Inleiding 9

ACHTERGRONDEN 11Het land 11Klimaat 15Geschiedenis 18

De oudste tijden 18Daciërs en Romeinen 18Walachijers, Magyaren, Saksen en Turken 20Habsburgers en revoluties 24De eerste helft van de 20e eeuw 25Opkomst en val van Ceausescu 27Roemenië na 1989 29

De Roemeense bevolking 31Minderheden 32Religies 36

Kunst onder het communisme 38Bouwkunst 38Taal 42Politiek 43Economie 43Gezondheid en sociale problemen 44Milieu 46Natuur 49Winkelen en souvenirs 50De Roemeense keuken 51Drinken 51Caleidoscoop van Roemeense personen 52

PRAKTISCHE INFORMATIE 55Algemene informatie 55

Alarmnummers 55Toerisme en activiteiten 56Reisorganisaties 60

Reizen naar en in Roemenië 61Naar Roemenië met de auto 61Reizen binnen Roemenië 62Verkeersregels 64Openbaar vervoer 64

Accommodatie 66Boeken en kaarten 70

Praktische zaken van A tot Z 71Beste reistijd 71Douane 71Feestdagen 72Geld 72Gevaren 73Huisdieren 75Medische hulp 75Politie 75Post 75Reisdocumenten 75Telefoon en internet 75Tijdverschil 76Wereldomroep en ANWB-oproepen 76

Woordenlijst 76

BEZIENSWAARDIGHEDEN 81Crisana en de Banat 81Oradea 83Arad 84Timisoara 85Resiña en de Semenic bergen 87Richting de Nerakloof 88

Transsylvanië 90Cluj Napoca 92De Apuseni bergen 95Kalotaszeg 97Tussen Stei en Vârtop 99Het Aries dal en Ñara Moñilor (Moñ-land) 100Rimetea en de Turda kloof 101Alba Iulia 102Richting Deva 104Het Retezat Nationaal Park 105Noordelijk Transsylvanië: richting Bistriña en de Bârgau pas 106

Bistriña 107De Bârgau pas 108

INHOUD

Roemenie 2008 deel 1 11-02-2008 11:08 Pagina 5

De Rodnei bergen 108Târgu Mures en het Mures dal 109Székelyland 111

Lacu Rosul en de Bicaz kloof vanuit Transsylvanië 112Miercurea Ciuc en omgeving 112Rond Odorheiu Secuiesc 114

Sibiu en omgeving 116De Fagaras bergen 120Sighisoara 121De weerkerken in Saksenland 124Brasov 128De bergen ten zuiden van Brasov en de Prahova-vallei 132

Bran en omgeving 132De Prahova-vallei 134

Maramures 137Satu Mare en Baia Mare 137De Mara-vallei 140Sighetu Marmañiei en Sapânña 142De Iza-vallei 142De Viseu-vallei en deMaramures bergen 143Borsa en de Prislop pas 143

Moldavië 145De kloosters van zuidelijk Bucovina 147Vatra Dornei 150Câmpulung Moldovenesc, Vama en Gura Humorului 152Suceava 153Het Bicaz stuwmeer en Ceahlau 154De kloosters in de omgeving van Târgu Neamñ en PiatraNeamñ 156De weg door de Bicaz kloof 157Iasi 158

Boekarest 163Geschiedenis 163Oriëntatie 165

Rondwandelen in het centrum 167Musea 172Begraafplaatsen en parken 175Veiligheid en ongemakken 176Sociale kwesties 176Dagtochten rond Boekarest 177

Walachije 182De noordelijke Olt-vallei 182Târgu Jiu 183Râmnicu Vâlcea en Calimanesti-Caciulata 187Curtea de Arges 187De Transfagarasanul autoweg 188Câmpulung 190Pitesti, Târgoviste en Ploiesti 190Craiova 193De IJzeren Poort, Drobeta Turnu Severin en Bâile Herculane 193

De IJzeren Poort 193Drobeta Turnu Severin 194Baile Herculane 195

Routes vanuit Walachije naar Moldavië en de Zwarte-Zeekust 196Routes vanuit Walachije naar Bulgarije 197

