Samenvatting

Examen Nederlands E2

Wat moeten we kennen?

SCHRIJVEN

/50: scriptie

/30: spelling: alle geziene onderdelen kunnen toepassen

/45: LEZEN/20: woordenschat: alle woorden in de les gezien: betekenis & spelling kennen

/25: taalbeschouwing:- Taalkracht 10: LES E12 en F7: Barbarismen en purismen- LINGUÏSTIEK: idem Herhalingstoets (behalve Taalproblemen en –stoornissen):

Politieke taalKindertaal & VrouwentaalDialectologiePsycholinguistiekPragmatiek & Taalfilosofie

/75: SPREKEN & LITERATUUR & HUISLECTUUR/20: boekpresentatie (al gedaan tijdens de lessen)/10: Gedicht analyseren (de 2 onbeschreven pagina’s met

gedichtanalyse mag je meebrengen)/5: huislectuur (breng je LEESBELEVINGEN mee!!!)/5: Sollicitatievraag beantwoorden/5: Scriptie/7: (grammaticaliteit, volume, vlotheid, GEEN dialect /2) + (intonatie,

articulatie & AN-uitspraak /5)/3: een andere wending aan het gesprek kunnen geven/20: 2 literatuurvragen (elk /10):

- De inhoud van de teksten & gedichten in TvT HB + auteur + alles over de auteurs in de les gezien

- Welke auteur tot welke stroming behoort + inhoud van de stromingen (kenmerken e.d.)

- Literaire termen

1. SCHRIJVEN

2. LEZEN WOORDENSCHAT

Taalgebruik en taalbeschouwing

Pleonasme en tautologieën

E

TT19

CORRECT TAALGEBRUIK

Pleonasme Is geen volledig synoniem,

maar is overbodig in de zin bv witte sneeuw

België is bekend voor het exporteren van zijn chocolade naar het buitenland exporteren is sowieso naar het buitenland

Overbodige ballast meezuilen ballast is sowieso overbodig , dus overbodig hoeft er in principe niet bij.

Uiterlijke schijn vertonen schijn is altijd uiterlijk

Nader toegelicht toelichten is altijd naderbij

Dat moet mondeling worden besproken we spreken altijd met de mond

Eerste aanbetaling het woord aanbetaling gebruiken we altijd bij de eerste betaling

Geplande Toekomst iets gepland is altijd in de toekomst

Vooraf waarschuwen je waarschuwt altijd iemand vooraf

Vooraf voorspellen je voorspelt altijd iets vooraf

Gewonnen prijzen een prijs is altijd gewonnen

Ander alternatief een alternatief is altijd iets anders Of maw. Iets anders is altijd een alternatief

Tautologie Is een synoniem

Alvorens ik met de oefening begin, lees ik het eerst aandachtig eerst en alvorens zijn synoniemen

Een bommoeder bom =bewust ongehuwde moeder ~ er staat dus één keer moeder teveel

Ik heb slechts en alleen die arts geraadpleegd synoniemen

Ik heb het recht te mogen wonen wanneer je iets mag , heb je altijd het recht

Daarom >< dan ook synoniemen

Hiv – virus de V in HIV staat al voor virus ; er staat dus één virus overbodig Hst-trein de T staat voor trein , één keer staat de trein dus overbodig

TT 20Taalgebruik

Archaïsme verouderde woorden Neologismen nieuwe woorden Jargon groepstaal / vaktaal ( vooral gebruikt als vaktaal bijvoorbeeld tussen dokters ) Modetaal een taal die een tijdje opleeft en dan weer verdwijnt ( modegevoelig ) Contaminaties woorden + uitdrukkingen die verwant zijn met elkaar Barbarismen woorden ontleent uit andere talen (bijvoorbeeld computer )

- souperen , deleten , fabriek bastaardwoorden - trots ( ondanks ) , stede ( stad ) verouderde woorden

FOUT TAALGEBRUIK JUIST TAALGEBRUIK

Accident Ongeluk

Achtereen Achter elkaar

Begeesterd Geestdriftig

Camioneur Vrachtrijder

Begraving Begrafenis

Aanvaardbaar Acceptabel

Achterduimse Stiekem of achterbaks

Cache – pot Sierbloempot

Camionette Bestelwagen

Caleren Afslagen ( “ de motor slaagt af” )

Cachet Stempel

Begoede Gegoede

Café glacé Koffie-ijs

Begeven Bezwijken

Accordeondeur Harmonicadeur

Beginners Beginnelingen

Accu Batterij

Capot Motorkap

Begrijpelijkerwijs Vanzelfsprekend

Calamiteit Ramp

Begoochelingen Illusies

Cache – poussière Stofjas ( van een dokter )

Geaccordeerd Gestemd ( piano stemmen )

Filmcabien Filmcabine

Cafard Neerslachtigheid

“ Hij begeleidt haar naar het bal” “ Hij gaat met haar mee”

“zoeken achter de sleutel” “ zoeken naar de sleutel”

In de achtergrond Op de achtergrond

- win-winsituaties, sms’en , een babbelbox-kwaliteit neologisme - kracht van gewijsde , een svarabhaktivocaal jargon een doffe “ e “ dat fout wordt gebruikt bijvoorbeeld “ melk “ = “ mellek “ - naar de lezer toe, cool, ik heb zoiets van modetaal - de kost duur , opnoteren , nachecken contaminatie - dagdagelijks, parlementariër , overslapen barbarisme

TT 25 ZUS OF ZO ?Je moet het verschil tussen de woorden zien, ik heb ze opgezocht in Van Dale

Twijfelen Weifelen

-Van iets niet zeker , in twijfel zijn - Niet kunnen besluiten , aarzelen

Visioen

Hallucinatie

- het zien van personen, zaken enz. die op een natuurlijke manier niet te zien zijn( in dromen bv ) - bedrieglijke waarneming , opgewekt door bijvoorbeeld drugs

Plagiëren

Parafraseren

Citeren

-zonder dit te vermelden iem of iets navolgen, plagiaat plegen

- de inhoud weergeven met andere woorden

-geciteerd een passage uit andermans werk overnemen in een eigen werk, meestal met bronvermelding

Impertinent Vrijpostig VrijmoedigBrutaal

-onbeschaamd- brutaal-zonder schroom; onbevangen- onbeschoft

Desolaat Desperaat

-verlaten, woest , in ontredderde toestand-wanhopig

Doeltreffend Doelmatig

-effectief-efficiënt

EgoïstischEgocentrisch

-iem die alleen aan zichzelf denkt- het eigen ik tot middelpunt makend

Replica

Reproductie

Facsimile

Kopie

-kopie ve kunstwerk, m.n. vd hand vd maker zelf

- een schilderij, vervaardigd naar een ander als model

-fotografische herdruk

- aan het origineel volkomen identiek, tweede exemplaar

Celibatair

Zedig

-het zich vrijwillig onthouden van seks (priesters)

- ingetogen, bescheiden , preuts

Kuis - in seksueel opzicht eerbaar; maagdelijk

Moreel

Moraal

Officieel

Officieus

-gegrond op het innerlijk gevoel van goed en kwaad-de leer vd plichten en deugden; zedenleer

- echt, wettig

-niet officieel

Banaal Triviaal Ordinair

Vulgair

- te alledaags, plat-alledaags, onbeduidend-als minderwaardig beschouwd; platvloers, laag-bij-de-gronds-grof, plat

Pragmatisch

Opportunistisch

- gericht op feiten, inspelend op de praktijk; zakelijk-iem die de eigen mening, politiek door de wisselende omstandigheden laat bepalen

Lijken

Schijnen

- iem die de eigen mening, politiek door de wisselende omstandigheden laat bepalen- volgens zeggen zó zijn als wordt meegedeeld: hij schijnt ziek te zijn

Sensueel Sensitief

-zinnelijke gevoelens opwekkend-overgevoelig

TAALKRACHT 10 : LES E12 IS HET NEDERLANDS IN GEVAAR?

In Vlaanderen vormen de gallicismen allang een plaag. Tegenwoordig worden we meer en meer overspoeld met Engelse woorden. Sommige mensen pleiten daarom voor een volledige zuivering van de Nederlandse taal , dmv wetten.

Dat het Nederlands wordt bedreigd is volgens critici een beetje overdreven:- Het Nederlands neemt al eeuwenlang woorden over van andere talen , en

velen van die overgenomen woorden lijken zelfs “normale” Nederlandse woorden.

- Het aantal ontlening ligt helemaal niet zo hoog als men dacht of denkt. - Vele leenwoorden zijn modewoorden , en hebben slechts een korte levensduur.

Vaak worden ze daarna vervangen door echte Nederlandse woorden - Het Engels zelf bevat meer ontleningen dan het Nederlands. Toch wordt zij

bezien als één van de krachtigste talen op aarde. Daaruit kunnen we besluiten dat niet de taalveranderingen de taal goed of slecht maken ; maar de taalstructuur.

