+

Auteur: Carolien Kock-te Wiel

Functie: Adviseur Milieu

Versie: definitief

Datum: augustus 2016

2015 Rijnstate

2

Inhoudsopgave

1 Voorwoord ...................................................................................................................... 3

2 Profiel van de organisatie ........................................................................................... 4

3 Milieubeleid /duurzaamheidsbeleid ......................................................................... 5

4 Uitgevoerde acties 2015 ............................................................................................. 6

5 Milieumonitoringsgegevens 2015 ........................................................................... 15

6 Actieplan 2015-2016 .................................................................................................. 19

BIJLAGE 1: Benchmark Milieubarometer Ziekenhuizen BIJLAGE 2: CO2-footprint BIJLAGE 3: Milieugegevens 2015 BIJLAGE 4: Wat is Pharmafilter

3

1 Voorwoord

Voor u ligt het tweede milieuverslag van Rijnstate. In dit milieuverslag leest u meer over

de visie, de doelen en de voortgang op milieugebied in het jaar 2015.

Bouwen als onderdeel van de samenleving

In 2015 hebben we bij de bouw van onze Nieuwbouw NoordOost in Rijnstate Arnhem de

gelegenheid gehad om energiebesparend ontwerpen en bouwen toe te passen. We zien

daarbij bouwen niet als een wereld op zichzelf, maar als een onderdeel van de

samenleving. Zo werken we met duurzame bouwmateriale,, wordt materiaal indien

mogelijk hergebruikt en wordt meubilair binnen Rijnstate hergebruikt of aangeboden aan

instellingen of stichtingen die dit opnieuw inzetten voor goede doelen.

Verder is er op het gebied van milieu en duurzaamheid onder meer aandacht geweest

voor afvalverwerking, voeding (biodisposables en vermindering van derving), duurzame

inzetbaarheid van medewerkers en het duurzaam omgaan met materiaal (waaronder het

delen van materiaal in het project FLOOW2) en het gebruik van herbruikbaar materiaal.

Met onze bijdrage aan het milieu wil Rijnstate bijdragen aan een betere leefomgeving,

ook voor toekomstige generaties.

4

2 Profiel van de organisatie

Rijnstate is een topklinisch ziekenhuis met meerdere locaties in de regio Arnhem en De

Liemers. Jaarlijks ontvangen wij ruim een half miljoen patiënten op onze poli’s en nemen

wij ruim 40.000 patiënten op voor diagnostiek of een behandeling. Dit doen wij met ruim

4000 medewerkers, bijna 300 medisch specialisten en 300 vrijwilligers, vanuit

verschillende locaties: Arnhem, Zevenaar, Velp en Arnhem-Zuid.

STZ-expertisecentrum

Rijnstate behoort tot de 28 grote opleidende ziekenhuizen in Nederland die

hooggespecialiseerde medische zorg verlenen. Deze ziekenhuizen werken samen binnen

de vereniging Samenwerkende Topklinische Opleidingsziekenhuizen (STZ). De STZ-

ziekenhuizen houden zich voornamelijk bezig met de ontwikkeling van topklinische zorg,

medisch specialistische opleidingen, onderwijs, onderzoek en innovatie.

Kerngegevens: productie, personeel en opbrengsten

In onderstaande tabel zijn de kerngegevens van Rijnstate weergegeven over het

verslagjaar 2015.

Bedrijfsopbrengsten naar financieringsvorm

(bedragen x € 1.000)

KERNGEGEVENS )* AANTAL/BEDRAG

Bedrijfsopbrengsten Totaal bedrijfsopbrengsten verslagjaar 429.275

Waarvan omzet Zorgprestaties 382.817

Waarvan overige bedrijfsopbrengsten 46.458

Capaciteit

Aantal feitelijk beschikbare bedden (klinische en

dag/deeltijdbehandeling) op 31 december 2015

887

Aantal FTE personeelsleden in loondienst op 31 december

2015

3034

Aantal FTE medisch specialisten vrij beroep op 31

december 2015

186,28

* Bron: Rijnstate jaardocument 2015

5

3 Milieubeleid

In de meerjaren strategie 2010-2015 heeft de Raad van Bestuur aandacht gevraagd voor

duurzaamheid. Dit heeft geleid tot ambities en doelstellingen op milieugebied. In

onderstaand figuur zijn de ambitie en doelen op milieugebied weergegeven voor het jaar

2020 (met als referentiejaar 2006).

Rijnstate: Ambitie en milieudoelen voor het jaar 2020

6

4 Uitgevoerde acties 2015

Om onze missie en milieudoelen te bereiken, hebben we in 2015 verschillende acties

uitgevoerd.

Milieuthermometer

De tussentijdse toetsing van milieuthermometer Zilver had

moeten plaatsvinden in het vierde kwartaal van 2015.

Uiteindelijk heeft de tussentijdse controle plaatsgevonden in

het eerste kwartaal 2016. Hierbij zijn een beperkt aantal

opmerkingen geplaatst die inmiddels zijn verwerkt.

Het Zilveren Milieuthermometercertificaat verloopt in het

eerste kwartaal 2017.

In 2016 beoordelen we of we in 2017 een vervolg geven aan de milieuthermometer-

certificering van Rijnstate. Daarbij speelt een rol dat de eisen van de milieuthermometer

in oktober 2015 zijn geactualiseerd en aangescherpt. We beoordelen of de planning van

de maatregelen die zijn voorgeschreven in de thermometer, past binnen onze

strategische planning.

Businesscase Pharmafilter

In 2014 is een business case Pharmafilter opgesteld. Het Pharmafilter is een

zuiveringsinstallatie waarin afvalwater en toegevoegd vermalen afval van het ziekenhuis

worden gezuiverd. Naar aanleiding van de business case is in 2015 besloten verder

onderzoek te doen naar de realisatie van de installatie. De beoogde locatie van

Pharmafilter was een deel van het parkeerterrein bij de Spoedeisende Hulp in Rijnstate

Arnhem. Dit plan is echter doorkruist door het voornemen om de huisartsenpost bij de

Spoedeisende Hulp te vestigen.

In 2015 is overleg gestart met de gemeente Arnhem voor een alternatieve locatie voor

Pharmafilter binnen de terreingrenzen van Rijnstate Arnhem (Wagnerlaan 55, Arnhem).

Op basis van de nieuwe locatiekeuze vindt in 2016 een herberekening van de business

case plaats. In bijlage 4 van dit jaarverslag leest u meer informatie over Pharmafilter.

Bio-disposables

Met het oog op Pharmafilter en vanwege het sluiten van de centrale spoelkeuken in

Rijnstate Arnhem in 2015, zijn we bio-disposable servies en bestek (gemaakt van

suikerrietvezel) breder gaan toepassen. Sinds 2015 gebruiken we biologisch afbreekbare

koffiebekers, servies en bestek voor ons personeel. Dit zijn we in 2015 ook gaan

toepassen bij de broodmaaltijd en de dranken voor patiënten.

