9-4-2016

1

Deel 1Wat is leren?

Motorisch leren

Een proces dat leidt tot relatief duurzame veranderingen in het gedragspotentieel als gevolg van specifieke ervaringen met de omgeving.

Een proces dat leidt tot relatief duurzame veranderingen in het gedragspotentieel als gevolg van specifieke ervaringen met de omgeving.

Relatief duurzame veranderingen

• Verbeteringen, gedragsveranderingen dat moet beklijven

• Oefenen dat leidt tot prestatieverbetering op een training

• Bij leren gaat het niet om onmiddellijk effect bij de oefening maar op de gevolgen op langere termijn

• Leren is meer dan prestatieverbetering

Een proces dat leidt tot relatief duurzame veranderingen in het gedragspotentieel als gevolg van specifieke ervaringen met de omgeving

Leren heeft betrekking op het gedragspotentieel

• Gedrag is indirect meetbaar via gedrag of prestatie

• Om veranderingen vast te stellen wordt er in de wetenschap een retentietest afgenomen.

(meestal na enkele dagen of weken)

9-4-2016

2

Wat er gebeurt met dat leren?

1. Retentietest voor en na (zonder oefening)

2. Retrieval strength versus storage strength

3. Transfertest wat kun je met het geleerde onder andereomstandigheden?

1. Retentie test

Een retentietest is een test waarbij dezelfde taak wordt uitgevoerd na een bepaalde tijdsperiode zonder tussendoor te oefenen.

2. Retrieval strength versus storage strength

Retrieval strength

• Het vermogen om bepaald gedrag op te wekken

Storage strength

• Het vermogen om daadwerkelijk een leereffect teweeg te brengen.

3. Transfertest wat kun je met het geleerde onder andere omstandigheden?

Vaak wordt de uitvoering van trainings - en oefenactiviteit niet onder dezelfde omstandigheden uitgevoerd.

Dezelfde vaardigheid getest onder andere omstandigheden.

20 meter 30 meter

9-4-2016

3

Deliberate practice ‘doelbewuste oefening’

• Het leren van een vaardigheid die iemand nog niet eerder beheerst. Gericht op vernieuwing.

• Specifieke grensverleggende doelen.

• Coördinatie- en techniektraining

• Gerichtheid en kwaliteit i.p.v. drillen of inslijpen

Deliberate practice ‘doelbewuste oefening’

• Beperkt i.v.m. focus, continu feed back over trainingsinspanningen.

• Toppers, piano, hardlopen , turnen e.d. max.

4 uur per dag 10 jaar lang

Motorisch leren

Foutloos leren Leren van

voorbeelden

Differentieel leren

Leren met interne of externe

focus

Expliciet en impliciet

leren

Foutloos leren

Keuze leermethode afhankelijk van meerdere factoren

trainer

Sporter

/ atleet

Oefeningen/

leermethoden

9-4-2016

4

Ericson

Talent is in belangrijke mate ‘maakbaar’

Fysieke voordelen maar vooral maximale aanpassing aan taakeisen.

Welke oefenvormen kies je?

https://www.ted.com/talks/david_epstein_are_athletes_really_getting_faster_better_stronger?language=nl

Welke focus?Leren met interne en externe focus

Aandacht is op :

- Uitvoering van bewegingen

- Mechanische of neurale processen

- Zoals spierspanning, verdeling lichaamsgewicht

Het geven van feed back betreft vaak aanwijzingen (heeft invloed) op de interne focus.

Welke focus?Leren met interne en externe focus

Focus is op:

- Effect van de beweging op de omgeving

- Zoals zwaaien van racket, stick, landingspositie van materiaal, hand, voet, vinger.

- Externe focus reduceert ‘motorische ruis’ en bevordert de ‘economie’ van de beweging.

9-4-2016

5

Welke focus?Leren met interne en externe focus

Focus is op:

- Onbewust

- Reflexmatig

- Snelle sturingsprocessen

- Bewegingen gaan als vanzelf

Welke focus?Leren met interne en externe focus

Met instructie en feedback op je externe focus bereik je meer leerresultaat

Zonder verbale instructie of feedback ontvangen leren net zo goed of zelfs beter

Gesloten vaardigheden met het doel een perfecte uitvoering

Hurkwendsprong

Old school

TIPS handen indraaien

twee voeten afzetten

heupen omhoog

halve draai maken

New school

Variëren

Hurksprong tussen kasten door

Banken met elastiek

Landen met je voeten naar de kast

Expliciet en impliciet leren

Expliciete kennis heeft betrekking op:

- Feiten

- Regels

- Uitleggen wat het gaat doen

Uiterst waardevol zo niet onmisbaar aan begin van motorische leerprocessen.

Dient zoveel mogelijk vermeden te worden bij leerproces.