Dobrogea 198De Donaudelta 198

Tulcea 202Langs de Brañul Chilia 203Langs de Brañul Sulina 204Langs de Brañul Sf. Gheorghe 205De meren en lagunes tenzuiden van de Donaudelta 206

Constanña en Mamaia 207Centraal-Dobrogea en de zuidelijke Zwarte-Zeekust 209

Register 212

ROEMENIË6

Roemenie 2008 deel 1 11-02-2008 11:08 Pagina 6

OPGENOMEN KAARTEN

Roemenië, overzicht en ligging in Europa 12-13

Roemenië, fysisch 16-17Crisana en de Banat 82Transsylvanië 90-91Cluj Napoca 93Apuseni bergen 96Sibiu 117Sighisoara 122Weerkerken in

Saskenland 126-127Brasov 129Omgeving Brasov 132

Maramures 138-139Moldavië 146Kloosters van zuidelijk

Bucovina 147Iasi 160-161Boekarest, agglomeratie 165Metronet van Boekarest 166Boekarest,

stadsplattegrond 168-169Boekarest, centrum 171Walachije 184-185Dobrogea 199Donaudelta 200-201

7INHOUD

Bij de Donaudeltafoto: László Szabó

Roemenie 2008 deel 1 11-02-2008 11:08 Pagina 7

11

ACHTERGRONDEN

HET LAND

Roemenië is met 237.000 vierkante kilometer (meer dan vijf keer deoppervlakte van Nederland) en 23 miljoen inwoners een van de groterelanden van Europa. In het oosten vormt de rivier de Prut de grens met dezelfstandige republiek Moldavië, in het noorden grenst Roemenië aanOekraïne, in het westen aan Hongarije en in het zuidwesten en zuidenvormt de Donau de grens met respectievelijk Servië en Bulgarije. Roe-menië ligt ook nog aan de Zwarte Zee en heeft een kustlijn van ongeveer200 kilometer. Dwars door het land lopen de Karpatische bergen die hetland in geografische en historisch sterk afwijkende gebieden delen.

Transsylvanië ligt in het hart van Roemenië in het bekken van de Karpati-sche bocht. Samen met de aangrenzende regio’s Maramures, Crisana ende Banat is dit deel van Roemenië sterk beïnvloed door de Centraal-Europese geschiedenis, met een belangrijke rol voor de Romeinen, deHongaren en de Habsburgers. De naam Transsylvanië is te herleiden tot’achter de bossen’, waarmee het land werd aangeduid dat (uit een wes-ters oogpunt) achter de wouden van de Apuseni bergen zou liggen.Transsylvanië is na Boekarest het meest welvarende deel van Roemenië,met historisch belangrijke ’naties’ als de Saksische stadstaten en de aande Hongaren verwante Székely regio in het uiterste oosten van het bek-ken. De westelijke grensregio’s Crisana en de Banat hebben lange tijdonder directe Hongaarse invloed verkeerd, wat tot op de dag van vandaageen bonte mengeling van minderheden oplevert. Maramures, het rustigenoordelijke heuvel- en bergland, is historisch een eenheid met het Oek-raïense Maramures-regio, maar is in de Roemeense staatsinrichting uit-gebreid met de van oorsprong meer Hongaarse westelijke vlakte rond desteden Satu Mare en Baia Mare.

Doordat de Karpaten de regio Moldavië aan westelijke zijde afschermenlag dit vorstendom van oudsher meer open richting het Russische Rijk enhet Zwarte-Zeegebied. Het Moldavische Rijk speelde in de Middeleeu-wen een belangrijke rol als buffer tussen de Turkse en Tataarse invallersen het christelijke Europa. Moldavië omvatte in die tijd ook het huidigeMoldava, dat echter in 1812 door de Russen werd geannexeerd. Van 1918tot WO II behoorde die streek opnieuw tot Roemenië, om na de oorlogweer op te gaan in de sovjetrepubliek Moldava. De tegenwoordigeRoemeense regio Moldavië is bij bezoekers vooral in trek vanwege deprachtige kloosters die voornamelijk tijdens het bewind van Stefan celMare (eind 15e eeuw) werden gesticht. Verschillende van deze kloosters

