Ruimtelijke ordening in de leefomgeving Zal het west-parallel plus plan zorgen voor een grotere leefbaarheid,

door middel van haar brede belangen benadering?

2SA2 2015-2016 HENRICUS CORNELIUS VRENKEN

Hannelore Verstappen

1

Inhoudsopgave Inhoudsopgave ………………………………………………………………………………………………………………………………….1

Introductie van het onderwerp …………………………………………………………………………………………………………2

Westparallel plus plan. Wat houdt het in?..............................................................................................3

Toepassing op het ruimtelijk structuurplan…………………………………………………………………………………………4

LEADER- Programma: plattelandsontwikkeling van onderuit………………………………………………….5

Mijn persoonlijke visie/conclusie………………………………………………………………………………………………………..5

Bibliografie:………………………………………………………………………………………………………………………………………..7

Figurenlijst:…………………………………………………………………………………………………………………………….7

Lijst van bijlagen…………………………………………………………………………………………………………………………………8

2

Introductie van het onderwerp Het verhaal rond de westparallel plus plan begint in 2007, wanneer boze bewoners uit Valkenswaard

en Waalre een petitie overhandigen in Den Haag. Al bijna veertig jaar ondervonden de bewoners uit

beide kernen hinder van het doorgaand verkeer op de N69-weg, dat van en naar de Belgische grens

loopt richting de Brainport regio Eindhoven. Van simpel woon- en werkverkeer tot en met

vrachtwagens zorgden voor hevige opstoppingen in het midden van beide centra. Het kon volgens de

petitiehouders niet langer.1

In 2009 droeg het Rijk (Lees: de Nederlandse staat) het beheer van de N69-weg over aan de provincie

Noord-Brabant. Dit bood kansen om een nieuwe parallelweg aan te leggen die daarmee de nodige

verlichting zou geven aan de kernen van Valkenswaard en Waalre.

In 2012 kwam na drie jaar overleg met 25 verschillende

belangengroepen een vernieuwd bestemmingsplan tot stand.

Het westparallel plus plan, zou ervoor zorgen dat de

leefbaarheid van de regio herstelt zou worden. Door onder

andere de N69 weg te verleggen, zodat deze aansluiting vindt

met de A67 (de autosnelweg die loopt van Antwerpen-

Eindhoven-Venlo). Maar er was meer, er werd een grote

investering gedaan in de leefbaarheid van de regio. Door te

investeren in ruimtelijke ontwikkeling en maatregelen over

gemeente grenzen heen. De manier waarop dit plan tot stand

gekomen is, toont een nieuwe manier bij het organiseren van

grote investeringswerken in de wereld. Niet vanuit een

ruimtelijk plan opgelegd door de provincie of de staat. Maar een zogenoemde Brede Belangen

Benadering, waarbij geprobeerd werd zoveel mogelijk belangen te behartigen binnen het project zelf.

Hierdoor ontstond ook een bredere scope voor het initiële project. Het effect was relatief weinig

weerstand gedurende haar conceptie tot aan de uitvoering die begin 2017 gepland zal staan. Onder

andere door een grote campagne te voeren om haar burgers blijvend te informeren over het project

door een uitgebreide website en een bezoekers/informatiecentrum te openen in Westerhoven.

Als oud-inwoner van Bergeijk, een naburige gemeente, herinner ik me vaak de files die door het

midden van Waalre en Valkenswaard liepen. Of ik nu zelf in de auto zat, of ik de bus nam naar de grote

stad. Maar het plan is interessant vanwege de manier hoe het tot stand is gekomen, het is er een die

niet conventioneel is, maar wier impact grote gevolgen kan hebben voor de regio. Daarom heb ik voor

dit project gekozen om te onderzoeken.

1 Actiegroep N69 biedt petitie aan in Den Haag, Omroep Brabant Tv (4-12-2007; 14:13), geraadpleegd 01-07-2016 , (http://www.omroepbrabant.nl/?audio/24085672/Voorzitter+van+de+Actiegroep+N69+Andries+Bosma.aspx).

Figuur 1: Foto van het

informatiecentrum.