9-4-2016

6

Expliciet en impliciet leren

Impliciete kennis betreft:

- Zaken die we kennen zonder het te beseffen

- En niet kunnen benoemen

- Ook wel ‘Stille kennis’

Voorkomt ‘chocking under pressure’ (falen onder druk)

Expliciet en impliciet lerenHerinvesteren

‘chocking under pressure’ (falen onder druk)

Bewust aansturen van een normale geautomatiseerde beweging op basis van expliciete kennis waarover de sporter beschikt (eerder opgedaan tijdens (start) leerproces)

Hoe minder expliciete kennis de sporter ter beschikking heeft, des te minder ze in staat zijn deze kennis in staat van stress te herinvesteren in de sturing van de beweging.

Expliciet en impliciet lerenAnalogieën of beeldspraak

Leidt tot een vorm van impliciet leren.

Is namelijk een enkelvoudige instructie waarin een groot aantal taakrelevante regels besloten liggen zonder dat deze expliciet benoemd worden.

https://www.youtube.com/watch?v=ctFmp_TQqkI

9-4-2016

7

Henk Gemser

“In vier weken leer ik kinderen schaatsen. Ik begin met de vraag: Hoe komen we in Dokkum aan? Onthoud dan de volgende vier dingen:

Maak een holle buik, denk aan een granaat (eerst klein en dan groot worden), laat de schaats aan het eind van de afzet weer naar Dokkum wijzen en houd lang druk op je afzetschaats.”

Analogieën of beeldspraakOnderzoek topspint forehandMaster 2001

Groep 1 expliciete instructie 12 stuks

Groep 2 impliciete instructie

- geen enkele instructie

- ondertussen random letters genereren

Groep 3 analogieleren groep

- met denkbeeldige driehoek op batjeeen topspin aan de bal te geven door beweging langs schuine kant van de driehoek te maken

Analogieën of beeldspraakOnderzoek I topspint forehandMaster 2001

Groep 1 expliciete instructie 12 Groep 2 impliciete instructie Groep 3 analogieleren groep

Leerfase:50 x 6 pogingen bal in hoek spelen

Resultaat:- Alle groepen beheersten topspinforehand en goed- Expliciet leren groep was sterk nadelig bij aanbieden secundaire taaktijdens de transfertest

- Expliciete groep had bij test meer expliciete kennis dan beide anderegroepen (score was gelijk)

Conclusie:- analogieleren is vorm van impliciet leren

Analogieën of beeldspraakOnderzoek II topspint forehandMaster 2001

Groep 1 expliciete instructie 12

Groep 2 impliciete instructie

Groep 3 analogieleren groep

Proefpersonen werd verteld dat hun prestaties extreem veel lager waren dan de andere proefpersonen (‘ego bedreigende interventie’)

Resultaat:

Leverde bij alle proefpersonen verhoogde druk en angstscore maar expliciete-lerende groep vertoonde significante teruggang ten opzichte van en die van de analogieleren groep juist significant verbeterde.

9-4-2016

8

Veel trainers werken met;

Drie fasen model Fitts en Posner 1967

Fase 1 cognitieve fase expliciet

Fase 2 assiociatieve fase expliciet automatiseren maar met andere taak bv. rekenen

Fase 3 autonome fase geautomatiseerd

Expliciet en impliciet lerenFoutloos leren

Het zoveel mogelijke reduceren van het maken van fouten aan het begin van het leerproces, het zogeheten ‘foutloos leren’..

Fouten maken nodigt uit tot het analyseren en opstellen van expliciete hypothesen over de bewegingsuitvoering in het werkgeheugen

Zone van naaste ontwikkeling?

Drummen

https://www.youtube.com/watch?v=5iShI-a-tlo

Atletiekhttps://www.youtube.com/watch?v=WOvf96nPkwQ

9-4-2016

9

Traditioneel leren

Vele trainingsuren

Extern voorgeschreven bewegingstechnieken

Eindeloos herhalen

‘juiste’ techniek wordt zo ‘ingeslepen’

Differentieel leren

- Verschillen in bewegingstechniek tussen individuele sporters is onvermijdelijk en wezenlijk.

- Variaties zijn geen fouten maar verschillen (differenzen) tussen opeenvolgende pogingen die het mogelijk maken om effectief te leren.

- Zo krijgen je hersenen de essentiële informatie hoe de beweging het best kan worden georganiseerd.

