SAMENNAAREENBETERCURAÇAO!

ActieprogrammavandepartijPAR

VoordeStatenverkiezingenvan28april2017.

Voorstellenvoorhetgaranderenvangoedbestuurenhetvergrotenvanhetwelzijnvooralleinwoners.

2

Inhoudsopgave

Voorwoord

PersoonlijkeboodschapvanEugeneRhuggenaath

Inleiding

Visie,MissieenKernwaarden....................................................................................................... 7

Hoofdstuk1.GoedBestuur................................................................................................... 9

Hoofdstuk2.EconomischeGroeienwelvaart............................................................................. 12

Hoofdstuk3.Onderwijs,Vorming,SportenCultuur................................................................... 16

Hoofdstuk4.VeiligheidenLeefbaarheid................................................................................. 22

Hoofdstuk5.SocialeZakenenArmoedebestrijding.................................................................... 27

Hoofdstuk6.InfrastructuurenLogistiek..................................................................................... 30

Hoofdstuk7.Gezondheidszorg,MilieuenNatuur...................................................................... 32

Hoofdstuk8.FinancieelBeleid................................................................................................... 36

Hoofdstuk9.VerbondenheidmetdeWereld............................................................................. 39

3

Voorwoord

Wiehadkunnenbedenkendatamper5maandennadeverkiezingenvan30september2016weweernaardestembusmoeten?Waarschijnlijkniemand.ZekerniettoennadeuitslageengrootdeelvandegemeenschapeenopgeluchtgevoelkreegendatervooruitgekekenkonwordenopbestuurlijkerustopCuraçao.Dathetallemaalandersisgelopenwetenweintussen.Erisveelgebeurdineenkortetijd.Derechtszekerheid endeugdelijkheid vanbestuur, zijnde fundamentelewaardendat elkeburger vanhetKoninkrijk op kan rekenen, zijn tot het uiterste getest en uiteindelijk na een intensieve strijdgewaarborgdviaeenAlgemeneMaatregelvanRijksbestuur.Hetresultaathiervanligtoptafel.Erkomenweerverkiezingenop28april2017.InhetKoninkrijkheefthetvolkteallentijdehetlaatstewoord.Endatismaargoedook.

Ookditkeerishetaanuomdejuistepoliticitekiezendieugaanvertegenwoordigeninhetparlementenlaterinderegering.WijovertuigenugraagdatdelijstvandePARnogsteedshetbestealternatiefis.Zeker nu onze rechtsstaat nog altijd zwaar onder druk staat. Het is en blijft belangrijk dat serieuze,capabeleenintegerepoliticiaandemachtkomendieheteilandweerinrustigvaarwaterbrengen,hetpotentieelvanheteilandbenuttenenoplossingenbiedenaandeveleproblemendieheteilandheeft.

Bij de PAR is sinds de laatste verkiezing in 2016 het een en ander veranderd.Het belangrijkste is datpolitiek leiderZita JesusLeitohet leidersstokjeovergedragenheeftaanEugeneRhuggenaath,dégrotebeloftevandepartij.Eengrootsgebaarengeheelpassendbinnenderijketraditievandepartij.

Onder leidingvanEugeneRhuggenaath isdePAR#onthemove zoals jongerendat tegenwoordiggraaguitdrukken. In aanloopnaar de verkiezingen van 28 april 2017 heeft EugeneRhuggenaath de lijst vankandidatenbehoorlijk verjongtenheefthij erbewust voorgekozenomquaboodschapweer terug tekerennaardebasiswaardenvandepartij.Hiertoeiseenoudecampagnesloganuitdekastgehaaldteweten:SERIOiSINSERO(serieuseneerlijk).

Voorwat betreft dit partijprogramma zal het niemand verbazen dat het partijprogramma inhoudelijknietveelscheeltvanhetpartijprogrammavan5maandengeleden.Hierendaarzaldeoplettendelezerkleinetotietsgrotereaanpassingenopmerkengezienontwikkelingenenverschuivingenindeafgelopenmaanden.EenvoorbeeldisdebijnazekerekomstvanhetChinesestaatsbedrijfQuandongZenrong.DeplannenvandeChinezenzullenmethetoogop2019positievegevolgenhebbenvoorderaffinaderij,deluchtvervuiling, de ontwikkeling van het Schottegat, de ontwikkeling van Bullenbaai alsook voor deenergiekolom.Ietsomnaaruittekijkenendenodigevoorbereidingenvoortetreffen.

Wijwensenuveel leesplezierenwijsheidtoe.Vooractueleontwikkelingenkuntuonsaltijdvolgenviadewebsitewww.parcuracao.com,deFaceBookpagina‘PARCuracao’,deFaceBookpagina‘FrakshondiPARdenParlamento’alsookdoorhetvolgenvande‘hashtag’#onthemoveopFaceBook.

4

EenpersoonlijkeboodschapvanEugeneRhuggenaath:

Bestelezervanditpartijprogramma,

Curaçaomaaktinallerleiopzichtenwoeligetijdendoor.Erisopbestuurlijkgebiedletterlijkeengevechtuitgebroken tussen het goede en het kwade. Dat geeft onzekerheid en lijdt, zonder duidelijkekoerswijziging, uiteindelijk tot stilstand, normvervaging en apathie. Dat kunnen we niet gebruiken.Daarom zijn de verkiezingen van 28 april 2017 belangrijker dan ooit.We zullen als gemeenschap eenkeuzemoetenmaken tussen (nogmeer)wanordeofhetherstellenvandeorde.Curaçaoverder indeban vandemaffia dat letterlijkweten regelgeving aan zijn laars lapt enhet eilandduwt richting eenconflictmetDenHaagmetalsdoelonafhankelijkheidofhetherstellenvandeorde,normenenwaardenenhetversterkenvandebandenbinnenhetKoninkrijkgegevenonzeautonomestatus. Zo simpel ligthet.Waarkiestuvoor?

In mijn overtuiging kan het kwade nooit van het goede overwinnen. Echter zijn we er allemaal voorverantwoordelijk dat dit daadwerkelijk ook niet gebeurd. We zullen dus altijd in beweging moetenblijvenomhetgoede teondersteunen. Inbewegingblijven isdanookonze redding.Dat isaltijdonzereddinggeweest.Daaromblijfik,positiefalsikben,altijd#onthemove!Elkedagopnieuw.Uook?

Wat ikpersoonlijkwilbereiken isdatwij als ‘YudiKòrsou’na7 jaarautonomiebinnenhetKoninkrijkeindelijkweerdegoederichtingopbewegen.Derichtingopwaarerplaats,aandachténmiddelenzijnvoorzakendieonsallenaanhethart liggenenbelangrijk zijnvooreenevenwichtigesamenleving.Ditzijn zakenals goedonderwijs, genoegwerk, eenbetaalbare gezondheidszorg, blije families, veiligheid,behoorlijkenintegerbestuurengoedesamenwerkingsbandenbinnenhetKoninkrijk.

WijmoetenCuraçaoweer#onthemovekrijgen.Daardraagikaleentijdjemijnsteentjeaanbij.Enmetsucces! Als minister van Economische Ontwikkeling heb ik verschillende lastige dossiers voortvarendaangepaktenoplangetermijnopgelost. Intussenismijgevraagdvooropte lopenendeleidingvandePARopmetenemen.Datikhetboegbeeldwordtvaneenpositievebewegingdatditeilandnaarbeteretijden moet brengen. Ik ben daar mentaal en fysiek klaar voor. Ik wil nu ook voorop lopen en voorconcreteresultatengaan.Resultatenvooruenvoormij,vooruwkinderenenvoormijnkinderen,voormijn familie en voor uw familie, voor uw geliefden en voormijn geliefden en voor het hele volk vanCuraçao.De visie die hieraan ten grondslag ligt kunt u lezen in dit partijprogramma. Loopt umetmijmee?

Let’sgo#onthemove

StemPAR!

Hoogachtend,

5

Inleiding

DoordejarenheenisCuraçaodewegsteedsmeerkwijtgeraakt.Deelsdoorexternefactorenwaarweweinigaankondendoenzoalsdewereldwijdefinanciëlecrisis,maarookdeelsdooronseigenhandelen.Inditverbandmoetenwedehandookineigenboezemsteken.Deeconomischegroeiblijftaljarenuitendemaatschappijen regeringenhebben -vaakmetallegoedebedoelingen -nietkunnenvermijdendatgroepenachterbleven.Dearmoedeisgegroeid.Interneonenigheidenontevredenheidondervelenhebben, zoals in vele andere landen, de ruimte gecreëerd voor steeds populistischere politici en hundubieuzefinanciersomhunintredetedoen,wantrouwenenverdeeldheidtezaaienenhunslagteslaan.Ditmet als resultaat steeds slechter bestuur enmeerwantrouwen, corruptie, stilstand, verdeeldheid,verpaupering,eenverslechteringvanonzerelatiemetNederlanden–tottweekeertoein7jaar–hetoponsafroepenvaneenAlgemeneMaatregelvanRijksbestuur.

Hetisbegrijpelijkdatdebevolkingweinigvertrouwenmeerheeftinhaarpoliticiendezetegenwoordigoveréénkamscheertterwijlnietelkepoliticushetzelfdeis.Debevolkingisdoodziekvancorruptie,lozebeloftenennon-sensepolitiek.

PARwilwerkenaanhetomzettenvanonzeverdeeldegemeenschapnaareenbetrokkengemeenschapmet respect voor de culturele diversiteit maar tegelijk eenheid qua normen, waarden en visie. AlsonderdeelhiervanwilPARhetbestuurweerzodanigmakendathetervooriedereenis.Duseenbestuurdat iedereen gelijk behandelt zonder onderscheid naar ras, geloof, politieke voorkeur, huidskleur,afkomstof seksuele geaardheid. PAR staat voor eenheid, betrokkenheid en versterking vande socialecohesie.

Methetoogophetcrucialejaar2019isdePARzichervanbewustdatnaasthet(verder)terugbrengenvanorde,rust,stabiliteit,verantwoordefinanciën,beteronderwijsenvooraleconomischegroei,ookdenodige knopen doorgehaktmoetenworden. Het jaar 2019 is namelijk het jaarwaarin niet alleen hethuurcontractmetdeVenezolaanseoliegigantPDVSAafloopt,maarookhetjaarwaarwijaanNederlandonze schuldmoeten beginnen af te lossen. De voorbereidingen rondomdeze gebeurtenissenmoetenversneld geïntensiveerd worden en beslissingen hieromtrent moeten met de nodige realiteitszingenomen worden. Zo zal er met het Chinese staatsbedrijf Guandong Zenrong zodanig onderhandeldmoeten worden dat dit op lange termijn op allerlei vlakken een positieve impact heeft op onzegemeenschap.Wekunnenenmogen–zoalshelaasvaakopCuraçao–nietvervalleninpaniekvoetbal.

Regeren is vooruitzien. Indit kadermoetookdebouwvanhetnieuweziekenhuisopdevoetgevolgdwordenwaarbijervoormoetwordengewaaktdatdekostenvandebouwbinnendebudgettenblijven.Wehebbenniksaaneennieuwziekenhuisalsstraksdetarievendepanuitrijzen.EenanderezorgvooronszijndegevolgenvandeverdergaandevergrijzingopCuraçao.Devergrijzingheeftgevolgenvoordewoonzorgtehuizenvoorouderen,debetaalbaarheidvandezorg,desocialepositievanouderenendehoudbaarheidvanonssocialezorgstelselwaaronderdeAOV.Degevolgenhiervanmoetenonderogenwordengezieneneerlijkenduidelijknaardebevolkinggecommuniceerdworden.

6

Verdermoet demiddenklasse van Curaçaoweer lucht krijgen.Het is vooral deze groep die, naast degepensioneerden, al jaren de meeste klappen te verduren heeft gehad en onder een relatief hogebelastingdruk staat. Curaçao heeft een sterkemiddenklasse nodig om het verschil tussen arm en rijkzoveelmogelijkteverkleinen.

DePARismethaarnieuweleidereneengedegenmultidisciplinairteamerklaarvooromdeschouderstezettenonderaldezeuitdagingen.UwstemopdePARisdévoorwaardeomonsookechtinstellingtebrengen.Hetisnuofnooit!

Inditpartijprogrammatreftunahetvoorwoord,deboodschapvanonzekersversepartijleiderEugeneRhuggenaathendeinleiding,eenuiteenzettingvandevisie,missieendekernwaardenvandePAR.Indedaaropvolgende hoofdstukken vindt u de concrete actiepunten die de PAR wilt uitvoeren op allebestuursgebieden. Deze actiepunten zijn bedacht én uitgewerkt door onze partijdeskundigen waarbijmede rekening is gehoudenmet het onlangs door de VerenigdeNaties (UNDP) opgestelde ‘NationaalOntwikkelingsplan Curaçao’. Het belang dat de PAR hecht aan het creëren van sterkesamenwerkingsbandenbinnenhetKoninkrijkenvooralNederlandisinditheleprogrammaverwerkt.

In dit kader heeft de Nederlandse Minister-president Rutte in 2013 Curaçao het voorstel gedaan om“samenmetNederlandgeldtegaanverdienen”.DePARgaatgraaginopditvoorstelenzalerallesaandoenomsamenmetdeNederlandseregeringditvoorstelconcreettemaken!

7

Visie,MissieenKernwaardenvandePAR

DePARheefteenlangetermijnvisie.Dezeisnietstareninhetdrieëntwintigjarigbestaanvandepartijenkelekerenaangepast.Eenmaatschappijisnamelijkcontinuinbeweging.Opallebeleidsterreinenzijnnieuweideeënendynamiekhardnodigomons land inopwaartserichtingtekrijgen. Innovatieeneenveranderingin‘mindsets’moetendaarbijdenodigederuimtekrijgen.Wijbeseffendatonzevisienietinéénkabinetsperiodegerealiseerdkanworden.Hetzullenermeerderemoetenzijn.Feitisweldatwealslandsinds2010achterlopenoponzepotentieendaarwildePARmethetoogop2025wataandoen.

