SCHAAL EMOTIONELE ONTWIKKELING...Relatie! Opbouw van basisveiligheid loopt vaak mis ... verbreken...
Transcript of SCHAAL EMOTIONELE ONTWIKKELING...Relatie! Opbouw van basisveiligheid loopt vaak mis ... verbreken...
SCHAAL
EMOTIONELE
ONTWIKKELINGSTUDIEDAG: PERSONEN MET EEN BEPERKING IN DETENTIE
ARISTO ONGENA – PC SINT-JAN BAPTIST / SEO TRAINER
SCHAAL EMOTIONELE ONTWIKKELING
Inhoud
1) Inleiding
2) Waarom werken met de SEO
3) Wat is de SEO
4) De 5 fases
5) Toepassingen
OM TE STARTEN
VOORBEELD JAN
Jan zit op zijn bed en leest een boek. Het is tijd voor zijn afspraak bij zijn advocaat
dus je komt binnen en zegt:
“Kom Jan, we gaan naar uw afspraak.”
Jan kijkt op en zegt: “Neen!”
Wat moet je nu doen?
WAT BETEKENDE JAN ZIJN
“NEEN”
Jij hebt het recht niet dit van mij te eisen.
Ik voel mij niet lekker.
Ik weet niet waar we naar toe gaan.
Ik weet niet of ik jou wel kan vertrouwen.
Ik wil verder lezen.
…
WAT BETEKENDE JAN ZIJN
“NEEN”
Jij hebt het recht niet dit van mij te eisen.
➢Onderhandelen
Ik voel mij niet lekker.
➢Medisch?
Ik weet niet waar we naar toe gaan.
➢Voorspelbaar maken
Ik weet niet of ik jou wel kan vertrouwen.
➢Hechting
Ik wil verder lezen.
➢Autonomie
…
WAT BETEKENDE JAN ZIJN
“NEEN”
Jij hebt het recht niet dit van mij te eisen.
➢Onderhandelen
Ik voel mij niet lekker.
➢Medisch?
Ik weet niet waar we naar toe gaan.
➢Voorspelbaar maken
Ik weet niet of ik jou wel kan vertrouwen
➢Hechting
Ik wil verder lezen.
➢Autonomie
…
Op basis van IQ alleen gaan we niet weten wat “Neen” betekent
EMOTIONELE ONTWIKKELING
KAN HIJ HET? KAN HIJ HET AAN?
“Een IQ heeft absoluut waarde, maar zeker geen absolute waarde”
WAT IS NORMAAL? WAT VERWACHT IK?
Wat is de norm?
Wat mag ik van deze persoon normaal verwachten?
Vanaf welk IQ kan iemand alleen wonen?
Wat je mag verwachten varieert in tijd en omstandigheid!
“Hij kan het wel maar het is van niet willen!”
“Ik verwacht excuses van deze persoon.”
“Ik verwacht dat hij zich nu zal houden aan zijn belofte.”
“Hij moet meedoen aan groepsactiviteiten.”
WAAROM WERKEN MET SEO IN
DETENTIE?
1) Welbevinden personeel
2) Welbevinden gedetineerde
3) Risicomanagement
4) Reclassering
1. WELBEVINDEN PERSONEEL
• Gedrag en achterliggende noden van de persoon beter begrijpen, waardoor je beter
kan inspelen op het gedrag
• Inspelen op noden voorkomt escalatie/afzonderingen
• Gevoel veiligheid gaat omhoog
• Er zijn minder frustraties
• Als begeleider voel je je nog competenter om met deze gedetineerde om te gaan
• Het welbevinden van de medewerkers stijgt
2. WELBEVINDEN GEDETINEERDE
• Verschuiving in doelgroep = verschuiving in aanpak
• IQ versus EO
• Inzicht krijgen in de emotionele ontwikkeling
• Beter begrijpen hoe de gedetineerde zich voelt
• Waarom hij zich zo gedraagt
• Wat hij nodig heeft
• Welke mogelijkheden kan hij verder ontwikkelen, welke activiteiten zijn haalbaar,
welke bewegingsvrijheid kan hij aan?