- Het is praktisch ook onmogelijk om een taal volledig te zuiveren. Je kan dit moeilijk waarmaken. Je kan bijvoorbeeld geen wet opstellen etc..

Er is een verschil in ontleningen : Je hebt zinvolle ontleningen en af te keuren ontleningen

Zinvolle ontleningen

- wanneer er geen Nederlands equivalent is bijvoorbeeld : airbag, broccoli , jetlag, koeskoes, limerick , privacy , ombudsman

- wanneer de ontlening het mogelijk maakt het beknopter te formuleren

bijvoorbeeld: drugs ipv verdovende middelen of lobbyen ipv druk uitoefenen op politieke besluitvorming

- wanneer er behoefte is aan afwisseling oa. Stilistische redenen bijvoorbeeld : imiteren/ nadoen , literatuur/letterkunde vaak is er hier ook een stijlverschil in woorden; toilet ( gewoon ) ; retirade( formeel) ; plee ( informeel ) ; schijthuis ( vulgair )

- wanneer er een betekenisverschil is bijvoorbeeld: geblesseerd – gekwetst ( gekwetst kan bijvoorbeeld ook in emotie )

soft – zacht ( zacht kan ook een zacht persoon )

- wanneer de gevoelswaarde anders is bijvoorbeeld : komt vaak uit de zakenwereld ; advertising manager , headhunter , … >> geeft meer prestige - wanneer men zich er als groep of individu van kan onderscheiden : hoewel dit

soms af te keuren valt bijvoorbeeld; jongerentaal cool,heavy,noway! - wanneer het gaat over internationale termen bijvoorbeeld ; marxisme , scanner , …

af te keuren ontleningen

- de ontleningen zijn onbekend of nodeloos ingewikkeld bijvoorbeeld : data processing ( gegevensverwerking ) , visual display ( beeldscherm ) - ze zijn verwarrend want ze horen niet thuis in de standaardtaal bijvoorbeeld : de federale administratie beter de federale regering ( zie ook les F7 ) - ze irriteren , klinken opschepperig of snobistischbijvoorbeeld : finaliseren ipv afwerken , importantie ipv belang - ze zijn te vervangen door een evenwaardig Nederlands equivalent bijvoorbeeld: file > kan vervangen woorden door gewoon bestand referee > kan vervangen worden door scheidsrechter

TAALKRACHT 10 : LES F7

Het barbarisme - gallicisme uit het Frans bijvoorbeeld: chauffage centrale verwarming

garçon ober mutualiteit ziekenfonds solden koopjes gevoelig ingrijpend

- germanisme uit het Duits bijvoorbeeld: elektrieker elektricien

optieker opticien slagwoord leuze

- anglicisme uit het Engels bijvoorbeeld: frontpagina voorpagina

gedood worden bij een ongeval omkomen vroeger of later vroeg of laat koffie maken koffie zetten

het purisme

dit is een zuiverder woord dat gebruikt wordt in plaats van een vreemd. Het hoort echter niet tot de standaardtaal. Enkele voorbeelden:

- betoelagen ipv subsidiëren - duimspijker ipv punaise- geldbeugel ipv portemonnee - inwijken ipv immigreren - voetpad ipv trottoir - regenscherm ipv paraplu

na verloop van tijd kunnen sommigen purismen wel tot een standaardtaal doordringen. Bijvoorbeeld: Simon stevins wiskundige woorden ; aftrekken, delen , meetkunde, optellen, rechthoek, … Taalkundige woorden zoals bijwoord , buiging,… Ook dialectwoorden kunnen AN woorden worden ; prietpraat ,uitbater , betoging, beiaard

Taalbeschouwing

Zinloze ontleningenBijvoorbeeld mutatie wordt gebruikt in een zin ; maar eigenlijk heb je dit woord niet nodig om dat er een eenvoudiger Nederlands woord bestaat.

- Mutatie ( in de zin ; “ de enige mutatie vond plaats na de rust” ) : wissel - participeren: deelnemen - capabel: bekwaam- geconcipieerd : ontworpen - exceptioneel : uitzonderlijk - frequent : vaak - tranquillizers : kalmeermiddelen - implementatie : invoering - claimen : aanspraak maken op - penalty : strafschop- referee : scheidsrechter - fluctuaties : schommelingen - deficit : tekort - keyboard : toetsenbord - prioriteit : voorrang - urgent : dringend - refereren : verwijzen naar

welke verschillen zie je tussen de volgende woorden op de volgende gebieden : - betekenis - gevoelswaarde- stijl ( gewoon, formeel, informeel,archaïsch ( voorbijgestreefd,

ouderwets ) of vulgair)

* Hij zit in de gevangenis/nor/strafinrichting/cachot Verschil in stijl Gevangenis: gewoon in gebruik Nor : informeel in gebruik Strafinrichting: formeel in gebruik Cachot: archaïsch in gebruik

* Ze ontmoetten elkaar in een café/taveerne/drankhol

Verschil in stijl en gevoelswaarde Café : gewoon in gebruik Taveerne : archaïsch in gebruik Drankhol : vulgair en negatieve gevoelswaarde

* Hij is van beroep dokter/heelmeester/medicus Verschil in stijl Dokter: gewoon in gebruik Heelmeester: archaïsch Medicus : formeel

* Wie organiseert het / richt het in? Verschil in betekenisWie organiseert het : regelen Inrichten : meubileren* Er waren maar twee agenten/smerissen/ dienders/rechercheurs Verschil in gevoelswaarde, betekenis, stijlAgenten: gewoon in gebruik Smerissen : informeel – negatieve gevoelswaarde Dienders: archaïsch Rechercheurs: verschil in betekenis ; zij zijn geen gewone agenten

* We aanvaarden alleen baar geld / cash / contanten Verschil in stijl Baar geld : formeel in gebruikCash : informeel in gebruik Contanten : gewoon in gebruik

* Hij is één van onze trouwste aanhangers/ supporters Verschil in betekenis Trouwste aanhangers : dit kan bijvoorbeeld ook op politiek vlak zijn , .. Supporters : kan alleen maar op sport gebied

* Het is een volks/ populair tijdverdrijf Verschil in betekenis Volks : typisch voor het volk Populair: geliefd

* Die mevrouw / dat vrouwmens / die madam gedraagt zich vreemd Verschil in stijl & gevoelswaardeMevrouw: formeelVrouwmens: negatieve gevoelswaardeDie madam: negatieve gevoelswaarde

* Deze vakantie maken we een zeereis/cruise Verschil in betekenis Zeereis: kan bijvoorbeeld ook met een vlotje Cruise : luxeschip

* Sedert vorig jaar is hij doctor / dokterVerschil in betekenis Doctor : professorDokter: arts

* De toespijs/het dessert/ toetje/ nagerecht was erg lekker Verschil in stijl Toespijs : archaïsch Het dessert : formeel Toetje : informeel Nagerecht : gewoon

* Je mazzelt/hebt geluk/zwijnt Verschil in stijl

Mazzelt : informeelHebt geluk: gewoon Zwijnt :informeel

Barbarismen ( = woord uit een andere taal halen zonder dat dat mag ) het juiste woord staat achter het pijltje

Klasseren: gallicisme als monument erkennen De kat kwam op de koord : gallicisme had je de poppen aan het dansen Uitstalramen : purisme ( bestaat niet in het nederlands ) etalage Parking : gallicisme parkeerplaats Politieker : germanisme politicus Labo : gallicisme lab Drukkingsgroepen : purisme pressiegroep Chauffeur : gallicisme bestuurder Gesanctioneerd : gallicisme straffen sanctioneren bestaat wel in het nederlands , maar dit betekent iets goedkeuren Bestemmeling : purisme geadresseerde Kader : gallicisme lijst Hospitalisatiekosten : gallicisme verplegingskostenRegime : gallicisme dieet Maximum : gallicisme maximaal

Herhalingstoets linguïstiek ; vragen

Politieke taal Wat is majoreren?

iets ergers voorstellen dan het in feite is, zodat de werkelijkheid niet zo erg lijkt wat is witte ruis?

Iets betekenloos zeggen , om zo de stilte te vermijden Hoe verover je initiatief ?