6

Westparallel plus plan. Wat houdt het in? Het doelstelling van het plan kan worden samengevat in drie thema’s: leefbaarheid, bereikbaarheid en

ruimtelijke kwaliteit. In het officiële gebiedsakkoord uit 2012 worden enkele doelstelling van het

project als volgt opgesomd.:2

1. Doorgaand verkeer (lees: vrachtwagens) niet langer dwars door de kernen van Valkenswaard

en Waalre laten rijden;

2. Sluipverkeer weren uit de gebieden van de gemeente Bergeijk en Eersel. Zodat doorgaand

verkeer makkelijker op de hoofdwegen terecht kunnen;

3. Extra investeren in de ruimtelijke kwaliteit van de regio;

4. Het op lokaal niveau stimuleren van maatregelen om de doorstroom en openbaar vervoer te

verbeteren;

5. Een betere aansluiting vinden tussen Lommel, Hasselt en Leuven, met de Brainportregio

Eindhoven;

Het akkoord kwam tot stand via het zogenoemde Mutual Gains Approach, (MGA) of in het Nederlands

Brede Belangen Benadering (BBB). Alle lagen van de samenleving van het bedrijfsleven, de politiek, tot

betrokken milieu- en maatschappelijke organisaties werden benaderd om mee te denken en samen

op zoek te gaan naar oplossingen die zoveel mogelijk verschillende belangen deden behartigen. 3;4

Door deze methode ontstond een vernieuwd plan, dat sinds haar conceptie op weinig weerstand

vanuit de belangenorganisaties kon rekenen. Zij hebben het per slot van rekening samen met hen

opgesteld in een commissie. Het vernieuwde plan bestaat uit drie delen.5

- De aanleg van de N69, een nieuwe tweebaansweg waarop 80 km/u zal worden gereden. Deze

zal worden aangelegd van de huidige N69 weg (Belgische grens-Valkenswaard-Eindhoven), en

deze verbinden met de A67 (Antwerpen-Eindhoven), ter hoogte van Veldhoven (gemeente

Eindhoven. (zie bijlage 1)

- Nul plus maatregelen: Een reeks aan maatregelen om het verkeer in de regio te optimaliseren,

als ook de leefbaarheid binnen de kernen te vergroten. Zonder daarbij aanpassingen te doen

aan de bestaande infrastructuur. De volledige lijst bestaat uit 46 groeperingen van

maatregelen, welke eveneens uiteenvallen in de volgende grote categorieën.6

o Het verbeteren van fietsroutes;

o Het optimaliseren van verkeerscirculatie;

o Het optimaliseren van kruisingen/wegvakken;

o Aanleg van geluid reducerend asfalt;

o Invoeren van sluipverkeer werende maatregelen in woongebieden/buitengebieden;

o Een aangepast parkeerbeleid in stadskernen;

o Overige strategische maatregelen: P+R; Transferium; hoogwaardig openbaar vervoer

(HOV)

2 Gebiedsakkoord grenscorridor N69, Zuidoostvleugel Brabantstad, (27-06-2012), Heeze, 2. 3 VAN DOORNE, P. en KOOBS M., Natuurmonumenten zet in op MGA/Brede belangen benadering, Provincie Noord-Brabant, (04-2014), 2. 4 Add. 1: Ook internationale belangengroepen waren hierbij betrokken, zoals de gemeente Lommel, de provincie Limburg en de Vlaamse overheid. 5 Gebiedsakkoord grenscorridor N69, 2-3. 6 Uitvoeringsprogramma nulplus pakket grenscorridor N69, Bestuurlijke werkgroep Nulplus, (15-09-2014), s.l.,54.

6

- Gebiedsimpuls. Gericht op de kwaliteitsverbetering van het buitengebied met het oog op de

landbouw, waterschap, recreatie, natuur en landschap. Het gaat hier bij om investeringen in

verschillende deelprojecten ondernomen op verschillende bestuursniveaus van

waterschappen, regionale natuurbescherming tot gemeenten. De financiering hiervan ligt op

en rond de 12 miljoen euro. (zie voor een volledig overzicht bijlage 2)

o Herstel van de stroomgebieden van de beken de Run, de Keersop en de Dommel.

o Landbouwmaatregelen zoals drainage; ruilverkaveling en compensatie van boeren die

land verliezen door de aanleg van de parallelweg.

o Aanleg/onderhoud van nieuwe voet- en fietspaden.