• Door in te spelen op emotionele noden voorkom je probleemgedrag en/of sancties
• Stijging in Levenskwaliteit
• …
3. RISICOMANAGEMENT
• Correlatie IQ en plegen grensoverschrijdend gedrag (Kaal en Smist, 2017)
• VB verhoogt kans op één of meerdere geestelijke gezondheidsstoornissen (Morisse en Dosen, 2017)
• Een discrepantie tussen cognitie en emotioneel functionering zorgt ervoor dat toekomstige risico’s onvoldoende gereduceerd worden (Nijman, Didden, Hesper, 2017)
• Integratieve/holistische beeldvorming is cruciaal in het kader van diagnostiek en hulpverlening (Broekaert, 2009)
SEO helpt zoeken naar evenwicht veiligheid vs. behandeling
4. RECLASSERING
• Vermindering in probleemgedrag = snellere reclassering?
• Gemeenschappelijke taal met vervolgvoorziening
• Handvaten meegeven
• Doorverwijzing op maat
• Inschatten hoe hij zal reageren op nieuwe omgeving
WAAROM WERKEN MET SEO IN
DETENTIE?
1) Welbevinden personeel
2) Welbevinden gedetineerde
3) Risicomanagement
4) Reclassering
WAT IS SEO?
•Grondlegger:
• Anton Došen
• Kinderpsychiater
• Vertrekkend vanuit normale ontwikkeling
•Uitgangspunt:
• We willen niet alleen weten wat hij kan, maar ook wat hij aankan en dat is niet hetzelfde!
• Een manier van kijken naar gedrag, mogelijkheden en problemen.
• We gaan op zoek naar de betekenis/behoeften van het gedrag van de persoon.
• Vaak is fysische of cognitieve leeftijd hoger dan emotionele leeftijd
•SEO verloopt over 5 fasen
•Inschatten met:
• SEO-R2
• SEO-V
• SEO-K
Instrumenten
WAT IS SEO
Normale ontwikkeling = de persoon doorloopt deze fasen die in elkaar overvloeien
Bij onze populatie loopt dit niet volgens het boekje van de normale ontwikkeling:
• Niet iedereen doorloopt deze fases allemaal.
• Niet iedereen doorloopt ze aan hetzelfde tempo.
• Sommigen keren soms wel eens terug in hun ontwikkeling (regressie) of blijven hangen in een fase.
• Sommigen hebben een aantal vaardigheden die wel leeftijdsadequaat zijn, maar zijn voor andere zaken achter.
• Sommigen doorlopen wel de fases, maar er blijft een kwetsbaarheid over in het latere leven.
ONTWIKKELING BIJ BEPERKING
Fase 1 0-6 m Adaptatiefase
Fase 2 6-18m 1stesocialisatiefase
Fase 3 18m-3j 1ste individuatie fase
Fase 4 3j-7j Identificatiefase
Fase 5 7j-12j Realiteitsbewustwordingsfase
0- 6 md. 6 - 18 md. 18 md. - 3 j. 3 - 7 j. 7 - 12 j.
Diep V.B. Diep V.B. Diep / ernstig V.B. Ernstig /matig V.B. Matig / licht V.B.
ADAPTATIE 1°SOCIALISATIE 1° INDIVIDUATIE IDENTIFICATIE REALITEITS-
BWW
homeostase
dysregulatie
vertrouwen
wantrouwen
autonomie
afhankelijkheid
initiatief
geremdheid
zelfvertrouwen
minderwaardig
Breng jij mij in
evenwicht?
Mag ik er zijn?
Ben ik de moeite
waard? Ben jij
betrouwbaar?
Wie mag ik zijn?
Wat kan ikzelf
bepalen?
Kijk eens wat ik
kan? Ben je
trots?
Waar hoor ik
bij?
0- 6 md. 6 - 18 md. 18 md. - 3 j. 3 - 7 j. 7 - 12 j.
Diep V.B. Diep V.B. Diep / ernstig V.B. Ernstig /matig V.B. Matig / licht V.B.