VisiePARstaatvooreenpositieve,constructieveeninnovatievepolitiekecultuurvoordehelebevolking.Wijwillen ervoor zorgen dat Curaçao in 2025 het hoogstewelzijns- en voorzieningenniveau kent van hetCaribischgebied.Daarvoormoetenwijeensignificanteeconomischegroeistimulerendieduurzaamiseninharmoniemetonzenatuurenmilieu.Devruchtenvandezeeconomischegroeimoetenopeensociaalrechtvaardigewijzetengoedekomenaanalle inwoners. IndittoekomstigeCuraçaowonenbetrokken,verantwoordelijke, goed gevormde en goed geïnformeerde burgers die vertrouwen hebben in hunoverheid en in de rechtstaatwaarin zewonen. Dit is de droomwaaraanwij daadkrachtig, serieus enoprechtsamenmetuallenwillenwerken.

MissieDePAR iseenpolitiekemiddenpartijmeteenrijkegeschiedenisdienu isuitgebreidmetenthousiaste,nieuwe krachten. Onze partij en onze mensen zijn een reflectie van onze diverse gemeenschap enwordengeleiddoorduurzamecultureleenethischewaarden.DePARherkentenonderkentdenodenenproblemen van ons ‘Dushi Kòrsou’ en streeft in het belang van ons land en de gehele Curaçaosebevolkingvoorwelzijnenwelvaart.WijhebbeneenkritischedochinnovatieveenvooruitstrevendeblikendurvenwaarnodigmaatregelentenemenombijtedragenaandesociaaleconomischeontwikkelingvanCuraçao.

KernwaardenAls PAR staan wij achter onze woorden en uitspraken en zetten we deze om in concrete actie enresultaten. Om dit kracht bij te zetten leggen wij de nadruk op de kernwaarden: Eerlijkheid &Betrouwbaarheid,Professionaliteit&Deskundigheid,Integriteit&Goedbestuur.

Eerlijkenbetrouwbaar:Wijkunnenenzullenaltijduitleggenenverantwoordenwaarombepaaldeactiesondernomenzijn,ookwanneerhetresultaatervannietiswatvantevorenwasgehoopt.Wijkomenonzeafspraken na en als we het niet kunnen dan communiceren we daar goed over. Ook dragen wijverantwoordelijkheidvooronseigenhandelen.

8

Professioneelendeskundig:Onzepolitici,bestuurdersenvertegenwoordigerszijnzichbewustvanhunhouding en beschikken over voldoende zelfkennis en vakkennis. Verder zetten zij hun deskundigheideffectiefinom(insamenwerkingmetanderen)probleemsituatiesaantepakkendiegerichtzijnophetrealiseren van concrete resultaten voorCuraçao in z’n geheel of voor specifiekebevolkingsgroepen inhetbijzonder.

Integerengoedbestuur:Wijhandhavenalgemeenaanvaarde socialeenethischenormen tenaanzienvan gevoelige informatie, contactmet anderen, posities en belangen.Wij zijn ons ook bewust vandegrote verantwoordelijkheid die onze politici en bestuurders dragen omdat dit direct raakt aan hetpersoonlijkelevenvandemensenopCuraçao.Daaromstaanwijuitdrukkelijkstilbijintegriteitengoedbestuurwatzichvooronslaatvertaleninmoreelgedrag.

9

Hoofdstuk1.GoedBestuur

Inplaatsvangoedbestuurheeftonseilanddelaatstejarenvoorvallenmeegemaaktdiedefundamentenvanonzerechtsstaatondermijnen.Denkonderandereaangeorkestreerdepogingenomhetvertrouwenindeonafhankelijkheidvanderechtspraakaantetasten.OokzijnervaakvraagtekensgeplaatstbijdebetrouwbaarheidvanonzecentralebankenisergepoogdbeperkingenopteleggenaaninstitutenzoalsdeAlgemeneRekenkamerendeOmbudsman.Ook isgetrachtonzestaatregelingtenegerendooreenlandsbesluittotontbindingvanhetparlementdooreenanderlandsbesluitintetrekken.DitheeftzelfsgeleidtoteenAlgemeneMaatregelvanRijksbestuur. Dezevoorvallenverzwakkenonsalgehelestelselvan‘checksandbalances’endePARkeurtditsterkaf.

Verderziewehet intoenemendematenegerenvanhetongeschrevenrechtdoorbepaaldepoliticidievoor eigen gewin naarstig speuren naar alle mogelijke mazen in de regels. Sterker nog, dit soortvoorvallen behoren tot de categorie ‘spelen met vuur’ en leveren serieus gevaar op voor onzerechtsstaat, ons investeringsklimaat, onze internationale reputatie en uiteindelijk voor de minstdraagkrachtigeninonzesamenleving.

DeinwonersvanCuraçaohebbenrechtopgoedbestuur.Dithoudtineengoedbeheervandemiddelenenzakenvanonslandopeenopen,transparante,verantwoordeenrechtvaardigewijze.Dituitrespectvoor de fundamentele behoeften en vrijheden van de burgers. Goed bestuur houdt ook in eenconsequent handelende en voorspelbare overheid. Er mag geen willekeur zijn in beleid, of inbijvoorbeeldhetafhandelenvanvergunningsaanvragen.

Goed bestuur houdt ook in dat de overheid haar verantwoordelijkheid neemt, bestaande wettenhandhaaftenonverwijldgehoorgeeftaanrechterlijkeuitspraken.OminvullingtegevenaandevisievandePARvoorCuraçaowillenweonsophetgebiedvangoedbestuurrichtenopdriespeerpunten:

1. Hetverhogenvandeintegriteit;2. HetintensiverenvanGoodGovernance&Wetgeving;3. HetintroducerenvanSmartGovernment.

AD1.HETVERHOGENVANDEINTEGRITEIT

Deintegriteitvanbestuurdersisvanessentieelbelangvoornietalleenhetvertrouwenvandeburgers,maarookvoor investeerders,onze internationalebetrekkingen, toeristenen inhetalgemeenvoorhetgoed functioneren van een rechtsstaat.Omhet integriteitsniveau van bestuurders te verhogen zal dePARdevolgendeconcreteactiesondernemen:

• Het doorvoeren van een wijziging in de Staatsregeling waardoor statenleden automatischworden geschorstwanneer zij veroordeeld zijn voor een ambtsmisdrijf of een gevangenisstrafvantenminste1jaar;

• HetoprichtenvaneenAntiCorruptieUnitzijndeeenonafhankelijkbureauverantwoordelijkvoordepreventievanenhetdoenvanonderzoeknaarcorruptie;

10

• Hetscreenenvanhettopkadervandeambtenarijopintegriteit;• Hetregelmatigopinternationaalniveauevaluerenvanhetniveauvancorruptieoponseilanden

het serieus werk maken van het verbeteren van onze scores in bijvoorbeeld rapporten vanTransparencyInternational;

• Het implementeren van de wet op de financiering van politieke partijen en waar nodigaanpassingvandezewetaandehuidigewerkelijkheid;

• Het doen van eenmajeure inspanning om de bevolking van Curaçao bewust en weerbaar temakenvanhetgevaarvanpopulisme,fascismeenvanbestuurlijkeinfiltratiedoorinternationaleenlokalecriminaliteitwelkehetwelzijnvanhuidigeentoekomstigegeneratiesbedreigt.

AD2.HETINTENSIVERENVANGOODGOVERNANCE&WETGEVING

Alswekijkennaarderegelsvoorgoedbestuurdanzithetprobleemniet inderegelszelf,maar indekennis over de regels en vooral de consequente handhaving van de regels. Voor wat betreft goodgovernanceenwetgevingzaldePARdevolgendeconcreteactiesondernemen:

• De doorlooptijd van een wetsvoorstel (of wetsaanpassing) tot vigerende wetgeving verhogendoor het werven en trainen van wetgevingsjuristen alsook beurzen beschikbaar stellen voorstudentendieditvakwillenkiezen;

• DeversterkingvanonzedemocratischeinstitutiesenHogeCollegesvanStaat;• Hetdoorvoerenvaneenverantwoordelijkfinancieelbeheer(ziehiervoorookhoofdstuk8);• De handhaving van de Code voor Corporate Governance. Dit houdt onder meer in dat er bij

wanbeleid daadwerkelijke sancties volgen tegen bestuurders en/of commissarissen. Dit geldtvoor overheids NV’s en voor stichtingen die voor meer dan de helft van hun inkomstenafhankelijkzijnvanoverheidssubsidies.Hetzalnietwordentoegestaandathetcommissariaatdeverantwoordelijkheid van de directeur overneemt, noch dat de directeur optreedt alscommissarisofeigenaar;

• Hetinstellenvanverplichtetrainingenvooromdekwaliteitvancommissarissenteverhogen,hetvaststellenvanprofielenvoorcommissarissenvanalleoverheidsentiteitenenhetaanleggenvaneenregistervangekwalificeerde/ervarenbestuurders;

• Het bevorderen van integraal werken tussen alle ministeries en niet alleen op de hoogsteniveaus;

• Werken aanhet afbreken vandehistorische verzuiling vanministeries enmeer aansturingopoutputenvastgelegdeprestatiecriteria inplaatsvanopstriktecompliance.Kwaliteitsverhogingwordt een vast onderdeel van de beleidsplannen van alle ministeries en andereoverheidsinstanties;

• HetoprichtenvaneenKlachtenCentraleOverheidwaaropeenlaagdrempeligemanierklachtenoverhetfunctionerenvandeoverheidkunnenwordeningediend;

• Het invoerenvaneenklokkenluidersregelingbinnendeoverheidenaandeoverheidgelieerdeinstellingen.

11

AD3.HETINTRODUCERENVANSMARTGOVERNMENT

BinnenhetgeheelvandeSMARTaanpakwiltdePARgraagmoderndenkenenhandeleninvoerenopallebeleidsgebieden.Deoverheidzaldaarindanookzelfeenvoorbeeldfunctiemoetengaanspelenenzalerdus een moderniseringsslag uitgevoerd moeten worden. Dit door onder meer gebruik te maken vanbestaande raamwerkenenkennismetalsdoelhet creërenvaneenoverheidsapparaatdatefficiënter,transparanter,consistentenbetrouwbaaris.

Dit is niet alleen essentieel voor het vertrouwen van de burgers in hun overheid, maar ook voor deeconomieenhetinvesteringsklimaat(zieookhoofdstuk2).OmtekomentoteenSMARTgovernmentzaldePARdevolgendeconcreteactiesuitvoeren:

• Hetwaarmogelijkdigitaalfaciliterenvanalleinteractiestussenburgersendeoverheidoftewelalletransactiesmetdeoverheidvanuituwluiestoelthuis.Hierbijmoetgedachtwordenaandemogelijkheidvanhetstellenvanvragenpere-mailendezesnelpere-mailbeantwoordkrijgen;

• Het digitaal voorhandenmaken van vergunningprocedures en zorgen dat deze consequent entransparantwordentoegepast;

• Hetdigitaalinstellenvanproceduresominberoeptekunnengaantegenambtelijkebesluiten;• Het koppelen van (opgeschoonde) basisregistraties van onder meer de Burgerlijke Stand

(Kranshi),deBelastingdienstendeSVB;• Het bewerkstelligen van meer inspraak voor groepen burgers bij beleidsinitiatieven die hen

rechtstreeksraken.Eengoedraamwerkhiervoorwataldoor70landengesteundwordtisOpenGovernment. U kunt hier meer over lezen (in het Engels en Spaans) op:http://www.opengovpartnership.org/about/opengovernment-declaration.

12

Hoofdstuk2.EconomischeGroeienWelvaartMet een gemiddelde groei van het BBP van 0,1% per jaar, zit de economie van Curaçao de facto aldecenniavastenonderdemaat.We lopenachteropdeeilandenomonsheen.Deoorzakenhiervoorzijnlegioenuitgebreidonderzochtenbeschreveninvelerapporten.HetmeestrecentelijkrapportishetzeeruitgebreideTACrapportuit2013.EeninteressantgegevenuithetTACrapportisdateconomischegroeieenaangelegenheidhoorttezijnvandevoltalligeregeringennietvanéénministerie.DePARkanzich volledig vinden in deze stelling. Met PAR in de regering zullen wij dit dan ook duidelijkcommuniceren en zorgen dat elk ministerie wordt afgerekend op haar bijdrage aan ons economischsucces.Immerszondereconomischegroeiblijftdestatusquobestaanenkomtergeenextrageldbinnenomalleproblemenaantepakkenwaarvoorwijgesteldstaan.

Het is verderbelangrijk temeldendatvoordePAReconomischegroeieenmiddel isengeendoelopzich.Uiteindelijkgaathetomwelzijnvooralleinwoners.Enwelzijnmeetmennietalleenmetfinanciëlewelvaart,maarookmetgoedescholen,goedegezondheidszorg,eengevoelvanveiligheidetc.Enomtemetenhoewijwatbetreftonswelzijnervoorstaanmoetenwedezekunnenmeten.DePARstaatervooropenom indit kader innovatieveen internationaal aanvaarbaremeetinstrumenten c.q.meetlatten tegebruiken zoals deHumanDevelopment Index, de SocialProgress Index, deBetter Life Indexen/of deGross National Happiness Index. Hierdoor wordt het niet allen mogelijk onze eigen ontwikkeling inwelzijn te volgen,maarwordt het ookmogelijk onszelf effectief te vergelijkenmet andere landen envoorallandeninderegio.

