij bij de opdracht?- Is mijn aanpak goed?- Werk ik goed samen met anderen?- Blijf ik geconcentreerd werken?

Reflectiefase - Hoe kijk ik terug naar de opdracht?$- Wat heb ik geleerd?- Wat vind ik van het resultaat?- Waarom denk ik dat het bekomen

resultaat goed of fout is?- Welke waarde hecht ik aan mijn

resultaat?- Welke aandachtspuntjes?

23

Samenvatting PW4

4.2.3.Overzicht van mogelijke leerwijzerssoort Functie

1) Werkbladen Voorzien in verschillende niveaus van ondersteuning zodat iedere lerende tot de oplossing van een opdracht kan komen

2) Correctiesleutel Middel tot het zelf verbeteren van doorgemaakte taken, oefeningen en opdrachten

3) Werkwijzer Een begeleidingsfiche die het systematisch werken aan taken wil bevorderen

4) Stappenplan Handleiding bij het uitvoeren van projecten of taken van langere duur5) Reflectiewijzer Gericht op het bijsturen van het leren op korte en lange termijn

4.2.4.StudiewijzersCommunicatiemiddel tussen leerkracht en leerling

- Startfase: les- en huiswerkplanner. Leerkrachtgestuurd.- Tweede fase: keuzevrijheid lln groter op vlak van inhoud, doel, plannig, volgorde, aanpak en

studeeraanwijzingen. Gedeelde sturing.- Slotfase: leerling krijgt volledige verantwoordelijkheid voor leerproces (pas mogelijk na het

doorlopen van de twee vorige fasen)4.3. ICT als ondersteuning bij ZGL

4.3.1.Wat is ICT en hoe komt ICT in het onderwijs?ICT (Informatie- en CommunicatieTechnologie) omvat alles wat binnen de huidigesamenleving gebruikt wordt aan nieuwe technologieën, waarbij infor gestoceerd, verstuurd en gecommuniceerd wordt

4.3.1.1. Leren over ICTLeren gebruiken van computer (hardware) en enkele toepassingen (software). Ook internet gebruikenICT geïntegreerd in andere vakken (meestal) of als apart vak (minder).

4.3.1.2. Leren met behulp van ICTICT als ondersteuning van het traditionele lesgebeuren (cfr. Media)

4.3.1.3. Leren door ICTICT voor een deel of volledig verspreider van grote groepen (metacognitieve) kennis en vaardigheden leren door ICT!didactishe aanpak aanpassen

! ICT-gebruik in les ook stapsgewijs opbouwen (eerst over, dan mbv, tot slot door)4.3.2.Digitale didactiek

Kennis en kunjde met betrekking tot het gebruik van ICT bij het faciliteren van het leren- Algemene digitale didactiek: kennis die op alle vakken betrekking heeft- Digitale vakdidactiek: kennis die op 1 specifiek vlak slaat4.3.3.Gebruik van ICT en sociaal constructivisme

Sociaal constructivisme leerling speelt active en constructive rolEn ICT leerlingen gaan met behulp van een degelijke didactische aanpak zelfstandig op zoek naar leeermaterialen en beoordelen ze op kwaliteit. Ze verwerken dit materiaal constructief tot kennis. Dit doen ze in samenwerking met anderen en onder begeleiding van de leerkracht

24

Samenvatting PW4

5. Evalueren

5.1. Evalueren, een element van het didactisch proces

Evaluatie verbetering en optimalisering van het didactisch handelen en van het leren5.2. Verschillende vormen van evaluatie

5.2.1.Evaluatie naar gelang de periode5.2.1.1. Formatieve of begeleidende evaluatie

Meestal na korte tijdspanne- Permanent evalueren- Evalueren na elke belangrijke lesfase- Evalueren op het einde van een les- Evalueren na 1 of meerdere lessen

Veel info voor leerkracht en lnnzijn de doelen bereikt? Is de lesopbouw duidelijk?Zowel productevaluatie als procesevaluatie

5.2.1.2. Sumatieve of beoordelende evaluatieEvalueert het didactisch handelen na een samenhangend geheel van leerdoelen (over langere termijn).Eigen onderwijs optimaliseren+lln verantwoord remediëren. Ook oriënteren, selecteren

5.2.2.Evaluatie in relatie tot de bedoeling Formatieve en sumatieve evaluatie kan met verschillende bedoelingen

5.2.2.1. ProductevaluatieWie beheerst doelen en wie niet?

5.2.2.2. ProcesevaluatieFocus op onderwijsleerproces

- Leerproces lln in functie van diagnosticeren (hoe komt een leerling aan zijn resultaat?)