ADAPTATIE 1°SOCIALISATIE 1° INDIVIDUATIE IDENTIFICATIE REALITEITS-
BWW
homeostase
dysregulatie
vertrouwen
wantrouwen
autonomie
afhankelijkheid
initiatief
geremdheid
zelfvertrouwen
minderwaardig
De begeleider
zorgt dat het
lukt →
reguleren
toewerken→
naar hechting
We zorgen
samen dat het
lukt.
Werken aan:
hulp ik
Ik zorg dat jij het
zelf gaat kunnen
‘ik in opbouw’
beginnend ik
Je kan het
(beperkt) zelf
‘Ik in opbouw’
Ik en ruimer
Je kan het zelf
‘Ik en de
omgeving’
FASE 1: ADAPTATIEFASE
(0-6MDN)
24
FASE 1: EVENWICHT VS
ONEVENWICHT
BRENG JE MIJ IN EVENWICHT ?Prikkelfase
Rust versus chaos
Zintuiglijk de wereld proberen te ordenen
Voorspelbaarheid & herkenbaarheid
Activiteiten
• Zijn > doen → kijken en niks doen is ook een activiteit
• Evenwicht tussen ontspanning en inspanning
VOORBEELD
WAAR IS ZIJN/HAAR VEILIGE PLEK? WORDT DIE VOLDOENDE BENUT
DOORHEEN DE DAG?
IS HET LEVEN VAN DIE PERSOON (TE) DRUK, DOOR EEN VEELHEID
VAN PRIKKELS? OF EERDER (TE) PRIKKELARM, DOORDAT WE ZELF
VEEL SCHRAPPEN?
REFLECTIE
FASE 2: EERSTE SOCIALISATIEFASE
(6-18 MDN)
28
FASE 2: VERTROUWEN VS WANTROUWEN
BEN IK DE MOEITE WAARD ?Gehechtheidsfase
Vertrouwen versus wantrouwen
Relatie!
Opbouw van basisveiligheid loopt vaak mis
Constant bezig met te zoeken of ze nog gezien worden (door manipulatie,
"liegen", sociaal wenselijke antwoorden)
Activiteiten
Duidelijk, eenvoudig, herkenbaar
Geen grote actieve rol van de cliënt
Samen > alleen
VOORBEELD FASE 2
HOE BEN JE BETROUWBAAR VOOR DEZE CLIËNT? WAT
ZIJN IN DAT VERBAND TIPS VOOR NIEUWE COLLEGA’S?
HOE OVERBRUG JE DE TIJD OF DE AFSTAND WANNEER JE
NIET ONMIDDELLIJK NABIJ KUNT ZIJN?
REFLECTIE
FASE 3: EERSTE
INDIVIDUATIEFASE (18-36 MDN)
32
FASE 3: AUTONOMIE VS AFHANKELIJKHEID
WAT MAG IK ZELF BEPALEN ?
Ik fase
“Ik” in ontwikkeling
Verruimen van leefwereld
Begin van interesse voor leeftijdsgenootjes en andere kinderen
Spel = eigen wil in goede banen leiden binnen gestelde grenzen, machtsstrijd vermijden
Activiteiten
- Zelf kunnen > goed kunnen
- Nog niet creatief: imiteren, steeds hetzelfde
VOORBEELD FASE 3
AUTONOMIE AFHANKELIJKHEID
KAN JE VERTELLEN HOE JE SOMS DOOR EEN MOEILIJK MOMENT RAAKT MET KOPPIG GEDRAG VAN JE CLIËNT?
OP WELK TERREIN KUNNEN WE DEZE CLIËNT MEER VRIJHEID GEVEN OF RUIMTE OM ZELF TE DOEN? DENK OOK AAN DAGELIJKSE –SIMPELE - ZAKEN ALS TELEFONEREN, ALLEEN EEN RITJE MET DE FIETS MAKEN …
REFLECTIE
FASE 4: IDENTIFICATIE FASE
3-7JAAR
36
FASE 4: INITIATIEF VS
GEREMDHEID
BEN JE TROTS OP MIJ?Afstandsbediening
Wie ben ik? Wat kan ik (nog niet zo goed)?