Om invulling te geven aan de visie van de PAR voor Curaçao willen we ons op het gebied vaneconomischegroeienwelvaartrichtenopdriespeerpunten:

1. Hetrealiserenvangroeivanuitonzeeigenkrachten;2. Hetwegnemenvanobstakels;3. Hetstimulerenvaninnovatie

AD1.HETREALISERENVANGROEIVANUITONZEEIGENKRACHTEN

Economischegroei zal gehaaldkunnenworden inde sectorendiepotentiehebbenom tegroeien.DePARzalhierbijdevolgendeconcreteactiesuitvoeren:

• Hetverderontwikkelenvanonzetoeristische industriedoorhetgerichtverder implementerenvanhetstrategischmasterplanvoortoerisme;

• Het gericht versterken van de logistieke sector door de versnelde ontwikkeling van lucht enzeehavengebieden. Hierbij speciale aandacht voor het Schottegat, Bullenbaai en hetluchthavengebied (Airport City) Het verder vergroten van demogelijkheden van het DAMEN-traject door het aantrekken van complementaire diensten aan de scheepindustrie naastscheepsreparatie zoals bijvoorbeeld het strippen/afbreken/recycleren van afgeschrevenschepen;

13

• Het ontwikkelen en omvormen van Curaçao tot een ‘connectivity hub’ voor diensten doorbijvoorbeeld specialistische kennis aan te bieden om als tussenpersoon en facilitator op tetredenbijhandeltussenEuropa,Zuid-AmerikaenChina;

• Hetstimulerenvanexportvandienstendoorlokalekenniswerkerstestimulerenookbuitendelandsgrenzenhundienstenaantebiedenalsookexternekenniswerkersaantrekken.Hierbijkangedacht worden aan Curaçao als thuisbasis voor dienstverlening aan dewereld (Service fromCuraçao)’;

• Hetstimulerenvankleinschaligelokaleindustriegerichtopdeexport.“MadeinCuraçao”moeteen bekende kreet worden om trots op te zijn. Bij kleine industrie zullen wij lokale MKBondernemers steunen met kennis, contacten, training, expertise en fiscale instrumenten ommeerinternationalemarktenaanteboren.HetKoninkrijkbiedthierbijeengoedebasis;

• Het stimuleren van landbouwdoor het verbouwen van een veelheid van de gewassendiewijdagelijksconsumeren.Vialandbouwzullenwijminderafhankelijkzijnvananderelandenvoordevoedselvoorziening en kunnen we deviezen besparen. Met moderne irrigatietechnieken zijnnieuweterreinenteontsluitenvoorlandbouw.Eningekoeldekassenishetprettigerwerken.Erzaleenmarktmechanismewordenopgezetvoordecoördinatietussenvraagenaanbod(o.a.viatermijncontracten). Het grootste voordeel is dat deze sector op relatief korte termijn veelwerkgelegenheidkanbiedenaanmindergeschooldpersoneel;

• Hetverhuizenvandeverantwoordelijkheidvoor landbouw,veeteeltenvisserij (hetoudeLVV)vanhetministerievanGMNnaarhetministerievanEconomischeOntwikkeling.

AD2.HETWEGNEMENVANOBSTAKELS

Alswehethebbenoverhetwegnemenvanobstakelsdanhebbenwehetletterlijkoverheteliminerenvanalleobstakelsaandekantvandeoverheidenhaardienstendieeenondernemerc.q.investeerderindewegstaanomsuccesvoltekunnenondernemen.Ditzowelbijhetopstartenalsooktijdenshetlevenvandeonderneming.Debefaamde ‘red tape’ dat zijn oorsprongheeft in de verwerkingscapaciteit enkwaliteitsniveauvanhetambtelijkapparaatmoetinhetbelangvandeeconomieforswordenbestreden.

Hetoverheidsapparaatdientefficiënt,transparant,consistentenbetrouwbaartezijn.DePARzalhierbijconcreetdevolgendeactiesuitvoeren:

• Het mogelijk maken dat bedrijven sneller opgestart kunnen worden. Voor wat betreft hetambtelijkapparaathoudtdit indatermeercentraalmoetwordengeregistreerd,meerdigitaalmoet worden gedaan, minder vergunningen nodig zijn, minder stappen moeten wordengenomenenereenhogerrendementis;

• Het her-evalueren van het huidige vergunningenbeleid en het afschaffen van dat watontwikkeling tegenhoudt Hierbij moet worden overgestapt van protectionisme naar meermarktwerking;

• Het fiscaal aantrekkelijker maken om lokaal een klein bedrijf te starten middels eenstartersaftrek.Ditinstrumentkanooknaarverhoudingingezetwordenvoorbijvoorbeeldjongeondernemers, ondernemers die altijd netjes zich aan hun verplichtingen hebben gehouden

14

gedurendeeenperiodealsookopex-ondernemerswaarhetinhetverledennietisgeluktweerdekansgevenomhetondernemenopnieuwteproberen;

• Het versnellen vande afgifte van tijdelijkewerkvergunningen voor buitenlandsedeskundigen/technischeexperts;

• Hetkoppelenvandesalarissenvanambtenarenaanprestatiebeoordelingen;• Het bieden van trainingsmogelijkheden en duidelijke functieprofielen met competentie eisen

aanhetambtenarenapparaat;• Het zorgdragendat deoverheid goedbereikbaar is endit vooral digitaal. Elk contactmet een

functionaris van de overheid moet laagdrempelig zijn. Daarbij hoort transparantie in devoorwaarden en het proces voor het verkrijgen van een vergunning of een ander ambtelijkbesluit.Ofhetnugaatomeenafspraakvoorhetvernieuwenvaneenpaspoortofhetindienenvaneenbouwvergunning;

AD3.HETSTIMULERENVANINNOVATIE

Innovatie of vernieuwing heeft betrekking op nieuwe ideeën, goederen, diensten en processen.Innovatie kan plaatsvinden binnen organisaties maar ook binnen bredere - sociale - verbanden. Hetproces van innoveren (innovatieproces) omvat het geheel van menselijke handelingen gericht opvernieuwing(vanproducten,diensten,productieprocessen,etc.).InditkaderwildePARalsinvullingvande SMART aanpak het innovatief denken en handelen blijvend stimuleren als een basis voor hetverkrijgenvaneconomischegroei.Binnenderealiteitvanditeilandzalinnovatievooraltoepasbaarzijnbij het verlenen van diensten in een internationaal verband. De PAR zal voor wat betreft innovatieconcreetdevolgendeactiesuitvoeren:

• Het samen met de bestaande universiteiten en hogescholen op het eiland faciliteren van‘TransnationalEducation’ initiatievenwat buitenlandse studenten naar Curaçao trekt. Hierdoorkan Curaçao uitgroeien tot een kennis hub. De kennis hub krijgt invulling door meeronderzoeksfaciliteiten te creëren voor universiteiten en door samenwerkingsverbanden tezoekenen te stimulerenmetbuitenlandse instellingen, zoalsnubijvoorbeeldalhet geval is inhetonderzoeksgebied‘MarineBiology’waarCarmabigoedwerkdoet;

• HetstimulerenvaninnovatievetoeristischeactiviteitenzoalshetorganiserenvanmeerfestivalszoalsNorthSea Jazzenanderecultureleactiviteitendaaromheenbeterafstemmen,aansturenenfaciliteren;

• Het stimuleren van innovatieve ideeën omtrent het revitaliseren van de binnenstad (wonen,werken, winkelen, uitgaan, etc.). De binnenstad moet aantrekkelijker worden voor privateinvesteringenbijvoorbeelddoorinstellenvaneentax&duty-freezone;

• Hetstimulerenvaninnovatieveideeënvoorwatbetrefteenmodernebenuttingenuitbatingvanonzefreezoneszodatdezeweereenrolvanbetekeniswordenvooronzeeconomie;

• Het ondersteunen en het bieden van kansen aan bedrijven met innovatieve ideeën diewerkgelegenheid en welvaart scheppen. Dit bijvoorbeeld door het steunen van goedeondernemingsplannendoorhetovernemenvaneendeelvanhetrisico,hetbiedenvangedeeldewerkplekkenmetgoedeinternetverbindingenencoachingtijdenshetondernemingsproces.Ditvooralgerichtopjongeondernemers;

15

• Het aantrekken/faciliteren van een constante aan ‘digital nomads’ (jonge kenniswerkers,consultants,schrijvers,artiestenetc.)diegeenvastwoonadreshebbenendieoveralterwereldwerkenzolangergoedeinternetfaciliteiten;

• Het starten en/of incentiveren van nieuwe opleidingscentra op gebieden als de informatie-technologie(waaronderookdemakersvan“apps”),defilmindustrie,decreatievesectorendemaritiemesector(ookonderwaterdusbijvoorbeeldgerichtopkoraalriffen);

• Hetmaximaalbenuttenvanonzenatuurlijkebronnenzon,zeeenwindomgroeneenergieoptewekken.Eenhierdooroptermijnlagereenstabielerestroomprijszaleengrotebijdrageleverenaandeaantrekkelijkheidvanonslandvoorinvesteerders;

• Hetproducerenvanenergiedoorgecontroleerdeverbrandingvandeafvaldiewijproducerenalsookdeafvaldiewijinhetverledenhebbengeproduceerdinhebbenopgeslagen;

• Het opzetten van een Centraal Planbureau zodat plannen en beleidsvoornemens van deoverheid doorberekend kunnen worden op hun (macro economische) gevolgen voordat zeuitgevoerdworden;

• Het op innovatieve wijze versterken en complementeren van de consumentenbelangen-behartigingdoornaastbestaandekanaleneenverenigingvanconsumententeondersteunen.

16

Hoofdstuk3.Onderwijs,Vorming,SportenCultuur

Onderwijs,vorming,sportencultuurzijnonderdelenvandeintegraleeducatievaneenvolk.Educatieisvan belang voor het kunnen functioneren binnen een maatschappij. Educatie begint al in een vroegstadium.PARwilhaarbeleidvoortzettenomaandachtteblijvengevenaanzowelvoorschoolse,schoolseenalgemeneeducatievandeinwonersvanCuraçao.Metdetoenemendeglobalisering,digitaliseringeninformatisering in een hoog tempo van de wereldmaatschappij en de daarmee gepaard gaandedynamiek in sociaal-maatschappelijke processen, blijft er ongeacht de leeftijd, een noodzaak om teblijvenleren.Alslandmoetenwemeegaanmetdezewereldwijdetrends.Ookwijhebbentemakenmetdevergrijzingenhetsteedssneller‘gedateerd’wordenvanvaardigheden.DitversterktdenoodzaaktotlevenslanglerenomverdereenbetereinvullingtekunnengevenaaneenmodernCuraçao.

OmonzevisievooreenmodernenSMARTCuraçaoterealiserenisdeonderwijssectoressentieel.Daarinzullen we echter het een en ander moeten veranderen. In de periode 2007-2010 zijn er al diversehervormingeningezet,maardezezijnvaakonvoldoendedoorgevoerdgeziendediverseknelpuntendiewijanno2016kunnenwaarnemen.Dehervormingenvragenomeenevaluatiemetdepartners inhetonderwijsvanuithetmotto:‘schoolmaakjesamen’.Ditomdenodigeaanpassingenmogelijktemakenomjongerenzoveelmogelijkvoortebereidenophuntoekomst.

Het huidige stelsel voldoet ommeerdere redenen niet volledig. Er zijn te veel drop-outs (35.5% CBS2011), onvoldoende aansluiting op de arbeidsmarkt (reden waarom KBB, het KenniscentrumBeroepsonderwijsBedrijfslevenwerdopgerichtombij tedragenaaneenbetereverhoudingtussendevraagopdearbeidsmarktenhetaanbod),eneristeweinigaandachtopscholenvoormens-vormendeaspecten.Destudiematerialenzijnvaaknietmeervandezetijd,nietaltijddigitaalvoorhandenen/ofineen taal die of de leerling, of de leerkracht, of beiden, onvoldoende beheersen. De infrastructuurwaarmeegewerktmoetwordenlooptinverschillendegevallenachteropmodernenormen.Entotslotzijnveelouders(somsnoodgedwongen)onvoldoendebetrokkenbijdeeducatievanhunkinderen.

Om invulling te geven aan de visie van de PAR voor Curaçaowillen we ons op dit gebied onderwijs,vorming,sportencultuurgaanrichtenopdriespeerpunten:

1. Hethervormenvanonderwijsenvorming;2. Hetversterken/herinvoerenvantechnischgerichtonderwijs;3. EenbewegendCuraçaostimuleren.

AD1.HETHERVORMENVANONDERWIJSENVORMING

Onderwijsenvormingzijndynamischeprocessendiecontinuinontwikkelingzijn.PARisvoorstandervaneen hervorming op educatiegebiedwaarmeemeerdere vliegen in één klap geslagenworden. Bij dezeonderwijshervormingmoetenwe rekening houdenmet de nieuwe informatie- en kennismaatschappijvan deze eeuw. Deze nieuwe maatschappij vraagt immers om specifieke vaardigheden. Dezevaardigheden zijn door het OECD zijn samengebundeld tot de ‘21st Century Skills’. De gedachte

17

hierachter is simpel, realistisch alsook praktisch. Om namelijk in pas te kunnen lopenmet de nieuweontwikkelingen in de kennismaatschappij moet de jeugd de juiste competenties, vaardigheden enattitudeswordenbijgebrachtmetaandachtvooronderanderecreativiteitsontwikkeling.

