RIVM

Rijksinstituutvoor Volksgezondheiden Milieu

Centrum voorPreventie- en Zorgonderzoek

Postbus 13720 BA Bilthovenwww.rivm.nl

Experimen

teren m

et de keten-dbc diabetes

JN Struijs | JT van Til | CA Baan

Experimenteren met de keten-dbc diabetesDe eerste zichtbare effecten

Diabetes vormt een maatschappelijk probleem, dat steeds groter wordt. Het aantal mensen met

diabetes type 2 neemt sterk toe. Deze sterke toename heeft grote gevolgen voor de zorglast en de

kosten. In het (preventie)beleid van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) is

diabetes daarom al jaren n van de prioritaire chronische ziekten.

De laatste jaren zijn er veel ontwikkelingen binnen de diabeteszorg in gang gezet met als doel om

de effectiviteit en de kwaliteit van de diabeteszorg te verbeteren. Deze ontwikkelingen richten

zich onder andere op multidisciplinaire samenwerking. Belangrijke struikelblokken bij het tot

stand komen van samenwerkingsverbanden zijn de versnipperde bekostiging van de verschillende

onderdelen van de diabeteszorg en de bekostiging van activiteiten die niet tot de directe zorg-

verlening behoren, zoals afstemmingsoverleg en ICT. Het ministerie van VWS heeft daarom het

plan opgevat voor integrale bekostiging van diabeteszorg door middel van een keten-dbc diabetes.

Op experimentele basis is in een tiental zorggroepen gewerkt met een keten-dbc diabetes binnen

het ZonMw programma Diabetes Ketenzorg. Dit experiment is door het RIVM gevalueerd. Het

doel van de evaluatie is inzicht te verkrijgen in de organisatie van de diabeteszorg via zorg-

groepen, het werken met de keten-dbc, de tevredenheid van alle betrokken partijen en de kwali-

teit van de zorg.

De resultaten van de evaluatie worden in dit rapport beschreven.

Experimenteren met de keten-dbc diabetesDe eerste zichtbare effecten

J.N. Struijs, J.T. van Til en C.A. Baan

Sector Volksgezondheid en ZorgRIVM, Postbus 1, 3720 BA BilthovenTelefoon: 030 - 274 91 11www.rivm.nl/

Een publicatie van het

Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu

Postbus 1

3720 BA Bilthoven

Auteursrecht voorbehouden

2009 Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu, Bilthoven

Aan de totstandkoming van deze uitgave is de uiterste zorg besteed. Voor informatie die nochtans

onvolledig of onjuist is opgenomen, aanvaarden redactie, auteurs en uitgever geen aansprakelijk-

heid. Voor eventuele verbeteringen van de opgenomen gegevens houden zij zich gaarne aanbevolen.

Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een

geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij

elektronisch, mechanisch, door fotokopien, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande

schriftelijke toestemming van het RIVM.

Voorzover het maken van kopien uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16b Auteurswet

1912 juncto het Besluit van 20 juni 1974, Stb. 351, zoals gewijzigd bij het besluit van 23 augustus

1985, Stb. 471, en artikel 17 Auteurswet 1912, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde

vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht, Postbus 882, 1180 AW Amstelveen. Voor het

overnemen van gedeelten uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken

(artikel 16 Auteurswet 1912) dient men zich tot de uitgever te wenden.

RIVM-rapportnummer: 260014001

ISBN: 978-90-6960-237-0

VOORWOORD

5

VOORWOORD

Wereldwijd neemt het aantal mensen met diabetes de laatste decennia sterk toe en dat geldt zeker ook voor Nederland. De sterke toename van het aantal mensen met diabetes in het verleden en de verwachte toename in de nabije toekomst hebben grote gevolgen voor de zorglast en kosten. In het preventiebeleid van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport is diabetes daarom al jaren n van de prioritaire chronische ziekten.

Zowel door het ministerie als in het veld wordt onderkend dat de diabeteszorg beter kan en moet. De laatste jaren zijn er veel ontwikkelingen binnen de diabeteszorg met als doel de effectiviteit en de kwaliteit van de diabeteszorg te verbeteren. Deze ontwikkelingen richten zich onder andere op multidisciplinaire samenwerking. Belangrijke struikelblok-ken bij het tot stand komen van samenwerkingsverbanden zijn de versnipperde bekos-tiging van de verschillende onderdelen van de diabeteszorg en de bekostiging van de onderdelen die niet tot de directe zorgverlening behoren.

In 2004 is in de beleidsbrief Diabeteszorg beter aangegeven dat de zorg voor diabetes verbeterd moet worden. Een plan van aanpak hiervoor is in 2005 uitgewerkt door de Taakgroep Programma Diabeteszorg. Gekozen is voor integrale bekostiging van de diabe-tes zorg op basis van de Zorgstandaard van de Nederlandse Diabetes Federatie. Daarbij is de basis gelegd voor een nieuwe innovatieve aanpak voor chronische ziekten.

ZonMw is een paar jaar geleden gevraagd een programma Diabetes Ketenzorg te starten. Op experimentele basis is vervolgens in een tiental zorggroepen gewerkt met een keten-dbc diabetes. Het RIVM heeft het experiment gevalueerd, de resultaten hiervan worden in dit rapport beschreven. Ik ben ZonMw, het RIVM en de deelnemende zorggroepen zeer erkentelijk voor hun inzet om dit belangrijke programma mogelijk te maken.

