Ruimte makenBloemlezing 2de Jaar Faciliteer Atelier

Rick Lindeman

Oktober 2013

.......................................................................................................Voorwoord 3

................................................................................................................Het Faciliteer Atelier 3

........................................................................................Oefenen en Oefenen 4

.....................................................................................................Placemaking 6

......................................................Tien kansen voor de energieke ambtenaar 8

..............................................................................Betekenis geven aan routes 9

.................................................................................................................................Beleving 9

...........................................................................................................Persoonlijke Ervaringen 10

..............................................................................................................Markeren met Mario 10

..........................................................................................................Terug naar de Betekenis 11

.................................................................................Het verhaal van de held 12

.................................................................................Mijn Coursera ervaring 15

.......................................Vijf digitale tools voor het Business Model Canvas 17

...............................................................................................Business Model Toolbox (€23) 17

........................................................................................................................CanvasModel 17

............................................................................................................................Lucidchart 18

.....................................................................................................................................Lino 18

...................................................................................................................................Fiddle 18

............................................................Mindfulness, de rozijn en de monnik. 19

...................................................Beslissen over Wafelijzers en Spookstations 20

....................................................................................................................Een goede afloop 21

..........................................................................................................Besluiten en de Realiteit 23

....................................................Top 10 iPhone/iPad apps voor facilitators 24

...............................................................................................................................Techniek 26

.............................................................................................................................Tipparade 26

..........................................................................................................Colofon 27

2

VoorwoordOok in het tweede jaar is het blog van het Faciliteer Atelier weer door vele duizenden

mensen gelezen. Ten opzichte van het jaar ervoor meer dan een verdrievoudiging. Omdat we daar trots op zijn bieden we u dit E-Book gratis aan. In dit E-Book vind u de tien meest gelezen artikelen die op het blog zijn verschenen.

Dit jaar is het thema “Ruimte Maken”. Ruimte voor jezelf om iets te veranderen. Hoe ga je met de fysieke ruimte om? En hoe kan de digitale wereld je daar bij helpen?

Het is bovendien deze week Internationale Faciliteer Week. Een extra reden om de kunst van het faciliteren in het zonnetje te zetten.

Veel leesplezier!

Rick Lindeman CPF

Eigenaar Faciliteer Atelier

HET FACILITEER ATELIER

Wij zijn een jong bedrijf dat u kan helpen met het ontvouwen van uw strategie, het ontwikkelen van uw business model of werken aan uw team. We doen dit door middel van uitgekiende en effectieve workshops die u helpen een doorbraak te bewerkstelligen.

We zijn gevestigd in Utrecht en proberen de creativiteit van die regio te benutten en versterken.

Op het blog beschrijft Rick Lindeman (Amsterdam, 1977), eigenaar van dit atelier, zijn ervaringen in de wondere wereld van het faciliteren…Het is zijn missie om mensen samen op ideeën te laten komen en zo de planeet een heel klein beetje verder te helpen.. We doen dit op een duurzame wijze, zoals beschreven in onze MVO-Missie.

Nieuwsgierig?, bel ons op 06-15124639 of kijk op www.faciliteeratelier.nl

3

Oefenen en OefenenTijdens de kerstdagen las ik Peter Sloterdijks’ “Je moet veranderen“. Veel processen waar

ik bij betrokken ben gaan over gedragsverandering. Of het nu vouchers zijn om je mobiliteit te veranderen, games om je “incentives” te geven om ander gedrag te vertonen of een pianotrap die je moet verleiden. Het is allemaal gedragsverandering.

Sloterdijk voegt daar een nieuw perspectief aan toe. We weten al dat veel ontwerpprocessen iteratieve processen zijn. Het maken van vele prototypes en die dan weer verbeteren is vaak een kern van innovatie.

Het oude station Sloterdijk, ook een oefening voor het huidige

Sloterdijk poneert dat dit ook voor de mens geldt wanneer hij zijn gedrag verandert.  ”üben, üben, üben” is zijn motto. De mens kan alleen een beter mens worden als hij dat oefent. Concreet betekent dat om met het onhaalbare doel voor ogen, steeds proberen een kleine beslissing te nemen. Uiteindelijk is hij of zij dan in staat om een beter mens te worden.

De filosoof is het dan ook eens met Nietzsche’s stelling dat het leven zich naar boven moet moet streven. De huidige egalitaire cultuur dient slechts de “verdoving van het comfortable bestaan”.