Roemenie 2008 deel 1 11-02-2008 11:08 Pagina 11

�N�N

��

�

�

��

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

��

�

�

SALONTA HUEDIN

BRAD

CÂMPENI

SATU MARE

ORADEA

ARAD

DEVA

ALBA IULIA

SIBIU

DROBETA TURNU SEVERIN

CRAIOVA

RÂMNICUVÂLCEA

CLUJ-NAPOCA

JIMBOLIA

LUGOJ

ANINA

B. HERCULANE

HUNEDOARA

SARMIZEGETUSA

CALAFAT

TISMANA

MIERCUREA

HOREZU

CÂMPULUNG

P

SOVATA

VDO

DEJ

PETEA

VALEA LUIMIHAI

REGHIN

MOISEI

STÂNA DE VALE

BAIA MARE

TIMISOARA

TÂRGU JIU

PITESTI

TÂRGU MURES

OEKRAÏNE

HONGARI JE

SERVIË

�

�

�

�

� �

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

��

�

��

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

NADLAC

�

�

SÂNNICOLAUMARE

CENAD�

TURNU

MORAVITA,

CARANSEBES

NAIDAS

RESITA,

ORSOVA

BEIUS

CHISINEU-CRIS STEI �

ZALAU

PETROSANI

ORASTIE

SEBES

BISTRITA,

SIGHETUMARMATIEI,

SAPÂNTA

��

SÂNGEORZ-BAI

NASAUD

SACEL

�GHERLA

BORSA CÂMO

TO

RÂ

MEDIAS

SIGHISOARA

� SLATINA

�

�BECHET

CARACAL

BALS

CISNADIE

CALIMANESTI

BAILE GOVORA

DONAU

DONAU

TISA

TISA

MURES

MURES

SOM

ES

BOEDAPEST

➤

➤

MISKOLC

➤

➤

➤

BEOGRAD

BEOGRAD

➤SOFIA

�VIDIN

BORS�

ACHTERGRONDEN12

Roemenie 2008 deel 1 11-02-2008 11:08 Pagina 12

�N

��

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

��

�

TULCEA

SUCEAVA

GIURGIU

RUSE

ALEXANDRIA

0 100 km

MEDGIDIA

SLOBOZIA

PREDEAL

SINAIABRAN

NG

SF. GHEORGHE

COVASNA

MANGALIA

BABADAG

SULINA

MURIGHIOL

VASLUI

ROMAN

PUTNA

GURAHUMORULUI

MIERCUREACIUC

ATA

BICAZ

GHEORGHENI

BORSEC

VATRADORNEI

SIRET

DARABANI

BOEKAREST

BRASOV

PLOIESTI

BUZAUBRAILA

FOCSANI

IASI

BACAU

BULGARI JE

OEKRA ÏNE

MOLDAVIË

Z W A R T EZ E E

NEDERLAND

ROEMENIËBELGIË

�

�

��

�

�

�

�

�

��

�

�

�

� �

�

�

�

��

�

�

�

�

�

�

�

�

��

�

�

�

�

�

�

�

�

�

A

�

CÂMPULUNGMOLDOVENESC

RADAUTI, BOTOSANI

PASCANITÂRGU NEAMT,

TOPLITA,PIATRANEAMT,

RÂSNOV

HÂRSOVA

GALATI,

CONSTANTA,

CERNA VODA

NEGRU VODA

BAILE TUSNAD

TÂRGOVISTE

FETESTI

CALARASI

DONAU

DONAU

PRU

T

PRUT

PRUT

DONAUDELTA

SIRET

SIRET

➤ ➤

VARNA

PLEVEN, SOFIA

➤

➤➤

ODESSA

CHISINAU

CHISINAU

REPUBLIEK

ROEMENIË, OVERZICHT EN LIGGING IN EUROPA

13HET LAND

Roemenie 2008 deel 1 11-02-2008 11:08 Pagina 13

zijn vandaag de dag wereldberoemd en minutieus gerestaureerd, anderekloosters liggen in hun eigen waarde verscholen in de bossen.