Zelf laten doen / succeservaringen + terugvalbasis
Groot zijn in iets klein
Leren uit ervaring
Reflectie (beginnende empathie)
Uitleggen van het ‘waarom’
37
BEELD JE EVEN IN…
…dat je denkt dat je voorrang hebt in het verkeer maar heel hard moet remmen
omdat een ander persoon dat ook denkt. Je maakt je heel erg kwaad en begint te
schelden op die andere persoon. Maar je partner die bij jou zit in de wagen legt je uit
dat je niet helemaal gelijk hebt. Door erover te praten met je partner zie je dat zelf ook
in. Je vindt het jammer dat je je zo kwaad hebt gemaakt en dat je je niet hebt kunnen
inhouden. Maar je bent ook blij dat jouw partner jou dit deed inzien. En je neemt je
voor om je de volgende keer niet zo kwaad te maken.
LUKT HET OM TERUG TE BLIKKEN OP EEN VOORBIJ CONFLICT?
HOE PAK JE DAT AAN?
WELKE VORMEN VAN INITIATIEF (VAN DE KANT VAN DE CLIËNT) WORDEN POSITIEF ONTHAALD DOOR DE OMGEVING? WELKE NET NIET?
REFLECTIE
FASE 5: REALITEITSBEWUSTWORDING
(7-12 JAAR)
40
FASE 5: ZELFVERTROUWEN VS
MINDERWAARDIGHEID
WAAR HOOR IK BIJ ?
Straffe versie fase 4
Verdere verdieping van vorige fase(s)
Eigen rol en plaats (geldingsdrang)
Gerichtheid op buitenwereld
Reflectie/empathie
Begeleiding van op afstand (voorwaardenscheppend)
Activiteiten
Zinvol werk
Grotere verantwoordelijkheid
Competitie / productiviteit / creativiteit
VOORBEELD FASE 5
BEELD JE EVEN IN…
…dat je op reis gaat naar een ver land, met een groep mensen die je nog nooit eerder
ontmoette: alles is er nieuw en anders. Spannend, leuk en boeiend, en je bent blij met
al die nieuwe ervaringen. Maar je bent ook blij als je ‘s avonds naar huis kan bellen
om te vertellen over je ervaringen en nog meer blij wanneer je na drie weken weer in
je vertrouwde omgeving bent, bij de mensen die je echt goed kent.
WELKE ROLLEN KAN DE GEDETINEERDE OPNEMEN?
WORDEN ALLE MOGELIJKHEDEN BENUT OM HET
NETWERK VAN DE CLIËNT TE BEHOUDEN, VERRUIMEN OF
VERSTERKEN?
WELKE VERANTWOORDELIJKHEDEN HEEFT DE CLIËNT? IN HOEVERRE ONTLEENT HIJ
HIERAAN STATUS (TROTS, EIGENWAARDE)?
REFLECTIE
Nààst het IQ (kunnen) ook het emotionele (aankunnen)
-Emotionele ontwikkeling is soms jonger (lager)!
-5 fases -> typische behoeften
Adaptatiefase 1° Socialisatiefase 1° Individuatiefase Identificatie Realiteits-bewustwording
Kern Prikkelverwerking Hechting
Angsten
Autonomie
Eigen wil
Initiatief
Verantwoordelijkheid
Normbesef
Intern geweten
Samenwerken
Presteren
Behoefte Rust/veiligheid Vertrouwensband Zelfstandigheid (in helder kader) Vaardigheden Verantwoordelijkheden
Begeleiden Beschermen
verzorgen
SAMEN doen
Rituelen/voorspelbaarheid
Niet confronteren
Vertrouwen uitspreken
Neutraal reageren
Geen schuldbesef = niet confronteren=niet boos
worden
Helpend begrenzen
Geen empathie verwachten
Confronteren
Beginnen leren uit groep
Stimuleren
Ruimte geven
Zelfwaarde
Verantwoordelijkheid geven
Gevolg - Omgeving
aanpassen
- Veel structuur
- Samen zijn
- Geen waarde hechten aan
beloftes
- Activiteiten vinden plaats los
van gedrag
- Geen splitting maar testen
betrouwbaarheid
Zal vechten voor autonomie en afspraken
verbreken
Niet vragen waarom ze iets hebben fout gedaan.
Straffen en belonen / conditionering
vroegsignalen bij patiënt
Zelfstandig woonvorm
mogelijk
Beloningssysteem
Probleeminzicht zéér
minimaal
(reflectie/empathie?)