4

Nu hebben wij vaak de pretentie het in onze workshops te hebben over echte problemen. En faciliteren wij actieplannen die vaak impact hebben op het leven van mensen. Maar geven we dan ook genoeg ruimte aan de “oefenende mens” of geven we de Irakezen verkiezingen en denken we dan dat Irak een functionerende democratie wordt?

5

PlacemakingHoe maak je van een Windhoek Plaça Reial?

Laatst was ik op Station Amersfoort. Ondanks dat het er best strak uitzag, waaide ik weer weg. En de weg naar het stadscentrum is dan zo lang. Gelukkig is er dan de OV-fiets. Maar snel weg wil je er.

Mijn favoriete stationsplein is misschien wel Place du Luxembourg. (“Plux” onder Europese Ambtenaren), voor het Gare de Luxembourg. in Brussel. Hier zijn ze in staat geweest de sporen onder de grond te krijgen, terwijl de oude ingang behouden bleef. De vrijgekomen ruimte kon gebruikt worden voor het Europees parlement. Een idee dat nu ook bij de spoorzone Delft opgang doet.

Ik gaf vorig jaar cursus op het Nederlandse huis voor Educatie en Research (Neth-Er ) op de nabijgelegen Aarlenstraat en kreeg daar een uitnodiging voor de Mobiliteitsateliers van de nabijgelegen gemeente Elsene  (Brussel bestaat uit 19 gemeenten). Ik was dan wel geen bewoner, maar als frequente gebruiker ook welkom. Co-creatie dus, zouden ze het zo voor elkaar gekregen hebben?

Veel geplande pleinen in Nederland en daar buiten zijn immers vaak maar een winderige plek. Op de tekeningen ziet het er vaak nog uit als een soort Placa Reial, het intieme plein naast de Ramblas in Barcelona, maar in de praktijk valt dat vaak tegen. Er wordt vaak geen Plek gemaakt, maar er worden alleen gebouwen rondom de openbare ruimte ontworpen.

Onlangs was ik (vanuit RWS) opdrachtgever voor het project “Voetsporen in het station” van Annemieke Molster . Hierin maakte ik kennis met de placemaking methode. Zij gebruikte die om verschillende stakeholders te laten praten over verschillende aspecten van een plein, in haar geval om de looproutes van en naar het station te optimaliseren.

Deze methode is in Amerika opgezet door het Project for Public Spaces en mede gebaseerd op het werk van stadsactiviste Jane Jacobs.. Zij erkende als een van de eerste planologen de kracht van de buurt zelf voor regeneratie van een buurt in plaats van die buurt te slopen.

6

De workshop is eigenlijk heel simpel. Gemengde groepen van stakeholders worden in 4 groepen gesplitst en gaan de vier thema’s bespreken. Zij doen dit terwijl zij op de locatie zelf zijn. In de binnenste cirkel staan de thema’s. Dit zijn gezelligheid, gebruik, comfort & imago en toegang & verbindingen.

De volgende ring is voor de positieve eigenschappen die meestal met dat thema geassocieerd worden. De buitenste ring bestaat uit objectieve data die te meten zijn. Door deze vier perspectieven met elkaar te delen kunnen bewoners en bijvoorbeeld een hotel eigenaar elkaar sneller begrijpen. Als hier een vervolg uit komt met bijvoorbeeld een ontwerpatelier kan dit een start zijn voor het versterken van de locatie.

Welk plein zouden jullie willen aanpakken?

7

Tien kansen voor de energieke

ambtenaarIk kreeg in april 2013 het boekje “Tien kansen voor de energieke ambtenaar”, van het

programma Duurzaam Door. Dit is onder andere geschreven door Rijksmbtenaar van he jaar Caroline van Leenders (Beleid/Public Mission). We hadden het al eerder over haar boekje Tien Tips voor Slimme Sturing. Het boekje is te downloaden voor wie dat wil.  De tien tips wilde ik jullie niet onthouden.

1. Wees Nieuwsgierig

2. Zet een Systeembril op (Welk radartje kan je beïnvloeden?)

3. Werk op meerdere niveaus (Niche/Burgers, Regime/Structuren, Maatschappelijke Veranderingen/Cultuur)

4. Gebruik Trends. Waar kan jouw programma op aansluiten?

5. Verbind Netwerken

6. Co-creëer met vertrouwen

7. Leer in allianties, zet bijvoorbeeld een Communitty of Practice op.

8. Maak ruimte, Organiseer buiten de bestaande hokjes.

9. Blijf erbij. Hou een vinger aan de pols.

10. Pas spelregels aan

Kijk op www.lerenvoorduurzameontwikkeling.nl voor het boekje.