Walachije, ook wel Terra Romanica genoemd, wordt gezien als de wiegvan het Roemeense volk. In dit gebied hebben de Walachijers, de latereetnische Roemenen, vrijwel altijd de meerderheid uitgemaakt, terwijl deadellijke stand – de bojaren – door de eeuwen heen ook uit etnische Roe-menen bestond. Walachije is eveneens een oud vorstendom waarvanBoekarest pas sinds 1860 de hoofdstad is. Ook hier werd de geschiedenisgedomineerd door de strijd tegen de Turken, met als meest beroemdevertegenwoordiger Vlad Ñepes alias Dracula, de laatmiddeleeuwse prinsdie zowel met zijn successen als zijn wreedheid veel opzien baarde. Desteden van Walachije geven over het algemeen minder historische bouw-werken te zien dan Transsylvanië en Moldavië – de oorzaak is meestal deingrijpende ‘stadsvernieuwingen’ onder het communisme – maar degeïnteresseerden vinden in de regio nog verschillende aantrekkelijkekloosters, bezienswaardige kastelen en historisch belangrijke steden.

Dobrogea, ten slotte, is de uiterst oostelijke landstrook die direct aan deZwarte Zee ligt. De bijna 200 kilometer lange kuststrook kent een rijk ver-leden met Griekse en Romeinse kolonies. In de Middeleeuwen behoordede regio lange tijd tot het Turkse Rijk, maar na de oorlog in 1878 kwamnoordelijk Dobrogea bij Roemenië (zuidelijk Dobrogea ligt in Bulgarije).De regio is etnisch erg divers: behalve Roemenen wonen er Bulgaren,Turken, Tataren, Oekraïners en Lipovani-Russen; de laatste twee bevol-

De Hasmas bergen bij Gheorgheni foto: László Szabó

ACHTERGRONDEN14

Roemenie 2008 deel 1 11-02-2008 11:08 Pagina 14

kingsgroepen wonen veelal in afgezonderde nederzettingen diep in deDonaudelta. De meeste toeristen bezoeken de wetlands van de enormeDonaudelta, een van de belangrijkste natuurgebieden van Europa, ofstrijken neer in een van de badplaatsen rondom de oude havenstad Con-stanña.

KLIMAAT

Roemenië heeft een gematigd continentaal klimaat. De westelijke helftvan het land ontvangt daarbij vanwege de Karpaten relatief meer neer-slag dan de oostelijke helft die onder invloed staat van de Russischevlakten. Aan de Zwarte-Zeekust ondervindt het klimaat matigende,mediterrane invloeden. De neerslag per jaar varieert sterk van 400 tot1400 mm.

Warme en droge zomers en koude winters zijn normaal. De natste maan-den zijn mei en juni, wanneer er vooral in de Apuseni veel regen valt. Juliis de warmste maand, wanneer de temperaturen op de Transsylvanischevlakte en vooral in Walachije op kunnen lopen tot boven de 40 gradenCelsius. Het seizoen aan de Zwarte-Zeekust duurt van juni tot halver-wege september, waarbij de temperatuur bij een hoog aantal dagelijksezonuren ook tijdens de heetste maanden meestal onder de 30 gradenblijft. De temperatuur van het zeewater bedraagt dan een aangename 22-25 graden.

Een zomerse bui boven de Fagaras bergen

15KLIMAAT

Roemenie 2008 deel 1 11-02-2008 11:08 Pagina 15

�N�N

�

�

�

�

�

�

��

�

�

�

�

�

� �

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

VÎRFUL MÎNDRA - 2518 mPELEAGA2509 m

BIHOR - 1849 m

SATU MARE

ORADEA

ARAD

CLUJ-NAPOCA

SIBIU

CRAIOVA

MOL

2

M

TISA

OL

2518 m

1445 mPELEAGA

2509 m

JIU

1445 m

BIHOR

1849 m

PIETROSUL2305 m

1961 m

�

�

�

BISTRITA,

TÂRGU MURES

DONAU

PORTILE DE FIER(IJZEREN POORT)