25

Samenvatting PW4

- Onderwijsleerproces in functie van bijsturen eigen onderwijsleerproces (didactisch model bevragen)

- Welbevinden en betrokkenheid observeren5.2.3.Evaluatie afhankelijk van de doelgroep

- Binnenklasevaluatie beperkt tot eigen klasgroep- Interklassikale toetsen in parallelklassen- Interscolaire toetsen toetsen voor meerdere klassen in verschillende scholen

(interdiocesane)- Internationale studie vergelijking tussen verschillende landen (PISA-project)5.2.4.Evaluatie naar gelang wie evalueert

beoordelers leerkracht klasgroep leerlingbeoordeelden zichzelf leerkracht leerkracht

klasgroep zichzelf klasgroepleerling leerling zichzelf

- Leerlingen evalueren elkaar peer assessment- Leerlingen evalueren zichzelf self assessment- …

5.3. Verschillende fasen in het evaluatieproces

- Gegevens verzamelen- Beoordelen of interpreteren van de gegevens- Beslissingen nemen- Besluiten rapporteren aan alle betrokkenen5.3.1.Eerste fase: gegevens verzamelen

Doelen kiezen alle doelen toetsen is onmogelijkrepresentatieve steekproef- Verhouding basisdoelen – uitbreidingsdoelen (16-4 /20; 14-6 /20; 12-8 /20)- Voor hoeveel punten telt welk doel mee

Hoe ga je deze doelen toetsen? 3 vormen van gegevens verzamelen- Prestatieproeven- Observaties en interviews- Taken of opdrachten

5.3.1.1. Kenmerken van een goed evaluatie-instrument- Validiteit

o Leerdoelenrepresentativiteit (inhoudsvaliditeit) zijn de vragen een representatieve steekproef voor de leerstof

o Leerdoelenvaliditeit (begripsvaliditeit) vragen peilen naar in de leerdoelen omschreven kennis en vaardigheden

- Betrouwbaarheid en objectiviteitVerwijst naar de nauwkeurigheid en objectiviteit waarmee kennis en vaardigheden worden getoetst

o Opletten voor volgende meetfouten Onbetrouwbaar meetinstrument Onaangepaste meetsituatie Beoordelaar objectief, gelijkwaardig,… Leerling

o Betrouwbaarheid veronderstelt Geen bevoordeling van leerling Bij correctie geen twijfel over correctheid antwoord

26

Samenvatting PW4

Duidelijk omschreven quoteringsregels Puntengewicht bepalen aan de hand van belang doelen

- TransparantieLeerlingen op de hoogte brengen van de evaluatieprocedure5.3.1.2. Verschillende wijzen om gegevens te verzamelen

- Prestatieproeven: balpen en papiertoetsenSoort proef hangt af van de leerstof en het verwachte beheersingsniveauOpstelling voorbereiden redactieCorrectie sleutel

o Open proeven leerling schrijft zelf antwoord neer Redactie: vragen onafhankelijk beantwoordbaar

Eenduidige formuleringAls probleemstelling formulerenGepaste antwoordruimteOnderdelen van antwoord verwerken in lay-out

Correctie: correctiesleutelAnoniem corrigerenTaalfouten enkel in taaltoetsen

Opmerkingen: open vragen zijn moeilijker objectief te beoordelen en de leerlingen hebben meer tijd nodig om te antwoorden

o Gesloten proevenbeperkt tot een woord, meerkeuze JUIST – FOUT vragen

Redactie: makkelijk op te stellenGeen negaties in de vraag

Correctie: raadkans verwittigen op giscorrectieAntwoord laten motiveren door open vraag