8

Betekenis geven aan routesIn onze processen is de eerste gedachte vaak om te kijken naar de inhoud van het werk, of

naar de efficïentie van het proces. Voor de de mensen die het proces moeten uitvoeren gaat het vaak om iets anders. Het proces heeft betekenis gekregen.

BELEVINGVeel simpele zaken in onze leven krijgen door de routine waar me we ze uitvoeren een

zekere betekenis, om ze een plek te geven. Neem nu de route die je dagelijks naar je werk vindt. Veel plekken die je ziet, zijn ankers in je dag.

Architectuur instituut Aorta nam vorig jaar het initiatief om te kijken hoe fietsers een route beleven. Zij richtten zich op de route van Leidsche Rijn naar Utrecht Centrum in het project “Urban Trajectories”. Hierdoor zouden ontwerpers inmiddels op basis van andere informatie keuzes kunnen maken bij het aanleggen van routes, dan slechts verkeerskundige.

Immers, fietsers maken vaak zelf heel andere afwegingen, en hebben soms ook een gebrek aan informatie om een besluit te nemen. Mede op basis van dit project ontstond  White Rabbit. Dit biedt een alternatieve route vanaf de grens van de stad tot het centrum aanbiedt, door kleine konijntjes op de weg.

9

PERSOONLIJKE ERVARINGEN

Ik deed zelf ook mee aan Urban Trajectories. Met een camera op mijn hoofd legde ik het stuk af van huis naar de stad. Ik rook van alles, en vertelde nog meer. In onderstaand filmpje kan je een stukje zien.

Op de site van Urban Trajectories kan je alle routes volgen. Ze hebben me daar Remco genoemd.

MARKEREN MET MARIO

Dit jaar verzonnen de kunstenaars van Casco een vervolgproject,”Yellow Marking“. De mensen die de route aflegden werden uitgedaagd om hun route anders te beleven en hun route te markeren met iets persoonlijks. Op basis van een persoonlijk gesprek kozen ze een voertuig en een persoonlijk teken.

In het gesprek liet ik me onder andere ontvallen dat ik graag Mario Kart speelde met mijn zoontje (Hij zal mij spoedig verslaan). En dus besloten ze voor een kart-achtige voertuig te kiezen en stickers gebaseerd op de voorwerpen uit het spel mee te geven.

10

Zo vertrokken mijn dochter, mijn zoon en ik op een zaterdag in juni door weer en wind voor een tocht naar Utrecht in een “Vrijwiel”. Dit was een combinatie ussen skelter, ligfiets en klassieke sportwagen. Zoonlief stuurde, en ik mocht trappen.

Om de honderd meter lieten we een teken achter. De wagen leidde tot enthousiaste reacties van het publiek. De stickers meestal ook, zeker door mensen die bekend waren met het spel. Eigenaars van panden lieten hun etablissement stickeren, hoewel ze verbaasd waren waarom.

Soms zagen we een gele sticker, die leek op een Twitter-vogel. Zou dat een andere Yellow Marker zijn? En steeds regende het even, maar als het zonnetje scheen was het genieten in “onze” sportwagen. Met Runkeeper hielden we de route bij.

De ervaring om zo naar de stad te glijden was heel anders dan normaal. Bij elk markeerpunt werd je weer bewust van de kleine dingen in de route. En dat je toch eigenlijk best speciale dingen tegenkomt.

TERUG NAAR DE BETEKENIS

Zelfs een simpele woon-werk rit blijkt voor de berijder dan ook veel betekenis te hebben. En veel keuzen zijn gebaseerd om details die het voor de gebruiker nu net prettiger maken. Daarom lopen mensen ook schuin over olifantenpaadjes, in plaats van recht over de gekozen weg.

En dus, wanneer we bezig zijn met het faciliteren van een proces, of het ontwerp van een dienst, is het goed ons te verplaatsen in hoe de gebruiker dat ervaart. En dat is logisch, maar een middagje stickers plakken in Utrecht, doet je dat doorleven.

En dat is nodig, hier in het park voor de deur, plaatste de gemeente van de week nog een hek, om een olifantenpaadje te blokkeren.

11

Het verhaal van de held

Eind 2012 was ik op een bijeenkomst van de Kenniscommunity Groepsfacilitatie. Frank Little en Berthe Jongejan verzorgden een sessie over Storytelling. Het vertellen van verhalen wordt niet alleen steeds belangrijker in marketing en communicatie. Ook aan een workshop kan storytelling een buitengewoon effectieve bijdrage leveren.