Door de vraag om te buigen of helemaal om te kerenKindertaal

Geef twee redenen waarom taal aangeboren moet zijn ? Dieren kan je geen taal leren Kinderen verwerven taal overal gelijk , overal ter wereld Zinsconstructies zijn te moeilijk om t e leren Geef de definitie van sociolinguïstiek ? Onderzoekt hoe sekse, leeftijd , beroep, sociale klasse het taalgebruik van iemand

kunnen bepalen Wat betekent de term overextentie in de context in de moedertaalverwerving Kinderen gebruiken eenzelfde klankcombinatie voor verschillende betekenissen

Vrouwentaal Wat is het grote verschil tussen mannen en vrouwen in hun beleving van de wereld ? Mannen : onafhankelijkheid , hiërarchie confronterend

Vrouwen : afhankelijkheid , netwerk van verbindingen coöperatief Wat is het communicatieprobleem in het luistergedrag van mannen tov dat van vrouwen ? Mannen vallen niet in rede , en vrouwen verwachten blijken van betrokkenheid Hoe noemt Deborah Tannen haar theorie over het verschil tussen man en vrouw? Twee werelden theorie

Dialectologie De term “ diglossie “ , wat is het verband tussen deze term en dialectologie

Je bent tweetalig als je een dialect en standaardtaal spreekt Vlamingen en Hollanders spreken eigenlijk dezelfde taal , ze vormen dus samen een … ? Taalgemeenschap Volgens welke theorie verlopen de regionale taalveranderingen en wat betekent dat?

Golftheorie Waartussen moet het onderwijs een gulden middenweg zoeken? Taalzuivering en vlotheid Een geografische taalvorm die zich ontwikkelt uit een dialect noemen we .. ? Regiolect Wat verstaat men onder de non-profit sector? De zachte sector , welzijnwerk& verzorging Geef een synoniem voor sociolect Groepstaal Wat betekent jobhopping? Het frequent veranderen van job In de volgende reeks woorden duid je de Belgisch nederlands woorden , achter de andere woorden zet je de standaardtalige synoniemen … - Hesp: B N - dop : stempelen - droogkuis: stomerij - leeggoed : statiegeld - bankkaart: BN- ondertas: Schoteltje - speeltijd : BN- solden : seizoensopruiming - verschieten : schrikken

psycholinguïstiek

wat onderzoekt de psycholinguïstiek eigenlijk? De psychische processen die het hanteren van de taal vergezellen Wat is sublimale perceptie Onbewuste waarneming Geef de drie sleutelelementen van taalverwerking Snel , automatisch , onbewust Wat is een mentaal lexicon ? Woordgeheugen Wat zijn homofonen ? Vormen die dezelfde uitspraak hebben , maar verschillend worden gespeld.Geef de definitie van semiotiek? Studies van tekens en tekensystemen Geef 1 voorbeeld van een kunstmatige taal Esperanto Wat is het deel van perlocutionaire taalhandeling? Een reactie bij de ontvanger teweeg brengenBenoem alle maximes van Grice Kwaliteit , kwantiteit , relevantie en stijl Definieer de kritische leeftijd ? De leeftijd waarop een kind een taal kan nog leren ( 13-14 jaar ) Wat betekent afasie ? Verzamelnaam voor taalstoornissen door hersenletsel Hoe heet het meisje , dat werd vastgebonden op een stoel en niet kon babbelen? Genie

3. MONDELING LES 20 : Fin de siècle : proza en toneel

Enkele auteurs die het fin de siècle kenmerken:

- Frederik van Eeden met zijn werk van de koele meren des doodsDit gaat over hedwig Marga de fonteyne. Zij is een aantrekkelijke jonge vrouw uit een streng burgerlijk en rijk milieu. Ze wordt voortdurend heen en weer geslingerd door haar aangeboren sterk erotisch verlangen en haar hevig doodsverlangen. In de wereld die zij als vuil ervaart zoekt ze reine schoonheid. Na een vroege verliefdheid met schilder Johan , trouwt ze later met een kandidaat notaris Gerard. Haar huwelijk bevredigt haar niet en ze valt van de ene depressie in de andere. Haar kennismaking met de pianist Ritsaart fleurt haar

weer helemaal op. Hun platonische liefde slaagt daarna om in een passionele relatie. Na een tweede zelfmoordpoging zet ze haar man aan de deur en vertrekt ze met Ritsaart naar Engeland , waar ze een doodgeboren kind ter wereld brengt. Dan trekt ze naar Parijs, waar ze in de prostitutie belandt & aan de morfine verslaafd geraakt. Dankzij verpleegster Paula komt ze er bovenop en keert ze terug naar Nederland, waar ze zich vestigt naast haar ouders in een hoeve.Van Eeden was een schrijver die de kunst liefhad om het esthetische ; om de boodschap die hij verkondigde. Hij is zijn levenlang een zoeker geweest naar het ideale. Hij heeft ook een socialistische commune” walden “ opgericht , maar dat werd een groot fiasco. Daarna kreeg hij belangstelling voor het spiritisme en de oosterse mystiek. Later wendde hij zich tot het katholicisme

- Louis Couperus met zijn werk de binocle Dit gaat over een man die een binocle ( = een verrekijker ) koopt om naar een toneelstuk te gaan kijken. Maar door de binocle valt alles hem meer op ( bijvoorbeeld de kale kop van de man onder hem ). Hij wordt hier gek van , en laat de binocle voor wat het is en laat hem achter. Als hij jaren na datum terugkeert bieden ze hem zijn binocle terug aan. Waarop hij deze naar beneden gooit recht op een kale man zijn kop.Hij is waarschijnlijk de meest internationaal gerichte schrijver. Hij bracht een deel van zijn leven door in Nederlands Indië dus zijn levenswijze was niet echt hollands. Hij was een poseur , een levensgenieter. Hij was ook pronkzuchtig iemand die graag de rol van excentrieke kunstenaar speelde.

- Cyriel Buysse met zijn werk het recht van de sterkste Maria beert woont in de zijstraat, een beruchte achterbuurt in Brakel. Op de terugweg van de kermis wordt ze door Reus Balduk , een vechtersbaas die net uit de gevangenis komt , verkracht. Als Maria ontreddert thuiskomt wordt ze door haar moeder afgerost en al gauw gaat de hele zijstraat er zich mee bemoeien en ontstaat er een zware vechtpartij. Het meisje denkt aan zelfmoord want ze wou met een brave jongen trouwen om zo de Zijstraat te ontvluchten. Reus Balduk blijft haar echter achtervolgen want hij meent haar te bezitten. Omdat ze denkt zwanger te zijn legt Maria zich bij de situatie neer en trouwt ze met Balduk Maar als Balduk wordt ontslagen gaat het mis in hun relatie. Hij gaat stelen en stropen , bedriegt en mishandelt Maria. Uiteindelijk belandt hij terug in de gevangenis. Op een goede dag meldt hij zich terug in de Zijstraat. Alles gaat blijkbaar goed want hij zorgt nu voor de zieke Maria en zijn onozel geworden moeder. Maar dan loopt het weer mis als Maria hem betrapt in bed met haar jongere zus. Niet lang daarna sterft ze.Hij was een vrijzinnig liberaal en heel internationaal georiënteerd. Toch toonde hij altijd belangstelling voor de sociale misstanden en had hij veel omgang met het gewone volk. Buysse schreef vooral realistische romans die aanvankelijk naturalistisch gericht waren. Zijn personages waren ook gewaagd: echte Vlaamse figuren aan de rand van het leven. Rond 1905 berustte hij meer en creëerde hij verhalen met goedmoedige ironie en relativeerde hij de wereld.

- Stijn Streuvels met zijn werk Groeikracht Dit is een verhaal vande hardwerkende , arme boer , Peter Schemel en zijn vrouw en hun 10jongens. Omdat hij met zijn beperkte opbrengst zijn kinderen en vrouw kan onderhouden beslist hij van een stuk land om te spitten dat nog vol stenen ligt. Dit wordt dus hard labeur voor hem en zijn kinderen.Alles lijkt hem dan voor de wind te gaan en als de rijke boer Knudde dan voorbij loopt en zijn achterlijk kind doodschiet zegt hij niets en kropt hij het op. Hij kropt zijn woede zo op dat hij zich afreageert niet zozeer op knudde maar op alles wat rijk en machtig is. Als Knudde op een zekere dag terug op zijn land komt slaat hij hem neer. Schemel wordt daarom gearresteerd en zijn huis en stal worden met de grond gelijk g gemaakt door de zonen van Knudde. De vrouw van schemel vertrekt met haar zonen naar een verre streek en stuurt hen elk een andere richting uit. Na verloop van tijd komen de zonen één voor één terug en bouwen ze een grote boerderij. De oude moeder bekijkt alles en gaat dan slapen om nooit meer wakker te worden…Stijn Streuvels is neef van Guido Gezelle. Hij droeg in grote mate bij tot de bloei van

het traditionele regionalisme en de boerennovelle. Zijn romans zijn waarschijnlijk het beste te beschrijven tussen streekroman en naturalistische roman. Hij tekent in zijn boeken de kleine , gekwelde mens die vecht tegen het noodlot.

Het werk van deze schrijvers behoort voornamelijk tot eenzelfde stroming nl. Het naturalisme of sociaal realisme

Kenmerken van het naturalisme

Dit kan beschouwd worden als een realisme dat verder doorgedreven is op een doctrinaire , wetenschappelijke basis.