Helaas voldeed het aanbod van bio-disposable

serviesgoed niet aan onze standaard van

gastvrijheid die wij onze patiënt willen bieden. Ook

de toezeggingen van de leveranciers boden niet het

gewenste resultaat. In het derde kwartaal 2015

hebben we de regie zelf in handen genomen en zijn

we samen met een designer en producent de

ontwikkeling van een servieslijn gestart.

Eind 2015 hebben we uit de vijf voorgestelde

concepten voor ’dienbladeren’ gekozen, die op de

foto hiernaast zijn weergegeven. De keuze is

7

gemaakt door een ruime delegatie van Rijnstate waarbij alle doelgroepen betrokken

waren. Naar verwachting zal de nieuwe lijn in september 2016 worden ingevoerd.

Daarnaast hebben we in 2015 met onze afvalverwerker gezocht naar de mogelijkheid dit

bio-disposable afval apart in te zamelen, met als doel het apart te verwerken in een

vergistingscomposteer-installatie.

Gebleken is dat het niet mogelijk is bio-disposables afkomstig uit een ziekenhuis te

verwerken in een externe vergistings- en composteerinstallatie, omdat de vergunning

van de installatie niet toestaat afval afkomstig uit een ziekenhuis te verwerken. Daarom

wordt het bio-disposableafval nog steeds afgevoerd als bedrijfsafval en verwerkt in een

verbrandingsinstallatie. In de verbrandingsinstallatie wordt wel warmte en elektriciteit

teruggewonnen.

Duurzame doelen voor medewerkers

In 2015 zijn opnieuw een aantal duurzame doelen opgenomen in het flexibele

arbeidsvoorwaardensysteem Flexeuro. Het betreft duurzame doelen, waarmee

medewerkers milieumaatregelen kunnen treffen voor privégebruik.

Zonnepanelen aanschaffen voor privégebruik

In 2015 hebben 27 medewerkers gebruik gemaakt van de Flexeuroregeling om

zonnepanelen voor privégebruik te verruilen. Hiermee kunnen zij onder gunstige

voorwaarden zonnepanelen aanschaffen.

Elektrische fiets/elektrische scooter

We willen als werkgever het gebruik van een (elektrische) fiets of elektrische scooter

voor woon/werkverkeer stimuleren. Om die reden is het in de Flexeuroregeling mogelijk

een (elektrische) fiets of elektrische scooter te verruilen. Daarnaast is het mogelijk om

regenkleding, een slot en andere fietsbenodigdheden te verruilen. Verder mag een

gangbare fietsverzekering worden afgesloten en verruild. Vervanging van de accu van de

elektrische fiets behoort ook tot de mogelijkheden. Van deze regeling hebben in 2015

282 medewerkers gebruik gemaakt.

OV-abonnement

Ter stimulering van het gebruik van het openbaar vervoer is het mogelijk om binnen

Flexeuro de kosten van een OV-abonnement te verruilen. In 2015 hebben 29

medewerkers hiervan gebruikt gemaakt.

Benchmark milieubarometer

Rijnstate heeft in 2015 opnieuw meegedaan aan de benchmark milieubarometer

Ziekenhuizen van het Milieuplatform Zorgsector (MPZ). In de benchmark worden milieu-

kengetallen van ziekenhuizen met elkaar vergeleken, onder meer voor energie, afval en

water. Ook wisselen ziekenhuizen in deze benchmark ervaringen uit over relevante

milieumaatregelen die zij hebben getroffen. Hier leren we als organisatie vooral welke

keuzes andere ziekenhuizen maken en wat de toegevoegde waarde hiervan kan zijn voor

Rijnstate. We zien dat de kengetallen voor energieverbruik, waterverbruik en afval zijn

toegenomen ten opzichte van 2014. Voor energieverbruik komen we in 2015 net rond de

gemiddelde score uit. Voor waterverbruik en afval scoren we boven het gemiddelde.

De oorzaken van de toenames in 2015 worden beschreven in hoofdstuk 5.

Voor meer informatie: zie bijlage 1.

Deelname aan FLOOW2

Sinds 2014 omarmt Rijnstate als eerste ziekenhuis in

Nederland de deeleconomie. Door samen te werken

met de marktplaats FLOOW2 kan Rijnstate ongebruikt

8

materiaal aanbieden aan andere organisaties. Dit kan tijdelijk zijn, door het materiaal te

verhuren, maar ook definitief, door het te verkopen.

In 2015 is geïnventariseerd wat iedere afdeling aan materiaal heeft dat verhuurd of

verkocht kan worden. Hierdoor zijn we gekomen tot een gevarieerd aanbod van

materiaal, faciliteiten en kennis die we met andere organisaties kunnen delen.

In de praktijk lopen we er wel tegenaan dat bij andere ziekenhuizen nog een omslag

gemaakt moet worden. Er zijn daarom over 2015 no g geen noemenswaardige resultaten

te melden. In 2016 gaan we andere opzet maken voor de deeleconomie, waarbij Floow2

een onderdeel blijft en onze interne marktplaats op intranet ook gebruikt gaat worden.

Voeding

De afgelopen jaren is de lean-methodiek toegepast bij het verstrekken van voeding.

In 2015 is dit verder uitgerold door het centraal voedingspunt te bevoorraden via een

zevendaagse levering van warme maaltijden en overige voedingsmiddelen. Hierdoor is de

opslagruimte en de voorraad beperkter waardoor minder derving plaatsvindt.

Bij de warme maaltijden zijn we overgegaan op het Foodbankconcept voor koelverse

maaltijden. Diepvriesmaaltijden zijn beperkt aanwezig.

We hanteren vaste menu’s. De maaltijdkeuze van de patient wordt door de

voedingsassistent middels een tablet opgenomen, waardoor de tijdspanne tussen

maaltijdopname en maaltijdverstrekking verder is teruggedrongen. De portiegrootte is

standaard; bij afwijkingen vind maatwerk plaats.

Op afdelingen is alleen dag voorraad aanwezig. Niet genuttigde maaltijden gaan retour

naar het centraal voedingspunt en worden dagelijks gemeten. Die meetgegevens worden

periodiek verwerkt.

Het afruimen van de borden van genuttigde warme maaltijden vindt plaats bij het

centraal voedingspunt. De afwas van serviesgoed en bestek vindt vervolgens plaats bij

de leverancier van de warme maaltijden.

Bovenstaande maatregelen hebben geleid tot het terugdringen van het aantal niet

genuttigde warme maaltijden tot circa 10 per dag. Dit is circa 3 procent van het totaal

aantal warme maaltijden die dagelijks worden verstrekt.

Bij het centraal voedingspunt is het tijdstip waarop de regenereerwagens aanslaan,

verplaatst naar een later moment (voorheen 8.00 uur, nu 10.00 uur). Hierdoor wordt het

energieverbruik gereduceerd.