Hetbijbrengenvandede‘21stCenturySkills’aandejeugdzijndeéénvandehervormingenzaleengroteimpact hebben op onze maatschappij. PAR wil dit namelijk bereiken middels het invoeren vanmiddagprogramma’s op alle scholen, dus zowel in het FunderendOnderwijs, het VSBO alsook op hetHAVO/VWO.Ditzalgaanvolgenshetvolgendeconcept:

• Leerlingenkrijgeneengezondelunchopschool;• Oudershoevennietmeerafenaanterijdenhalverwegedewerkdag;• Opschooliseropvanggegarandeerdtottenminstevijfuur’smiddags;• Hetmiddagprogrammazalnietwordenbegeleiddoordebestaande(ochtend)leerkrachten,

tenzijeenaantalvanhenzichdaarvooraanmeldt;• Inhetmiddagprogrammakomteraandachtvoorveelmeercreatieveenvormendethema’s;• Naast‘huiswerkbegeleiding’(huiswerkwordtafgeschaft,wantdatwordtopschoolgemaakt)

komt er een aanbod van activiteiten op gebieden als muziek, drama, gymnastiek,themagerichte buitenlessen enmaatschappijleer/filosofie. De bedoeling daarvan is om decreativiteit, het innovatieve vermogen, de sociale vaardigheden, decommunicatievaardigheden,hetkritischdenkvermogenenhetempathischvermogenvandejeugdteversterkenommeerbetekenistegevenaanhuntoekomst;

• Dehuidigenadrukopkennisuithethoofdlerenzalwordenvervangendoorhetaanlerenvandevaardigheidom informatieop tezoeken, teevaluerenen tecombineren.Tevenswordtexplicietaandachtgegevenaanaspectenalsvrijheid,democratieenfundamentelerechtenvan iedermens zodatookdevolgendegeneratiesbegrijpenhoebelangrijkhet isomdezeaspectentewaarderen,tebeschermenenteverdedigen.

Door deze nieuwe aanpak, dat gefaseerd zal worden ingevoerd, worden er niet alleen extra banengecreëerd voor o.a. bevoegde leerkrachten en andere beroepsgroepen, maar richten we ook onzescholen in op het produceren van breed (sociaal en emotioneel) gevormde, kritische en zelfstandigdenkende jonge burgers. De kosten worden deels terugverdiend door een (geleidelijke) terugval inbenodigde fondsen voor criminaliteitsbestrijding en sociaal werkers. En tot slot zal dezeonderwijshervormingeengroteontlastingbetekenenvooréénoudergezinnendienualreedséénderdedeelvanallegezinnenvormen.

De vraag naar 21st Century skills heeft niet alleen een impact op onze jeugd, maar op de helemaatschappij. Dit betekent dat er ook duurzame mogelijkheden moeten worden ingevoerd om ookvolwassenenenouderentekunnenvoorzienvandenodigecompetenties.Ditkanviaonlineopleidingenineendigitaleleeromgeving.Onderwijsdigitaliseert,globaliseertenflexibiliseertsteedsmeerendigitaleleeromgevingenzijneenessentieelvehikelgewordenomkennisovertedragen.

18

Concreteactiepuntendieditspeerpuntvanonderwijshervormingondersteunenzijn:

• Hetbreedinzettenvandigitalelesmiddelen(zoalstablets);• Het verbeteren van de ICT infratructuur om digitale lesmiddelen te kunnen toepassen alsook

deze te beveiligen tegen diestal. Hierbijmoet gedachtworden aan betrouwbare internetmetgenoegbandbreedte, ICThelpdeks,beveildigde lokalenopdescholen,extramiddelenvoordeextra stroomgebruik, extra middelen voor de benodigde software alsook goede backupfaciliteiten;

• Het verbeteren van de arbeidsvoorwaarden van onderwijzend personeel, en bijscholings-mogelijkhedenvoorleerkrachten(o.a.vanwegededigitaleontwikkelingen);

• Hetaanpassenvandenieuweexameneisenhavo/vwoconformdeverscherpteexameneisenomaansluitingophetvervolgonderwijsendekwaliteitvanhetonderwijstegaranderen.Inverbandhiermeemoetervoorwordengezorgddatdevoorwaardenwordengecreëerdomderekentoetsmogelijktemakenbijheteindexamenhavo/vwo;

• Hetscheppenvandedevoorwaardenopdat leerlingenzichbeterkunnenvoorbereidenophetvoortgezet onderwijs, onder anderedoor veranderingen in het beleidm.b.t. eindexamens vanhetFOenhetopnemenvanrekentesten;

• Hetverhogenvandekwaliteitvandelerarenopleidingen(LOFOen2egraads);• Hetbiedenvanmeeroptiesaanoudersenscholenvoorwatbetreftinstructietaalonderandere

doormeergewichttegevenaanhetEngels;• Hetwerkenmetietsmeerdecentralebudgetten(vrijbesteedbarelumpsumperschool);• Hetvaststellenvaneenmaximaalbedragdatscholenvoorvoortgezetonderwijsmogenvragen

alsouderbijdrage;• Het geven van extra ondersteuning aan scholen met relatief veel (nieuwe/regionale)

migrantenkinderen;• HetevaluerenvanhetstudiefinancieringsbeleidenvooralhetterugbetalingsbeleidvanCuraçao

rekeninghoudendemethetaandeelvanNederland.EenstudieschuldinNederlandmagnieteenonoverkomelijkobstakelwordendatonze jongeafgestudeerdenervanweerhoudtomterugtekeren;

• Het opstellen van een ‘braingain’ beleid voor jonge afgestudeerden door aantrekkelijketerugkeerenverblijfsvoorwaardentecreëren;

• Hetbevorderenvandemogelijkheiddatdeuniversiteiteenregionaalonderwijscentrumwordtomzostudentenaantetrekkendiebijdragenaandekosten;

• HetbevorderenvandemogelijkheiddathetEngelsdeinstructietaalwordtopdeuniversiteitomdezeteinternationaliseren.

AD2.HETVERSTERKEN/HERINVOERENVANTECHNISCHGERICHTONDERWIJS

Debehoefteaan21stCenturySkillsheeftbelangrijkeconsequentiesvooronsonderwijssysteemopalleniveaus. Dit vraagt om ontwikkeling en aanpassing van bestaande curricula en competenties omtegemoet te kunnen komen aan de kenniseconomie van deze eeuw. Maar we moeten ook niet dewerkelijkheid uit het oog verliezen. Niet alle kinderen kunnen namelijk goed mee in het huidige

19

onderwijssysteem. Dit betekent dat gewerktmoetworden aan de herinvoering van technisch gerichtonderwijs.Ditindetrantvanwatvroegerdeambachtsscholenenhuishoudscholenwaren.Wijhebbenimmers op Curaçao veel getalenteerde jongeren die simpelweg niet goed passen in het meertheoretische stramien. De PAR wilt daarom studies invoeren voor noodzakelijke praktische beroepenzoals kleermaker, loodgieter, lasser, metselaar, tegelzetter, schilder enz. In dit kader moeten erbeslissingen genomen worden over de toekomst van Feffik. Daarnaast zullen er ook diversebedrijfsscholen worden gefaciliteerd zoals bijvoorbeeld een bedrijfstrainingscentrum bij DAMEN datopleidingenzalbiedenvooro.a.demaritiemeendemetallurgischesectoren.

Naasthet aanbiedenvan technischgerichtonderwijsomeen specifiekegroep tedienenen tehelpennaareentoekomstinonzesamenleving,wiltdePARookaandachtvestigenopeengroeiendfenomeendatde internationaaldenaamheeftgekregenvan ‘TheBoyProblem’.Hetblijkthierbijdatdehuidigemethodes vanonderwijsminder goedaanslaanbij jongensalsbijmeisjes.OokCuraçaokamptnet alsveelanderelandenmetdeuitdagingvaneengroeiend‘educatiegat’tussenhetmannelijkenvrouwelijkgeslacht.HetmeestrecentevoorbeeldhiervanverwijstnaardeafgestudeerdenvandeUoC.Intotaalzijner 286 bachelor- en 56 masterstudenten afgestudeerd verdeeld over vijf verschillende faculteiten.Hiervan was slechts 24% van het mannelijk geslacht hetgeen een alarmerend laag is. Dit vergt eennadere analyse en concrete beleidsombuigingen en initiatieven om het educatiegat te verkleinen.Concreteactiepuntendieditspeerpuntvantechnischonderwijsondersteunenzijn:

• Het invoeren van ambachtsonderwijs, rekening houdendmet de ontwikkelingen van de 21steeeuw;

• Het vinden vaneenbalans inhet aantrekken vanmannelijke leerkrachtenomde feminiseringvanhetonderwijsterugtedringen;

• Demaximaliseringvandeparticipatievanoudersinhetonderwijs.Dithoudtondermeerinhetbijwetregelenvanhetrechtopparticipatievandeoudersinhetbeleidvandeschool;

• Hetoptimaliserenvanhetfunderendonderwijs(FO)doorevaluatieenbijstellingvandeinhoudentoepassingvande8educatiegebieden;

• HetevaluerenvanhetVSBOenSBOendezevervolgensoptimaliseren;• Het herintroduceren van voorzieningen om te garanderen dat leerplichtigen naar school

(kunnen)gaan;• Het verbeteren van het toezicht en begeleiding op de kwaliteit van het onderwijs tijdens het

onderwijsleerproces(onderwijsinspectie);• HetinstellenvaneenRaadvanOnderwijsenArbeidsmarktomdeministervanonderwijsende

minister van arbeid van advies te dienen over belangrijke onderwerpen betreffende hetonderwijsendearbeidsmarkt;

• HetheroprichtenvanhetKenniscentrumBeroep&Bedrijf(KBB).

20

AD3.EENBEWEGENDCURAÇAOSTIMULEREN

Beweging en sport zijn belangrijke pijlers voor de algemene vorming van de mens en kan veelpersoonlijke effecten (ontspanning, beheersing, concentratie, persoonlijke ontplooiing etc) alsmedeneveneffectenopnationaalniveauhebbenzoalsUniciteitwaarover latermeer,eengezonderCuraçao,hetinternationaliserenvanhetproductCuraçaoenveelmeer.

ErbestaatopditmomentgeenduidelijkeneffectiefSportbeleid.Bovendienvaltdesportportefeuillenuonder2ministerieshetgeenzeernadeligblijkttezijnvoorhetbeleidvanalleorganisatiesenNGOsdiezichmetsportbezighouden.DeCuraçaosebevolkingenmetnamedejeugdheefteenerglageactieveenpassievesportparticipatie.Hetgevaarhiervan iseenovergewichtonderde jeugd,hetgeenzeer recentdoor de FDDK , UoC, DOS en de Hogeschool van Arnhem is onderzocht. De meerderheid van deleerlingen in het funderend onderwijs beweegt nog teweinig. 80% van de jeugd voldoet niet aan debewegingsnormvanminimaalvijfkeerperweekminstenseenuurbewegen.

BenaderdvanuitzoweldepersoonlijkealsdenationalefunctievansportzalPARindekomendeperiodedevolgendeconcreteactiepuntenondernemen:

• Hetinvoerenvaneentransparanteneffectiefsportbeleid;• Hetineenzovroegmogelijkstadiumblijvenstimulerenvanbewegingensport.Tebeginnenbij

devoorschoolseeducatie.EvaluatievanhethuidigeCurriculumenaanpassenwaarnodig;• HetInhetregulieronderwijsverdereuitwerkingenoptimaliseringvaneducatiegebied“Gezonde

levensstijl en bewegingsonderwijs” om de jeugd meer kansen te bieden om te bewegen(uitbreidingvanhetaantalbewegingsuren);

• Hetfaciliterenvandeverdereoptimaliseringvanschoolsport;• Hetstructureelaanpakkenvanagressieindesport;• Het in de verschillende buurten sportaccommodaties opknappen en synergetische effecten

zoekentussendeschoolendebuurtomdeaccommodatiesoptimalertegebruiken;• Het faciliteren van breedtesport en topsport, onder andere door investering in infrastructuur,

materialen,educatievansportbestuurdersencoaches,enhetmogelijkmakenvanparticipatieinmeer regionaleen internationalecompetities.Curaçaoproduceerteenbovengemiddeldaantaltopsportersperhoofdvandebevolking,dienietalleeneenprimapromotievanons landindewereldzijnmaarvooralookalsrolmodellendienenvoordejeugd;

• HetstimulerenvanNGO’somdebevolkingvanCuraçaomeertelatenbewegen;• HetinvoerenvaneenSportLottometalsdoelhetsteedsverdertoegankelijkmakenvansport,

tot uiteindelijk gratis. (‘Deporte Gratis’).Andere alternatieven zijn het hervormen van deLandsloterijomgroteresubsidiesaanSportenCultuurmogelijktemaken,ende invoeringvanspecialeheffingenopbepaaldeproduktenspeciaalgeoogmerkttengunstevansubsidieringvansportencultuur.

21

Kortetermijnaanpak

Delageactieveenpassievesportparticipatiewordtveroorzaaktdooreenslechtsportaanbod,alsookeenlageprioriteringvansportaandeoverheid.Dejeugddientmeergemotiveerdteworden,beginnendeinhet basisonderwijs.Daarnaast kunnende verschillendeCuraçaose topatleten en talenten als rolmodeleenbelangrijkerolspelen.Desportverenigingeninhetalgemeenhebbenverschillendesportprojecten,maar hebben onvoldoende tijd en professionele ondersteuning om de lage sportparticipatie van deCuraçaosejeugdstructureelteverbeteren.

PotentieSportevenementen

Curaçao heeft vele mogelijkheden om meer (top)atleten van de regio aan te trekken, voor zoweltrainingsstages als wedstrijden. Er worden echter te weinig regionale sportevenementen op Curaçaogeorganiseerd, om voldoende aandacht te krijgen. Met meer regionale sportevenementen is er eenhogere‘airlift’enmeerhotelbezetting,hetgeenallemaalbijdraagtaandeeconomie(sporttoerisme).