Toepassing op het ruimtelijk structuurplan. Het project is in samenwerking met de provincie Noord-Brabant tot stand gekomen. Die er een

deelstructuurvisie voor op heeft gesteld. Dat houdt in, een aparte structuur visie opgesteld voor een

specifiek onderwerp, zoals de onderbouwing van een locatie keuze, of de ontwikkeling van een gebied.

Deze vallen namelijk niet onder de algemene provinciale structuur visie. Dit geldt eveneens voor de

N69 weg, en de aanvullende maatregelen.7

Het plan past wel in de structuur visie van het Ministerie van Infrastructuur en Milieu, uit 2012, die

stelt als volgt:

… Belangrijke knooppunten in het netwerk van internationale verbindingen zijn (…) en de Brainport

Zuidoost Nederland (red. regio Eindhoven) Deze knooppunten moeten niet alleen een goede nationale

bereikbaarheid hebben, maar ook goede internationale achterlandverbindingen binnen het Trans-

Europese Netwerk naar buitenlandse afzet- en kennisregio’s zoals (…) België.

Om de bereikbaarheid te verbeteren, zet het Rijk (red. De Nederlandse staat) in op investeren,

innoveren en instandhouden. Conform het regeerakkoord geeft het Rijk vanuit het verlengde

Infrastructuurfonds na 2020 prioriteit aan het oplossen van bereikbaarheidsknelpunten voor main-,

brain-, en greenports (inclusief achterlandverbindingen) 8

De nieuwe N69 is in de eerste plaats een bereikbaarheidsknelpunten die wordt opgelost, en ten

tweede ook een achterlandverbinding gecreëerd om linken te zoeken met België, specifiek met de

Vlaamse steden: Lommel, Hasselt en Leuven. Dit werd eveneens al eerder beschreven in het

gebiedsakkoord als een van de doelstellingen voor de weg. Het rijk heeft dan ook bij de overdracht van

de N69 weg aan de provincie over 90 miljoen euro gegeven voor mogelijk onderhoud.

7 “Deelstructuurvisies”, Onderwerpen: ruimte, Provincie Noord-Brabant, geraadpleegd 03-07-2016, (http://www.brabant.nl/dossiers/dossiers-op-thema/ruimtelijke-ordening/structuurvisie/deelstructuurvisies.aspx). 8 Structuur visie infrastructuur en milieu, Ministerie van Infrastructuur en Milieu, (13-03-2012), Den Haag, 19.

6

LEADER- Programma: plattelandsontwikkeling van onderuit. LEADER, is een afkorting voor een Europees programma

voor plattelandsontwikkeling. Kenmerkend voor het

Leaderprogramma is dat de lokale bevolking en

belangengroepen zelf bepalen wat belangrijk is voor het

gebied. De grenscorridor N69, waaruit het Westparallel

plus plan is voortgekomen, was een project dat door de

Nederlandse staat als een Leader gebied werd

aangewezen.9

Vanuit een samenwerkingsverband stelden zij een

zogenaamd integraal gebiedsplan op. (het huidige

gebiedsakoord). Elk leader gebied heeft een lokale actie

groep (LAG) die haar projecten ontwikkelt en die

eenmalig een subsidie aanvraag ervoor kunnen doen.10

Binnen dit project, werd de aanvraag gebouwd rond vier

verschillende pijlers. (zie bijlage 3)

De corridor N69 project werd daarvoor goedgekeurd, dit

toont hoe de MGA of Brede belangen benadering door

Europa wordt ondersteund in de ontwikkeling van grote projecten in rurale regio’s.

Mijn persoonlijke visie/conclusie Het is belangrijk om te onthouden dat ten tijden van schrijven (2016), er nog geen schop in de grond

is gestoken. Voornamelijk vanwege de verschillende onderzoeken die momenteel worden uitgevoerd.

Maar eind 2016 zullen deze allemaal zijn afgerond.11 In 2017 zal de aanleg dan ook beginnen. Wat het

effect van de parallelweg is op de regio zal pas merkbaar zijn over twee a drie jaar. Daarnaast is haar

effect op de leefbaarheid in een regio moeilijk in statistieken te omvatten. Eveneens is leefbaarheid,

een concept dat onder de noemer valt van welzijn, dat van persoon tot persoon afhankelijk is. Dus in

mijn conclusie heb ik besloten om specifiek in te pikken op enkele van de punten aangehaald binnen

het plan.