DONAU

DONAUDAM

TIMISOARA

MURES

CRISUL ALB

NEGRU

REPEDE

CRISUL

CRISUL

TISA

(TISZA)

SOMES

TÂRNMURES

MUNTII,

MUNTII,RETEZAT

MUN

MUNTII,RO

MUNTII, MARAMUR

MUNTII,APUSENI

PADIS PLATEAU

ACHTERGRONDEN16

Roemenie 2008 deel 1 11-02-2008 11:08 Pagina 16

�

�

�

�

�

�

��

�

�

�

�

�

� �

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�MOLDOVEANU

2544 m

MOLDOVEANU- 2544 m

OLT

B. SULINA

OLT

1785 m

Lm

PIETROSUL2102 m

1904 m

1777 m

1801 m

1653 m

1956 m

DONAU-DELTA

BOEKAREST

0 100 km

�

�

�SUCEAVA

IASI

BACAU

BRAILA

GALATI,

PLOIESTI

CONSTANTA,

DONAU

PITESTI

BRASOV

DONAU - CONSTANTAKANAAL

,

Z W A R T EZ E E

BORCEA

CHILIA

B. S. GHEORGHEMACIN

MUNTII,

IALOMITA,

BUZAU

ARGES

VEDEA

PRUT

PRUT

BISTRITA,SIRET

MOLDOVA

SIRET

TÂRNAVA MARE

BRATUL

,

MUNTII, FAGARAS

MU

NTI

I,

BU

CEG

I

MU

NTII,

HARG

HITA

MUNTII,CEAHLAU

MUNTII, CALIMAN

RODNEI

RAMURES

LACAUT1785 m

ZWARTEZEE

ROEMENIË, FYSISCH

17KLIMAAT

Roemenie 2008 deel 1 11-02-2008 11:08 Pagina 17

De temperaturen in de hogere delen van de Karpaten zijn ook in hartjezomer goed uit te houden. Met bewolkt weer en zeker ’s nachts kan hetzelfs fris worden. Van oktober tot aan maart ligt er vrij algemeen sneeuwin de hogere gebieden terwijl de temperatuur in Zuidoost-Transsylvaniëkan dalen tot onder de min 30 ˚C. Een klimatologisch bijzondere plaats isde geheel door heuvels omringde vallei ten noorden van Miercurea Ciucwaar de koude lucht niet weg kan stromen zodat hier het jaargemiddeldehet laagste is van het hele land. De beste maanden voor vakanties in deKarpaten zijn de late lente en de zomermaanden terwijl natuurlijk ook deiets killere herfst een bijzondere charme heeft.

GESCHIEDENIS

De oudste tijdenIn deze hoek van Europa hebben meerdere ongeletterde volkeren van heteerste uur hun sporen achtergelaten. In de provincie Vâlcea zijn twee mil-joen jaar oude resten gevonden van menselijke oorsprong, behorend totde oudste bewijzen van menselijke aanwezigheid in Europa. Rond 100.000jaar geleden begaf de Neanderthaler zich in deze contreien. Het beroemdemeerkleurige aardewerk van de Cutuceni cultuur stamt uit de nieuwesteentijd (tussen 6000 en 5000 jaar voor Christus) en wijst op een stabielepopulatie van een hoog ontwikkelde samenleving, vergelijkbaar met deculturen uit het Middellandse-Zeegebied en het Midden-Oosten. Bij hetdorpje Aghigiol in Dobrogea heeft de Hamangia cultuur beeldjes als de‘Denker’ nagelaten (tegenwoordig in het archeologisch museum van Con-stanña). Deze vroege culturen kenden waarschijnlijk een matriarchalesamenleving met vruchtbaarheidsgodinnen als voorwerp van aanbidding.De Indo-europese Thraciërs verschenen vervolgens in de vroege bronstijd,rond het 2e millennium v. Chr.