Uniciteitdoorbindendegemenedelers(cultuur)

Curaçao heeft per 101010 haar autonome status verkregen binnen het Koninkrijk. Een nieuwe statuswaarbij onze constitutionele status is gewijzigd. Hiermee gepaard waren er ook wijzigingen op o.a.bestuurlijk,relationeelencultureelgebied.Ingrijpendewijzigingenzoalsdezevereiseneenprocesomdebevolkingtemobiliserenvoorhetnieuwenationaalbelang,waarbijhetaccentmoetwordengelegdopdeonderlingeovereenkomsten,decontinuïteitenuniciteit.Curaçaoheeftdeuniekemogelijkheidomde“UniciteitinDiversiteit”teconsoliderendoorhetopstartenvaneenprocesomonzegemeenschappelijkedoelen te versterken. In de komende periode gaat PAR nadruk leggen op de processen en tradities(normenenwaarden)dieonsbindenenomdieteconsoliderenomonzeverbondenheidteversterken.

PAR wil het creatief en innovatief vermogen van de bevolking stimuleren en zal zorgen voor eenkunstacademie. Daarnaast zal het kunstcentrumworden versterkt en toegankelijker worden gemaaktomwillevaneengezondevrijetijdsbesteding.Daarnaastgaanwijonderzoekplegennaardebestewijzeompodiumkunsteninhetalgemeentestimuleren.

22

Hoofdstuk4.VeiligheidenLeefbaarheidVeiligheiden leefbaarheidgaanhand inhand.Zestaan indirecterelatiemetelkaar.Spreek jeoverdeéén, dan spreek je vanzelf over de andere en omgekeerd. Is je omgeving niet veilig, dan is dezelfdeomgevingooknietleefbaar.EnvoorwatbetreftveiligheidgaathetopCuraçaodelaatstejarenhelemaalmis.Onzeveiligheidinalz’naspectenstaatoveralonderdruk.Ditofhetnougaatomdeveiligheidthuis,ophetwerk, inhet verkeer, inhetmilieuof bij deetenswarendiewe consumeren.Alles staatonderdruk.Nieuwsovergewapendeovervallenistegenwoordigaandeordevandedag.Huizenenbedrijven,ouderenenzwakkeren,niksenniemandlijktmeertewordengespaard.Kortgeledenwerden4mensentegelijk bij BergAltena in koele bloedendoodgeschoten.Ookde veiligheid in het verkeer staat onderdruk.Develeauto-ongelukkenelkedagenpercapitahetrelatiefhoogaantaldodelijkeslachtoffersperjaarwijzenopeenonveiligverkeer.Actueelisookdeveiligheidvandeluchtdieweinademen.Ookdezestaat onder druk.Helewijkenmet sporen van groene aanslagenwijzen op een luchtkwaliteit die nietmeerveiligtenoemenvalt.Enzokunnenweweleentijddoorgaan.

Creërenenbehoudenvanveiligheidenleefbaarheidinalhaaraspecteniseenkerntaakvandeoverheid.Diemoetenergiekwordenopgepakt.DePARiszicherhierbijvanbewustdathetmanconietzitnietinde regelgeving.Er zijnafdoende regelsenwettendieonzeveiligheid zoudenmoetengaranderen.Hetprobleemzit‘mindehandhavingvandezeregelsenwetten.DaaromookdatdePARzichmaximaalzalgaan inspannen om de handhaving van regels te institutionaliseren en het handhavingsapparaat teversterken.Enwaarnodigzullenderegelsenhethandhavingsbeleidookverderwordenafgestemdopde praktijk van het (wan)gedrag van de Curaçaose mens van tegenwoordig. Dit betekent eenverschuivingnaarmeer ‘lik-op-stuk’beleid. Immers,dePARwileenCuraçaocreërenwaarelkeburgerzijn talenten optimaal kan ontwikkelen. Daarvoor moet diezelfde burger zich wel veilig voelen. Eengebrekaanveiligheid(endusleefbaarheid)werktverlammendvoordeontwikkelingvanonseiland.Nietalleenvoorburgersenondernemers,maarookvoortoeristen,buitenlandseinvesteerders,stagiairesenanderegroependiehierwonen,levenenbijdragenaanonzeeconomie.

OminvullingtegevenaandevisievandePARvoorCuraçaowillenweonsophetgebiedvanveiligheidenleefbaarheidrichtenopdriespeerpunten:

1. Hethandhavenvanregelsenwettengebaseerdop‘zero-tolerance’;2. Hetverbeterenenversterkenvaninstantiesdiezichbezighoudenmethandhaving;3. Hetinzettenophetverbeterenvandeverkeersveiligheid.

AD1.HETHANDHAVENVANREGELSENWETTENGEBASEERDOPZERO-TOLERANCE

WelwillendeCuraçaoseburgersdiezichdagindaguithoudenaanregelsenwetten(zowelgeschrevenals ongeschreven) moeten weer hoop krijgen. De hoop dat we als collectief niet afglijden naareenmaatschappijwaarhetjeniethoudenaanregelsenwettenbeloondwordtenlangzaammaarzekerdenormalegangvanzakenwordt.Ditleidtnamelijknaaranarchieendaarlijkenwesomsengdichtbijtezijn. Als welwillende burgers schudden we steeds meer het hoofd en vragen we ons met stijgende

23

verbazingsomsafwaarhetrespectenontzagvoorregelsenwettenisgebleven.Vanmotorfietsersdiezonderhelmrijdentothetachteloosdumpenvanvuilindemonditotsupermarktendiezichniethoudenaanmaximumprijzenenhygiëne-eisentotpoliticidiegewooninfunctieblijventerwijlzeveroordeeldzijnvaneenstrafbaar feit.PARpiktditsoortexcessenendeviantgedragsimpelwegniet langerenzalquahandhavinghardinzettenopeenbeleidvaneen‘zero-tolerance’opallebestaandewettenenregels.

Concreteactiepuntendieditspeerpuntvanhandhavingvanregelsenwettenondersteunenzijn:

• Het inzetten van meer politie op straat die controlerende en handhavingstaken zichtbaar enovertuigend uitvoert. Dit zowel in preventieve als in repressieve zin. Waar nodig moetenelektronischeinstrumentenzoalscameratoezicht,digitaleinformatieinpolitieauto’setc.wordeningezet. Daarnaast moet de politie over ook meer lichtere voertuigen beschikken zoals(cross)motorfietsen, quads en fietsen. Ook zal het gebruik van drones moeten wordengeïntensiveerd;

• Het samenmet het openbaarministerie invoeren van een systeem van snelrecht voor kleineovertredingen(likopstuk).Ditzaldebetrokkenenhelpenzichgoedtebedenkenalvorenseenmisstaptebegaanomdatdestrafonmiddellijktenuitvoerwordtgebracht;

• Het geven van intensieve aandacht van de kant van de politie voor het terugdringen vaninbraken (inwoning of bedrijf), overvallen, het gebruik van (gewapend) geweld. Ookmoet ermankracht ingezetwordenophet inkaartbrengenvanbendes,hetontmantelenvandezeenhetgeweldtussenbendesonderlingindehandkrijgen;

• Het voortzetten en intensiveren van dewerkzaamheden van het ‘afpakteam’ dat functioneertonderleidingvanhetOpenbaarMinisterie;

• HetgedegenopzettenvaneenMilieu-InspectieDienstmetbijbehorendemilieupolitiediemetvergaande bevoegdheden milieuovertredingen aanpakt waaronder dumping van vuil enverontreinigingvandegrond,zeeenlucht;

• Het voortzetten vande lijn van strengoptreden tegen illegalebouw,het illegaal afgraven vandiabaas, illegaal dempen van kustgebieden en binnenwateren, het illegaal onttrekken vangrondwaterenhetillegaalinnemenvanoverheidsterreinen;

• Het controleren en fors aanpakken van bedrijven c.q. ondernemers die de gezondheid vanburgersingevaarbrengendoorproductenen/ofdienstentekoopaantebiedendienietvoldoenaanwettelijkeeisen;

• Hetdoenvanonderzoeknaardemogelijkheidomaanvallenoptoeristentebestempelenalseenaanval op een cruciaal economisch belang van Curaçao, en de straffen daarvoormet 50% teverhogen;

• Hetstimulerenvan initiatievenwaarbijbetrokkenburgers (bijvoorbeeldperwijk)elkaar (endeautoriteiten)sneldigitaalkunneninformerenbijincidenten;

• Hetterugdringenvanverkeersovertredingen(ziespeerpuntnr.3);

24

AD2.HETVERBETERENENVERSTERKENVANINSTANTIESDIEZICHBEZIGHOUDENMETHANDHAVING

Verschillendeonderdeoverheidvallendeinstantiesdiegezamenlijkwerkenenwakenoverdeveiligheiden leefbaarheid van onze burgers staan onder druk. Zo is bijvoorbeeld onze veiligheidsdienst (VDC)gedurende een periode na 2010 helaas controversieel in het nieuws geweest. In dit kader is het nietalleenuitermatebelangrijkdathetrespectenvertrouwenvandeburgersindezeorganisatieterugkeert,maardatdeveiligheidsdienstonderdeloepwordtgenomenenwordtverbeterdenversterktzodathetweer professioneel en betrouwbaar in alle opzichten (lokaal en internationaal) kan functioneren.Verbetering en versterking is ook nodig in andere justitiële instanties, waaronder het Korps PolitieCuraçao(KPC),hetOpenbaarMinisterie(OM),hetGemeenschappelijkHofvanJustitieendeKustwacht.De PAR zal bij al deze instanties het voortouw nemen om deze instituten kritisch te ondersteunenteneindehunfunctionerenteverbeteren.DeinverschillenderapportenaangegevenaanbevelingenvandeRaadvoordeRechtshandhavinggevenhierbijgoedehandvatten.Daarmeebouwenwijvoortopdevoordelen die de consensus Rijkswetten op justitieel gebied ons land gebracht hebben. Concreteactiepunten die het speerpunt verbetering en verbetering en versterking van instanties die zichbezighoudenmethandhavingondersteunenzijn:

• Het verhogen van de graad van integriteit van alle betrokken instanties zodat vooral hetvertrouwenvandeburgerindezeinstantiesweergroeit;

• Hetbevorderendoordirecteinteractietussenlokaleenrijksinstantiesvoorhetcombinerenvantechnologieenkennis.Inditkaderpleitenwijvoorhetoprichtenvaneen“criminalintelligencegroup” om effectief de binnenkomst van georganiseerde internationale criminaliteit en vanillegalewapensinonslandtebestrijden;

• HetoprichtenvaneenopleidingsinstituutvoorRechtshandhavingenOpenbareOrde;• Hetinvesterenindeinfrastructuurvandegevangenisendepolitiecellen;• Hetverbeterenvan interministeriële samenwerkingbijhetvoorkomenvanhuiselijkgewelden

kindermishandeling;

Extraaandachtisverdernodigvoorhetcuratieveaspectindeaanpakvancriminaliteit.Hierbijgaathetomhetgevangeniswezen,reclasseringenre-socialisering.Andersishetdweilenmetdekraanopen.Eenmogelijkmiddelopdit terrein ishetovernemenvanhetconceptvanzogenaamde ‘halfwayhouses’ terondersteuningvanre-socialisering.

InhetalgemeenstreeftPARernaaromzoveelmogelijkondersteuningtegevenaansociaalzwakkerenom zo een afglijden naar de criminaliteit een halt toe te roepen. Dit door beter en beroepsgerichtonderwijs, financiële ondersteuning voor zover de overheidsinkomsten dit toelaten en voldoende enbetaalbare volkshuisvesting. Het uitgangspunt is versterking van de wijken om daar oplossingen tezoeken voor problemen met misdaad, werkeloosheid, geweld, verslaving, schooluitval enjeugdzwangerschap. Het doel hiervan is uiteindelijk de vorming van een gemeenschap dat gelooft invooruitgang op basis vanwerk, dat trots is op zijn land, dat kanmeevoelenmet anderemensen, datzelfverzekerd is en om kan gaan met conflicten. Voor het behalen van het doel zal gericht gewerktwordenaanhetversterkenvandesamenwerkingensynergievaninstitutendiezichopdejeugdrichtenzoals internaten,devoogdijraad,dereclassering,deGOG,degezinsvoogdij,hetcentralemeldpuntvandevoogdijraadendewijkpolitie.Ookzalergerichtgewerktwordenaanandererandvoorwaardenzoals

25

additionele recreatiemogelijkheden in de wijken, parkjes, kinderspeelplaatsen en buurtcentramet(digitale)faciliteitenvoorjongenoud;

In het kader van de verbetering en versterking van instanties die zich bezighoudenmet handhaving,vindt de PAR, naast alle bovengenoemde punten, het ook nodig om het huidige toelating- enuitzettingsbeleidteevalueren.Ditvooralingegevenvanuithetsociaal/economischaspectervan.

Indeevaluatiekomtiniedergevalaandachtvoor:

• Destatusvanongedocumenteerde,dochveelalopCuraçaogeborenkinderen,diena jarenschoolgeenschooldiplomakunnenkrijgen;

• Processen om ‘illegale’ kinderen van formele documentatie te voorzien en tevensgezinsherenigingmogelijktemaken;

• Het simpeler en sneller maken van tijdelijke werkvergunningen voor hooggekwalificeerdebuitenlandsewerknemers;

• Het vernieuwen van het migratiebeleid gericht op het aantrekken van specifiekedoelgroepen van kennis en servicewerkers. Dit met verschillende doelen onder meerbevolkingsgroei,economischegroei,hetleggenvaneenbrederebasisvoordehoudbaarheidvanonssociaalsocialezorgstelselalsookhetondersteunenvansectorenwaarinbehoefteisaanarbeidskrachtendienietopCuraçaogevondenworden;

• Gekoppeldaanmigratieookhetontwikkelenvanvoorintegratieensocialecohesie;• Het significant verlagen van de leges voor het verlengen van een toeristisch verblijf (tot

maximaal90dagen);• Het verkleinen van de groep illegalen die in het grijze circuit werkt waardoor fiscale en

socialepremieswordenontlopen;• Het additionele beschermen van de mensenrechten van migranten. Het gaat om het

tegengaan van mensensmokkel en mensenhandel, uitbuiting van werknemers,kinderrechten(IVRK),hetrechtopidentiteit(IVRK)enhetrechtopgezinshereniging(EVRM).