De evaluatie heeft veel informatie opgeleverd over het proces van het bekostigen, leveren en declareren van diabeteszorg via de keten-dbc onder verantwoordelijkheid van een zorggroep. Daarnaast is er een aantal vraagstukken naar voren gekomen die van belang zijn voor zowel het beleidsproces als de ontwikkelingen in het zorgveld. De evaluatie van de keten-dbc diabetes en de ervaringen die hiermee opgedaan zijn binnen zorggroepen, zijn daarmee zeer waardevol voor het vormgeven van het chronische ziektenbeleid en in het bijzonder ten aanzien van de integrale bekostiging.

Dit rapport is een mijlpaal in de route die ik heb geschetst in mijn beleidsbrief Program-matische aanpak van chronische ziekten (2008). Hierin staat de patint centraal en orga-niseren aanbieders samen met patintenorganisaties een sluitende keten van vroegtijdige onderkenning, preventie, zelfmanagement en goede zorg. Integrale bekostiging op basis van zorgstandaarden is daarbij een belangrijk instrument voor duurzame en kwalitatief hoogwaardige chronische zorg.

ExPERIMENTEREN MET DE KETEN-DBC DIABETES

6

Veel van de in dit rapport beschreven aanbevelingen sluiten aan bij signalen uit het veld die mij al eerder hebben bereikt. Bij de uitwerking van mijn beleid heb ik daarmee zoveel mogelijk rekening gehouden. Dit rapport is belangrijk voor de aanscherping van de condities om integrale bekostiging succesvol in te voeren.

Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport,

A. Klink

INHOuD

7

InhOuD

VOORWOORD 5

KERNBOODSCHAPPEN 9

1 INLEIDING 13 1.1 Achtergrond 131.2 Het ZonMw programma Diabetes Ketenzorg 151.3 Breder kader 161.4 Leeswijzer 17

2 EVALuATIE AAN DE HAND VAN ZEVEN KERNVRAGEN 192.1 Wat zijn de uitgangspunten van het keten-dbc-model? 202.2 Hoe is de zorggroep in de praktijk ingericht? 252.3 Hoe ziet de keten-dbc diabetes er op hoofdlijnen uit? 312.4 Hoe verloopt het inkoopproces? 362.5 Hoe verloopt het werkproces? 402.6 Wat is de kwaliteit van de zorg in de zorggroep na n jaar? 48 2.7 Wat is de tevredenheid van alle betrokken partijen? 56

3 BESCHOuWING 633.1 Onderzoeksmethode 633.2 Resultaten in perspectief 653.3 uitrol naar andere chronische aandoeningen 713.4 Aanbevelingen 73

LITERATuuR 79

BIJLAGENBijlage 1 Auteurs, Met bijdragen van, Wetenschappelijke adviescommissie,

Stuurgroep ZonMw programma Diabetes Ketenzorg, Interne referenten 83Bijlage 2 Methode 85Bijlage 3 Samenvatting zorggroepen 95Bijlage 4 Kwaliteit van de zorg op basis van de registratiegegevens 105Bijlage 5 Resultaten van de patintenenqute 131Bijlage 6 Mogelijke verschuivingen in aansprakelijkheden en verantwoordelijkheden

als gevolg van de introductie van de zorggroep 157Bijlage 7 Marktordening en zorggroepen 163Bijlage 8 Afkortingen 169

ExPERIMENTEREN MET DE KETEN-DBC DIABETES

8

KERNBOODSCHAPPEN

9

KERnBOODSChAPPEn

Introductie van keten-dbc diabetes op experimentele basis De afgelopen decennia is het aantal mensen met diabetes sterk gestegen en deze stijging zal zich in de toekomst doorzetten. Dit heeft grote gevolgen voor de zorg(last) en kosten. Zowel door het ministerie van VWS als in de dagelijkse zorgpraktijk wordt onderkend dat de diabeteszorg beter kan en moet. De laatste jaren zijn er veel ontwikkelingen binnen de diabeteszorg in gang gezet met als doel om de effectiviteit en de kwaliteit van de diabeteszorg te verbeteren onder meer door multidisciplinaire samenwerking. Belangrijke struikelblokken bij het tot stand komen van samenwerkingsverbanden zijn de versnipperde bekostiging van verschillende onderdelen van de diabeteszorg en de bekostiging van de onderdelen die niet tot de directe zorgverlening behoren. Deze acti-viteiten (zoals afstemming, ICT en het opstellen van spiegelinformatie) zijn essentieel voor het in samenhang kunnen leveren van de zorg en worden veelal op projectbasis gefinancierd zonder garantie van continuteit. Het ministerie van VWS heeft daarom het plan opgevat voor een integrale bekostiging van diabeteszorg. Op experimentele basis is in een tiental zorggroepen gewerkt met een keten-dbc (diagnosebehandelingcombinatie) diabetes binnen het ZonMw programma Diabetes Ketenzorg. Dit experiment is gedurende n jaar gevalueerd en de resultat