Uitgangspunten - positivisme : het feitelijke , zinnelijke waarneembare is belangrijk

- sciëntisme : alleen wetenschap kan ware kennis bieden- deterministische levensbeschouwing: de mens is een product van

verschillende factoren

doel:aandacht vestigen op en aanklagen van sociale wantoestanden en miserie

kenmerken : - vergroving van het realisme en reactie op de romantiek

- streeft naar objectieve voorstelling van de werkelijkheid , maar toont een voorkeur voor de zelfkant van de maatschappij>> het lelijke in de

maatschappij ( dronkenschap , losbandigheid, criminaliteit , … ) - Het determinisme : noodlotsgedachte leidt tot fatalisme >> de mens

leeft niet ,maar wordt geleefd. dit alles leidt tot PESSIMISME

IN DE LITERATUUR : - gedetailleerd beschrijving met een voorkeur voor een ruwe taal (

vaak een dialectische invloed ) - vooral romans en ook toneel

LES 21 : INTERBELLUM

WO I EN WO II zijn geen onbekende fenomenen, ook voor wie ze zelf niet heeft meegemaakt. Het interbellum is eigenlijk de periode tussen deze twee grote oorlogen. In deze periode komen de stromingen expressionisme,futurisme,kubisme, dadaïsme en surrealisme. volgens mij zijn deze eerste kenmerken niet zo belangrijk, het is vooral de literatuur dat belangrijk is

1. expressionisme

uitgangspunt : - de ziel van de mens als kern van alle kunst -het verlangen van

2. futurisme

uitgangspunt : - de beweging en de snelheid van moderne technologische

3. kubisme

uitgangspunt- elementaire , vlakke , hoekige vormen

4. dadaïsme

uitgangspunt - uiting geven aan de gevoelens van frustratie

5. surrealisme

uitgangspunt-het onbewuste bestuderen om door te kunnen dringen in een

de kunst radicaal te veranderen , want kunstenaars weigeren te imiteren! Doel : - het innerlijke zo zuiver mogelijk uitdrukken

Kenmerken - een brede liefde voor de mensheid en een sterk sociaal gevoel en geloof inde maatschappij

- het uiterlijk op zichzelf heeft geen belang

- de inhoud is belangrijker dan de vorm vervorming treedt op

-afkeer van het burgerlijke en ingaan tegen de opvattingen over mens en maatschappij

- voorkeur voor het uitdrukken van levensbeschouwingen en zelfs propageren

- weinig details, zoeken naar één kenmerkend element

maatschappij uitdrukken

Doel : -verwerping van de traditie en cultuur en aanbidding van het moderne machinetijdperk

Kenmerken - grillig spel van kleuren , lijnen , en vlakken - provocerende verwerping van alle traditionele waarden en normen > gevolg : verheerlijking van de strijd tegen gevaar , de techniek,de snelheid en oorlog

Doel- nieuwe realiteit creëren waarbij voorwerpen gefragmenteerd worden weergegeven en verschillende zijden gelijk worden weergegeven. Kenmerken :- vaak grijze , bruine tinten

- het schilderij wordt erkend als een tweedimensioneel vlak

- meerdere gezichtspunten tegelijk weergeven

tegenover de leugenachtige ervaren burgerlijke cultuur die verantwoordelijk werd geacht voor de verwoestingen van WOI

Doel- agressie tegen conventionele waarden , heftige aanvallen tegen traditionele kunst- provoceren en choqueren - bewust tegen de burgerlijke smaak ingaan

Kenmerken- extreem individualistisch - geen logische verbanden - objecten uit het dagelijks leven als kunst voorstellen - ironische kunstwerken met vaak een dubbele betekenis

hogere werkelijkheid

Doel - de mens bevrijden van het juk van een intellectuele en utilitaire beschaving

Kenmerken- nadruk op het irrationele , onderbewuste

- vermenging van de werkelijkheid met associaties , fantasieën en dromen

- eigenaardige combinatie in een realistische , koele zakelijkheid

- belang van de verbeelding die losstaat van logica

IN DE LITERATUUR

- Voorkeur voor dramatiek en lyriek

- Streven naar een strakke taal , die recht op de man afgaat >> gevolgen : korte , heel

-aanpassing aan het technologische tijdperk , zowel qua thema en vorm

- logische grammatica maakt plaats voor opeenstapeling van

- de dichter geeft de werkelijkheid gefragmenteerd weer

- logisch verband tss de verschillende fragmentarische

- klankgedichten , klanken zonder betekenis

- de taal is losgemaakt van elke betekenis en krijgt daardoor iets universeels

-écriture automatique = automatisch, ongecontroleerd schrijven

-vrije seksuele expressie

- zwarte humor , groteske grappen

geconcentreerde zinnen waarin het substantief ( onderwerp ) een grote rol speelt

- geïsoleerde woorden

- weglaten van hoofdletters - versvorm niet gebonden aan rijmschema,versmaat ,strofen

- gedurfde beeldspraak

substantieven en infitieven

- schrijven zonder rem

Het futurisme heeft geen grote literaire werken voortgebracht , maar wel grote schrijvers beïnvloedt

indrukken

- de onderlinge relatie kan ook berusten op associaties

- collagetechnieken , met citaten en fragmenten uit tijdschriften en kranten

- typografische experimenten

- waanzin om afstand te creëren van de werkelijkheid

LUISTERTOETS : eigenschappen van moderne beeldende kunst

Wij proberen gegevens binnen en buiten onszelf onder te brengen in een voor ons samenhangend en zinvol verband op verschillende manieren bijvoorbeeld :

- in natuurwetenschappelijke werken - in historische werken - kunstwerken

kunstgeschiedenis beoefenen = zoveel mogelijk historische feiten achterhalen en de samenhang ervan beschrijven

verbanden leggen tussen verschijnselen wordt moeilijkere naarmate ze zich dichterbij in de tijd afspelen

er zijn verschillen tussen de sociale omstandigheden van de 17e eeuwse kunstenaar en zijn 20ste eeuwse collega :

- de 17e eeuwer werkt vooral voor anderen , via opdrachten - de 20ste eeuwer werkt voor zichzelf via een vrije markt

de laatste eeuw zien we nogal een opzichzelfstaande ontwikkeling van de kunst .. de kunststroming ontwikkelt zich door zich af te zetten van zijn voorganger of een aspect verder te ontwikkelen

Economisch vertaald betekent dit dat indien kunsthistorici nu reeds merken dat de kunstenaar over belangrijke vernieuwingen beschikt ,die een keerpunt kunnen betekenen de kunstenaar beter zullen verkopen

Waaraan moet een kunstwerk voldoen ,voor iemand die niet dagelijks bezig is met kunst : - het moet een schilderij of beeldwerk zijn - het moet een voorstelling zijn van de werkelijke omgeving - het moet mooi zijn

dit vind men vaak niet in een museum

waarin moeten we ons dus meer verdiepen om dit allemaal ( = kunst in het museum ) te begrijpen ? - problemen van de kunstenaars

- iets weten van de geschiedenis van de kunst en kunstenaars - het onderwerp snappen

het centrale probleem van de 20eeuwse kunst is de vraag naar de essentiële eigenschappen van een kunstwerk . Het onderzoek daarnaar splitst zich op in 3 terreinen

- het onderzoek naar grenzen tussen het dagelijks leven en de kunst - het onderzoek naar de verhouding tussen vorm en kleur - het onderzoek naar psychische achtergrond

LES 22 : PAUL VAN OSTAIJEN

Je moet de periode kunnen herkennen, de eigenschappen van deze periode kunnen geven en deze kunnen toepassen op het gegeven gedicht. Je moet ook kunnen zeggen uit welke dichtbundel het gedicht komt. + je krijgt ook een citaat ( hier bij gevoegd - ) : dit moet je ook kunnen verklaren , + kunnen zeggen welk gedicht dit beschrijft.

Overzicht van de ontwikkeling in het werk van Van Ostaijen

Eerste periode Inhoud:

- beeld van de moderne stad en het café chantant - dandyisme

verklaring dandyisme: Een dandy is een (doorgaans mannelijk) persoon die vanuit zijn levensvisie veel aandacht besteedt aan zijn uiterlijk. Het dandyisme begon als een vorm van verzet tegen de Franse revoluties, rond 1790. Dandyisme kan de vorm aannemen van snobisme.