AD3.HETINZETTENOPHETVERBETERENVANDEVERKEERSVEILIGHEID

ZoalseerdervermeldstaatdeveiligheidvanhetverkeeropCuraçaoal jarenonderdruk.Develeautoongelukkenelkedagenpercapitahetrelatiefhoogaantaldodelijkeslachtoffersperjaarwijzenopeenonveiligverkeer.Ookverzekeraarsgevenaandatde ‘blikschade’hiernaarverhoudingeenveelvoud isvanandere landen.Dit ligtniet alleenaande somsondoordachte infrastructuur,maar vooral aanhetgedrag inhet verkeer. Tehard rijden,onverantwoord inhalen,het rijdendoor rood lichtenhet rijdenonder invloed van alcohol is aan de orde van de dag. Ook het onverzekerd rijden of het rijden metminderjarigen aan het stuur komt steeds vaker voor. Dit alles leidt tot onnodig menselijk leed enmaterieleschade.

Delaatstejarenisereeninhaalslaggeweestinhetverbeterenvandeinfrastructuur(o.a.drempels)enzijnerbijvoorbeeldopverschillendegevaarlijkekruisingenrotondesgebouwd.DePARisvanmeningdatdeze lijn van verbetering van de infrastructuur moet worden voortgezet. Er moeten daarnaastregelmatig, effectief en rigoureus controles worden uitgevoerd om onverantwoord en onverzekerd

26

rijgedrag tevoorkomen.Ditomdebonafidedeelnemeraanhetverkeer tebeschermenen tebelonenvoorcorrectgedrag.

Concreteactiepuntendiehetspeerpuntverbeterenvandeverkeersveiligheidondersteunenzijn:

• Het doen van doorlopende verkeerscontroles (o.a. op alcohol, wapens, drugs, documentatieenrijgedrag),flitscamera’svoorrijdendoorroodlicht;

• Het aanpassen van de wet opdat de eigenaar van het kenteken aansprakelijk is voorverkeersovertredingen;

• Het institueren van beleid waarbij het verplicht wordt om bij grove verkeersovertredingenopnieuwhetrijexamenafteleggentotzelfshetintrekkenvanhetrijbewijs;

• Het invoeren van een waarborgfonds ter dekking van de kosten van ongelukken veroorzaaktdoor automobilisten die niet hebben voldaan aan hun verplichting om een wettelijkeaansprakelijkheidsverzekeringtesluiten;

• Het op continue basis voeren van campagnes in de media ter stimulering van een goed enverantwoordrijgedrag;

• HetoprichtenvaneenVerkeersautoriteitdieactiefgevraagdenongevraagddeoverheidbijstaatinadviseringoververkeersveiligheid.

27

Hoofdstuk5.SocialeZakenenArmoedebestrijdingIedere inwoner van Curaçao heeft recht op een menswaardig bestaan. Daar staat de PAR voor. Dezwaksteninonzemaatschappijmoetenkunnenrekenenopsteunvandesterkereschouders.Solidariteiteneenduurzame samenleving vanbetrokkenburgers is onderdeel vanonze visie.Omdaar te komenhebbenwenogeenwegtegaanalsland.Deklooftussenarmenrijkisgroot.Destagnerendeeconomieendaaraangepaardewerkeloosheid leidtsteedsvakertotuitzichtlozesituatiesdiemensenbelemmertom volwaardig deel te nemen aan de gemeenschap. Import van armoede uit de regio verergert hetprobleem.HetaandeelvanpersonenonderdearmoedegrensbedroegvolgenshetCBSin201125,1%.

Door demogelijke komst van het Chineze staatsbedrijf Guandon Zengron zal versnelde economischegroeiendedaarbijkomendegroeiinwerkgelegenheideengedeeltevanditprobleemdekomendejarengaan oplossen. Maar die groei op zichzelf is niet voldoende. Er is een integrale aanpak nodig onderandere via het onderwijs. Om het armoedeprobleem daadwerkelijk het hoofd te bieden moeten weallemaalaandachtgevenaanmeerbetrokkenheid,meer saamhorigheid,eenmeeruniformenationaleidentiteit en vooral meer solidariteit. Solidariteit tussen generaties, tussen werkenden en nietwerkenden,arbeidsgeschiktenenarbeidsongeschiktenentussenmensenvanallerleiopleidingsniveausen van diverse afkomst. Er moet weer begrip komen voor elkaars standpunt zodat het sociaalondersteunenvanelkaarnietzozeerwordtervarenalslast,maarmeerwordtgezienenervarenalseencollectiefgebeurenomalssamenlevingvooruitgangteboeken.

Het kan in dit verband niet meer zo zijn dat sommige sociaal zwakkeren structureel vastzitten inarmoede en dus structureel beslag leggen op middelen. Het kan ook niet meer zo zijn dat sociaalzwakkerenhetnagenoegonmogelijkwordt gemaaktomuit de armoede te groeiendoorbijvoorbeeldtekortschietend onderwijs. Mensen hebben hulp nodig om hun bestaan draaglijk te maken en demiddelen krijgen zich omhoog te kunnen werken. Slechts zij die daadwerkelijk niet de veerkrachtbezittenenniettoegerustzijnomhunplekopdearbeidsmarkttevinden,moetenopdesolidariteitvandesamenlevingkunnenblijvenrekenen.

Om invulling te gevenaande visie vandePAR voorCuraçaowillenweonsophet gebied van socialezakenenarmoedebestrijdingrichtenopdriespeerpunten:

1. Hetvoortzettenvanbestaandeenhetopstartenvannieuwewerkgelegenheidstrajecten;2. Het ondervangen van de grootste sociale struikelblokken zijnde huisvesting, opvoeding,

financiën,familierelatiesenvoorlichtingovervoeding;3. Hetvergrotenvandekenniseninzichtinenoverdeleefwereldvandejeugdenjongerenop

Curaçao.

AD1.HETVOORTZETTENVANBESTAANDEENHETOPSTARTENVANNIEUWEWERKGELEGENHEIDSTRAJECTEN

Voor het ondervangen van de huidige stand van de werkeloosheid (vooral onder jongeren), kansimpelweg niet langer gewachtworden op het aantrekken van de economie. De overheid zal in actie

28

moetenkomenenvanuiteensocialebrilmensenvooreenbepaaldeafgebakendeperiodeaanhetwerkmoetenzetten.DePARwilhierbijnietsimpelwegeengesubsidieerdebaancreërendiedewerkelozeeeninkomenverschaft,maar-naasthetmenselijkaspectvanmeedoenindemaatschappij–deaangebodenbaan vooral gebruiken als middel om de werkeloze de nodige vaardigheden bij te brengen omweersuccesvoldearbeidsmarktoptekunnen.Dezewerkgelegenheidstrajectenzullenontplooidwordenindesectorenveiligheid,onderhoud, landbouw,veeteeltenvisserij, toerisme,kunstencultuurendebouw(hetopknappenvansocialeenpotentieelsocialewoningen).

AD2.HETONDERVANGENVANDEGROOTSTESOCIALESTRUIKELBLOKKEN

VolgenshetministerievanSocialeOntwikkeling,ArbeidenWelzijn(SOAW)geefteenQuickScanoverhetjaar 2013 aan dat de belangrijkste problemen binnen de samenleving liggen op het gebied vanhuisvesting,opvoedingvankinderen,financiënenfamilierelaties.Binnenhetministeriezalerallesaanmoetenworden gedaanomdeze problemen inzichtelijk temaken, de diepere oorzaken te zoeken encreatieveoplossingentebedenkenvoordekorteenlangeretermijn.

Concrete actiepunten die het speerpunt ondervangen van de grootste sociale struikelblokkenondersteunenzijn:

• Het introduceren van hoogbouw binnen de mix van bouwstijlen als het aankomt op socialehuisvesting;

• Het herverdelen van het scala aan sociale woningen en deze herinrichten naar socialestarterswoningenophuurbasis,doorstroomwoningenophuurbasisendoorstroomwoningenopkoopbasis en deze basis in de toekomst gebruiken als leidraad voor het toewijzen van socialewoningenaandebeoogdedoelgroep;

• Het diepgaand inventariseren van leegstaande ooit bewoonde huizen (ruim 5000 volgens deCensus CBS 2011) en deze, dan wel in samenwerking met de eigenaren indien dat niet deoverheidis,opknappenenleefbaarmakentenbehoevevansocialehuisvesting;

• Het trainenencoachenvangezinnenophetgebiedvanopvoedvaardighedenmet thema’salsfamiliewaarden, budgetteren, voeding, levensstijl, gebruik van anticonceptie en rechten enplichtenbinneneendemocratischerechtsstaat.DitvanuithetministerievanSOAWsamenmetderelevanteNGO’s;

• Het aanbieden van saneringstrajecten waarbij mensen met onoverkomelijke schulden nietbelanden in een uitzichtloze situatie alsook de problematiek rondom ‘loansharks’ structureelaanpakken;

• Het aanbieden van een scala aan cursussen waarbij mensen leren budgetteren en financieelverantwoordebeslissingennemen.

AD3.HETVERGROTENVANDEKENNISOVERDELEEFWERELDVANDEJEUGD

Hetderdespeerpuntbetreftdetoenemendeklooftussendegroepjongerenwaarmeehetgoedgaatendegroep jongerenwaarmeehetmindergoedgaat.Erdreigtsteedsmeereen isolementvandegroep

29

waar het niet goed mee gaat. Deze isolering is gevaarlijk want deze groep jongeren wordt op dezemaniereenmakkelijkeprooivoordegeorganiseerdemisdaad.Deeffectenhiervanzienweal jarenopCuraçao. Bepaalde groepen jongeren zijn daarbij zodanig ‘verhard’ en al op jonge leeftijd actief in deharde criminele wereld, dat deze bijna geen andere levensstijl meer kunnen aannemen. De PARonderkent dit enwil daarom daadwerkelijk actie ondernemen zodat we ten eerste de toestroom totdezegroepeenhaltkunnentoeroepen.HierbijkunnenwevoortbouwenophetlopendeNationaalJeugdActieplan. Naast deze speerpunten zijn voor de PAR de volgende acties gewenst op het gebied vansocialezakenenarmoedebestrijding:

• Het invoeren van wetgeving voor een minimum verplicht bedrijfspensioen. Een stelsel metaanvullendepensioenensluitbeteraanbijdearbeidsmarktvande21steeeuwwaarinmensenlatermetpensioen gaan, vaker vanbaan veranderenen vaker als zelfstandigewerken.Dit zalervoorzorgendatwerknemerseenpensioenkrijgenendusnietalleenaangewezenzullenzijnophunAOV.Thansvervallenvelewerknemersinarmoedealszijmetpensioengaan;

• HetheropenenvandenachtopvangvoorverslaafdenbijFMAinWillemstad;• Hetinvoerenvanverplichtecursussenensollicitatieplichtvooronderstandtrekkersinsectoren

waararbeidnodigiszoalstoerismeentechnischevakken;• Het formuleren van een immigratiebeleid dat duidelijk is voor zowel de aanvrager als de

behandelaarendaarbijeroptoeziendatdeimmigratiedebehoeftenvanonzeeconomieaanvultzonderdetoegangvanlokalewerkendentotdearbeidsmarkttebelemmeren;

• Hetmogelijkverhogenvandeonderstandenhetminimumloonkoppelenaandegroei vandeeconomie;

• HetdoorlichtenenactiverenvanFundashonKasPopular(FKP)ombetertevoldoenaanhaartaakomvolkswoningentebouwenenteonderhouden;

• Hetverderopzettenvanambulantezorgenbeschermdwonenvoorgehandicaptepersonen;• Het voeren van controle op de kwaliteit van de zorg in woon-zorgtehuizen voor ouderen en

ondersteuningvanorganisatiesvanouderenindebuurten;• Hetopzettenvanprogramma’s voorversterkingvande jeugd zoals jeugdtelevisieen een raad

voorjongeren(jongerenklankbord);• Het opzetten van een Sociale Inlichtingen en Opsporingsdienst (SIOD) die belast wordt met

(fraude) onderzoek binnen gesubsidieerde instellingen, bij individuele subsidies alsook bijhandhavinginhetkadervandebijstandswet;

• Het in het leven roepen van een eenheid gespecialiseerd in het opsporen en bestrijden van(arbeids)uitbuiting,mensenhandelenmensensmokkel.

30

Hoofdstuk6.InfrastructuurenLogistiekOm een duurzaam evenwicht te realiseren tussen wonen, werken, vervoer, natuur en ontspannen isverdereaandachtvoorruimtelijkeordeningopCuraçaonoodzakelijk.Ominvullingtegevenaandevisievan de PAR voor Curaçaowillenwe ons op het gebied van infrastructuur en logistiek richten op driespeerpunten:

1. Hetverbeterenvandemobiliteitopheteiland;2. Hetbeterbenuttenvanonzelucht–enzeehavens;3. Ordeterugbrengenbijvolkshuisvestingenruimtelijkeordening.

AD1.HETVERBETERENVANDEMOBILITEITOPHETEILAND

Delaatstejarenmakenweeeninhaalslagvoorwatbetreftonswegennetendielijnzettenwijvoort.Ditmoetechterwelonderdeelzijnvaneenbreder infrastructuurplanwaarinerrekeningwordtgehoudenmethet feitdatdeuitbreidingvandeverstedelijkingdenodige infrastructuurvereist omde toenamevandebevolkingteomvatteneneconomischegroeitefaciliteren.