9

Meer laadpalen voor elektrische auto’s

In 2015 zijn we gestart met een onderzoek naar uitbreiding van het aantal laadpalen

voor elektrische auto’s op de terreinen van Rijnstate Arnhem, Velp en Zevenaar.

Dit heeft geleid tot het plan om in 2016 het aantal bestaande E-laadpalen op locatie

Arnhem uit te breiden van 6 (1 openbare en 5 voor medewerkers) door 14 (4 openbare

en 10 voor medewerkers). Zowel in Rijnstate Velp als in Rijnstate Zevenaar worden 2

openbaar toegankelijke laadpalen gerealiseerd in 2016.

Het eigendom, beheer- en onderhoud van de E-laadpalen liggen bij een externe partij.

Regulier goederentransport uitgevoerd door derden

Een deel van het reguliere goederentransport wordt niet uitgevoerd in eigen beheer,

maar is uitbesteed aan externen.

In 2015 is inzicht verkregen in dit transport en is de CO2-emissie hiervan in beeld

gebracht. Het is niet gelukt het incidenteel transport van goederen, de zogenaamde

‘spoedritten’ door externen in 2015 in beeld te krijgen. Dit zal in 2016 in beeld worden

gebracht.

Warmtenet

In 2015 hebben we als ziekenhuis overleg gevoerd over een eventuele aansluiting op een

(nog te realiseren) noordelijke aftakking van het stadswarmtenet. Dit overleg vond plaats

met onder andere de gemeente Arnhem, provincie Gelderland, Burgers’ Zoo, Nuon, GGZ-

instelling Pro Persona en Alliander DGO.

Een warmtenet gevoed met o.a. restwarmte van de afvalverbrander AVR kan bijdragen

aan de vermindering van de CO2-emissie van Rijnstate. In het tweede kwartaal 2016

moet op basis van een haalbaarheidsonderzoek blijken of het zinvol is voor Rijnstate om

aan te sluiten op dit warmtenet.

Uitbreiding gescheiden inzameling van plastic

De hoeveelheid plastic die we binnen Rijnstate hebben ingezameld is gestegen van circa

18.000 kg in 2014 naar 30.000 kg in 2015 voor. Dit is mede gekomen door de inzet van

duurzaamheidsambassadeurs. hebben afdelingen die nog geen plastic gescheiden

inzamelden, benaderd en gestimuleerd om plastic te scheiden. Door deze inspanningen

brengen medewerkers nu zelf hun ingezamelde plastic naar centraal ingerichte

inzamelplekken voor plastic afval.

Dat we het ingezamelde plastic aanbieden voor recycling, levert in 2015 een CO2-

besparing op van naar schatting 57)* ton CO2 ten opzichte van als we dit zouden

afvoeren als bedrijfsafval. )* 30.000 kg x 1,9)** kg CO2/kg plastic = 57.000 kg CO2. )** bron SITA, “Evaluatie pilot gescheiden inzameling kunststofstromen bij de Rijnstate Ziekenhuizen “ 25-1-2012 SITA

Programma ‘Zorgeloos Afval’

Rijnstate heeft eind 2015 deelgenomen aan het landelijke Innovatietraject Zorgeloos

Afval. Dit project betreft een gezamenlijke ambitie over de toekomst van afval in de zorg.

Tijdens deze tweedaagse bijeenkomst hebben de organisaties binnen de coalitie

Zorgeloos Afval nagedacht over hoe de zorgsector eruit ziet in 2040. We gaan anders

ontwerpen, inkopen en hergebruiken.

De coalitie Zorgeloos Afval is gezamenlijk tot een visie gekomen voor de zorgsector in

2040. Om deze visie te realiseren, is begonnen met pilotprojecten die in 2016 van start

gaan. Op onderstaande infographic staan deze pilotprojecten genoemd.

10

11

Terugdringen sluipverbruik

In 2015 zijn o.a. de volgende acties genomen om sluipverbruik tegen te gaan:

Bij het centraal voedingspunt is het tijdstip waarop de regenereerwagens aanslaan

verplaatst naar een later moment (voorheen 8.00 uur, nu 10.00 uur).

Vervanging van ca. 2200 TC’s. Deze TC’s gaan automatisch uit als ze vier uur lang

niet zijn gebruikt.

De kopieerapparaten zijn vervangen door multifunctionele apparatuur waarmee ook

kan worden geprint, gefaxt, gescand, gemaild et cetera. Het aantal apparaten met

afzonderlijke functionaliteit zoals printen, scannen en kopiëren, is hiermee

verminderd.

De multifunctionals staan standaard ingesteld op zwart-wit en dubbelzijdig printen.

Streamer

Ziekenhuizen en overige gebouwen in de

gezondheidszorg zijn vastgoed met een hoog

energieverbruik en een grote CO2-uitstoot. Een

ziekenhuisgebouw gebruikt gemiddeld 2,5 keer

zoveel energie als een gemiddeld

kantoorgebouw.

De bestaande ontwerpmethoden zijn ontoereikend voor de ontwikkeling van een energie-

efficiënt gebouw voor de gezondheidszorg. De Europese Unie heeft daarom het

Streamer-project gestart (2013-2017). Rijnstate neemt dit aan dit Europese project. Het

doel van Streamer is om bestaande ontwerpmethoden zo te verbeteren, dat het mogelijk

wordt om energieprestaties van gezondheidszorggebouwen al tijdens de ontwerpfase te

toetsen.

Circulair (ver)bouwen

In de Algemene Administratieve en Technische Bepalingen (AATB) staat beschreven

welke procedures er gevolgd moeten worden bij bouwprojecten (voor gebouwen en

gebouwinstallaties). In dit AATB is opgenomen dat duurzaamheid meegenomen moet

worden in de ontwerpeisen.

In 2015 heeft dit onder meer geresulteerd in het hergebruik van vrijkomende dakisolatie.

Deze dakisolatie is hergebruikt als isolatie voor de fundering/kelder van de Nieuwbouw

NoordOost in Rijnstate Arnhem.

Daarnaast zijn in Nieuwbouw NoordOost een aantal energie- en waterbesparende

maatregelen getroffen:

Klimaatbeheersing

De twee luchtbehandelingskasten hebben de volgende energiebesparende

maatregelen:

- Ze zijn frequentiegestuurd.

- Ze zijn voorzien van tijdschakelaar met weekschakeling. Een van de kasten is

voorzien van een overwerktimer.

- Eén kast is voorzien van een warmtewiel, de andere kast is voorzien van een

kruisstroomwisselaar. Hiermee wordt warmte van de uitgaande ventilatielucht

gebruikt voor het voorverwarmen van ingaande ventilatielucht.

- Per kast wordt één change-over blok toegepast voor het koelen en verwarmen de

ingaande ventilatielucht. Hierdoor vermindert de weerstand.

- Het verwarmen en koelen van de ingaande ventilatielucht vindt plaats op basis van

buitenluchtcondities. Daarbij wordt gebruik gemaakt van hoog-temperatuurkoeling en

laagtemperatuur-verwarming.