Daciërs en RomeinenRond de 6e eeuw v. Chr. begonnen de Grieken met het stichten van kolo-nies langs de Zwarte-Zeekust. De eerste handelskolonie was Istros (Istria)maar toen de haven al snel begon te verzanden werd Tomis (Constanña)gesticht. Op het vasteland domineerden intussen twee belangrijke stam-men, de Geten en de Daciërs. Hoewel de Daciërs in 514 v. Chr. nog door dePerzische koning Darius I werden onderworpen, hebben deze volken beideniet lang daarna bijgedragen aan het nieuwe rijk van koning Burebista,toen Dacië een omvang had van Tsjechië tot aan de Zwarte Zee. De Daciërshielden zich aan de cultus van de dodengod Zalmoxis. Hun machtige rijkviel in 44 voor Christus uiteen, maar vormde wel een eerste aanzet voor deetnische, linguïstische en spirituele eenheid in het oude Dacië.

De apostel Andreus was er in Scythia (waaronder het tegenwoordigeDobrogea) al vroeg bij met de verspreiding van het christelijke geloof,met als gevolg dat een deel van de Daciërs al christelijk was toen deRomeinen op het toneel verschenen. In 46 na Christus veroverden de

ACHTERGRONDEN18

Roemenie 2008 deel 1 11-02-2008 11:08 Pagina 18

Romeinen het Roemeense laagland en drongen de Daciërs terug op hetTranssylvanische plateau. Koning Decebal (87-106) was uiteindelijk delaatste Dacische koning voordat de Romeinen de regio volledig ondercontrole kregen. Keizer Trajanus heeft de laatste veldslagen met dezelegendarische koning laten vereeuwigen op het slagveld van Adamclisibij Constanña, zowel als in Rome zelf (de zuil van Trajanus).

Onder de Romeinen werd de kolonisatie van het Roemeense gebiedgrondig ter hand genomen. De resterende Daciërs raakten geromani-seerd en vermengd met grote aantallen kolonisten. De omliggenderegio’s Moldavië, Bucovina, Walachije en Maramures werden nog enigetijd gedomineerd door de Geto-Daciërs, maar vielen geleidelijk ookonder de invloedssfeer van Rome. De Romeinen wonnen veel delfstoffen

Nadat de Grieken er vertrokken namen wind, water en zand weerbezit van Istria

19GESCHIEDENIS

Roemenie 2008 deel 1 11-02-2008 11:08 Pagina 19

in Roemenië, onder andere bij het huidige Rosia Montana. De Daciërsdienden in die tijd overigens ook in Romeinse legereenheden elders inEuropa, getuige bijvoorbeeld de typische Dacische graven die bij deMuur van Hadrianus, in Noord-Engeland, zijn gevonden.

Het viel de Romeinen zwaar om Moesië, zoals de Romeinen Dacië noem-den, te bewaken tegen de barbaren uit het oosten. Ongeveer 150 jaarlater besloot keizer Lucius Aurelianus dan ook tot de strategische terug-trekking uit deze verre uithoek van het Romeinse Rijk. De achterblijvendeDaciërs en armere kolonisten, die inmiddels een gezamenlijke Romaansetaal spraken, trokken zich terug uit de steden en trotseerden zo goed enzo kwaad als het ging de invallen van Germaanse stammen (met nameWisigoten en Hunnen) gedurende de volgende lange eeuwen.

Walachijers, Magyaren, Saksen en TurkenNa de volksverhuizingen begonnen de Walachijers in vooral Walachije enMoldavië een feodale samenleving te vormen, georganiseerd in vojvoda’smet bojaren als leenheren. In Transsylvanië domineerden de Magyaren,de latere Hongaren, die eind 9e eeuw vanuit de oostelijke steppes hetKarpatische Bekken waren binnengetrokken en zich vooral in de lagergelegen vlaktes vestigden. In oostelijk Transsylvanië vestigden zich deMagyarstam van de Székelyers. Al met al waren rond het jaar 1000 demachtige Hongaarse koningen opperleenheer voor de Transsylvanischeheerlijkheden.