Allereerst is het goed om te kijken wat een verhaal nu eigenlijk is. Joseph Campbell heeft in zijn “Held met de duizend gezichten” een model beschreven waar de meeste klassieke mythen en sagen aan voldoen. De zogenaamde reis van de held is vergelijkbaar. De held moet een beproeving door staan, heeft vaak een mentor, er is een tegenslag. De held overwint deze uiteindelijk. In de afbeelding is dit uitgebreider te zien. Bekend is dat George Lucas en Christopher Vogler dit schema strak aanhielden toen ze Star Wars en The Matrix maakten.

Reis van de held, Bron Spindler

12

Jongejan en Little bespraken the Wall of Wonder. Dit is een ander hulpmiddel om een verhaal op te zetten. De te bespreken situatie wordt vanuit 9 perspectieven beschreven. Op de ene as staan verleden, heden en toekomst. Op de andere as staan de organisatie zelf, de omgeving en de wereld. Wanneer dit is ingevuld zijn dit elementen om een verhaal mee te bouwen.

13

 

Een workshop bestaat vaak uit een divergerende fase en een convergerende fase. In de eerste fase worden ideeën gegenereerd. In de tweede fase worden ideeën geslecteerd en uitgewerkt. In beide fasen kan een storytelling een rol spelen.

In de divergerende fase kan een verhaal gebruikt worden om te ideeën te stimuleren en om de plekken te ontdekken in het verhaal waar ideeën zouden kunnen werken. Dit laatste gebeurt bijvoorbeeld wanneer je samen met de deelnemers kijkt naar naar wel reis een klant aflegt. Dit heet in de theorie van Service Design de Customer Journey.

13

Binnen ons programma ‘Van Hot Naar Her’ zijn we samen met de reizigers letterlijk gaan kijken hoe zij hun reis afleggen en welke emoties ze daarbij voelden. We ontdekten samen de zogenaamde “Touchpoints” waar je de reiziger beslissingen maakt en je als vervoerder invloed kan hebben op het comfort van de reiziger. Rond deze punten werden vervolgens ideeën bedacht.In de converende fase kan het verhaal gebruikt worden als verbindend element. Als er een goed verhaal met een aantal van de bedachte ideeën is te maken is het misschien de moeite waard om die ideeën in samenhang uit te werken.

Als er een idee is uitgewerkt, kan een verhaal ook als check dienen. Is de reis die de held met dit idee aflegt een kloppend verhaal? Welke relatie heeft de held met het idee. Hoe weet hij er eigenlijk van?

Wanneer dit verhaal logisch is, kan het de basis worden van een business model, en kan bijvoorbeeld een Business Model  Canvas worden ingevuld.

Wat is jouw verhaal? Vertel het ons!

14

Mijn Coursera ervaring

In februari 2013 zag ik een tip van Nathalie Soeteman over een cursus over gamification. Nu heb ik al eerder over dat onderwerp geschreven, en dus dook ik er op. Het was een cursus op Coursera. Dit is aanbieder van zogeheden MOOC‘s, Massive Open Online Courses, massale online cursussen, voor iedereen toegankelijk. Ik schreef me in, gewoon om eens te kijken hoe het was.

De cursus werd ook niet door zo maar een instituut aangeboden, maar door de Wharton School van de Universiteit van Pennsylvania. De Wharton school is misschien wel de oudste (1881) business school van de wereld. De Universiteit van Pennsylvania (1740) is een Ivy league universiteit en nog uit de Koloniale tijd. Mooi passend in mijn rijtje van UvA (1632) en Sapienza (1303), dacht ik.

Maar toch verwachtte ik er weinig van. Een beetje achter je MacBook naar een sprekend hoofd kijken. Professor Kevin Warbach leek bovendien zo gladgespreken uit een videospel te komen. Bovendien heb ik een hekel aan powerpoint slides, zoals jullie misschien nog weten. Eén of twee filmpjes en ik zou vast afhaken.

Maar ik bleef hangen. De video’s werden in hapklare brokken geserveerd. Het niveau was ook hoger dan ik had verwacht. In plaats van een praatje vol dooddoeners en points en leaderboards ging het al snel over intrinsieke motivatie en andere wezenlijke elementen voor gedragsverandering. Het had dus niet alleen te maken met een ge-hyped businessconcept, maar daadwerkelijk met psychologie en behavioral economics.