12

Via een klimaatplafond wordt additionele hoog-temperatuurkoeling toegepast in

ruimtes met een hoge warmtelast zoals vergaderruimtes, wachtruimtes en

behandelkamers;

Op de spreek- onderzoekskamers op de poli’s is verdringingsventilatie toegepast,

waardoor minder luchtvolume nodig is voor een goede ventilatie;

Er worden eco-radiatoren toegepast met behulp van laagtemperatuurverwarming;

Isolatie

gevelisolatie

warmte reflecterend isolerend dubbelglas ( BRL2202+w08)

Waterbesparing

toiletten met een start/stop-knop

waterbesparende kranen

Verlichting

TL5-verlichtingis aangebracht.

De verlichting in de gangen wordt via een tijdschakeling in de avond- en nachturen

uitgeschakeld. Via bewegingsmelders wordt in deze periode de verlichting

ingeschakeld op nachtniveau.

Lichtschakeling van overige ruimten vindt plaats met behulp van bewegingssensoren.

Daglichtgereguleerde verlichtingsarmaturen en automatische zonwering zijn

aangebracht aan de raamzijde.

Bij interieurwerkzaamheden zijn de volgende maatregelen toegepast:

Vloeren

In de nieuwbouw is bijna uitsluitend linoleum of marmoleum vloerbedekking gebruikt.

Beide zijn een natuurproduct, waaruit geen giftige emissies vrijkomen.

Snijafval dat vrijkomt bij het leggen van marmoleum vloeren wordt verzameld en

gaat terug naar de leverancier.

De zachte vloerbedekking heeft het ‘Cradle to Cradle‘- certificaat. Dit betekent dat de

vloerbedding na einde levensduur geretourneerd kan worden.

Meubilair

Er zijn drie grote tafels geplaatst die zijn gemaakt van restmateriaal uit de

interieurbouw industrie (HPL/oude deuren).

Zo mogelijk worden versleten stoelen opnieuw ingezet na herstoffering. Dit werk

wordt gedaan door sociale werkplaatsen of bedrijven die voornamelijk mensen in

dienst hebben met een achterstand op de arbeidsmarkt.

Steeds vaker bouwt Rijnstate bestaand meubilair dat functioneel nog goed is (bijv.

bedden, nachtkastjes) om tot eigentijdse modellen. Dit gebeurt bij voorkeur ook in

sociale werkplaatsen of in bedrijven die mensen in dienst hebben met een

achterstand op de arbeidsmarkt.

Meubilair dat overtollig is, wordt aangeboden aan instellingen of stichtingen die dit

materiaal opnieuw inzetten voor goede doelen (bijvoorbeeld Vincentrum Arnhem of

transport naar Moldavië).

Deuren

In verbouwprojecten wordende uitvoerders verplicht om functioneel goede deuren

opnieuw in te zetten binnen of buiten Rijnstate.

13

Daarnaast is in 2015 in samenwerking met Optimal-Planet een tool ontwikkeld voor het

inkopen van duurzame/circulaire bouwmaterialen. Met deze tool wordt op basis van de

verschillende onderdelen van de levenscyclus van een product de duurzaamheid en

circulariteit van een product beoordeeld. Gebleken is dat de tool niet alleen geschikt voor

het inkopen van duurzame bouwmaterialen, maar ook voor het duurzaam inkopen van

andere producten. Het instrument is in 2015 ook ingevoerd bij de afdeling Inkoop van

Rijnstate.

Bedrijfsauto’s

In 2015 heeft Rijnstate de volgende bedrijfsvoertuigen in gebruik:

- Elf personenauto’s die door medewerkers kunnen worden gebruikt voor werk-werk

verkeer. Vier van deze personen auto’s rijden op aardgas. Eén auto is volledig

elektrisch en de overige zes rijden op benzine.

- Eén transportbus in eigen beheer die rijdt op aardgas. Deze bus is bedoeld voor

het vervoeren van medewerkers van en naar de parkeerplaats voor Rijnstate

medewerkers op het terrein van het Openluchtmuseum.

- Vijf transportvoertuigen voor het transporteren van goederen tussen locaties en

externen. Deze rijden op diesel.

Duurzaam inkopen

Het inkoopbeleid is herschreven, met aandacht voor de actuele Pianoo-eisen. De

belangrijkste leveranciers worden beoordeeld op hun bijdrage op het gebied van

maatschappelijk verantwoord ondernemen. In het verlengde hiervan worden ook de

inkoopvoorwaarden herschreven en aangevuld met een MVO-module. Deze module zal

de industrie in eerste instantie een inspanningsverplichting opleggen, die later zal worden

uitgebouwd tot een resultaatverplichting. Vanuit NEVI wordt deze module landelijk

doorgevoerd. Hierbij wordt niet alleen rekening gehouden met milieu, maar ook met de 3

P’s (People, Profit, Planet).

Kennisdeling

Omdat MVO iets is wat gedeeld moet worden, participeert Rijnstate landelijk binnen

diverse MVO-werkgroepen en platforms. Ook internationaal wordt de kennis gedeeld,

onder meer via het Franse platform C2DS.

Fairtrade

Rijnstate verricht inspanningen om fairtrade-ziekenhuis te worden. Dit sluit aan bij de

ambities van de gemeente Arnhem. Zo worden er steeds meer fairtrade-producten

gebruikt in ons bedrijfsrestaurant, maar wordt er ook veel overleg gevoerd met de

cateraar Vermaat om ook daar die producten te gebruiken. In 2016 verwachten wij

positieve resultaten te behalen op dit gebied.

14

Overige duurzaamheid initiatieven

Maatschappelijk Verantwoord Rijnstate

Eind 2014 is het programma Maatschappelijk Verantwoord Rijnstate in

gang gezet, waarin een intern ambassadeursnetwerk invulling geeft

aan de volgende zes thema’s:

• Sturing en transparantie

We hebben een overkoepelend beleid voor maatschappelijk

verantwoord ondernemen met daarin visie, ambities, doelen en prestatie-indicatoren

en we publiceren onze prestaties.

• Zorg voor publieke middelen

We gaan zorgvuldig om met financiële middelen en leggen verantwoording af over de

keuzes bij de bestedingen.

• Zorg voor patiënten

Onze patiëntenzorg is vraag gestuurd. Centraal staan de kwaliteit van leven van de

patiënt en zijn zorgomgeving. Patiënten en familie krijgen meer verantwoordelijkheid

en voeren vaker zelf de regie.

• Zorg voor medewerkers

Rijnstate is een goede werkgever die in hoge mate aandacht heeft voor de

gezondheid, welzijn, veiligheid en de ontwikkeling van medewerkers.

• Zorg voor het milieu

We nemen de zorg voor het milieu, grondstoffen schaarste, afvalverwerking en

energiereductie mee in al onze keuzes en beslissingen.