OphetgebiedvanmobiliteitwildePARinnoveren.Hetopenbaarvervoerkanbeter,modernerenvooralefficiënter.Wijhebbenconcreteplannenophetgebiedvanmobiliteitwaarondereenandere indelingvandebuslijnenzodatmensenveelmindervaakhoevenovertestappenomvandeenenaardeanderewijktekomen(zonderWillemstadaantedoen).DitplanwilPARingoededialoogmetdebetrokkenen(o.a. ABC en de chauffeurs van de middelgrote en kleine bussen) verder uitwerken en gefaseerdinvoeren.Ditmobiliteitsplanisonderdeelvaneengrotergeheelvooro.a.deontsluitingvanBándabou.Bándabouistelangachtergesteldgeweestenmoetmeervoorzieningenkrijgenzoalsbrandweer,politie,apotheken,huisartsenpraktijkenetc.Tevensishetwenselijkomeentweedetoegangswegaanteleggen(ruwwegparallelaandehuidigewegnaarWestpunt)zodatbijeencalamiteitopdiewegnietgelijkhethalveeilandonbereikbaarisenheteconomischeensocialelevenstilkomtteliggen.

AD2.HETBETERBENUTTENVANONZELUCHTENZEEHAVENS

Het goed functioneren van onze zeehaven en luchthaven is cruciaal voor onze economie. Er liggendaarnaast ook nog aanzienlijke groeimogelijkheden in deze havengebieden met ruimte voor nieuweondernemingen. PAR zal in dit kader verder werken aan masterplannen voor o.a. de ongebruikteterreinen rondomhet Schottegat en rondomHato enontwikkelaars c.q. investeerders aantrekkendiedaar werkgelegenheid kunnen creëren. Daarnaast onderkennen wij ook de grote potentie vanBullenbaai, zeker na 2019. Voor dit specifiek gebied willen wij de mogelijke scenario’s goed in kaartbrengen om de beste keus te maken voor de lange termijn voordelen voor Curaçao. Voor onzebinnenwateren is er op een milieuvriendelijke manier winst te behalen met het aantrekken vanmegajachtendiehiergestationeerdkunnenworden.EnvooronzelangetermijnvisievoorCuraçaoiseenspoedige terugkeer naar FAA-niveau 1 certificering voor onze luchtvaartautoriteit essentieel. Dat gaathand in hand met de plannen voor de uitbreiding van onze internationale luchthaven, waarbij zelfs

31

ruimtevaart totdemogelijkhedenbehoort.VerdergaanwijdoormetdeontwikkelingvanCuraçaoalsoverslagpuntvoorkoopwaarenvracht.

AD3.ORDETERUGBRENGENBIJVOLKSHUISVESTINGENRUIMTELIJKEORDENING

VolkshuisvestingiseenbeladenthemaalswekijkennaarmisstandenzoalsduizendenillegalewoningenterwijlertegelijkduizendenmensenaljarenopeenwachtlijststaanomeenwoningvanFKPtekrijgenenerruim5000huizenleegstaantevervallen,vaakdoordisputenoveronverdeeldeboedels.PARkeurtillegalewoningbouwsterkaf.Dewetenregelgevingvoordezebeleidsgebiedenisoverhetalgemeenweloporde,maarookhierontbreekthetonsweeraanhandhaving.DePARzal inditkaderbeginnenmethet aanzienlijk versterken van demankracht bij hetministerie van VVRP zodat die zich na de nodigetrainingen op deze problemen kunnen storten. Concrete acties die he speerpunt volkshuisvesting enruimtelijkeordeningondersteunenzijn:

• Het opstellen van een plan voor het inhalen van de achterstand in woningbouw en hetaanpakkenvandewachtlijstenbijdeFKP;

• Hetopeenslimmemanierbundelenvandehuisvestingvanoverheidsdiensteninzoveelmogelijkmonumenten in plaats van in panden die van particulieren gehuurd worden. Zo’n bundelingleverteenbesparingvanhuurkostenopeneenverhoogdeefficiëntie;

• Hetgevenvanextraaandachtvooropenbarewerkenondermeerdoorhetsnelherstellenvanbeschadigdstraatmeubilairzoalsverkeersbordenenhetonderhoudenvanpubliekestranden;

• Hethandhavendoptredentegenillegaalgeplaatstereclameborden;• Het ons houden aan bestaande regels en dus een grondige evaluatie houden van het EOP

(EilandelijkOntwikkelPlan)datal jarengeledenhadmoetengebeuren.Dewijzigingsprocedurevooreenbestemmingswijzigingmoetflexibelerworden;

• HetzorgendatdeStichtingMonumentenzorgdenodigemiddelenontvangtomhaartakenweeradequaatuittekunnenvoeren.Dit isbelangrijkvoorhetbehoudvanonsnationaleerfgoedenvoorstimuleringvanhettoerisme.

32

Hoofdstuk7.Gezondheidszorg,MilieuenNatuur

Erisveelontevredenheidoveronzegezondheidszorg.Dealgemeneperceptieisdaterlangewachttijdenzijn,ereengebrekaanaandachtisvoordeindividuelepatiëntendatdekostennietinverhoudingstaantot de kwaliteit van de behandeling. Uiteraard willen we allemaal meer welzijn (kwaliteit van leven)hetgeeninhogematewordtbeïnvloeddoorhetniveauvanvolksgezondheid.Toegankelijke,kwalitatiefgoede verantwoorde zorg en een gezond leefmilieu zijn basisrechten van elke burger. Het iswel eenuitdagingomdieteblijvenrealiseren,zekermeteenvergrijzendebevolking.DePARiservanovertuigddat iedereen eenbijdrage kan leveren aan eenoptimale volksgezondheid binnendemiddelendiewehiervoor beschikbaar hebben. Daarmee bedoelen we niet alleen de overheid, maar ook demaatschappelijke rol van bedrijven, religieuze instellingen, preventieve en eerstelijnsgeneeskunde,sportverenigingen, onderwijsinstellingenen sociaalmaatschappelijkwerkers.Metons allendienenwijhiervooronzeverantwoordelijkheidtenemen.

NetalsopanderegebiedenzietdePARookophetgebiedvangezondheidszorgveelmogelijkhedendiewe ontlenen aan het deel zijn van het Koninkrijk. Zo is de PAR voorstander van eensamenwerkingsregeling op Koninkrijksniveau met aspecten als centrale inkoop van medicijnen,kennisdeling, gezamenlijk wetenschappelijk onderzoek en afspraken over medische specialisaties pereiland.Om invulling te geven aande visie vandePAR voorCuraçaowillenweonsophet gebied vangezondheidszorg,milieuennatuurrichtenopvierspeerpunten:

1. Hetdoenaanholistischepreventie;2. Het faciliteren van meer participatie van relevante actoren die de volksgezondheid

beïnvloeden;3. Hetbewerkstelligenvaneentoegankelijkeenbetaalbarezorgmetbijdragesvanalleburgers

naardraagkracht;4. Hetzorgenvoorhandhavingophetgebiedvannatuurenmilieu.

AD1.HETDOENAANHOLISTISCHEPREVENTIE

Holistische preventie is een cruciaal component van het gezondheidsbeleid. Daarvoor is nodig dat ermeer proactieve handhaving/naleving van voorschriften komt op het gebied van leefmilieu,infrastructuur,risicobeheersingentoxiciteit.Doordoelgerichtentijdigtehandelenkunnenverschillendeziektebeelden aanzienlijk ingeperkt worden. Denk maar aan de rol van omgevingsfactoren (bv.milieuvervuilingenbroedplaatsenvoormuggen)en leefstijlgewoontes(voedingenbeweging).Ookhetgeestelijk welzijnsaspect verdient aandacht (bv. stress op het werk of vanwege een onveiligeleefomgeving). Een holistische preventie aanpak wordt bevorderd en ondersteund door controle ensanctiesopnalevingvanwettenenvoorschriftenophetgebiedvanleefmilieuenbewustwordingvandebevolkingvan(on)gezondeleefgewoonten.

33

Concreteactiesdiehetspeerpuntholistischepreventieondersteunenzijn:

• Hetbevorderenvantoegangtotbetaalbaregezondevoedingenhetdoenvanonderzoeknaardehaalbaarheidenwenselijkheidvaneenvormvanheffingopongezondevoeding(zoalssuikerinfrisdranken);

• Hetbevorderenvan informatiecampagnesomeengezonde levensstijl te stimuleren.Dit zowelquavoedingalsqualichaamsbeweging.

AD2.HETFACILITERENVANMEERPARTICIPATIEVANACTORENINDEGEZONDHEIDSZORG

Metparticipatiewordtbedoelddematewaarindenodigeactorenbetrokkenzijnbijhetsamenstellenvanbeleid.Hetisvanbelangdatalleactorendiebetrokkenzijnsamendezelfdewegbewandelen.Indegezondheidszorgstaatdepatiëntcentraal.Ditkandepatiëntalleenmerkenwanneerdezezichgehoordvoeltdoorbijvoorbeeldbelangenbehartigingsinstantiesvoorpatiënten.InditkaderwiltdePARdanookeenzorgautoriteitoprichtendieondermeerverantwoordelijkisvoortoezichtenhandhavingindezorgin termen van rechtmatigheid en doelmatigheid alsook proactief inzet op gedrag en gezondheid. Eenverdere patiëntgerichte focus kan bevorderd worden door een autonome zorginspectie en doorharmonisering van de informatie& communicatie technologie systemen van de diverse actoren in dezorg.Eenspecifiekpunt isuitbreidingenverbeteringvandezorg inwoon-zorgtehuizenvoorouderen.Onder andere door meer ondersteuning van de instituten die zorg dragen voor de opleiding van dewerkendenindezezorg.

AD3.HETBEWERKSTELLIGENVANEENTOEGANKELIJKEENBETAALBAREZORG

Iedereenwilde juistezorgophet juistemomentkunnenkrijgenentegeneenbetaalbareprijs.Hierbijmoetenweookstilstaanbijdezorgbehoeftesvandeouderenendemindervaliden.Welmoetenwijalssamenlevingonserbewustvanwordendatgeneeskundigezorgnietgratiskanzijn.Voorhetverkrijgenvangoedeenbetaalbarezorgdienenwijmetonsallenevenredigennaardraagkrachtbijtedragenindekostenenindebeheersingvandiekosten.Luktdiebeheersingnietdanishethuidigeniveauvandezorgoptermijnniettehandhaven,laatstaanteverhogen.Eendeelvandeoplossingligtinhetterugdringenvandezogehetengrijzeeconomie,waarbelastingenenpremiesnietwordenafgedragen.PARzal zichhiervoor inzetten. Andere concrete acties die het speerpunt toegankelijkheid en betaalbaarheidondersteunenzijn:

• Hetwerkenaaneenconsensustussenallestakeholdersomdekostenvandegezondheidszorgtebeheersenentochdekwaliteitenduurzaamheidteborgen.Opzijnminstmoetenerafsprakenworden gemaakt over de samenstelling van het pakket van de basisverzekering, deuitvoeringsstructuur,juridischevoorwaarden,verdelingvandemarktendebestemanieromdebestaandeschuldentesaneren;

• Het sterk aansturen van de kwaliteit van de zorg via regelgeving en een goed functionerendinspectie-entoezichtstelsel;

34

• Hetsamenmetbelangengroepenopmakenvaneenurgentieplanomdeleefsituatieendezorgvoormensenmet een fysieke of geestelijke handicap te verbeteren. De toegankelijkheid vanopenbaregebouwenvoormensenmeteenhandicapverbeteren;

• Hetinstellenvaneeneerstehulptelefoonlijnvoorgeestelijkegezondheidszorg;• Het herinvoeren van marktwerking in het huidige basisverzekeringsstelsel door toelating van

meerdere concurrerende aanbieders. Er komt een basispakket dat voor eenieder gelijk is,onafhankelijkvandeverzekeraar.Zorgvraagdiedebasisverzekeringoverstijgtkanparticulierofvia een aanvullende verzekering bekostigd worden, maar wordt dus niet vergoed vanuit desocialefondsen.Inhetbasispakketkomtuiteraardallenoodzakelijkezorgzoalso.a.huisartsen,specialistischeenziekenhuiszorgennoodzakelijkemedicijnen.

AD4.HETZORGENVOORHANDHAVINGOPHETGEBIEDVANMILIEUENNATUUR

Eenbelangrijke factor voordebevordering vande volksgezondheid is de kwaliteit vanhetmilieu.Wijmoetendeaanhoudendeverontreinigingvandelucht,onswaterenonsland(denatuur)zoveelmogelijkvoorkomen en de bestaande vervuiling terugbrengen. Hiervoor moeten bestaande wetten en regelsbeslistenmethardehandwordentoegepast.Daarnaastmoetensommigeregelswordenaangescherpt.In dit kader is het belangrijk om het departement voor milieuhygiëne opnieuw op te zetten en tereorganiseren zodat het haar taken van toezicht, inspectie en handhaving adequaat kan uitvoeren.Onderdeeldaarvanisaanpassingvandebestaandewetgevingzodathetdepartementhetnoodzakelijkautonomegezagheeftomhaarwerktedoen.

WijkunnennatuurlijknietoverhetmilieupratenenzwijgenoverdeIslaraffinaderij(endeBOO)endeonacceptabele luchtverontreiniging die daar vanuit gaat. Aan de ene kant vertegenwoordigt deraffinaderijdirectenindirectmeerdan2000banendiewijnietverlorenwillenziengaan.Aandeanderekantisdehuidigesituatienietacceptabel.

Nu echter dat de onzekerheid over de toekomst van de raffinaderij na 2019 voor een groot deel isopgelostdoordereëlekomstvanhetChinesestaatsbedrijfGuandongZengron,ishetzaakdatreedsnuhardwordtingezetophandhavingvandehuidigewetenregelgeving(waaronderuitstootgrenzen)zodatookdenieuwemogelijkeexploitantvandevanderaffinaderijzichhieraanhoudt.