- gevoelens van eenzaamheid en verlangen naar samenhorigheid- unanimistisch geïnspireerd

- gaat uit van het idee dat de mensheid wordt doorstroomd door één ziel- richt zich niet op het individu , maar op de groep

Vorm : - kenmerken van oud en nieuw- vrij eenvoudige vergelijkingen - expressionistische taal en vorm , maar ook vrij traditioneel

dichtbundel : MUSIC HALL

Tweede periode Inhoud :

- gemeenschapsidealen en broederschapsgedachte - humanitair , menselijke solidariteit over de grenzen heen - optimistisch , vertrouwen in een betere mensheid en wereld - kosmisch “ al “ gevoel- sociaal en socialistisch geïnspireerd

vorm:

- expressionistische taal en vorm - bijna een soort poëtisch proza in versvorm humanitair expressionisme

Dichtbundel : SIENJAAL

Derde periodeInhoud :

- nihilistisch – afrekening met de schijnwaarden

- roes , angst en innerlijke ontreddering , onrust- vervreemding van de moderne mens- waanzin van de oorlog - duidelijke sporen van dadaïsme - ironische en cynische ontmaskering van de burgerlijke samenleving

spotten met het gezag

Vorm :

- opeenstapeling van klanken en individuele woorden- totale destructie van de vers

o zinnen vallen uitelkaar o volzinnen worden gereduceerd tot elliptische versregels

- aanwenden van verschillende lettertypen en inktsoorten ritmische typografie

DICHTBUNDEL : FEESTEN VAN ANGST EN PIJNBEZETTE STAD

Vierde periode Inhoud - gedichten zonder maatschappelijk doel : woordkunst - wil niet overtuigen maar fantastische uitbeelding tonen - vertrek vanuit persoonlijke ontroering - gedicht als autonoom weergegeven , waardoor dichter zelf verdwijnt

vorm - grote muzikaliteit - taalspel organisch expressionisme = zuivere lyriek

DICHTBUNDEL : NAGELATE GEDICHTEN

BESPREKING VAN DE GEDICHTEN

Gedicht 1 : Gulden sporen negentienhonderd zestien

In dertienhonderd en tweebeken naar de stroom, stromen naar de zee,zó de verdedigers van het vlaamse-gemeente-sisteem, sterk in de strijd,wal, tegen de aanval van de franse leenroerigheid;zee-wal, pal, als de Rode Zee ten tijde van de Exodewas, tocht van godsvolk naar Kanaän, tocht der Joden.

Maar negentienhonderd zestienzal, zij aan zij,pal, rij op rij,het aktieve leger groeien zien,tot een wil en tot een daad,gekromd de rug en vuist gebald, die de vijand slaaten de nacht; breekt de dag door dageraad.Negentienhonderd zestien, jaar dat woord werd,woord dat vlees werd,leger van ons land,wachtersdaad bij wachterswoord en -hand.Vastberaân, wij staanin kamp. Wij staan.

Periode : 2Dichtbundel : SIENJAAL

Gedicht 2 : Polonaise Ik zag Cecilia komenop een zomernachttwee oren om te horen

Sociaal en socialistisch geïnspireerd

Maar ook een soort gemeenschapsgevoel

twee ogen om te zientwee handen om te grijpen en verre vingers tien Ik zag Cecilia komen op een zomernacht aan haar rechterhand is Hansje aan haar linkerhand is Grietje Hansje heeft een rozekransje Grietje een vergeet-mij-nietje de menseëter heeft ze niet gegeten ik heb ze niet vergeten ei ei ik en gij de ezel speelt schalmeivoor Hansje en voor GrietjeHansje met zijn rozekransjeGrietje met haar vergeet-mij-nietje zijn langs de sterren gegaan Venus is van koper de andere zijn goedkoper de andere zijn van blik en van safraan is Janneke-maan Twee oren om te horen twee ogen om te zienTwee handen in het legeen verre vingers tien

periode : 4 dichtbundel : nagelaten gedichten

gedicht 3 : Music hall 2 Nu rinkelt schelDe elektrieke belEn scheurt de vrede van den avondTot een rinkelende wondVan bange blijheid.

De mensen die voorbijgaan voelenHoe, als 'n klamme, koeleDrop, de tingeltangeltintelingOp hun ziel zinkt,Gelijk een regendrop op 't zinkevlakVan een platdak.

De mensen aarzelen, kijkenEven de neger aanDie op en neer moet gaan,Programma's reiken.

Over de mensen deint 'nZee van onzekerheid,En d'elektrieke globe schijntAls 'n lichtbaken van blijheid.

Schril gillen de sirenen:Komt naar de Music-Hall henen,Daar is er lachen, daar is er wenen,Schril gillen de sirenen.

Onzeker gaan de mensen Ter Music-Hall;Onzeker staan de mensenIn de zwarte zaal.

Gedicht 4 : Music Hall 5

Als niet meer is de mens,Zelfs niet de wensOm uit de agonie te zijn,Als na 'n laatste harde strijden,De ziel van 't lichaam is gescheiden,Dan blijft de menselike hulsSlechts 'n onnuttig tuig.

Zo is zielloos de Music-Hall,Wanneer de mensen de zaalVerlaten hebben, plots, in een drang,Uit hun eenheid gedrongen.Als het volk buiten was,Hebben de kellners rasOpgeruimd het glas-Werk en de stoelen bovenOp de tafels geschoven.Dan zijn de kellners verdwenenEn de lichten, die voorhenenZo vrolik de zaal doorschenen,Ook zijn uitgedoofd. De Dood,Zij werkt steeds onverdroten,Heeft de Music-Hall als 'n prooi omprangdEn haar dood-stille adem over hem heen doen glijden.

De ziel des Music-Hall's leeft langs de straten,Duizendvoudig in gebroken praten.De ziel is aan flarden gescheurdEn heeft haar eenheid verbeurd.Toen de ziel even buiten de zaal was,Is zij stuk gevallen als zeer broos glas

Nu lopen weer al de mensen uitéénAlsof ze nooit één geweest waren, voorheen.Niet meer bij mekaar sluiten zij zich aan.Nu zijn er weer schamele mensen langs de baan:Arme mensen, die alleen en sjofel staan,Onzeker, verder gaan.

Zo is gevallenAls teer porselein,Gebroken met 'n korte knallenEn het doven van de kinoschijn,De ziel die even één was,Wijl zij haar blijheid op de kino las.

Gedicht 5 : Februarie

Dat is het eerste van de lente in de havenstad: een volle bries van de stroom,zo vol als het gelaat van een boerejongen die in een mondharmonika blaast, een bries die over de stad vaart en even onvermoeid is als die dorpsmuziekant. De wind die de eerste maal dit jaar een zelfstandige vreugde heeft gevonden. Enkel wind te zijn, tomeloos, mateloos, ongebonden. Wind te zijn, te waaien in de boom, in al de bomen. Geen enkele vertoont groen en toch is geen enkele nog winterdood. Tijd van de blijde boodschap, zelfstandige tijd die een eigen leven scheppen gaat: een eigen geboorte, een eigen leven, oogst en dood. Wind te zijn; de kerktorens, de oude heksen, te buigen, te dwingen tot kinderspel. Wind te zijn even dwaas tegenover de jonkvrouwelike katedraal. En zó 'n goddelik genot met de ernst te zwetsen: de hoed van een parlementslid vijftig meter ver te dragen of legendaries akelig te doen achter schilden en uithangborden! Een grote dag die de kristelijke liefde bezingt in een nog heidense roes. Als gister misschien schijnen bomen even dood. Maar de lucht is de miljonaire trilling van leven daarrond.

 Geen winteravond meer, doch elk gerucht vergaat in een vreugde-echo. Zo'n dwaas geluk kent een knaap die plots te zwemmen gevat heeft, of fiets te rijden. Er is nog niets tastbaar veranderd. Dat is juist het grote van het genot. Gister: aleksandrijnen over wintermajesteit.

Gedicht 6 : Vers 5

Ik zou willen een jazz op de melodie van Frère Jacques ik vind het jammer dat ik niet meer triktrak kan spelen in mijn geboortedorp^

Moeder hier zit de veelbelovende knaap

te midden protestantse feldwebels en professoren

ik de laatste katholiek de laatste gnostieker

       HALT!    HIER IS TE ZIEN

DE LAATSTE   KATHOLIEK  

de laatste heresiark van de leer der immanens zoon geboren uit Montanus en Maximilla

dochter uit Katarine Emmerich en Mister Eckehardt Sainte Madame Jeanne Marie Bouvières de la Mothe Guyon priez pour moi professoren hier is de laatste gnostieker hij rookt een sigaret terwijl hij nuttigt de Eucharistie en toch en toch Ik zou willen naakt zijn een bittere smaak is mijn tong misschien is het gif ben ik een zoon ! r e t h c o Ik ben een d ik ben bang

en ik zou willen een jazz op de melodie van FRERE JACQUES

Gedicht 7 : Vers 6

Ik kan geen postzegels verzamelen ik kan geen vrouwenfoto's verzamelen ik kan geen amourettes collectioneren en geen wijsheid ik kan niets meer ik kan niets meer

Waarom doof ik de lamp niet en ga ik niet te bed Ik wil beproeven naakt te zijn bloot wie weet wel gevroren purper

en bleekheid

Is zo niet het gans beginnende begin

Ik wil niets weten ik wil niet vragen

waarom ik niet werd een postzegelcollectioneur Ik zal beginnen mijn debacle te geven ik zal beginnen mijn failliet te geven ik zal mij geven een stuk gereten arme grond een vertrapte grond een heidegrond een bezette stad