• Zorg voor de keten

We voeren beleid op duurzaam inkopen en ketenbeheer. Samenwerkingsverbanden

met andere ziekenhuizen en de eerste lijn worden hiervoor maximaal benut.

In 2015 is het ambassadeursnetwerk vier keer bijeen geweest om kennis te delen en

inspiratie op te doen. Met deze bijeenkomsten worden ambassadeurs gestimuleerd om in

de eigen dagelijkse praktijk invulling te geven aan maatschappelijk verantwoord

ondernemen.

Duurzame inzetbaarheid medewerkers

In 2015 is veel aandacht besteed aan de inzetbaarheid van medewerkers. Dit gebeurde

via het Fitplein, een online platform voor medewerkers met allerlei adviezen en

activiteiten om de gezondheid te verbeteren. In 2015

zijn 67 workshops/trainingen/activiteiten die een betere

gezondheid ondersteunen aangeboden aan

medewerkers. Circa duizend medewerkers hebben

hieraan deelgenomen. Ook is veel aandacht besteed

aan Management Development. Zo zijn verschillende

lunchbijeenkomsten georganiseerd voor leidinggevenden over een bepaald thema, met

input die zij direct in de praktijk kunnen toepassen.

Daarop aansluitend biedt de Flexeuroregeling (flexibele arbeidsvoorwaarden)

medewerkers jaarlijks de gelegenheid om tot een maximum van € 300,- van het

vakantiegeld of de eindejaarsuitkering te verruilen voor het doel ‘Gezondheid en

Bewegen’. Voorwaarde is dat het doel van de besteding valt onder de categorie bewegen,

voeding of ontspanning en dat de besteding betrekking heeft op een langere periode.

Achterliggende gedachte is dat het bestedingsdoel een structurele bijdrage moet leveren

aan de gezondheid van de medewerkers.

15

5 Milieu-monitoringsgegevens 2015 Sinds 2006 registreren we in Rijnstate de milieugegevens in de milieubarometer. De

milieubarometer is een digitaal instrument waarin onze milieuprestaties en CO2-footprint

wordt geregistreerd.

Daarnaast gebruikt Rijnstate de MVO-balans. Dit is een digitaal instrument waarmee de

missie en milieudoelen worden gemonitord. De gegevens die worden geregistreerd in de

milieubarometer zijn gekoppeld aan de MVO-balans.

In dit hoofdstuk worden de missie- en milieudoelen zoals genoemd in hoofdstuk twee

gerapporteerd.

Hierbij moet worden opgemerkt onder de gerapporteerde gegevens over de periode

2006-2010 ook de gegevens van van Verpleeghuis Liemerije vallen. Het Verpleeghuis

maakte destijds onderdeel uit van de organisatie. Vanaf 2011 is Verpleeghuis Liemerije

afgesplitst. Het is niet goed mogelijk de verbruiken van het Verpleeghuis Liemerije over

de periode 2006-2011 te kwantificeren en in mindering te brengen.

CO2 –footprint

Toelichting op indicator Doelstelling: in 2020 is de CO2- emissie met 50% gereduceerd t.o.v. 2006.

16

Energieverbruik (GJ)

Waterverbruik

Toelichting op indicator:

Doelstelling: het energieverbruik daalt jaarlijks met 2%.

In bovenstaande grafiek staan de absolute* hoeveelheden ingekochte energie (elektriciteit + aardgas). * niet gecorrigeerd met graaddagen en koeldagen

Onze ontwikkeling Sinds 2011 maakt Verpleeghuis Liemerije geen onderdeel meer uit van Rijnstate. Hierdoor is in 2011 een behoorlijke daling in gang gezet. Vanaf 2012 wordt 100% van het elektraverbruik duurzaam ingekocht. Het betreft elektra

afkomstig van hydro-energiebronnen. De CO2-emissie die is veroorzaakt door afval, hebben we geprobeerd mee te nemen in de rapportages van 2015. Voor afval bleek dit helaas nog niet mogelijk, omdat er landelijk nog geen standaard omrekenfactoren beschikbaar zijn. De CO2-emissie veroorzaakt door goederentransport is in 2015 nauwkeuriger in beeld gebracht

We hebben beter inzicht verkregen in de reguliere ritten die door Rijnstate in eigen beheer worden uitgevoerd en reguliere ritten die zijn uitbesteed aan externen. De rapportage is nog niet volledig, omdat nog geen inzicht bestaat in het aantal km dat is gereden voor incidentele goederentransporten.

De CO2--emissie veroorzaakt door zakelijk verkeer is nog niet volledig. Wel hebben we de

emissie veroorzaakt door bedrijfsauto’s van Rijnstate volledig in beeld, maar de emissie veroorzaakt door zakelijk verkeer via openbaar vervoer of eigen gemotoriseerde vervoersmiddelen is in 2015 niet inzichtelijk geworden.

17

Waterverbruik (m3)

Toelichting op indicator In 2020 is waterverbruik met 10% gereduceerd.

Onze ontwikkeling In 2015 is het waterverbruik met 5% toegenomen t.o.v. 2015. Mogelijke oorzaken zijn de inname van vervuild water afkomstig uit het drinkwaternet. Hierdoor hebben extra spoelactiviteiten moeten plaatsvinden op locatie Arnhem.

Op locatie Zevenaar zijn weer afdelingen in gebruik genomen, waar conform het legionella -beheerplan spoelwerkzaamheden plaatsvinden. Op locatie Zevenaar is ook de waterreservoir-kelder in 2015 gereinigd.

Onze ontwikkeling: De stijging in 2015 is mogelijk veroorzaakt door de invloed van minder gunstige weersomstandigheden.

(Het aantal graaddagen ligt zo’n 10% hoger dan in 2014. Het aantal koeldagen ligt in 2015 ca. 14 % hoger dan in 2014) Ook de bouw van de uitbreiding Noord-Oost op locatie Arnhem en de sloopwerkzaamheden op

locatie Zevenaar zijn van invloed zijn geweest op de toename van het energieverbruik.

18

Afval

Transparant over duurzaamheid

In het milieuverslag van 2014 schreven we over de ambitie om voor 2015 een GRI-

jaarverslag op te stellen. Het is ons dit jaar helaas niet gelukt om dit jaarverslag op te

stellen volgens de GRI-richtlijnen. We hebben uiteraard wel dit milieujaarverslag

geschreven om verantwoording af te leggen over onze activiteiten en plannen voor de

komende jaren.

.

Toelichting op indicator

De CO2-emissie van afval wordt jaarlijks met 2% gereduceerd. Over de periode 2006-2010

zijn de gegevens inclusief de afvalhoeveelheden van Verpleeghuis Liemerije. Correctie van de afvalcijfers over de periode 2006-2010 heeft echter niet kunnen plaatsvinden, omdat onvoldoende inzicht bestaat in de bijdrage van Verpleeghuis Liemerije destijds.