• Hetinvoerenvanfaciliteitenterbevorderingvanrecyclagevanglas,plastic,papier,blikenandermateriaal om zo de hoeveelheid afval die de gemeenschap produceert te verminderen. Denkbijvoorbeeldaangescheidenafvalinzamelingbijwoonhuizen;

• Hetopzettenvaneenwetsvoorstelophetverbodvaninvoerofproductievanschadelijke(nietafbreekbare) stoffen zoals ‘styrofoam’ (bakjes en bekertjes) alsook een verbod op dunneplastictasjes(ookwelbekendals‘T-shirtbags’)dieo.a.bijminimarketswordenmeegegeven;

• Hetverbeterenvanhetrioleringsstelselomvervuilingvandezeeendestrandentevermijden.Hieronder valt ook het verbeteren, onderhouden, en wellicht uitbreiden van derioolwaterzuiveringsinstallaties;

35

• Het opzetten van een structureel en lange termijn watermanagement plan. Ons grondwaterbijvoorbeeldiseenwaardevolgoedwatwemoetenbeschermen.Hiernaarmoetenuitgebreidestudiesworden gedaan.Onze dammen en rooienmoeten goed onderhouden blijven zodat erookminder(schaars)regenwaternaarzeevloeitenermeeropgevangenwordttenbehoevevanbijvoorbeeldlandbouw;

• Hetbevorderen vandierenwelzijnondermeerdoor subsidie voorhetdierenasiel enhetdoenvanvoorlichtingscampagnesoverondermeersterilisatievanzwerfdieren.Verdermoetenereenaantalmensenaangesteldwordenvoorhetmonitorenenhandhavenvanderegelgevingtegendierenmishandeling;

• HetgedegenopzettenvaneenMilieu-InspectieDienstmetbijbehorendemilieupolitiediemetvergaande bevoegdheden milieuovertredingen aanpakt waaronder dumping van vuil enverontreinigingvandegrond,zeeenlucht.

36

Hoofdstuk8.FinancieelBeleidNalangetijdhebbenwijals landaleenpaarjaareensluitendebegroting.Debeschamendeaanwijzingvanuit de Rijksministerraad in de tijd van kabinet-Schotte (2010 – 2012) is daarmee gelukkig ookopgelost.Mede dankzij de consensus rijkswet en het College Financieel Toezicht (CFT) hebbenwe nugezonde overheidsfinanciën. Gezonde en stabiele overheidsfinanciën zijn essentieel om alle anderebeleidsdoelstellingen van de overheid mogelijk te blijven houden. Deze lijn van stabiele openbarefinanciënzettenwijalsPARdoor,maarerzalerwelietscreatievermeemoetenwordenomgegaan.Deruimtevoorbeleidsinitiatievenkannietsimpelwegdeuitkomstzijnvandeberekening“Inkomstenminusambtenarensalarissen en SVB-tekorten” Kortom er moet meer beleidssturing in de andsbegrotingkomen.

De bestemanier omde omvang van die begroting te vergroten - en dus ruimte te creëren voor velenoodzakelijke hervormingen in zorggebieden en voor sociale initiatieven - is door meer belastingenbinnentekrijgen.Meerbelastingopbrengstenzalvoortkomenuithetbeterinnenvandebelastingenaandeenekantalsookhetbewerkstelligenvaneconomischegroeiaandeanderekant.Economischegroeileidt namelijk tot meer banen en dus meer inkomsten uit omzetbelasting, loonbelasting enwinstbelasting.OminvullingtegevenaandevisievandePARvoorCuraçaowillenweonsophetgebiedvanfinancieelbeleidrichtenopdriespeerpunten:

1. Hetvoerenvaneengezondfinancieelbeheer;2. Hethervormenvanbelastingenendebelastingdienst;3. Hetverhogenvandecapaciteitvanbegrotingsuitvoering.

AD1.HETVOERENVANEENGEZONDFINANCIEELBEHEER

AlslandhebbenwijhetgelukdatwijviaderijkswettengoedkoopgeldkunnenlenenviaNederland.Hetbetreftdezogenaamde‘lopendeinschrijving’waarmeewehetnieuweziekenhuisfinancieren.Ditmoetechternietleidentoteenverslappingvandebegrotingsdiscipline.Naastderentelastnormwillenwijdanookde schuldquoteals formeel criterium invoeren.Datbetekentdatonzenationale schuldnietmeermag bedragen dan een bepaald percentage van ons Bruto Binnenlands Product. De richtlijn is 40%.Willenwemeerlenen,danmoetenweofeerstwathebbenafgelostofdeeconomiemoetgegroeidzijn.Ontwikkelingshulpalsinkomstenbroniserzogoedalsnietmeer.WatwewelkunnenenwillendoenisveelmeergebruikmakenvandemogelijkhedenvanEuropesesubsidies.Erwastotvoorkortergweinigkennis over het aanboren van die Europese subsidies, maar dankzij de waarnemend GevolmachtigdMinistervandePARinDenHaagzijnwedaarnuveelbeteropvoorbereid.

Eén vande knelpuntenqua financieel beheer is het feit dat er onvoldoende inzicht is in de financiëlerisico’s van overheidsentiteiten die uiteindelijk op de belastingbetaler afgewenteld worden. Dit komtdoor een gebrek aan handhaving en transparantie. Jaarrekeningen moeten gewoon op tijd wordenvastgesteld,zowelvanhetLandalsvanhaarentiteiten.Achterstandenmoetenwordenweggewerktenbestuurders en commissarissen moeten hiertoe ook daadwerkelijke druk (zoals sancties) ervaren.

37

Concreteactiesdiehetspeerpuntfinancieelbeheerondersteunenzijn:

• Hetopzettenvaneenmeerjarigeplanningenbegrotingrekeninghoudendmetdebeschikbaremiddelenenmogelijkheden;

• Het maandelijks publiceren van inkomsten en uitgaven van de overheid in kranten en op decentraleoverheidswebsite.Ditinhetkadervaneentransparanteoverheid;

• Hetversterkenvanonzefinanciëleinstitutieszoalshetdepartementvanfinanciën,dealgemenerekenkamerendebelastingdienstvoortzetten(derekenkamerheeftin2015eengrootdeelvanhaarwerkzaamhedennietkunnenuitvoeren);

• Het besparen van kosten door overlappende stichtingen die subsidies ontvangen samen tevoegen;

• Hetdoorzettenvanplannenvoorverlagingvandekostenvanwaterenelektriciteit;• Hetbesparenvankostendoormeerefficiëntecentralehuisvestingvanoverheidsorganen;• Het sluiten vanmeer fiscale verdragenmet de nadruk op Latijns Amerika zodat Curaçao kan

functionerenalstrampolinetussenEuropaenLatijnsAmerika.

AD2.HETHERVORMENVANBELASTINGENENDEBELASTINGDIENST

Eénvandeaandachtspunteninonsfiscaalstelselisdatwijvoortdurendmoetenbewakenconcurrerendteblijvenmetomringende landenenonszelf toetsenaanbijvoorbeelddeOECDnormen.Erbestaanalinformele groepen die de minister van Financiën hierin bijstaan en adviseren. PAR wil dit graagformaliserendoordeoprichtingvaneen‘FiscalAdvisoryBoard’waarinverschillendestakeholderszittinghebben.Voorhetheffen,innenencontrolerenvanbelastingenkentdeoverheidmeerdereorganisatieszoalsde Landsontvanger,de InspectiederBelastingenendeBAB.Dezehebbenookweer raakvlakkenmetdeSVBenmetdeDouane.Ditallesisnietmeervandezetijdwaarinprocessendoordigitaliseringoptimaal georganiseerd dienen te zijn. De PAR zal werken aan verdere integratie van al deze fiscaleorganenmet gekoppelde systemen, versimpelde processen enmet uiteindelijk een betere en snellerdienstverleningnaaru,deburger.Digitaal,onlineenmetapps.

Debelastingenzijndevoornaamsteinkomstenbronvandeoverheid.Daarommoethetbelastingstelseleenvoudigzijnenzobegrijpelijkmogelijkvoordeburgers.Onsbelastingstelselmoetgerichtzijnopdevolgendedoelstellingen:

• Hetstimulerenvandeburgersomtewerkenentesparen;• Het creëren van een ruimere basis zodat de belastingdruk kan dalen (de algemene lasten

wordendanovermeerbelastingbetalendeburgersverdeeld);• Hetminimaliserenvandemogelijkhedenomdebelastingenteontduikenenverbeteringvanhet

controlesysteem;• Het vereenvoudigen van het belastingstelsel om de inning gemakkelijker temaken enminder

drukte leggenopdeoverheidsorganisatie.De InspectiederBelastingenendeLandsontvangerdienenverregaandgeautomatiseerdtewordenensamengevoegdteworden;

38

• Hetevaluerenvanhetsysteemvanmotorrijtuigenbelastingenalternatievenbestuderenalshetafschaffenvanstickersendeinkomstendaaruitverdisconterenmetdebenzine-endieselprijzen.Dit scheelt administratieve rompslomp en jaarlijkse wachtrijen (wat gelijk staat aan verlorenarbeidsproductiviteit).

AD3.HETVERHOGENVANDECAPACITEITVANBEGROTINGSUITVOERING

Zoals gezegdmoet ermeer beleidssturing komen in de landsbegroting.Maar daarmee zijnwe er nogniet.Plannen iséénding,uitvoereneen tweedeendaar schorthetvaakaan.Deuitvoeringscapaciteitvoorprojectenopdekapitaaldienstmoetomhoog.Daarvoorzijnonderanderehervormingennodig inhetambtelijkapparaat,zoalsbeschreveninhoofdstukken1en2.

39

Hoofdstuk9.VerbondenheidmetdeWereld

Ondanks onze positie als klein autonoom land in het Caribisch gebied, is Curaçao nog altijd eentoevluchtsoordvoorburgersuitveelgrotereenmachtige landenuitonze regio.Ondankshetgegevendat onze economie achtergebleven, hebben wij voor velen nog steeds een aantrekkelijkelevensstandaard,socialeinfrastructuurenmogelijkhedenvoormensenomvooruittekomen.

In feite hebbenwij dit te dankenaandebandenmethet Koninkrijk.Dezebrengenonsonder anderebescherming tegen externe en interne bedreigingen, samenwerking, deskundigheid en ondersteuning,een betrouwbaar rechtssysteem en toegang tot Europa en tot Europese handelsmogelijkheden ensubsidies. Daarvan moeten wij goed gebruik maken, trots op onze eigen kwaliteiten, maar zondercomplexendieonsverhinderenondersteuningteaanvaardenwaarwijdienodighebben.

Ook moeten wij onze banden met de andere landen in de omgeving blijven versterken om zoregionaleeconomischeenculturelesamenwerkingtebevorderen.Curaçaoheeftaltijdhaargeografischeligging, infrastructuuren talenkennisweten tegebruikenomdiensten te verlenenaanandere landen,hetzij op het gebied van olieraffinage, scheepsreparatie, vrachtdistributie, financiële diensten ennatuurlijktoerisme.WijwillenblijvenfungerenalseenbrugtussenLatijnsAmerika,hetCaribischgebied,EuropaendeVerenigdeStaten,gebruikmakendvanonzebandenmetverschillenderegio’senlandenentegelijkalsdeelvanhetKoninkrijkmetbijzonderebandenmetdeEuropesegemeenschap.OokhierbijmoetenwijefficiëntergebruikmakenvanhetnetwerkvaninternationalecontactenenambassadesvanhetKoninkrijk.

Belangrijk is om ons weer open te stellen om actief zaken te doen met het buitenland, waar onzedeviezen vandaanmoeten komen. En in die zin bedoelenwe *alle* buitenlanden –met demodernemogelijkhedenvanhetinternetisdehelewereldeenpotentieleafnemer,inhetbijzondervoordienstendiewijvanafhierviahetinternetkunnen(gaan)leveren.Latenweooknietdediasporavergeten–erzijnveleCuraçaoënaars inhetbuitenlanddieCuraçaoeenwarmhart toedragen,wellicht (nog)nietwillenterugkeren,maarwiensexpertiseergnuttigkanzijnbijhetontwikkelenenpromotenvanCuraçao.

BLIKOPDEWERELD.

Onsspeerpuntquainternationalebetrekkingenishetverruimenvanonzeblikopdewereld.HetkomtnogtevaakvoordatsommigeinwonersCuraçaobeschouwenalshetmiddelpuntvandewereldendatzijnwenatuurlijkniet.Negerenvanmondiale trendsdoetonsookopachterstandkomenenkanzelfsgevaarlijkzijn.Denkonderandereaandevluchtelingenproblematiek,maarookaaneconomischekansenin de toenemende globalisering. Zo kunnen wij bijvoorbeeld onszelf etaleren als niet alleen eenvakantiebestemming, maar ook een fijne plek om te komen wonen van waaruit bijvoorbeeldkenniswerkers online hun diensten aan de wereld kunnen leveren en tegelijkertijd deviezen voorCuraçaogenereren.Enigeconcreteactiepuntendieditspeerpuntondersteunenzijn:

40

• De versterking van onze deelname aan regionale Caribische organisaties zoals ACS, Caricom,OECS,ECLACenPAHO;

• Hetbevorderenvanonzefinanciëledienstverleningdoorhetsluitenvanmeerfiscaleverdragen,verdragen voor uitwisseling van informatie en douaneverdragen zowel in onze LatijnsAmerikaanseenCaribischeregioalsinanderedelenvandewereld;

• Het nemen van alle noodzakelijke maatregelen opdat Curaçao als financieel centrum deinternationalebepalingennakomtomtevermijdendatandere landenons landplaatsenopdezwartelijstvanlandendiedezeinternationalebepalingennietnakomen;

• Het actief organiseren van economische missies om handelsbetrekkingen en buitenlandsesamenwerking overeenkomsten (zoals recentelijk getekend met Cuba) te intensiveren eninvesteringenaantetrekkenvanuitveelbelovendegebiedenenevaluatievanderesultaten;

• Hetbenutten van kansendie ontstaan zijn door de interesse vanChina in investeringen in deregio.