15

De eerste test maakte ik nog op halve kracht, en de tweede leverde ik te laat in (gelukkig kan dat 1 keer), maar toen begon ik gefascineerd te raken. Naast het kijken naar de video’s en het lezen van de bijgevoegde literatuur ontstond er namelijk ook een community om heen. En al die mensen waren gemotiveerd om iets van dit vak te maken. Ze hadden immers zelf besloten hun tijd te steken in zichzelf te verbeteren en slimmer te maken, en dat zag je terug.

Dat leidde halverwege de cursus tot een meetup. Mensen die elkaar alleen maar online kenden, verzamelden zich in het fantastische café De Ontdekking en bleken meer gemeen te hebben dan alleen de cursus. Een middag vol goede koffie en nieuwe ervaringen en contacten volgde. Mooi was ook dat het inchecken aldaar met Foursquare direct tot een gratis Muffin leidde. Oftewel, Gamification in Actie!  (Met dank aan Rik Jansen voor de organisatie)

En toen moest ik het natuurlijk ook goed afmaken en haalde voor het eindexamen een 27 (uit 30) en een 10 voor mijn werkstuk. Werkstukken worden bij Coursera gepeer-reviewed. Immers, met meer dan 10.000 deelnemers is het niet echt mogelijk voor de cursusleiding om alles na te kijken. Dit peer-review systeem kan nog wel verbeterd worden, want je krijgt maar beperkt feedback, en het scoringssysteem is erg kwantitatief (5p: Noemt cursist 5 redenen). Wel goed is dat je moet peer-reviewen op straffe van een aftrek van score. Immers, daardoor ga je wel peer-reviewen en het peer-reviewen zelf is heel erg leerzaam.

Maar het mooiste is natuurlijk (Hollander zijnde) dat dit hele avontuur mij helemaal niks kostte. Alleen als je een geverifieerd certificaat wil, betaal je $40 voor een cursus. Coursera is duidelijk nog aan het experimenteren met het businessmodel.

Er is nog veel te verbeteren aan systeem en site, en er waren ook een aantal klagers, die niet snapten waarom ze een bepaald cijfer kregen. Maar het is gewoon een fantastisch idee dat je een kwaliteitscursus van een gerenommeerd instituut zomaar kan volgen. En nog het gevoel krijgt dat je wat leert en een stap maakt ook. Waarop wacht je nog, er zijn duizenden cursussen te doen!

16

Vijf digitale tools voor het

Business Model Canvas

Al diverse keren sprak op mijn blog over het Business Model Canvas, een goede tool om bijvoorbeeld in workshops mensen te laten nadenken over nieuwe manieren om hun bedrijf of beleid op te zetten. In een workshop, zoals bijvoorbeeld tijdens het Cyclo congres in Ancona vullen mensen het vaak op papier in, maar voor een net verslag, om het voor te bereiden of om het te verfraaien later kunnen digitale  tools natuurlijk helpen.

BUSINESS MODEL TOOLBOX (€23)Osterwalder zelf biedt een app aan voor de iPad en binnenkort ook voor het Web. Voor

een iPad applicatie relatief prijzig, maar wel heel uitgebreid. Je kan niet alleen comfortabel een canvas vullen, je kan vervolgens ook gaat uitrekenen hoe groot de verschillende segmenten zijn en welke winsten hieruit kunnen gaan vloeien. Ik heb hem persoonlijk op mijn Appshopper list staan, dus als hij goedkoper wordt…

CANVASMODEL Maarten Korz wees me op CanvasModel, voor 2,59 een mooi alternatief. Verschillende

voorgeprogrammeerde varianten. Geeltjes erop en snel deelbaar. Denk dat voorlopig mijn model van keuze wordt. Uitgebreider dan de gratis varianten, maar niet zo duur.

17

LUCIDCHART

Lucidchart is een website om mooie grafische weergaves te maken. Ook voor bijvoorbeeld flowcharts. Eén van de templates die te gebruiken zijn is die van het Business Model Canvas. Zoals je niets ingewikkelds doet past dit prima in de gratis account die ze aanbieden. Voor hele complexe canvassen en online samenwerking moet wel worden betaald.

De editor is intuïtief. Binnen notime heb je een Canvas vol virtuele geeltjes. Ik moet wel zeggen dat ik het niet echt mooi vindt. Meer Windows XP dan een afgewerkt Apple product. Er komt wel handige PDFs uit, die zo zijn te gebruiken in een verslag.

LINO 

Een andere invalshoek heeft Lino. Dit is een website waar je je eigen prikbord kan maken, en er plaatjes en andere zaken aan kan toevoegen. Je kan zelf de achtergrond bepalen, dus een leeg canvas en linken, kan prima dienst doen. Vervolgens kan je ook hier naar hartelust zaken aan toevoegen, bijvoorbeeld geeltjes of afbeeldingen.