Opmerking: beperkt aantal doelstellingen te toetsen RANGSCHIK- of SORTEERvragen

Redactie: verschillende rangschikcriteria mogelijkMeer mogelijkheden dan antwoorden (tegen elimineren)Lay-out

Correctie: punt per goed antwoord bepalen Hogere doelstellingen toetsbaar

INVULvragen Redactie: zeer eenvoudig op te stellen

Letterlijke zinnen vermijdenGeen hints geven (beginletter)Niet te veel woorden laten invullenWoorden als keuzes onderaan noteren is mogelijk

Correctie: foutieve antwoorden bestraffen gokken tegengaan! zorg dat lln zich niet beperken tot sleutelwoorden leren

Opmerking: moeilijk op hogere doelen te bevragen MEERKEUZEvragen

Redactie: stam duidelijk geformuleerdStam vormt met alle alternatieven Nederlandse zinAlternatieven kort houdenGeen aanwijzing in stam of alternatiefAlternatieven sluiten elkaar uitAlle alternatieven even aantrekkelijk

27

Samenvatting PW4

Voldoende alternatievenJuiste antwoord varieert in plaatsZuinig op ruimte, verzorgde lay-out

Correctie:1

aantal alternatieven−1 =giscorrectie

Opmerking: hogere doelen meetbaarZeer objectief

o !! varieer in soort vragen op een toetso Diagnostische toetsen: info over resultaatconceptie door analytische evaluatie

Observeren van de werkwijze van de leerlingen Diagnostische toetsen afnemen

Redactie: analyse deelhandelingen die complexe leertaak vraagt- Opdrachten en taken

Redactie: nauwkeurig formuleren wat de verwachting is van de taakDe te bereiken doelstellingen aangeven

Correctie: formuleer beoordelingscriteria en geef ze aan de llnSchriftelijke zelfreflectie lln indien geen tussenresultaatVerbale waardering ipv kwantitatieve beoordeling

Opmerking: geleerde concretiserenPersoonlijk en creatief werk llnZelfstandig leren en algemene vaardighedenVakoverschrijdendOnderlinge afspraken takenspreiding

- Observatieo Dynamisch affectieveo Hoe lossen lln cognitieve problemen op?

hebben lln psychomotorische doelen bereikto Gevaren: momentopname

Waarneming en interpretatie strikt scheidenTotaliteit ook bewakenLln kunnen gedrag bezitten maar niet vertonenLln kunnen gewenst gedrag simuleren

systematisch samen observereno Registratiemogelijkheden bij observeren

Controlelijst: aanduiden of gedrag aanwezig is Beoordelingsschalen: aanduiden in welke mate gedrag voorkomt

Beschrijvende schaalo Diagnostisch observeren: leergesprek foetenanalysegepaste remediering

Ontwikkelen metacognitieve vaardigheden ontwikkelenzelfevaluatie

o Observeren van welbevinden en betrokkenheidCEGO (centrum ervaringsgericht onderwijs)onderwijsproces centraal procesvariabelen metenwelbevinden en betrokkenheid observeren

5.3.1.3. Overwegingen bij de keuze van een evaluatiemiddelObjectiviteitBetrouwbaarheid levensechtheidRelevantie

28

Samenvatting PW4

Objectieve en subjectieve evaluaties houden elkaar in evenwichtBovenstaande is voor leerkrachtOok self assessment is belangrijk

5.3.2.Tweede fase: beoordelen of interpreterenVergelijkingscriteria:

- Met de klasgroep- Met zichzelf- Met de vereiste basisdoelen

5.3.2.1. Groepsnormgerichte of relatieve beoordelingResultaat in vergelijking met groep! verschilt van groep tot groep

- Rangnummer in de groep- Gemiddelde- Mediaan- Standaardafwijking

5.3.2.2. Individugerichte beoordelingResultaat in vergelijking met de capaciteiten van de leerlinggedifferentieerd onderwijs

5.3.2.3. Criteriumgerichte of absolute beoordelingResultaat in vergelijking met een vooraf vastgelegde normMet aandacht voor minimumdoelen, basisdoelen en uitbreidingsdoelen