De leefbaarheid zal zeker worden verhoogd voor de kernen die momenteel last hebben van het

sluipverkeer. Specifiek de gemeenten Eersel en Bergeijk. Deze voornamelijk rurale gebieden ervaren

vaker overlast van de vrachtwagens die door het buitengebied denderen om files op de A67

(Antwerpen-Eindhoven-Venlo) te omzeilen.12 Het zal eveneens leiden tot een groei impuls voor de

toeristische sectoren van beide gemeentes, die zich al een paar jaar inzetten voor fiets- en

wandeltoerisme. Het feit dat de provincie daarbij investeert in enkele maatregelen gericht op een

duurzamer en klimatologisch bestendige natuur- als mede landbouwgebieden verzekeren daarmee

haar economische groei en motivaties voor de toekomst.

9 ‘LEADER’, Project, Provincie Noord-Brabant, geraadpleegd 03-07-2015, (http://www.grenscorridorn69.nl/project/leader). 10 De beoordeling van een project gebeurd via enkele criteria: zoals innovatie, initiatief van onderop, draagvlak, meerwaarde voor het gebied, samenwerking, kennisdeling, haalbaarheid en opbrengst. (zie eveneens Bijlage 3) 11 Add. 2: In chronologische volgorde: Flora en fauna onderzoek; Landmeetkundig onderzoek; Milieukundig onderzoek naar de bodemkwaliteit; Geohydrologisch onderzoek; Archeologisch onderzoek; Grond mechanisch onderzoek naar de bodemsamenstelling; Explosieve onderzoek. 12 Gebiedsakkoord grenscorridor N69, 9.

Figuur 2: Infographic die toont welke partijen

samenwerken in dit leader gebied.

6

Aan de andere kant kan het leidden tot het verdwijnen van industrie uit beide gebieden, doordat het

aantrekkelijker zal zijn om zich te vestigen bij een van de hoofdwegen, die (in)direct aan de N69-weg

zullen grenzen. Zoals bijvoorbeeld binnen de verstedelijkte kern Dommelen (gemeente Valkenswaard).

Wat eventueel voor de economische groei van deze plaats zal zorgen. Maar er is ook een keerzijde

zoals een belangengroep genaamd Oplossing N69, Bewonersoverleg Dommelen aanhaalt. Zij vrezen

voor meer overlast op het gebied van luchtvervuiling, horizonvervuiling en geluidsoverlast door de

aanleg van de N69.13

Ten slotte heersen er bij mij nog twijfels over de effectiviteit van het project. Zal het werkelijk tot een

verbetering leiden van de doorstroming? Of de leefbaarheid in Valkenswaard en Waalre? Het zal in

ieder geval op de middellange termijn leidde tot een verplaatsing van de grote vrachtverkeersstromen

van en naar België toe. Echter zal het woon- en werkverkeer gebruik blijven maken van dezelfde

wegen. Een chauffeur, of een gps, kiest vaak voor de kortste of snelste weg naar de bestemming. De

weg kan zelfs leidden tot de creatie van grotere verkeersstromen in het algemeen, eveneens voor meer

sluipverkeer doorheen Dommelen en direct aangrenzend buitengebied. 14 Hangt echter het hele plan

enkel af van het succes van de N69?

Uiteindelijk moet ik naar het hele plaatje kijken. Binnen de Mutual Gains Aproach of Brede Belangen

Benadering wordt per slot van rekening niet gestreefd naar compromissen, maar naar een algemene

consensus. 15 Niet iedereen kan winnen binnen het systeem, er is echter geprobeerd om zoveel

mogelijk belangen te behartigen. En als we het plan op basis van deze voorwaarden koppelen aan het

welzijn voor de mensen. Die door een aantal grote investeringen in infrastructuur, maatregelen, en

het landschap een enorme impuls krijgen. Dan zal het West-parallel plan zeker een positieve invloed

zijn voor de drie thema’s waar het voor stond: leefbaarheid, bereikbaarheid en ruimtelijke kwaliteit.