ACHTERGRONDEN20

De continuïteitstheorieDe geschiedenis van Roemenië is tegelijkertijd de geschiedenis van hetRoemeense volk en dat van de landsdelen die tezamen het huidigeRoemenië vormen. Vooral de geschiedschrijving van Transsylvanië iseen enigszins problematische, zozeer zelfs, dat degene die eens demoeite zou nemen om een Roemeens geschiedenisboek over Transsyl-vanië naast een Hongaars exemplaar te leggen tot de conclusie zoukunnen komen dat het hier over twee totaal verschillende gebiedengaat. Deze ‘misverstanden’ hebben allemaal te maken met de aan-spraak die beide landen – historisch, cultureel en politiek – op hetgebied (zouden hebben kunnen) maken. In het kort komt de tegenstel-ling erop neer dat de Roemeense historici zich houden aan de ‘conti-nuïteitstheorie’, de theorie die veronderstelt dat de Roemenen directeafstammelingen zijn van de Daciërs, de eerste beschaving die hetgebied bewoonde, waarbij er door de integratie met de Romeinse kolo-nisten een evidente Dacisch-Romaanse wortel is. Hongaarse historicistellen daar tegenover dat op hun aankomst in de Panonische vlakten,in het jaar AD 892, er geen sprake was van permanente bewoning endat de Roemenen of Walachijers hooguit in marginale aantallen alsgemeenschappen van herders in de Transsylvanische berggebiedenleefden. Hoewel dit debat in de 20e eeuw heftig gevoerd werd, mag

Roemenie 2008 deel 1 11-02-2008 11:08 Pagina 20

Na de verwoestende inval van de Mongolen onder Dzjengis Khan (in1241) werden door koning Béla van Hongarije vele immigranten uitge-nodigd om zijn rijk te komen versterken. Hieronder bevonden zich tal-loze Saksische boeren, mijnwerkers en ambachtslieden die de ontwik-keling van Hongarije en Transsylvanië een hoge vlucht verleenden. Indeze samenleving waren zowel Hongaren, Székely als de Saksen verte-genwoordigd in de Diet, het adviesorgaan voor de regent van Transsyl-vanië. De Walachijers daarentegen hingen het orthodoxe geloof aan enwerden zwaar gediscrimineerd. In Maramures kwam het tot de opstandvan Bogdan Voda, die in 1359 over de Karpaten trok om in Moldaviëeen nieuw prinsdom te stichten. Moldavië en Walachije waren nietgeheel zelfstandig en schatplichtig aan het Hongaarse Rijk, maar zoch-ten al snel samenwerking met elkaar vanwege de gemeenschappelijkewortels en vijanden. Belangrijke personen in deze eerste pogingen totintegratie waren Negru Voda (Zwarte Prins) en zijn zoon Radu Negru ofBasarab I, koning van Walachije van 1310-1352. Daarna kreeg de regiote maken met nieuwe buitenlandse mogendheden: Moldavië kwam

geleidelijk onder de invloeds-sfeer van Litouwen te liggen ter-wijl Walachije schatplichtig werdaan het Turkse Rijk.

De verhouding tussen de driebelangrijkste delen van modernRoemenië werd op de proefgesteld toen de Turken in 1393Bulgarije hadden geannexeerd enWalachije in de vuurlinie kwam teliggen. Het werd een lange perio-de van strijd, diplomatie en gewa-pende vrede, waarbij vooral defelste vechters de geschiedenis-boeken haalden. Mircea celBatrân (Mircea de Oude), die van1386-1418 prins van Walachijewas en lange tijd de Turken op eenafstand hield; Vlad Ñepes (Vlad deSpieser), die naam maakte doorzijn enorme strijdlust en wraaklustmaar ook Transsylvanische leger-aanvoerders en koningen, in eer-

men hopen dat intussen zowel de feitelijke als de gevoelsmatige ladingvan deze oorsprongsdiscussie hun relevantie verloren hebben. Eenoverzichtelijke uiteenzetting van argumenten voor en tegen is te vindenop: http://encyclopedia.thefreedictionary.com, met als zoekterm ‘originof Romanians’.