- Werken naar externe rollen
- Groepstherapie
- Reflectie
INSCHATTING MAKEN VAN
EMOTIONELE ONTWIKKELING
1) Hoe ziet zijn profiel eruit: harmonisch of disharmonisch
2) Wat heeft iemand nodig
3) Welke gedrag is adaptief of maladaptief
4) Psychiatrische stoornissen
5) Rol van begeleider
6) Hoe inzetten op
• Activiteiten
• Communicatie
• Structuur en grenzen
• Afstand en Nabijheid
• Bij probleemgedrag
TOEPASSINGEN
•Wat heeft iemand emotioneel nodig?
Vb: Therapie is gedaan, iedereen gaat weg maar Jan blijft zitten zonder een duidelijke reden. Je
spreekt Jan aan dat hij moet vertrekken en hij negeert je. Na opnieuw aanspreken wordt hij
verbaal agressief en gooit hij met zijn stoel.
Fase 1 Fase 2 Fase 3 Fase 4 Fase 5
Het schuiven van
de stoelen zorgt
voor een
overprikkeling
Jan heeft angst
om alleen terug
over de campus
te lopen naar zijn
afdeling
Jan wil zelf
beslissen
wanneer de hij er
klaar voor is om
recht te staan
Jan vond het een
goede sessie en wil
met zijn
‘medetherapeuten’
nog even napraten
over de sessie
Er is iets gezegd
wat Jan verkeerd
heeft
geïnterpreteerd/
persoonlijk heeft
opgenomen
Reguleren Veiligheid bieden Autonomie geven Versterken
eigenwaarde
Inzicht geven
Herinterpretatie
TOEPASSINGEN
•Hoe een activiteit aanpassen
Vb: Vuilbak buiten zetten.
Fase 1 Fase 2 Fase 3 Fase 4 Fase 5
Samen
Stilstaan bij
geuren,
gewicht, …
Samen doen,
handen op
elkaar houden
Jij doet het en
ik ga mee
Ik kijk vanop een
afstand. Nadien ga
ik jou bekrachtigen
Ik laat het jou alleen
doen
Reguleren Veiligheid
bieden
Autonomie
geven
Spel
Versterken
eigenwaarde
Inzicht geven
Herinterpretatie
BELANGRIJK
• Met welk gedrag worden we geconfronteerd?
• Wat is de emotionele behoefte hier achter?
• Vaak disharmonische ontwikkelingsprofielen
• Hoe gaan we ons hierop afstemmen?
• Jouw begeleiding en activiteit afstemmen op wat iemand kan en aankan is de uitdaging!
• Jouw begeleiding kan verschillen per individu afhankelijk van het niveau van kunnen en aankunnen
Emma : een moederlijke vrouw met
een warm-betrokken begeleidingsstijl
Dirk : een sportieve en actief ingestelde man die
zelfstandigheid van zijn gedetineerde erg belangrijk vindt.
EN HOE ZIT HET MET JOU ?
WAARVOOR SEO NIET?
Agressie te normaliseren
-> Agressie kan niet!
Niet controleren van gedrag maar verstaan
Al het probleemgedrag op te lossen
Diagnose
WAARSCHUWING
Soms: elementen uit ≠ fases / disharmonisch profiel
Soms: tijdelijke terugval / soms: groei mogelijk!
Fases zijn grofmazig
Géén diagnostisch instrument
We schatten, nooit meten
Geen receptenboek – wel handvatten
Niet eenvoudig / vraagt inspanning
Te combineren met…
BEDANKT!VOOR MEER INFO
www.sen-seo.be
Info en brochure
Vormingen • kennismaking
• consult
• ondersteuning bij schaalafname
• intervisie / casusbespreking
• coachingstraject
Garant – SEO-box
Emotionele ontwikkeling bij mensen met een
verstandelijke beperking
SEO-R² schaal + schema’s
De draad tussen cliënt en begeleider.
(Gerrit Vignero)
De draad tussen ouder en kind (Gerrit Vignero)
Interview met Došen
https://www.youtube.com/watch?v=eyNp1bjFulY