Ik wil bloot zijn en beginnen

Gedicht 8 : bedreigde stad

Visé   marsj   Luik   mortieren

    marsj   mortieren

    Puppchen   Du   bist   mein     Augenstirn

    Puppchen,  mein  liebes  Puppchen   Heil Dir im Siegerkranz

    Armee   von   Kluck    jef   jef   jef   'ne   zeppelin                                                  

                           kruipt   al   gauw   de   kelder   in

    eins   zwei   eins   zwei   eins   zwei   eins   zwei

    Pruisies   Pruisies

    marsj   mortieren

    Wij   staan   mijn   broer   en   ik       les   hommes   au   balcon

    het   flakkerend   land

    de   verre   toren   en        de   laaiende   brand

    de   saKKaden   van   het   vertraPte   leger

    de    Masochistiese   marsj

    het                   d    e    b    a    c    l    e

Gedicht 9 : boem paukeslag ( zit in de bijlage )

Citaten PAUL VAN OSTAIJEN Je moet het citaat kunnen uitleggen , de periode herkennen aan de hand van het citaat , de dichtbundel erbij vernoemen en ook kunnen zeggen waarom het net in die dichtbundel hoort en over welk gedicht het gaat de uitleg die ik erbij geef heb ik zelf “ verzonnen “ , het is dus niet iets dat uit een cursus komt ofzo, sommige citaten begrijp ik zelf niet goed.. daarom is het soms een verwarrende uitleg. + ik ga ze ook niet allemaal uitleggen, want sommige snap ik echt echt niet

Gaat over het gedicht : Februarie dichtbundel : sienjaal

Uitleg : Het gaat duidelijk over Februarie ; er is geen groen , maar toch is het toch niet meer winterdood. Het is een heel optimistisch gedicht over het hervatten van alles. Daaruit blijkt dat het uit de tweede periode komt en dus uit de dichtbundel Sienjaal

Gaat over het gedicht : Polonaise dichtbundel : nagelaten gedichten

Uitleg : Hier gaat het over polonaise. In polonaise spreekt men van Hans en Grietje, Janneke maan, vergeet-mij-nietjes,.. Ook herkennen we duidelijk enkel rijmpjes. Dit komt dus duidelijk uit de vierde periode , een periode waarin er niet echt een maatschappelijk doel moet zijn , en de woordkunst eerder centraal staat. Het gedicht is duidelijk ontstaat uit een persoonlijke ontroering van de schrijver. In het gedicht zelf zit ook een grote muzikaliteit , waardoor het nog maar eens wordt bevestigt dat het uit de vierde periode komt en dus ook uit de dichtbundel nagelaten gedichten.

Gaat over het gedicht : Gulden sporen …. dichtbundel : sienjaal

Uitleg: Hier zit men duidelijk het sociaal en socialistisch geïnspireerde in gulden sporen.. Er heerst ook nog steeds een positieve sfeer rondom het werk. Je merkt duidelijk het gemeenschapsgevoel uit de tweede periode. Zo zie je dat het stamt uit de dichtbundel sienjaal.

Gaat over het gedicht : Februarie dichtbundel : sienjaal

Gaat over het gedicht : Vers 5 dichtbundel : bezette stad

Uitleg: In vers 5 zie je duidelijk het gebruik van aparte woorden, klanken , … Ook speelt Van Ostaijen met verschillende lettertypen ( HALT ! ) en inktsoorten. Daardoor lijkt het alsof zijn zinnen uit elkaar vallen. Dit alles zijn duidelijke kenmerken van de derde periode en daarom is vers 5 een gedicht uit de dichtbundel bezette stad

Gaat o:ver het gedicht : bedreigde stad dichtbundel : bezette stad

Uitleg: Bezette stad gaat over de bezetting van de Duitsers . Het thema alleen al maakt duidelijk dat het uit de dichtbundel “ bezette stad “ komt. Ook maakt Van Ostaijen gebruik van klanken, individuele woorden en een aparte manier van zinsconstructie. Daardoor is het dus uit de derde periode.

Gaat over het gedicht : Februarie dichtbundel : Sienjaa l

Gaat over het gedicht : Music Hall 2 en 5 dichtbundel:Music Hall

Uitleg: De gedichten Music Hall 2 en 5 geven een beeld van de moderne stad en zijn heel unanimistisch geïspireerd , ze richten zich dus niet op het individu maar op de groep ( =solidariteit ). Ze zijn ook vrij traditioneel geschreven , toch is het vrij expressief

Gaat over : Vers 5 dichtbundel : Bezette stad

Uitleg: Klankoppositie is belangrijk >> bezette stad

Gaat over : Polonaise dichtbundel : nagelaten gedichten

Gaat over : Februarie dichtbundel : sienjaal

Gaat over : Vers 6 en Boem Paukeslag dichtbundel : feesten van angst en pijn

Gaat over : Music Hall 2 en 5 dichtbundel : Music Hall

Gaat over : Bedreigde stad - Boem Paukeslag dichtbundel : bezette stad en feesten van angst en pijn

Gaat over : Bedreigde stad dichtbundel: bezette stad

Gaat over : Gulden sporen… dichtbundel : sienjaal

Gaat over : Music Hall 2 en 5 dichtbundel : Music Hall

Gaat over : Music Hall 2 en 5 dichtbundel : Music hall

Gaat over : Februarie dichtbundel : Sienjaal

LES 26 : INTERBELLUM : Andere auteurs

Gaston Burssens Hij was een voorstander van het Vlaamse activisme , dat ernaar streefde van de Duitse bezetting gebruik te maken om de machtsorganen op te bouwen die voor de verwezenlijking van een Vlaams maximumprogramma noodzakelijk leken. Hij debuteerde met Verzen, omstreeks zijn twintigste leerde hij het Duits expressionisme kennen en kwam zijn dichtbundel Yadefluit uit. Zijn volgende bundel ( liederen uit de stad en uit de sel ) vormen een merkwaardige getuigenis van zijn gevangenschap ( zijn activisme bracht hem tijdens de oorlog in de cel ) Nadien kwam hij meer en meer onder de indruk van het futurisme,dadaïstische en surrealistische stromingen en brak nadrukkelijk met zuivere poëzie. VANAF DAN GING HET HEM OM KLANK EN WOORDSPEL. Velen zien in hem de opvolger van Van Ostaijen.

Wies Moens Moens probeerde de artistieke opvattingen van vooral Duits expressionisme te verenigen met zijn vlaams-nationalistische gevoelens en zijn humanitaire katholieke levensovertuiging. Moens is daarvan ook het typische vertegenwoordiger ( van het humanitair expressionisme - ) Hij was vervuld van idealisme , had een onwankelbare liefde voor mensheid en wereld. Hij verantwoorde deze ideeën vaak in psalmodiërende verzen. Na de wereldoorlog werd hij veroordeeld voor activisme Na 1926 liep hij warm voor een groot Nederlandse gedachte. Dit leidde later tot fascisme. Hendrik Marsman Hendrik Marsman is de belangrijkste Nederlandse expressionist. Zelf omschreef hij zijn werk als vitalisme, dat kunnen we omschrijven als de drang om intens te leven zonder zich te bekommeren om de gevolgen en de opvattingen van de ‘ zwakken ‘. Hij was ook sterk beïnvloed door het futurisme, een vorm van hypervitalisme en een levensopvatting die door haar verheerlijking van militarisme en anarchie aanleunt bij het fascisme. Marsman kwam om het leven door dat zijn boot werd getroffen door een duitse torpedo.

Activisme: Taalactivisme is het actief opkomen voor de eigen taal en cultuur met de middelen van politiek activisme. Het wordt ingezet als middel voor een taal- dan wel onafhankelijkheidsstrijd, en tegen cultuurimperialisme en taalracisme. Organisatorisch verenigt men zich in actiegroepen of verbindt men zich met een politieke partij.

Martinus Nijhoff Martinus Nijhoff is eigenlijk een overgangsfiguur tussen de generatie van 1910 en de nieuwe richting. Hij is beïnvloed door tal van stromingen. Opvallend is dat hij in zijn werk aangrijpende emoties in eenvoudige taal weet weer te geven. Kenmerkende motieven in zijn werk zijn de eenzaamheid , de gebrokenheid van het bestaan, doodsverlangen, zoeken naar intimiteit , godsdienst, eerbied en liefde terugzien op zijn moeder. De dichter komt niet echt los van de werkelijkheid.

Jan Jacob SlauerhoffHet leven en werk van Jan Jacob Slauerhoff getuigen in gelijke mate met zijn onvrede met het leven en de wereld. Zijn hele leven was hij op zoek naar het absolute. Vrijwel geen enkele vriendschap was opgewassen tegen zijn veeleisende karakter. In zijn gehele werk is zijn persoonlijkheid duidelijk te herkennen. Ook de toon van zijn gedichten is herkenbaar; slordig, stug en weerbarstig , zoveelste bewijs van zijn afkeer voor regels. Thema’s zijn : zwerflust, opstandigheid, doodsverlangen en heimwee naar het verleden

Gerrit Achterberg Al zijn gedichten hebben datzelfde thema: een “ ik “ op zoek naar een “ u “ die probeert om die persoon – die je meestal aantreft als gestorven geliefde - te bereiken door middel van het gedicht. Je kunt de gedichten dan dus ook herleiden tot een gedicht “ IK SCHRIJF U “ .