Zelf vond ik deze erg prettig werken, en ook mooie resultaten opleveren. Ook hier kan je een gratis of betaalde account aanmaken. Ik zoek alleen nog naar de ideale print-optie. Fijn is wel dat je je Canvas makkelijk kan delen, zoals bijvoorbeeld Embedden in je site. Er is ook een app voor iPhone, iPad. en Android.

FIDDLE

Ik ontdekte ontdekte ik nog Business Model Fiddle. En denk dat ik daar het meest over te spreken ben. Deze is specifiek voor dit soort model gemaakt en geeft de mogelijkheid direct in vakjes te editen, ook kan je plaatjes toevoegen. Zie hier wat ik in vijf minuten maakte.

18

Mindfulness, de rozijn en de

monnik.Een dame wilde de rivier oversteken. De monniken zagen hoe haar mooie gewaad nat zou worden. Eén van

de monniken ging resoluut naar haar toe, pakte haar op en zette haar over de rivier. De monniken vervolgden hun weg. In de avond toen ze bijna op hun bestemming waren, zei de andere monnik: ‘Hoe kon jij de vrouw vastnemen en over de rivier plaatsen? Wij monniken mogen niet eens kijken in de richting van een vrouw!’ De eerste monnik antwoordde: ‘Ik zie dat jij de vrouw nog steeds draagt. Ik heb haar neergezet aan de andere kant van de rivier.’

Dit is een van de de klassieke verhalen uit de wereld van de Mindfulness. In het Nederlands moeilijk te vertalen, maar “Tegenwoordigheid van Geest” komt het dichtst in de buurt. Onlangs won ik een workshop van Titia van der Ploeg van Bureau 5 voor 9.

Het gaan om het zijn in het hier en nu, het bewust zijn van de dingen om je. Niet te snel te oordelen. Van de ‘doe’-modus, naar de ‘zijn’-modus. Eigenlijk allemaal eigenschappen van de goede facilitator.

Dus hier twee oefeningen. Gewoon even stil staan bij dat je er bent. Een goede geleide mediatie is snel te vinden.

Een andere klassieke oefening is de Rozijn oefening. Hou de rozijn vast. Bekijk hem. Ruik hem. Plaats hem. Voel hem met je lippen en tong. Lik eraan. Begin hem te proeven. Kauw erop. En voel hoe hij naar binnen glijdt. Was dat lekker? Of juist niet. Denk er eens over na.

19

Beslissen over Wafelijzers en

Spookstations

We reden door industrieel landschap, verlaten, stations in de midden van niets.

Al eerder spraken we over besluitvorming en rare processen die dit beïnvoeden. Zo leidde Groupthink tot de bouw van de Bijlmerflats. Ook is soms het kiezen tussen tussen waarheid en illusie. Besluiten worden vaak genomen na een proces met een focus op het verkrijgen van informatie, of het afwegen van preferenties. Maar soms is er een realiteit die dit allemaal verandert.

Vandaag neem ik jullie mee naar een extreem voorbeeld hiervan. In de jaren 80 gold in België de zogeheten Wafelijzerpolitiek. Dit betekende dat als het ene landsdeel een grote investering kreeg, ook het andere landsdeel een dergelijke investering kreeg. Omdat dit proces was van koehandel, was de compensatieinvestering vaak groter dan dat landsdeel op dit moment nodig had. Dit leidde tot een hogere staatsschuld, maar ook tot Grand Traveaux Inutiles, grote nutteloze werken.

We stonden op een spookstation, waar nog nooit een metro gereden had.

In juli 2013 ging ik op vakantie naar België. Ik was in Wallonie. Ik genoot van Abdijen met uniek bier en de pracht van de Ardennen. Maar omdat ik naast faciliteren ook een achtergrond heb in het ruimtelijk ontwerp, bezocht ik ook een ruimtelijke curiositeit.

En dus trok ik naar Charleroi, genoemd naar koning Karel II. Dit is waarschijnlijk de minst bekende grotere stad van onze zuiderburen. Zoals veel Belgische steden is de stad ontstaan uit een relatief kleine kernstad en omliggende gemeenten. Maar ik kwam niet voor het schone Belfort of voor een goedkope vlucht op haar luchthaven “Brussel-Zuid”. Ik wilde eindelijk wel eens de pré-metro van de stad zien.