Onze ontwikkeling Het is niet mogelijk gebleken de CO2-emissie veroorzaakt door afval in beeld te brengen,

omdat er nog geen landelijk toegepaste omrekenfactoren beschikbaar zijn. De totale hoeveelheden afval en de verschillende soorten afval die vrijkomen bij Rijnstate zijn wel inzichtelijk. Zie ook bijlage 3. In 2015 is de totale hoeveelheid afval met ca 4 % toegenomen t.o.v. 2014. Dit wordt veroorzaakt door het toepassen van bio-disposables servies en bestek bij het verstrekken van broodmaaltijden en dranken aan de patiënten. Een tweede oorzaak is de toename van de

hoeveelheid swill. Deze toename is veroorzaakt doordat het ontklieken van het servies van de warme maaltijden in 2015 binnen Rijnstate plaatsvond.

19

6 Actieplan 2015-2016 In 2015 stonden de volgende acties gepland:

Nr. Actie 2015 Actiehouder kwartaal Status

1

Onderzoek naar uitbreiding aantal zonnepanelen

(Zevenaar, uitbreiding Arnhem parkeergarage)

Manager Vastgoed Q4

Subsidie is toegekend. Subsidieperiode loopt af in februari 2016. Verzoek om uitstel subsidie is ingediend. Onderzoek naar technische uitvoering vindt plaats in 2016.

2 Onderzoek uitbreiding aantal duurzame bedrijfsauto's

Manager Facilitair 1 elektrische auto

3 Besluit implementatie Pharmafilter, wijziging bestemmingsplan/aanvragen

benodigde vergunningen

Manager Vastgoed Q1-Q4 Overleg met gemeente inzake bestemmingsplan

opgestart

4 Onderzoek te treffen naar maatregelen stookinstallaties om aan strengere emissie-

eisen 2017 te kunnen voldoen.

Hoofden Algemene Techniek

Q2 Onderzoek voltooid

5 Implementeren vervoersdocumenten

transport gevaarlijke stoffen over de weg

Veiligheidsadviseur ADR en Hoofd

Goederenontvang en Centraal Magazijn.

Q2

Inventarisatie van gevaarlijke stoffen en routes heeft plaatsgevonden.

Implementatie in vervoersdocument zal in 2016 plaatsvinden

6 Transportkarren CSA voorzien van kenmerking "gebruikte medische apparatuur"

Veiligheidsadviseur ADR, Hoofd CSA

Q1

In verband met nieuwbouw CSA, is besloten aanpassing transportkarren uit te stellen na

ingebruikname van de nieuwe CSA.

7

Voorlichting gevaarlijke (afval) stoffen/afval

Adviseur Milieu

Q1-Q4

- Centraal Magazijn, ADR regelgeving Voltooid

- Apotheek; afval en ADR regelgeving Voltooid

- Intern Transport; afval en ADR regelgeving

Deels voltooid

- Chauffeurs intern/ extern transport ADR regelgeving

Niet voltooid in afwachting implementatie vervoersdocumenten

- OKC, afval ADR regelgeving Voltooid

8 Opstellen milieujaarverslag 2014 Adviseur Milieu en Q1 Voltooid

9 Opstellen jaarverslag ADR 2014 Veiligheidsadviseur ADR

Q1 Voltooid

10 opstellen milieu-actie 2016 Adviseur Milieu Q3 Voltooid

11

Uitrol Maatschappelijk Verantwoord Rijnstate met 6 hoofdthema's, opstellen

doelstellingen en activiteiten 2015-2016

Coördinatie team Maatschappelijk Verantwoord

Rijnstate

Q1-Q4

Deels voltooid:

20

- Sturing en transparantie Marketing en communicatie

We laten de 6

thema’s los en

focussen ons op 3

gebieden :

Zorg voor het milieu

Zorg voor duurzame

inkoop

Zorg voor duurzame

Inzetbaarheid van

medewerkers

- Zorg voor publieke middelen Concern Auditor

- Zorg voor de patiënt Manager Capaciteit en Zorglogistiek

- Zorg voor het milieu Manager Vastgoed

- Zorg voor de medewerker Manager P&O

- Zorg voor de keten (zie ook nr. 15) Manager Inkoop

12 Deelname Milieubenchmark Ziekenhuizen 2014

Adviseur Milieu Q2 Voltooid

13 Fit-Gap analyse t.b.v. behalen milieuthermometer goud in 2016

Adviseur Milieu Q3 Deels voltooid. Verdere afronding in 2016

15 Duurzaam inkopen Manager Inkoop

a. Rijnstate hanteert een duidelijk beleid

voor duurzaam inkopen. Q4

Voltooid

b.

Zij gaat bij voorkeur strategische

allianties aan met leveranciers. Hierin

maakt zij ook afspraken met

leveranciers om afval weer op te halen.

Voltooid

c.

(Dure) voorzieningen worden gedeeld

met de ziekenhuizen in Ede en

Doetinchem, maar ook door middel van

de deelmarktplaats FLOOW2 met

andere instellingen.

Voltooid

16 Inzicht in verdeling TL-D/ TL-5/ led Hoofd Engineering Q1

Inventarisatie

voltooid, opstellen

businesscase energie

arme verlichting vindt

plaats in 2016.

17 Extra laadpalen voertuigen personeel +

bezoekers Hoofd Engineering Q1

Onderzoek en

gedeeltelijk realisatie

in 2015. Realisatie op

locaties Zevenaar en

Velp volgt.

18

Onderzoek huidige generatie LED (150

lumen/watt)

Invloed op harmonische vervuiling.

Inschakelstroom Led i.v.m. eventuele

risico's Noodstroom.

Hoofd Engineering Q1

Niet voltooid. In 2016

informatie verzamelen

op basis van

praktijkervaringen bij

andere instellingen.

19 Gebruik van Ecolabel en of Nordic Swan

schoonmaakproducten

Managers

Facilitair Service

Centrum

Q3

Niet voltooid

21

20

Onderzoek/analyse van materialen en

installaties en het formuleren van

geschikte criteria voor producten die

passen bij een circulaire economie, het

bepalen van de minimumeisen voor

producten die Rijnstate wil hanteren en

het leggen van een koppeling met

keurmerken. Op basis van deze

koppeling kan per keurmerk worden

aangegeven of deze garandeert dat een

product voldoet aan de minimumeisen.

Naast herbruikbaar- en

recycleerbaarheid zal in de analyse ook

aandacht zijn voor milieubelasting,

toxiciteit van materialen en

economische haalbaarheid van de

minimumeisen.