Deze gedichten moet je kennen.Je moet de schrijver kunnen geven en waarom net deze schrijver ( kenmerken van de schrijver ) ( gedichten staan op pg 307 in HB)

De oude gewaden : Moens Moens was heel christelijk geïnspireerd en dat merk je ook aan zijn schrijfstijl ( de

woorden aartsengelen , “ het teken van de gezalfden “ ) . Zijn gedicht lijkt ook erg op een psalm Zijn humanitaire levensovertuiging komt ook tot uiting

De moeder , de vrouw : Nijhoff het is duidelijk dat de schrijver verlangt naar een weerzien met zijn moeder relatief makkelijk taalgebruik

In memoriam mijzelf : Slauerhoff thema: doodsverlangen het is een heel persoonlijk gedicht “ ik deins niet voor de grens “ constante zoektocht naar het absolute

Thebe : Achterberg hoofdpersonage : “ ik personage “ ik personage op zoek naar een “ u “

Paradise regained : Marsman ombekommerd leven sterke invloed van het futurisme : logische grammaticale constructies maakt

plaats voor een opeenstapeling van substantieven en infinitieven

Vitalisme : Is een kosmisch levensgevoel , een drang naar groots en hartstochtelijk levenKenmerken:1 de mate waarin men slaagt de vitaliteit en intensiteit van het leven weer te geven 2 de kunstenaar moet hartstochtelijk durven te leven 3 directe zegging , op de man af 4 individualistisch levensgevoel 5 anti – intellectueel 6 beschavings en cultuur kritiek

vitalisme

Lied van de vrede : Burssens je merkt grote gelijkenissen tussen burssens en van Ostaijen invloed dadaïsme en f uturisme

Vlam : marsman kenmerken van vitalisme ( direct op de man af ) individualistisch leven

Rozen : burssens veel klanken spel rozelaars bloeien rood , blanke rozen bloeien ook woorden spel door het te herhalen

Liedje : Nijhoff makkelijk taalgebruik hij heeft het over eenzaamheid

Fado : Slauerhoff persoonlijk gedicht zwerflust en opstandigheid geen reden om te leven

XII : Moens heel christelijk geïnspireerd zijn gedicht lijkt op een psalm eeuwig geloof in de mens en de wereld

De wolken : Nijhoff makkelijk taalgebruik op zoek naar zijn moeder

Misschien: Achterberg ik personage op zoek naar een U hoofdpersonage is ook een ik – figuur

Één man één woord : Burssens klanken en woorden spel stijl lijkt hard op die van Van Ostaijen

Lex barbarorum : marsman Hij maakt zijn onderwerp niet mooier als het al is , en zegt alles meteen op de man

af vitalisme Het gaat over zichzelf , over zijn individu

Proza

Hoewel het expressionisme en aanverwante stromingen grote dichters met zich mee hebben gebracht blijft dat bij proza nogal achterwege; Ze hebben allemaal hetzelfde probleem : geen hechte compositie.

De opkomst van de roman voltrekt zich vooral op het einde van de jaren ’20 en ook het proza wordt beheerst door het modernisme en de poging om schrijvend de chaos van het bestaan te ordenen. De prozakunstenaars verwerken al het nieuwe echter op erg verschillende manieren. Om toch te kunnen ordenen ; kiezen we voor een driedelige ordening

Sommige auteurs benaderen de naoorlogse mens en maatschappij op een koele , afstandelijke manier NIEUWE ZAKELIJKHEID

Onder invloed van revolutionair – nieuwe psychologische en filosofische denkbeelden ( van onder andere freud ) gaan andere schrijvers op zoek naar inwendige mens. INTROSPECTIE EN BEZINNING

Een laatste groep schrijvers ten slotte heeft niet zo veel op met technologische maatschappij en verzakelijkte mens. Zij zoeken hun heil in de oermens, de natuur , verleden. Men spreekt dan van NEOROMANTIEK EN VITALISME

Nieuwe zakelijkheid

- nadruk op de voorstelling van eenvoudige dingen in de toenmalige technische

wereld

- afwezigheid van elk franje of versiering

- voorkeur voor objectieve ,zakelijke en

nuchtere uiteenzetting van feiten

- onderkoelde toon : emoties worden niet graag getoond en worden zelfs

verborgen

- korte, gespannen zinnen

- geen opsierende adjectieven , sober helder

taalgebruik

- één tekenend detail ipv de volledige handeling

- dialoog verwijst niet naar de dagelijkse realiteit >

maar naar innerlijke werkelijkheid - techniek en

sociaaleconomische problemen dienen vaak tot

uitgangspunt

Introspectie en bezinning

-de blik van de auteur wordt binnenwaarts

gericht, op het eigen ik of op het inwendige van de

personages

- het onderzoek naar de drijfveren voor het menselijk handelen

- de menselijke geest wordt geëxploiteerd

- de psychologie van personages speelt een belangrijkere rol dan de

gebeurtenissen

- het onderbewuste is belangrijk

- subjectieve is troef

-het leven in de geest van de grote daden

- zoeken naar de bronnen die het mysterie van het

leven verbergen

Neoromantiek en vitalisme

- geen sprake van zintuigelijkheid

- geen interesse voor de harde realiteit

- de rationalistische analyse van mens en

milieu

- verbeelding , verleden , droom , alle romantische thema’s komen aan bod

- regionalisme

-de personages halen hun kracht uit de natuur

- voorkeur van de personages voor de

onbegrensde ruimte en een mythische bestaan

- conflict tussen natuur en cultuur

- vrijheid als hoogste goed ook al is die niet altijd

bereikbaar

Les 27 : Interbellum : Proza ( ook de tekstfragmenten van deze schrijvers LEZEN HB P 311) Je moet de inhoud van het boek kennen en de bibliografie van de schrijver

Bordewijk Ferdinand – Bint , roman van een zender

Auteur : - Studeerde rechten- Zijn echtgenote krijgt bekendheid als componiste van orkest en koorwerken

- Hijzelf maakt onder het pseudoniem TONVEN zijn debuut als schrijver met “ paddestoelen”

- Van 1946-1955 schrijft hij literaire kritieken voor een nieuwsblad - In 1947 wordt hij voorzitter van de ereraad voor letterkunde en oordeelt hij over

het gedrag van schrijvers in WOII ( collaborateurs krijgen publicatieverbod) - In 1957 krijgt hij de Constantijn Huygensprijs voor zijn ganse oeuvre- Hij overlijdt op 80jarige leeftijd in 1965

Samenvatting Bint :De bree wordt aangenomen als nieuwe leerkracht op een middelbare school. Aan het hoofd staat directeur Bint. Volgens Bint sluit het onderwijsssysteem niet goed aan op de noden van de maatschappij. Op deze school heerst daarom stalen tucht. Een product van deze tucht is klas 4D , ook wel de hel. De voorgaande leerkracht van deze klas was weggepest , maar De Bree denkt hen wel aan te kunnen en wordt zelf een superstrenge leerkracht

Na een ontvangst van een slecht kerstrapport pleegt er een leerling zelfmoord. Er ontstaat oproer onder de leerlingen maar dankzij de klas 4D wordt het neergeslagen ( 4D mag àlles van de directeur ). Aan het einde van het jaar besluit De Bree dat hij toch wil blijven lesgeven. Bint heef t ontslag genomen , hij bleek zelf niet opgewassen tegen zijn eigen systeem.

Willem Elsschot – KaasAuteur: Hij wordt geboren onder de naam ALFONS DE RIDDER. Hij was de zoon van een bakker en zijn moeder was zeer gevoelig. Een eigenschap die haar zoon waarschijnlijk heeft overgenomen. Hoewel het volgens velen de handelsgeest van zijn vader was die hem dreef. Toch voltooide hij zijn middelbare studies niet. Hij verliet school en oefende een tal van beroepen uit. Reeds in zijn schooltijd had hij interesse in literatuur en de vlaamse beweging. Met enkele vrienden richte hij dan ook letterkundige kring op. Na de eerste wereldoorlog richte hij een reclamebureau dat hij leidde tot zijn dood. Zijn pseudoniem kwam van de toen nog woeste streek gelegen tussen Herselt en Veerle: Elsschot Bekend boek: Lijmen het been. Samenvatting Kaas :

- hoofdpersonage : Frans Laarmans Hij is een klerk bij een firma dat boten bouwt. Zijn moeder is oud en ziek, en iedereen weet dat ze niet lang meer te leven heeft. Als ze dan overlijdt is Frans genoodzaakt naar haar begrafenis te gaan. Daar ontmoet hij mijnheer Van Schoonbeke, die een vriend van zijn broer is. Deze Van Schoonbeke heeft enkele rijke vrienden. Frans voelt zich goed nu hij in die kringen kan ronddwalen. Op een dag krijgt Frans een bod van Van Schoonbeke of hij geen kaas wil gaan verkopen. Laarmans laat zich overhalen. Zijn vrouw heeft er niet veel vertrouwen in en haalt hem over om door zijn broer ziek verklaard te worden. Hij heeft zenuwen en moet dus 3 maanden rusten. Toch blijft hij kaas verkopen en wordt hij directeur van de Belgische kaashandelaren. Hij neemt dan toch ontslag omdat hij denkt dat hij niet genoeg verkoopt , maar als dan blijkt van wel gaat hij terug werken.