21GESCHIEDENIS

Vlad Ñepes heeft meer gedaan danalleen maar model staan voor graafDracula

Roemenie 2008 deel 1 11-02-2008 11:08 Pagina 21

ste instantie János Hunyádi (Iancu Hunedoara in het Roemeens) en zijnzoon koning Mátyás Corvinus (Matei Corvin), koning van Hongarije. InMoldavië gold Stefan cel Mare, vorst van 1457-1504, als een belangrijkstaatsman en briljant militair strateeg, terwijl onder zijn bewind ook hetmerendeel van de fantastische Moldavische kloosters zijn gesticht. Ste-fan heeft eind 15e eeuw ook nog een goede poging gedaan om Moldavië,Transsylvanië en Walachije te verenigen maar stuitte daarbij uiteindelijkop de Turken.

Met het verlies van de slag bij Mohács (1526) was ook ‘moederland’ Hon-garije niet meer bij machte om een zelfstandige militaire rol te spelen.Intussen wist het zelfstandige vorstendom Transsylvanië onder de protes-tantse Transsylvanische heersers als Szapolyai en de Báthori’s in het sper-vuur tussen de Turken en de rooms-katholieke Habsburgers steeds metvallen en opstaan overeind te blijven.

Na bijna een eeuw van schatplichtigheid en Turkse onderdrukking slaag-de de vojvoda van Walachije, Mihai Viteazul (Michael de Dappere) erinom de Turken een gevoelige slag toe te brengen door in 1595 de slag bijValugareni te winnen. Hij kreeg hierbij ruggensteun van de Habsburgselegers onder generaal Basta. Daarna keerde Mihai zich tegen het vorsten-dom Transsylvanië en maakte zich vervolgens op om de Moldavischetroon te bestijgen, waarmee voor het eerst in de geschiedenis de drie rij-ken, zij het voor korte duur, onder Roemeense leiding verenigd waren(1600-1601). Mihai werd in 1601 echter als dank voor bewezen dienstendoor Basta vermoord. De drie vorstendommen kregen alle weer eeneigen heerser en de onderlinge twisten lieten weer openingen voor degrote Turkse zuiderbuur.

Tot 1699 bleef het Turkse Rijk de Roemeense landen beheersen maar hettij begon in feite al in 1686 te keren. Met hulp van christelijke legers uitheel Europa wist Wenen in dat jaar – krakend in zijn voegen – het zwareTurkse beleg te doorstaan. Vanaf dat moment werden de Turken lang-

ACHTERGRONDEN22

Roemeense begrippenDe volgende historische begrippen keren regelmatig terug:Bojaar: (land-) edele in met name Walachije en MoldaviëVojvoda: door bojaren gekozen heerser, opperleenheerDiet: politiek adviesorgaan in het prinsdom TranssylvaniëWalachijers: benaming voor de etnische Roemenen tot aan de stichting van Roemenië Magyar: etnisch HongaarsSzékelyers: autonome Magyar bevolkingsgroep in oostelijk TranssylvaniëMoldavië: landstreek behorend tot RoemeniëMoldava: het zelfstandige buurland van Roemenië, de vroegere sovjetrepubliek Moldava

Roemenie 2008 deel 1 11-02-2008 11:08 Pagina 22

zaam maar zeker steeds verder zuidelijk teruggedrongen. Boedapest werdniet veel later ontzet en de nieuwe heren van Transsylvanië werden deHabsburgers. Een tijdlang probeerden de Turken met politieke middelenhun invloed in Moldavië en Walachije te behouden: gouverneurs vanGriekse origine (Pathanen) werden aangesteld, wat in deze contreien inveel opzichten een liberaler sociaal-economische koers tot gevolg haddan in het Habsburgse Rijk. Zo werd in Moldavië en Walachije het lijfei-genschap al in 1749 afgeschaft, 36 jaar eerder dan in Transsylvanië.

23GESCHIEDENIS

Fresco's in de hofkerk van Targoviste

Roemenie 2008 deel 1 11-02-2008 11:08 Pagina 23