Hoofd

Bouwmanagement Q1/Q2

Voltooid

22

In 2016 staan de volgende acties gepland

nr. Acties 2016 Actiehouder kwartaal

1

Onderzoek naar technische uitvoer

zonnepanelen Zevenaar en Parkeergarage

Arnhem

Strategisch

Manager Vastgoed Q1/Q2

2 Onderzoek haalbaarheid Warmtenet

locatie Arnhem

Strategisch

Manager Vastgoed Q1 t/m Q4

3 Onderzoek realisatie Pharmafilter, locatie

Arnhem

Strategisch

Manager Vastgoed Q1- Q4

4

Aanpassingen stookinstallaties (brander-

en ontstekingsvervanging) Arnhem en

(besturingsaanpassing) Velp aan nieuwe

emissie-eisen per 1-1-2017

Hoofd Algemene

Techniek Beheer Q3-Q4

5

Afloop contract wasserij; heroverweging

wassen kleding extern of intern. Naast

kosten, kwaliteit zullen ook

duurzaamheidsaspecten worden

meegewogen

Facilitair Manager Q1/Q4

6 Voorlichting gevaarlijk stoffen

Beveiligers (BHV+ BRAND) Adviseur Milieu Q1/Q2

Intern Transport Adviseur Milieu Q3/Q4

Voorlichting schoonmaak cytostatica

afdelingen Adviseur Milieu Q3/Q4

7 Aanpassen transportkarren medische

hulpmiddelen aan ADR eisen Hoofd CSA/CSD Q1

8 Implementeren vervoersdocumenten

transport gevaarlijke stoffen over de weg

Adviseur Milieu/ Hoofd

Centraal Magazijn Q2

9 Deelname Milieubenchmark MPZ

ziekenhuizen 2015 Adviseur Milieu Q2

10 Opstellen Milieujaarverslag Adviseur Milieu Q2

11

Verdere uitrol plasticinzameling Rijnstate

op afdeling waar geen inzamelcontainer

kan worden geplaatst

Adviseur Milieu Q1

12 Verder nuancering beleid Duurzaam

Inkopen Manager Inkoop Q1

Onderzoek naar eerste fairtrade

ziekenhuis Manager Inkoop Q1

13 Crowdfunding inzake financiering 2

bijenkorven op dak locatie Arnhem

Strategisch Manager

Vastgoed Q1/Q2

14 Afronden Fit-gap analyse geactualiseerde

Milieuthermometer niveau Goud Adviseur Milieu Q1

15 Bream - methodiek nieuwbouw voor

gerealiseerd project Noord-Oost

stagaire

Bouwmanagement Q1

16 Onderzoek naar toepassing duurzame

schoonmaakmiddelen bij schoonmaak Facilitair Manager Q2

17 Monitoring voedselverspilling Hoofd Facilitair Service

Team Voeding doorlopend

23

nr. Acties 2016 Actiehouder kwartaal

19 Pilot uitvoeren inzake carpoolen Manager Algemene Beheerskosten P&O

Q2

20

Onderzoek energiereductie beeldvormende apparatuur Rijnstate in samenwerking met Philips Innovation Services and Group Sustainability

Klinisch Fysicus Q1-Q2

21

Uitbreiding aantal laadpalen elektrische auto's (10 laadpalen in P3 Arnhem, waarvan 9 slow-laders en 1 power-lader) Huidige 5 laadpalen van Arnhem verplaatsen naar Zevenaar

Strategisch Manager Vastgoed

Q!-Q2

22 Voorbereiden herziening technische hoofstructuur locatie Arnhem en Zevenaar

Manager Vastgoed Q1-Q4

23

Maatschappelijk verantwoord Rijnstate

We focussen ons op 3 gebieden

Zorg voor het milieu (onder leiding van

Stategisch Vastgoed Manager )

Zorg voor duurzame inkoop (Manager

Inkoop Zorg voor duurzame

Inzetbaarheid van medewerkers

(Manager P&O)

We laten de groep ambassadeurs kiezen of ze

zich willen verbinden aan een van de drie

onderwerpen: zij kunnen dan in een

ambassadeursgroep blijven participeren;

Twee maal per jaar organiseert het

coördinatieteam een inspirerende bijeenkomst

over maatschappelijke verantwoordelijkheid,

waarbij de focus op de drie onderwerpen. Deze

bijeenkomst is bij te wonen door alle

geïnteresseerde medewerkers (ambassadeur

of niet).

Coördinatie team Maatschappelijk Verantwoord Rijnstate

Q1-Q4

24

BIJLAGE 1

Benchmark milieubarometer ziekenhuizen 2015 Kengetallen energie verbruik

Deelnemende ziekenhuizen gebouwgebonden energie

(GJ/fte)

16 43,7

21 47,1

17 65,9

11 72,4

7 72,6

6 75,8

3 75,8

18 77,3

12 77,7

1 77,7

Rijnstate totaal 78,9

(2014: 73,5 GJ/fte)

Gemiddelde Benchmark 82,2

(2014: 75,0 GJ/fte)

14 83,6

8 86,0

5 89,2

9 91,7

20 92,4

2 92,6

4 94,9

15 97,1

19 111

10 125

13 135

25

Kengetallen water verbruik

Deelnemende ziekenhuizen Waterverbruik (m3/fte)

16 23,9

21 25,5

11 26,8

10 29,6

18 31,3

17 33,0

7 33,1

3 35,2

Gemiddelde Benchmark 37,7

(2014: 35,4 m3/fte)

1 38,2

15 40,0

12 40,0

Rijnstate totaal 40,4

(2014: 36,5 m3/fte)

6 43,8

4 44,2

8 44,4

9 45,4

19 45,8

20 48,4

14 49,4

13 53,6

2 53,6

5 76,9

26

Kengetallen totaal afval

Deelnemende ziekenhuizen totaal afval (kg/fte)

5 0

2 0

4 161

18 271

21 290

17 318

3 335

16 339

15 339

10 341

Gemiddelde Benchmark 352

(2014: 357 kg/fte)

7 370

Rijnstate totaal 382

(2014: 349 kg/fte)

12 382

11 386

8 390

1 393

14 402

6 404

19 445

9 453

13 459

20 467

27

BIJLAGE 2:

CO2-footprint Rijnstate totaal eenheid 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Elektriciteit

Ingekochte

elektriciteit

ton CO2 5.235 7.092 7.312 7.932 8.298 7.109 6.597 7.602 7.543 7.446

Waarvan groene

stroom uit

waterkracht

ton CO2 0 0 0 0 0 0 -4.850 -7.602 -7.543 -7.446

Zelf opgewekte

teruggeleverde stroom

ton CO2 -131 -5,78 -1,84 -6,09 -13,7 9,75 -0,0221 -1,55 -0,770 -2,34

sub totaal ton CO2 5.104 7.086 7.310 7.926 8.285 7.119 1.748 -1,55 -0,770 -2,34

Brandstof & warmte

Aardgas voor

verwarming

ton CO2 3.835 4.683 4.716 4.438 5.497 3.659 3.568 4.559 3.563 4.078

Aardgas voor WKK

(eigen aansluiting)

