Reisvoorbereiding vertrek naar Ned Indie als zendeling in de periode 1917-1919

Het dossier reisvoorbereiding naar Ned Indië 1917-1919 van R.U.W.Schulz

Wenn Kaufleute und Beambte um äusserer Güter willen die Reise wagen, dan wage ich die erst recht um meines Herrn willen.

Onno Werkman

Voorwoord

Het is één van die vele avonden waarop ik voor mijn werk een hotelkamer bewoon. Uitlouter tijdverdrijf type ik de naam van mijn grootvader in het Google zoekscherm. Totmijn verbazing verschijnen er meerdere zoekresultaten, waaronder de vermelding:

Het blijkt een brief te zijn die opgeslagen ligt bij het Utrechtsarchief. Ik besluit zodra iktijd heb de brief eens nader te gaan bekijken in Utrecht.

Een week later trek ik mijn stoute schoenen aan en reis af naar het archief. Na een halfuurtje komt de archiefmedewerkster met een map. De map bevat niet één brief maarruim 60 brieven uit de periode 1917 tot 1919. De eerste twee uur besluit ik het dossierdoor te bladeren om een eerste indruk te krijgen. Het is heel vreemd om bijna 100 jaaroude brieven van je grootvader in handen te hebben. Ik herken direct zijn handschriften zijn stijl van schrijven. Na twee uur lezen en bladeren besluit ik, dat ik aan eenvolgend bezoek niet kan ontkomen.

Twee weken later leg ik alle stukken fotografisch vast. Ik kan nu thuis het dossierverder bestuderen.

Het is een dossier van mijn grootvader die als jongeman van 24 jaar besluit voor deRheinische Mission als zendeling naar Sumatra te vertrekken. Het beschrijft dereisvoorbereidingen die plaatsvinden in de bijzonder hectische periode van de eerstewereldoorlog.

Na herhaaldelijk doorlezen van het dossier besluit ik het dossier slechts op chronologiete herschikken. De brieven zijn verbijsterend mooi en puur. Iedere verdere wijzigingaan het dossier zou haar schoonheid doen in boeten. Om het dossier in de juistecontext te kunnen plaatsen heb in het voorwoord en toelichting over de historietoegevoegd.

Omdat het dossier met het vertrek abrupt eindigt, heb ik de passagierslijst en foto'svan de Grotius als sluitstuk toegevoegd. Ik wens u veel leesplezier.

Hans Schulz

Toelichting

De eerste wereldoorlog

De moord op de Oostenrijks Hongaarse troonopvolger Frans Ferdinand en zijn vrouwSophie in 1914 in Sarajevo is de aanleiding voor de eerste wereldoorlog. OostenrijkHongarije stuurt naar aanleiding vande moord een ultimatum aan deServische regering. Door het nietopvolgen van het ultimatum verklaartOostenrijk Hongarije de oorlog aanServië. Rusland steunt Servië.Duitsland bondgenoot van OostenrijkHongarije verklaart daarop de oorlogaan Rusland en Frankrijk. NadatDuitsland België is binnengevallen enop doortocht is naar Frankrijkverklaart ook Engeland Duitsland deoorlog. Europa is het toneel van eenzeer bloedige (loopgraven) oorlog.Vele miljoenen slachtoffers zullen indeze oorlog het leven laten.Nederland weet haar neutraliteit indeze oorlog te handhaven. Nadat in1917 een telegram wordtonderschept waaruit blijkt datDuitsland Mexico wil steunen bij hetveroveren van Amerikaansgrondgebied, besluit ook Amerikazich in de strijd te mengen. Amerikaverklaart daarop de oorlog aanDuitsland.

Ook de Noordzee ,Atlantische oceaanen de Middellandse zee zijnonderdeel van het strijd toneel. hetSuezkanaal is als doorvoerroutegesloten. Het kanaal tussen Engelanden Frankrijk is niet bevaarbaar doorde Britse en Duitse mijnenvelden.

Duitse duikboten torpederen schepenvan vijandelijke staten in de gehele Atlantische oceaan, kanaal en de Middellandse zee.Het Suezkanaal is gesloten. Regelmatig worden schepen opgebracht en in beslaggenomen. Nederland kan weliswaar nog wel uitvaren, doch zeereizen zijn gevaarlijk enriskant. Nederlandse schepen zijn beschilderd met duidelijke teksten, dit in de hoopniet geworden getorpedeerd.

De Rheinisch mission wil nog wel reizen naar Indië ondernemen. Broeder Werkmanwordt als verkenner uitgezonden. Hij moet rapporteren of de reis veilig is. Hij reist viaNew York over land per trein naar San Francisco om vervolgens per boot naar Indiëverder te reizen.

Mijn grootvader denkt ook via Amerika te kunnen reizen, mogelijk zelfs door hetPanamakanaal. De Amerikaanse overheid verleent hem echter geen inreisvisum.

IndiëIn deze periode is het voor Nederland lastig haar contacten met Indië te onderhouden.in Indië heeft men last van de stagnatie in de levering en uitvoer van goederen. Er ontstaan tekorten.

De angst voor het verliezen van Indië als kolonie is aanwezig. Nederland vreest vooropstanden, maar die blijven uit. Ook het beoogde reisdoel van grootvader is nietmeteen het meest veilige gebied. De aan de bataklanden grenzende Atjeh is nog nietrustig. weliswaar is de Atjeh Oorlog geëindigd toch duurt het nog tot 1918 voordatNederland weer grip krijgt op dit gebied.

De zendingDe Rheinisch mission heeft haar hoofdzetel in Barmen Duitsland. Tijdens de Eerstewereldoorlog worden Duitse tegoeden bevroren. De Rheinische mission maaktfinancieel zware jaren door. Tegen het einde van de oorlog vreest men voor eenbankroet. Grootvader steunt de organisatie door af te zien van uitkeringen en doorgeld bijeen te zamelen. De zending wordt in Nederland geleid door Ds Rauws. DeNederlandse overheid geeft subsidie voor het opzetten en onderhouden van HollandsInlandse scholen. Ter illustratie heb ik de brandbrief van de mission aan deNederlandse gemeenschap toegevoegd.

PersonenDe navolgende personen spelen een rol in dit dossierR.U.W. Schulz hoofdpersoon, als 24 jarige van plan als zendeling naar Sumatra tevertrekken DS Rauws is Nederlands directeur van de Rheinische MissionDhr Spiecker is algemeen directeur van de Rheinische Mission in Barmen.Dhr Oosterlee is hoofd van de school in Neerbosch waar grootvader onderwijzer is.Dhr Werkman is een zendeling die als verkenner wordt uitgezonden.

Scanned by CamScanner

Reisvoorbereiding vertrek naar Ned Indie als zendeling in de periode 1917-1919

Documents

Transcript of Reisvoorbereiding vertrek naar Ned Indie als zendeling in de periode 1917-1919