5.3.2.4. Beste beoordelingCombinatie ban absoluut en relatief dus

- Toets achteraf zuiveren- Cesuur bijstellen (voldoende – onvoldoende)5.3.3.Derde fase: beslissingen nemen

5.3.3.1. Rondom de leerlingen en de klassengroepIn de loop van het schooljaar remediërenAan het einde van het schooljaar selectiebeslissingen (A-, B- en C-attest)Bedenkingen bij gebruik van cijfers

- Onderling verschil tussen leerkrachten (streng – mild)- Gebruik cijfers 0-10, 4-7, …)- Cijfers als aanmoediging of straf- Gewicht van fouten verschilt per leerkracht- Verschillend afronden- Verschillende waardetoekenning- Waarde van wiskundig cijfer betwijfelbaar

Opstellen van correctiesleutels en beoordelingscriteria binnen vakgroepDuidelijke criteria bij selectiebeslissingen

5.3.3.2. Rondom het eigen pedagogisch en didactisch handelenDoor procesevaluatie

- Continuïteit tussen algemene en concrete doelen- Continuïteit tussen doelstellingen en onderwijsleersituatie- Samenhang tussen componenten onderwijsleersituatie- Continuïteit tussen onderwijsleersituatie en beginsituatie

Methodes- Vragenlijst- Gesprek- Lesobservatie

29

Samenvatting PW4

5.3.4.Vierde fase: rapporterenRapport=schriftelijk verslag over studieresultatenWie heeft er baat bij rapporteren?

- Leerlingen: info over leerprestaties- Ouders- Leerkrachten- Directie om beslissingen te nemen ivm begeleiding lln- CLB

Meerdere vormen van rapporteren nodig5.3.4.1. Het rapport voor ouders en leerlingen

Wederzijdse vlotte communicatie noodzakelijk, rapportbeeld gedragingen en leerresultaten llnLeerresultaten aan leerlingen meedelen (recht)Eisen voor een goed rapport

- Geg duidelijk voor ouders en lln- Criteriumgerichte beoordeling weergeven- Lay-out geeft evolutie- Score per leerstofonderdeel (kennis, vaardigheden, attitudes)- Resultaten niet optellen (appels+peren)- Zicht op ALLE persoonlijkheidsdomeinen- ALTIJD aanmoedigend schrijven- Differentiatiemogelijkheden voorzien- Remediering en bijsturing vermelden- Communicatie tussen school en gezin bevorderen

5.3.4.2. Het rapport voor de leerkracht, de directie en het team- Klasoverzicht: welke leerling heeft welk doel bereikt (vb p 230)- Leerlingprofiel: evolutie leerresultaten 1 leerling + remediëringsmogelijkheden (vb p 231)

Opmerking: dit kan met computerprogramma’s- Leerlingvolgsysteem: leerjaaroverstijgende, uniforme afspraken ivm het systematisch opvolgen

van de leervorderingen van de leerlingen5.4. Evaluatie in beweging

5.4.1.Van toetscultuur naar assessmentcultuurNieuwe visie op onderwijzen en leren alternatieve evaluatiewijzenInvoering eindtermen en ontwikkelingsdoelen nieuwe kijk op prestaties llnToetscultuur wordt assessementcultuur

5.4.2.Een veranderende kijk op evalueren5.4.2.1. De verruimde functies van evaluatie bij nieuwe vormen van evalueren

Formatief belngrijker dan summatiefFormatief als basis voor optimaliseren leerproces leerproces lln sturen

sturen onderwijsleerproces5.4.2.2. Integratie van leren en evalueren

Evaluatie in functie van het leren van de lln.- Lln worden geëvalueerd tijdens leren- Lln leren tijdens evaluatie

Beiden moeten aanwezig zijn5.4.2.3. Gebruik van ICT

Meer ICT digitale evaluatievormen- Digitaliseren klassieke evaluatievormen- ICT als facilitator voor alternatief evalueren-