20

Situatie sinds juni 2013, lijn 3 (2013) en lijn 4 (2012) zijn net open. Bron Wiki

In de jaren 70 was namelijk – voor een stad met de grootte van Eindhoven – een metrosysteem bedacht met 8 lijnen, en door de genoemde wafelijzer politiek was er ineens geld voor. Zeebrugge kreeg immers ook geld. En dus werd begonnen met de aanleg van de Metro Léger de Charleroi.

Maar toen de crisis toesloeg bleek er maar geld om één lijn helemaal af te bouwen, naar Anderleus. Dit was gedeeltelijk een oude buurtspoorweg, die inmiddels door verlaten industrieel landschap gaat. Twee andere lijnen waren in ruwbouw helemaal af, maar werden niet afgemaakt. De metrostellen hiervoor en voor de kusttramwerden ook nog aanbesteed  bij de noodlijdende Bruge-Nivelles fabriek. Ook dat was niet geheel doordacht.

De beroemde surrealist René Margritte groeide op in Chatelet. Het zou hem genoegen doen dat de lijn naar zijn stad er surrealistisch uit ziet. De lijn is helemaal afgebouwd. Stations zijn er inclusief bankjes en naamborden. Viaducten zijn af, er is bovenleiding. Maar er heeft nog nooit een Metro gereden.

EEN GOEDE AFLOOP

Maar er is hoop. Met geld van de Europese Investeringsbank is er in de jaren  2005-07 eens goed naar de situatie gekeken. ‘Welke delen zijn nu echt essentieel voor het netwerk?‘

21

‘Waar ligt de grootste behoefte?’ ‘En welke verbeteringen kunnen we relatief goedkoop realiseren.’

En dus is nu de lijn (M4) naar Soleilmont gerealiseerd. Oude stations die er in ruwbouw lagen zijn eindelijk gerealiseerd. Zoals Marabout, dat volkomen overgroeid was. Andere stations bleken toch niet handig te liggen, gezien de ruimtelijke ontwikkelingen van de laatste 30 jaar.

Nog belangrijker was het sluiten van de centrale ring. Alle metrolijnen reden immers over deze ring. En dat dit rondje tussen Parc en Charleroi Zuid werd onderbroken zorgde ervoor dat zelfs de afgebouwde metrolijn niet echt aanvoelde. De oplossing bleek uiteindelijk niet er een metrorondje van de te maken, maar de laatste halte bovengronds (met een vrije baan aan te leggen)

En tenslotte werd lijn 3 naar het noorden geopend. Hiervoor kon grotendeels worden gebruik gemaakt worden van het lijntje dat er al lag naar de remise. Deze lijn – ook vroeger een buurtspoorweg – werd samen met de Brusselsesteenweg waar ze op ligt opnieuw ingericht/aangelegd.

22

BESLUITEN EN DE REALITEIT

Wat kunnen we hier nu uit opmaken. Allereerst dat het een geweldige ervaring was om in een spooksttion te staan. Heel bizar.

Maar belangrijker is dat heel veel zegt over hoe besluiten vaak eigenlijk worden genomen, ondanks alle theorieën. Regelmatig is het afweging van belangen die helemaal niets met een besluit te maken hebben. Maar dan is het de zaak vervolgens in de uitvoering kritisch te blijven naar hoe zo’n een besluit kan worden geïmplementeerd. En dan kan van een wafelijzer meer worden gemaakt dan slechts een curiositeit voor een geek als ondergetekende, maar een systeem dat de stad past.

23

Top 10 iPhone/iPad apps voor

facilitators

De facilitator gaat met zijn tijd mee. Hoewel niks boven een goed gesprek gaat, kan dat ondersteund worden door de juiste tools. en dan heb ik het dit keer niet over virtueel vergaderen, maar over kleine apps om het leven van de facilitator makkelijker te maken. Vaak word ik gevraagd wat ik allemaal op mijn smartphone aan het doen ben bij een workshop. Wel kijk maar op deze lijst:

10. Mindsights

We beginnen deze top 10 met verreweg de lelijkste App in het rijtje. Maar Mindsights is wel een fijne toolbox (vooral voor beginnende facilitators) met werkvormen, aandachtspunten en tips.

9. Padlet

Padlet is niet echt een App, maar wel een fijne tool om samen iets moois te creëren dat meteen wordt opgeslagen en toegankelijk is per computer of iPad. Samen heb je een “muur” waar je alles op kan schrijven. Zo kan je zelfs mensen die er niet zijn laten meedoen.