13 Wij maken ons zorgen, Oplossing N69,Bewonersoverleg Dommelen, geraadpleegd 15-06-2016 (http://www.oplossing-n69.nl/wij-maken-ons-zorgen/).; GERITS, Verslag gesprek tussen “Actiegroep N69”, en “Oplossing N69, Bewonersoverleg Dommelen”, (15-06-2011), 2; 14 Ibidem. 15 ‘Achtergrond N69’, Totaaloplossing, Provincie Noord-Brabant, geraadpleegd 17-06-2016, http://www.grenscorridorn69.nl/project/achtergrond-n69)

6

Bibliografie: - Actiegroep N69 biedt petitie aan in Den Haag, Omroep Brabant Tv (4-12-2007; 14:13),

geraadpleegd 1-07-2016 ,

(http://www.omroepbrabant.nl/?audio/24085672/Voorzitter+van+de+Actiegroep+N69+And

ries+Bosma.aspx)

- ‘Bezwaarmakers tegen Westparallel binnenkort voor Raad van State’, Eindhovens Dagblad

(04-11-2015), geraadpleegd op 13 06-2016, (http://www.ed.nl/regio/valkenswaard-e-

o/valkenswaard/bezwaarmakers-tegen-westparallel-binnenkort-voor-raad-van-state-

1.5402906).

- “Deelstructuurvisies”, Onderwerpen: ruimte, Provincie Noord-Brabant, geraadpleegd 3-07-

2016, (http://www.brabant.nl/dossiers/dossiers-op-thema/ruimtelijke-

ordening/structuurvisie/deelstructuurvisies.aspx).

- Gebiedsakkoord grenscorridor N69, Zuidoostvleugel Brabantstad, (27-06-2012), Heeze, 27.

- Gebiedsopgave Grenscorridor N69: Meer bereiken door een brede gezamenlijke aanpak,

Ministerie van Infrastructuur en Milieu, (09-2015), Den Haag, 4.

- GERITS, Verslag gesprek tussen “Actiegroep N69”, en “Oplossing N69, Bewonersoverleg

Dommelen”,(15-06-2011), s.l., 3.

- Grenscorridor N69, Provincie Brabant, (http://www.grenscorridorn69.nl/)

- KOOBS, M., Belangendossier Grenscorridor N69, Bestuurlijke werkgroep Nieuwe verbinding,

(10-2013), s.l. 11.

- Onderzoeken voor de aanleg van de N69, Provincie Noord-Brabant (10-2015), s.l., 3.

- Structuurvisie infrastructuur en milieu, Ministerie van Infrastructuur en Milieu, (13-03-2012)

Den Haag, blz. 19.

- Uitvoeringsprogramma nulplus pakket grenscorridor N69, Bestuurlijke werkgroep Nulplus,

(15-09-2014), s.l.,54.

- VAN DOORNE P. en KOOBS M., Natuurmonumenten zet in op MGA/Brede belangen

benadering, Provincie Noord-Brabant, (04-2014), 2.

- ‘Westparallel tussen Valkenswaard en Eindhoven wacht op oordeel Raad van State,’”

Eindhovens Dagblad, (11-03-2016), geraadpleegd op 13 06-2016,

(http://www.ed.nl/regio/valkenswaard-e-o/valkenswaard/westparallel-tussen-

valkenswaard-en-veldhoven-wacht-op-oordeel-raad-van-state-1.5811294).

- Wij maken ons zorgen, Oplossing N69,Bewonersoverleg Dommelen, geraadpleegd 15-06-

2016 (http://www.oplossing-n69.nl/wij-maken-ons-zorgen/).

Figurenlijst: - Figuur 1: Foto informatiecentrum, Provincie Noord-Brabant,

(http://www.grenscorridorn69.nl/informatiecentrum)

- Figuur 2: Infographic leader-thema’s, lokale ontwikkelingsstrategie, Provincie Noord-Brabant,

(2014), 1.

7

Lijst van bijlagen - Bijlage 1: (2015) Nieuwe N69: ondergrond Top 25.000, Dienst voor het

kadaster en de openbare registers.

- Bijlage 2: “Kaart gebiedsimpuls”, Gebiedsakkoord grenscorridor N69,

Zuidoostvleugel Brabantstad, (27-06-2012), Heeze, 24.

- Bijlage 3: “infographic Leader thema’s”, Lokale ontwikkelingsstrategie,

Provincie Noord-Brabant,(2014),1.

Bijlage 1: Kaart van de nieuwe N69 –schaal 1 : 25000

N

Bijlage 2: Kaart: Gebiedsakkoord Grenscorrdior N69 –Gebiedsimpuls, schaal 1 :100.000

Bijlage 3: Inforgraphic Leader-thema’s