30

Samenvatting PW4

5.4.3.Kenmerken van alternatieve evaluatie- Aangepastheid: garanderen dat lln kunnen aantonen dat ze kennis en vaardigheden beheersen- Integratie van de evaluatie in de instructie: evaluatie wordt verantwoordelijkheid leerling- Betrokkenheid lln: lln betrekken bij evaluatie (self-assessment; peer-assessment; co-assessment)- Constructiegerichtheid: evaluatie vaardigheden metacognitie en kennis- Authenticiteit: evaluatietaak is betekenisvol op zichzelf (reële situatie)5.4.4.Synthese

Van toetscultuur Naar assessmentcultuur- Behavioristische visie op leren- Beoordeelde functie- Focus op reproductie- Productevaluatie- SO- Passieve rol lln- Verantwoordelijkheid leerkracht- Normgerichte beoordeling- Kwantitatieve rapportering- Cyclische, geïsoleerde instructie en

evaluatie

- Constructivistische visie- Diagnostische en begeleidende- Construeren kennis- Proces- en productevaluatie- Veelzijdige evaluatie- Actieve rol lln- Gedeelde verantwoordelijkheid- Criteriumgerichte beoordeling- Kwantitatieve en kwalitatieve- Geïntegreerde instructie en evaluatie

5.4.5.Voorbeelden nieuwe evaluatievormen5.4.5.1. Peer-assessment

- Omschrijving:leerlingen evalueren in welke mate medeleerlingen doelen gerealiseerd hebben adhv vooraf bepaald criteriavergroot betrokkenheid

- Richtlijneno Geleidelijk invoereno Uitleg aan lln en collega’s waarom deze aanpako Concrete, ondubbelzinnige criteriao Eerst oefenen zonder laten meetellen, dan voorecht

- Voordeleno Betrokkenheid verhoogto Zowel binnen formatieve en summatieveo Bevordert intrinsieke motivatieo Groepsbeoordeling verfijnen

- Nadeleno Kritiek op medelln moeilijko Subjectieve scoreso Dominante lln hun score regulereno Sommige lln krijgen hogere score door peer-assessmento Combinatie peer-, self- en co-assessement ideal

5.4.5.2. Self-assessement- Omschrijving: leerling evalueert zichzelf adhv criteria voor dit werk- Voordelen

o Bewuster van eigen leerproceso Bevordert intrinsieke motivatieo Lln ontwikkelen communicatieve vaardighedeno Lln ontwikkelen vaardigheid LEREN LEREN

- Nadeleno Moeilijk om zichzelf rechtvaardig te beoordelen

5.4.5.3. Vaardighedanassessment

31

Samenvatting PW4

- Omschrijving: lln demonstreren vaardigheden aan leerkracht- Voordelen

o Geheel van vaardigheden evaluereno Evalueren wat lln kan en niet wat hij zegt te kunneno Vakoverschrijdende doelen evalueren

- Nadeleno Meer tijd om creatief te ontwerpen

5.4.5.4. Digitaal portfolio- Omschrijving:

o Portfolio: doelgerichte verzameling van materiaal die inspanningen, vooruitgang en prestaties van lln in een bepaald inhoudsdomein weergeeft

o Digitaal: bevat ICTo Nut:

Leerproces lln vaststellen en bijsturen (formatief) Prestaties van lln beoordelen na langere periode (summatief)

- Types:o Vooruitgangsportfolio: materiaal dat vooruitgang lln weergeefto Procesportfolio: materiaal dat de stappenuit het leerproces illustreerto Bestwerkportfolio: beste werksterke punten en werkpunten opschrijveno Leerdoelenportfolio: materiaal dat het bereiken van doel toont (doelen vooraf)

- Voordeleno Veel materiaal als basis voor evaluatieo Lln kunnen hun vooruitgang illustrereno Lln leren reflecteren over werk en vaardighedeno Lln krijgen vrijheid om initiatief te nemeno Bron van gegevens voor anderen

- Nadeleno Vergt veel tijd van leerkracht en llno Steeds zowel formatief als summatief beoordelen (anders enkel beoordeling op skin)o Reflecteren door lln vraagt tijd en begeleidingo Lln vergelijken is moeilijk, persoonlijke vooruitgang dus als evaluatiecriteria

32