Simon Vestdijk – Sint sebastiaan Auteur :

- studeerde medicijnen- actief in meerdere genres : poëzie , novelle,kortverhaal en essay- veelzijdig schrijver - Grote invloed : “ vier vrouwen “ - Één van deze vrouwen was Ina Damman schreef “ Terug naar Ina Damman “ - TERUG NAAR INA DAMMAN is een deel uit de actdelige serie over Anton Wachter ,

dit personage is eigenlijk een alter ego van VESTDIJK zelf

Samenvatting:In dit boek wordt een beschrijving gegeven van de jeugd van Anton Wachter .Hij wordt geboren als enig kind en daarom hebben zijn ouders hoge verwachtingen. Als kind is hij ziekelijk en staat angst centraal in zijn leven. Hij heeft angst voor de maan en ook voor

schoorstenen , ook heeft hij moeite met in slaap vallen. Het jaar voor hij naar school gaat speelt hij vaak op zolder, om niet bang te zijn neemt hij altijd zijn poes mimi mee. In datzelfde jaar belandt hij ook in het ziekenhuis. Wanneer hij uit het hospitaal komt blijkt dat hij wat van zijn angst kwijt is. Wanneer hij dan naar school gaat wordt hij vriendjes met Murk Tuinstra. In het laatste deel van het boek gaat Anton logeren bij zijn grootouders. Daar krijgt hij een liefde voor naakttekenen. Omdat Anton nog geen 12 is mag hij niet naakttekenen. Dankzij zijn oom Moos krijgt hij dan toch de kans om naakt te tekenen. Hij krijgt ook de gelegenheid om het rijksmuseum te bezoeken; Daar ontdekt hij HET SCHILDERIJ SINT SEBASTIAAN. Anton spreekt over het naakttekenen met zijn nicht Jet. Wanneer zijn vader vraagt of hij dit heeft gedaan ontkent hij. Daar krijgt hij zoveel wroeging door dat hij stopt met de twee dingen die hij het leukst vind: naaktschilderen en de bewondering voor Sint Sebastiaan.

Maurice Gilliams ) Elias of het gevecht van met de nachtegalen Auteur :

- zijn vader was boekdrukker- hij leerde het vak van typograaf - Hij debuteerde met “ het verleden van columbus “ - Hij uit zich als een introvert , overgevoelig kunstenaar - Hij schreef ook essays over bijvoorbeeld Paul van Ostaijen

Samenvatting:Hier beschrijft Gilliams de belevenissen van Elias op het familielandgoed. Vanuit de ogen van het hoofdpersonage wordt een toverwereld opgebouwd waar een oud kasteel de hoofdrol speelt. Hij beschrijft alles vanuit zijn standpunt en op het einde vanhet verhaal moet het jongetje naar een kostschool.

Gerard Walschap - Houtekiet Auteur :

- Zeer vlaams bewust - Hij wou priester worden - Eerste roman = waldo - Met de roman Adelaide werd hij bekend.- Hij schreef ook kinderboeken - Hij werd 91 jaar

Samenvatting:Twee boerendochters, Lien en Liza, zijn beiden verliefd op een zwerver, Jan Houtekiet, die op de heide leeft. Als Lien zwanger raakt van Houtekiet wordt zij bij haar thuis verbannen en zoekt ze toevlucht bij Houtekiet. Nadat hij beseft dat dat constante gezever van een vrouw op de achtergrond best aangenaam kan zijn, besluit hij haar een hut op de heide, Deps genaamd, te bouwen. Terwijl hij wacht op de geboorte bouwt hij stalletjes rond het hutje en begint hij zelfs een tuintje aan te leggen. De jaloerse Liza besluit ook op Deps te gaan wonen en verleidt een boerenzoon, die voor haar een huisje bouwt op Deps. De basis van het dorp Deps is gelegd. Na een tijdje komt de familie d’Hurlemont, een verarmde maar adelijke familie, aan de andere kant van Deps wonen, met toestemming van de graaf. Zij runnen een postkoetsenbedrijf. Met een van die postkoetsen komt de ‘medestichter’ van Deps in het verhaal terecht, nl. Nard Baert, een gedreven handelaar die vanuit het hotelletje van d’Hurlemont een handeltje begint tussen de stad en Deps. Deps groeit ondertussen, want men mag er doen wat men wil en er is plaats genoeg, waarvoor men geen pacht aan de graaf moet betalen. Houtekiet stoeit met elke vrouw op Deps, en zo ontdekt hij de dochter van d’Hurlemont, Iphigénie. Zij wordt zwanger van hem en dit maakt haar vader zo kwaad dat hij met zijn geweer op pad gaat om Houtekiet te vermoorden. Houtekiet is hem echter voor en weet ook het gerecht te mislijden. Omdat hij niet voor Iphigénie kan zorgen vanwege Lien, gaat Iphigénie samenwonen met Baert, de handelaar, op Deps. Baert bouwt daar een groot huis met opslagplaatsen, van waaruit zijn handelsrijkje nog meer groeit en bloeit. En ook het dorp breidt uit, want van overal komen mensen die in een samenleving willen wonen waar men vrij is en mag doen wat men wil. En door Baert wordt iedereen ook rijker en rijker. En als het dorp een molen nodig heeft, bouwt Houtekiet een watermolen. Heeft het dorp stenen nodig, dan graaft hij klei en bouwt hij bakovens. Jan Houtekiet bouwt, leidt en heerst en slaagt in alles wat hij onderneemt. Zijn relatie met Iphigénie blijft echter bestaan, maar Houtekiet ‘stoeit’ met

alle vrouwen, en alle vrouwen hebben wel een kind van hem, dus dit vindt men normaal. Zij is echter nog zeer gelovig, en begint zich, samen met de andere vrouwen, zorgen te maken over het leven na de dood. Als zij niet naar de kerk gaan en in ongewijde grond begraven worden, wat dan? Zo kan Iphigénie Houtekiet overhalen, de bouw van een kerk toe te laten. Ze krijgen zelfs een pastoor die zich snel heeft aangepast aan het leven op Deps. Houtekiet gaat echter niet naar de kerk, want dat vindt hij tijdsverspilling. Maar op een dag wordt het hem te veel: hij bemerkt dat hij veel te ver van zijn leven als zwerver is afgedwaald, en laat dus alles en iedereen achter en vertrekt uit Deps. Als hij 2.5 jaar later terug komt, is iedereen gedoopt en getrouwd. Deps is veranderd van een speciale samenleving in een gewoon dorp. Lien, zijn ‘vrouw’, wil hem enkel terug nemen als hij met haar trouwt. Houtekiet doet dit uit pure onmacht. Als op een dag Iphigénie ziek wordt en sterft, beseft hij dat zij de liefde van zijn leven was en begint hij haar geloof in leven na de dood over te nemen. Zijn vrouw kan hem echter niet overtuigen mee naar de mis te gaan. Als het mis is, kruipt hij tot boven is de kerktoren, die hij gebouwd heeft, en kijkt hij uit over zijn dorp, de onvruchtbare heide die vruchtbaar is geworden, en de omliggende dorpen.

Felix Timmermans – Pallieter Auteur :

- schrijver /schilder/tekenaar/toneelauteur- geboren in lier en daar ook gestorven - schuilnaam: polle van Mehr > eerste werken gepubliceerd- Pallieter is zijn bekendste werk

Samenvatting:Het boek beschrijft de avonturen van een volwassen boerenkerel. Pallieter woont in Lier met zijn huishoudster Charlot, zijn paard Beiaard, zijn hond Loebas , .. ter gelegenheid van de kermis is er een groot feestvoor de hele familie. Ook het petekind van Charlot,Marieke , wordt uitgenodigd. PALLIETER wordt verliefd op haar. Wanneer hij hoort dat er een spoorlijn zal worden aangelegd in zijn geliefde weiland wilt hij de weide wereld intrekken, maar hij vraagt eerst Marieke ten huwelijk. Hij wordt dan de vader van een drieling, dan trekt het gezin met charlot de weide wereld in