Differentieel leren

1 neurale zelforganisatie uitvoeringswijze word niet van buiten opgelegd maar ontwikkelt zich autonoom op en voor ieder individu kenmerkende wijze

2 er zijn steeds fluctuaties in de uitvoering en deze zijn toevallig van aard

3 de ruis die ontstaat door de variatie in de uitvoering levert een beter resultaat op

Traditioneel versus differentieel leren

Betere resultaten in retentiefase

Differentieel leren zet het brein aan tot actief zoeken naar oplossingen waardoor het leren nog doorgaat

9-4-2016

10

Differentieel lerenVariatie

De taak

De omgeving

Individu

Differentieel lerenvariatie: Taak

Peter Valentiner 12.12 m kogelstotenhttps://www.youtube.com/watch?v=U2AMfyyUt5c

Groep 1 traditioneel

6 weken klassiek

Groep 2 differentieel

6 weken differentieel Elke poging anders!

14,58 meter

Onderzoek verspringen

12 jongens feedback

12 jongens alleen meetlint

Hoe kan dit denk je?lichaam heeft steeds een oplossing moeten bedenken

Werken er steeds meer systemen mee.

Juist in rust en in slaap wordt dit verwerkt.

En………

Hoe technischer de sport hoe meer klassiek, in spelsporten is het al snel differentieel

omdat de situatie steeds iets anders vraagt atletiek/ racketsporten/ turnen

Bijeffect

Na differentieel leren meet stressbestendig

Gewend met veranderingen te dealen

9-4-2016

11

https://www.youtube.com/watch?v=gedoSfZvBgE Varieer dus veel!!!!

Leren van voorbeeldenSpiegelneuronen fMRT

Neuronen die gaan vuren – activiteit vertonen- als ze iemand anders een bepaalde handeling zien uitvoeren.

Deze activiteit weerspiegeld het gedrag van een ander.

Dit spiegelneuronen systeem speelt een rol bij het inschatten en interpreteren van acties van andere en het leren van nieuwe vaardigheden door imitatie.

Leren van voorbeeldenSpiegelneuronen

https://www.youtube.com/watch?v=k2YdkQ1G5QI https://www.youtube.com/watch?v=l0N6mIpoN3M

9-4-2016

12

Oordeel loos leren

Welke aanwijzing werkt?

Oordeel loos leren

Zonder norm

Kind niet laten merken dat er een norm is

Opmerking moeilijk he?

Wat je hiermee losmaakt.

Als je filmt luister een kritisch naar je zelf

Zelfs een aanwijzing is impliciet een oordeel

Een compliment kan een sneer voor een ander zijn

Dwangstelling

Koprol handen en voeten tekenen, dwangstelling aan het begin

Dwangstelling aan het begin en eind, niet tijdens de oefening

Radslag tussen twee matten

https://www.youtube.com/watch?v=hOtMQl0rdUQ

9-4-2016

13

FINE onderzoek

Bjorn Borg en dubbele backhand

aannames zoeken tijdens je lesgeven waarin je uit gaat van ideaal idee.

We zitten er vol mee

Jason Belmonte en het tweehandig bowlen

Loslaten van

Bok spreidsprong

Loslaten

en kast turnen

Wandrek schuin erdoor heen

Wolfgang Schöllhorn 1

Uitkomst Alle uitvoeringswijze van wereldkampioenen atletiek zijn anders

Conclusie: het is niet zinnig om de techniek van een andere wereldkampioen te kopiëren wanneer je ook heel ver wilt komen in de sport

TED talk invoegen

9-4-2016

14

Foutloos lerenBobbelbaan

Foutloos leren

Inpliciet/ expliciet

Extrene focus

Intensiteit

4 hindernissen per baantje, 20 seconden over een baantje, ze blijven 10 minuten bij dit onderdeel

120 hindernissen

Leren vallen

vragen

• Voorbeelden interne focus versus extarnefocus

• Voorbeelden differentieel leren

• Steeds een andere bal bij bbal

Onderzoek effecten van interne focus na aanwijzing ‘op het lichaam’.

Gabrielle WulfGroep 1

Veel aanwijzingen van een skicoach op het lichaam

Interne focus

Resultaat:

Klein beter

Groep 2

Gaan doen, nadoen trial error

Resultaat:Aanzienlijk Niet aan een paar lichaamsdelen denken maar hoe meer systemen je uitschakelt

9-4-2016

15

tennis

Intern (aanwijzing op het lichaam)

Hand

Op je plaats blijven bij serveren

Zwemmen hand

Skiën

Werkt verstorend voor het leerpoces.

‘Herinversteren’, je moet door die aanwijzing steeds opnieuw je vertrouwt niet meer op de systemen die je had

Alsof je het opnieuw moet aanleren

extern

Handvat

Voeten in emmers

Zwemmen hoe je het water raakt

pizzapunt

Met wanten aan hockeyen tactiele overdracht ontbreekt

Leren schrijven met verschillende pennen

https://www.youtube.com/watch?v=hOtMQl0rdUQ

Film handbal 7 minuten