ton CO2 6.261 3.878 4.904 4.461 4.330 4.816 3.269 3.576 3.600 3.872

Diesel voor

verwarming

ton CO2 0 47 188 0 63 53 21 0 0 0

sub totaal ton CO2 10.097 8.607 9.808 8.899 9.890 8.529 6.858 8.135 7.163 7.950

Water &

afvalwater

Drinkwater ton CO2 44,5 44,5 46,2 46,4 51,3 45,9 33,7 39,0 37,7 39,8

Afvalwater ton CO2 98,3 117 118 100 112 98,6 74,6 79,9 78,3 54,9

sub totaal ton CO2 143 161 164 146 163 144 108 119 116 94,7

Emissies

Koudemiddel -

R404a

ton CO2 0 0 0 0 0 0 0 0 6,67 38,4

Koudemiddel -

R407c

ton CO2 0 0 0 0 0 0 0 0 81,4 53,3

Koudemiddel -

R410a

ton CO2 0 0 0 0 0 0 0 0 96,0 0

Koudemiddel -

R134a

ton CO2 0 0 0 0 0 0 0 0 40,0 0

sub totaal ton CO2 0 0 0 0 0 0 0 0 224 91,7

Zakelijk verkeer

Elektrische auto's

(kWh)

ton CO2 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0,168

Waarvan op

groene stroom

ton CO2 0 0 0 0 0 0 0 0 0 -0,168

Personenwagen in

km (scope 1)

ton CO2 0 0 0 0 0 0 0 0 12,3 0

Personenwagen (in

liters) benzine

ton CO2 0 0 0 0 0 0 0 16,4 20,6 9,11

Personenwagen (in kg) aardgas

ton CO2 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

sub totaal ton CO2 0 0 0 0 0 0 0 16,4 32,9 9,11

Goederenvervoer

Bestelwagen (in

liters) diesel

ton CO2 0 0 0 0 0 0 0 0 28,4 82,8

Bestelwagen (in

kg) bio-CNG

ton CO2 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

Bestelwagen (in

kg) aardgas

ton CO2 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

Vrachtwagen (in

liters) diesel

ton CO2 42,2 40,7 40,3 45,6 44,2 43,2 45,0 46,3 48,3 0

Snel- /

koerierdienst met

bestelwagen

ton CO2 0 0 0 0 0 0 0 0 0 4,70

sub totaal ton CO2 42,2 40,7 40,3 45,6 44,2 43,2 45,0 46,3 76,7 87,5

Totaal ton CO2 15.386 15.895 17.322 17.017 18.382 15.836 8.759 8.315 7.612 8.231

28

BIJLAGE 3:

Milieugegevens 2015

Rijnstate Arnhem

Rijnstate

Totaal

Rijnstate

Arnhem

Rijnstate

Velp

Rijnstate

Zevenaar

Elektriciteit Ingekochte elektriciteit kWh 14.155.333 8.719.857 2.189.226 3.246.250

Waarvan groene stroom

uit waterkracht kWh 14.155.333 8.719.857 2.189.226 3.246.250

Zelf opgewekte

elektriciteit uit WKK kWh 6.462.317 5.957.116 505.201 Zelf opgewekte

teruggeleverde stroom kWh 4.440 10 4.430 Zelf opgewekte

zonnestroom (PV) kWh 145.199 145.199 Brandstof & warmte Aardgas voor

verwarming

m3 gas

eq. 2.164.685 1.392.874 327.813 443.998

Aardgas voor WKK

(eigen aansluiting) m3 gas

eq. 2.055.118 1.862.176 192.942 Zelf opgewekte warmte m3 gas

eq. 138.200 138.200 Zelf opgewekte koude m3 gas

eq. 437.000 437.000 Water & afvalwater Drinkwater m3 133.696 102.258 16.480 14.958

Afvalwater VE 1.862 1.398 247 217

Emissies Koudemiddel - R404a kg 9,80 9,80 Koudemiddel - R407c kg 30,1 30,1

29

Rijnstate Arnhem

Rijnstate

Totaal

Rijnstate

Arnhem

Rijnstate

Velp

Rijnstate

Zevenaar

Bedrijfsafval Swill kg 14.555 8.795 2.000 3.760

Papier en karton kg 202.079 169.110 18.981 13.988

Kunststof - schoon folie kg 2.520 2.520 1.617

Kunststof - overig kg 30.937 27.465 1.855 Wit- en bruingoed kg 1.401 1.401 Elektronica afval kg 1.064 944 120

Hout - B kg 4.680 4.680 0 Puin - schoon kg 0 0 Ongesorteerd

bedrijfsafval kg 835.896 699.220 46.060 90.616

Glas kg 15.258 13.608 750 900

Totaal bedrijfsafval kg 1.108.390 927.743 69.646 111.001

Gevaarlijk afval Verfblikken / -emmers

met resten kg 28,0 0 28,0

Accu's kg 0 0 Afgewerkte smeerolie /

afvalolie halogeenarm kg 740 740 0 Oliehoudend afval divers kg 153 153 Koelvloeistof kg 210 0 210

Specifiek ziekenhuisafval kg 141.880 107370 19.060 15.450

Restanten laboratorium

chemicaliën kg 8.479 6881 1.500 98,0

Batterijen kg 687 561 0 126

KGA / klein gevaarlijk

afval kg 938 938 Vervuilde emballage kg 254 254 TL-buizen /

hogedruklampen /

spaarlampen kg 392 392 0 Totaal gevaarlijk afval kg 153.761 117.289 20.560 15.912

Totaal afval (bedrijfs+

gevaarlijk) kg 1.262.151 1.045.032 90.206 126.913

30

BIJLAGE 4:

Wat is Pharmafilter?

Het Pharmafilter is ontstaan vanuit de gedachte de logistiek in een ziekenhuis te

optimaliseren. Deze gedachte is uitgewerkt in een afvalverwerkingsysteem, waarbij

gebruik gemaakt wordt van het bestaande riool als transportmiddel. Al het afdelingsafval

(m.u.v. papier, glas en chemisch afval) kan via een vermaler worden verwerkt.

Het Pharmafilter is een zuiveringsinstallatie waarin afvalwater en toegevoegd vermalen

afval van het ziekenhuis wordt gezuiverd. De zuivering is op zo’n manier ontwikkeld dat

onder andere medicijnresten, cytostatica en hormoonverstoorders kunnen worden

verwijderd. De installatie heeft een positief effect op het terugdringen van onder andere:

de invloed van medicijnen en hormonen op het milieu,

de aard en hoeveelheid vrijkomend afval,

de interne en externe vervoersbewegingen t.b.v. Rijnstate Arnhem,

het verminderen van het aantal contactmomenten met besmet materiaal, waardoor

er voordelen zijn voor zowel de verpleging als de patiënt.

In de eerste stap van

de

zuiveringsinstallatie

wordt door vergisting

biogas geproduceerd.

Een deel van de

energie die nodig is

voor de

zuiveringsinstallatie

wordt door dit biogas

geleverd. Het streven

is om het aandeel biologisch afbreekbaar materialen in het afval zoveel mogelijk te

verhogen.