8. Workshop2Go

Vaak is het probleem bij workshops het uitwerken van al die sheets die gemaakt worden tijdens een workshop. Bovendien is de nazorg vaak een probleem. Workshop2Go kan dit voor je uit handen nemen door ze in te huren voor dit proces. Door een slimme combinatie van iPad-apps en online toegang kan je workshop direct worden opgeslagen.

7. Giant timer

Heel simpel. Maar vaak oh-zo handig. Een gigantische aftellende klok, van grote afstand te horen en met diverse geluiden voor het eindsignaal. Voor verschillende geluiden is Sounds!! trouwens ook een aardige app voor de iPhone. Ook om mensen auditief te laten denken.

6. Yammer

Yammer kan gebruikt worden met je collega’s voor de voorbereiding van een workshop. Maar je kan bijvoorbeeld ook een Yammer netwerk aanmaken voor een groep externen. Als er follow-up voor een workshop moet komen en je voortgang wil bespreken kan het goed werken. Door mensen te “praisen” en het gebruik leaderboards zitten er zelfs elementen van

24

gamificationin. Daarnaast is samenwerking door Yammer, of door Facebook-groeps veel effectiever dan per Email, zoals Kim Spinder al schreef. Skype past hier ook goed bij.

5. Sticky Brainstorming

Het digitaliseren van geeltjes kan heel simpel zijn. Een MacBook, een aantal iPhone’s of iPads met deze app, en alles is meteen digitaal.

4. Evernote

Al je aantekeningen van intakes bij elkaar hebben is erg prettig. En Evernote is aantekeningen maken en steroids. Je kan plaatjes, geluid en tekst opslaan en die vanuit overal benaderen. Maar dat is slechts het begin. In je foto’s kan Evernote naar tekst zoeken. Het is een heel Ecosysteem van Apps zo is er Penultimate, een schetsboek op de iPad dat er direct mee synchroniseert (Het mooiste schetsblok is trouwens Paper 53). Ook heeft Moleskine een papieren notitieblok gemaakt dat er goed mee samenwerkt.

3. iThoughts HD

Een Mindmap-applicatie kan natuurlijk niet ontbreken. Je kan Mindmaps voor van alles gebruiken, van het probleem scherp krijgen, tot de diverse onderdelen/acties die een workshop kent uiteenzetten. iThoughts is de mooiste, iBluesky een goedkoop alternatief. Daarnaast werkt Mindmeister. goed om online samen te werken.

2. Businessmodel Toolbox

Al eerder heb ik een post gewijd aan tools voor het business model canvas gewijd. Er zijn een aantal mooie gratis opties om snel een canvas te vullen, ook collectief. De Officiële

25

toolbox is de mooiste, en kan ook doorrekenen, maar is wel erg prijzig. De versie van Canvas model, is een stuk goedkoper, en kan ook veel.

1. Dropbox

Niet echt een facilitatorstool op nummer 1? Dat denk je. Meteen de foto’s van een workshop voor iedereen ontsuiten? Alle documenten delen met het organiserend comité? Wat Evernote is voor notities en schetsen, is Dropbox voor het hele project. Don’t leave home without it!

TECHNIEKVeel van deze apps zijn er natuurlijk ook voor Android. Naast iPhone en iPad, kan ook

een AppleTV handig zijn, om beelden op een scherm te krijgen van beide devices. En denk ook eens aan het geluid dat je kan inzetten (en bijvoorbeeld afspelen op airplayspeeker)

TIPPARADE Marjolijn de Graaf weest me op Air Sketch, waar mee je via AirPlay en Bonjour live kan

schetsen op een groot scherm. Je schetst op de iPad en op een computer (op hetzelfde wifi netwerk) zie je in je browser live de schets groeien.

26

ColofonDit boek wordt u aangeboden door

Het Faciliteer Atelier

06-15124639

@facilitAtelier

www.faciliteeratelier.nl

Alles in dit eBook is (c) 2013 Rick Lindeman/ Het Faciliteer Atelier

Het is beschermd door de creative commons licentie-Niet Commercieel.

De gebruiker mag: het werk kopiëren, verspreiden en doorgeven en Remixen - afgeleide werken maken

Onder de volgende voorwaarden:

Naamsvermelding — De gebruiker dient bij het werk de door de maker of de licentiegever aangegeven naam te vermelden (maar niet zodanig dat de indruk gewekt wordt dat wij daarmee instemmen met het werk of het gebruik van het werk).

Niet-commercieel — De gebruiker mag het werk niet voor commerciële doeleinden gebruiken

27