Nr.6 - november/dec-amber 1973-De As (anarcho-socialistiestijdschrift) verschijnt 6 keerper jaar en is een gezamenlijkeuitgave van de uitgeverijenPamflet en Ram.Abonnement: f 12,50 of meer.Prijs van dit nummer: f 2;per post f 2,60.Abonnementen worden verlengd,tenzij tijdig tegenberichtis ontvangen.Bestellingen uitsluitend doorstorting van het verschuldigdebedrag op giro 255 38 50 t.n.v.Pamflet, Driebergen.Redaksie-adres: Bickerstraat2c, Rotterdam-4.Administratie-adres: postbus17, Driebergen.Redaksie-kollektief: BoudewijnChorus, Anton Constandse, ThomHolterman, Rudolf de Jong, Wimde Label, Arthur Mendes-Georges, Simon Radius, HansRamaer.Verder werkten aan dit nummermee: Joke Holdtgrefe, RobertGerretsen, Leonie KwakkelsteinVormoevino: Hans Ramaer.

redaksioneelIn dit nummer vragen weaandacht voor de toene-mende inbreuk op de pri-vacy van de individueleburger door burokratiesestaatsapparaten.Dat de neo-kapitalistiesesamenleving gebaseerd isop de uitbuiting en on-derdrukking van velendoor weinigen, komt o.a.tot uitdrukking in degroeiende noodzaak vanhet systeem om zoveelmogelijk informatie teverzamelen over de ledenvan die samenleving.Om de macht te kunnenhandhaven is he.t nodig omzowel in 'normale' alsin krisissituaties veelinformatie over mogelijketegenstanders van het be-staande systeem bij dehand te hebben. De staatprobeert dan ook langsallerlei meer of minderslinkse wegen gegevensvan de burgers te verkrij-gen en deze dusdanig opte slaan in computers datze eenvoudig te kombinerenzijn.Dit systeem is gebaseerdop onvrijheid en wij kun-nen dan ook van een uit-gebreide registratie vanpersoonsgegevens in handenvan enkele.topburokratenalleen maar ellende ver-wachten.Wat de leidende politiekeen ekonomiese burokratenvoor ons bedenken kan uit-sluitend ten goede komen

aan henzelf en nooit aan:hetvolk.In deze aflevering gevenjweverschillende voorbeeldenvan onverantwoorde inmengingin onze persoonlijke vrij-heid. Als we op dat gebiedniet uiterst alert zijn enons niet met kracht verzettentegen allerlei vormen vanregistratie, dan is tegeh1984 inderdaad sprake vaneen onvoorstelbare kontreleen beheersing van de indidi-duele mens door een buroktatiapparaat in dienst van (Staatkapitalistie-se belangen.,

Met de uitgave van dit zesdenummer-heeft De As de,eerstejaargang volgemaakt.Onze indruk na dat jaar is eréén var een gematigd sooetoptimisme. Dat slaat op .0efinancine kant; want várwat betreft de inhoud hebbenwij merendeels positievetotzeer positieve reakties ge-kregen, evenals over devoering van De As.

In diverse kranten en tijd,schriften ( onder meer IA DeVolkskrant, NRC-Handelsblad,Vrij Nederland, HP , Radikaal,De Journalist en in studenten-en vormingswerktijdschriften)werd aandacht besteed aan deAs, terwijl de N05,radio op5 september jl een 'vraagge-sprek van -een klein kWartiermet onze redàkteuren Boud-wijn Chorus-en Hane Ramaeruitzond.,

Financieel valt er echter nogflink wat te verbeteren. Wijvragen nogmaals dringend aenonze kopers van losse nummerszich te abonneren.Het geeft ons niet alleen',wat meer armslag, maar is ookvoor de lezer voordeliger;Gezien de voortgaande kosten-stijgingen (vooral papier),moeten wij m.i.v. de tweedejaargang de prijzen verhogen.Een abonnement gaat f 12,59kosten en de.prije van teenlosnummer wordt verhoogd totf 2,25. Wij vertrouwen er.'op dat ieder zich realiseert'dat dit minimumbedragen zijn.Wie mégr kan missen, vragenwe Ook mggr te betalen.Alle binnengekomen donatiesworden verantwoord ( steun-fonds ).Proefadressen blijven welkom.Tenslotte wijzen we erop dátde eerste twee afleveringeh( resp. I syndikalisme , en<:'marxisme-,kritiek') geheel:-zijn uitverkocht. Beperkt Ver-krijgbaar zijn nog de numMers3, 4 en 5 ( resp. 'anarchiámevandeeg!; !vrouwenbevrijding'en

DE FALLOUT

Will OfIZE 111FORIVIATIETECIEMOLOGIE

USAIIERIUNC TE-INTLEIMEN VAN

Het kenmerk van misbruikop het gebied van informa-tieverzameling van persoons-gegevens is dat dit volle-dig in het verborgene ge-beurt.Wat weten wij eigenlijkover de huidige stand vanzaken op het punt van per-soonsregistratie?Alleen zij die op deze ge-bieden allert zijn en boven-dien verschillende dag- enweekbladen'lezen kunneneen indruk hebben van dehedendaagse registratie-aktiviteiten. De anderenmogen gissen en dit onder-werp bijzetten in de afde-ling degelijke versterkersvan de angstpsychose. Zijnemen bijvoorbeeld eens inde maand kennis van een be-richtje in hun ochtendblad,zoals dit: (Trouw 19.9.73)"Binnenkort zal een proefbeginnen-met het in kompu-ters opslaan van gegevensvan een aantal gemeenten met

5

totaal ongeveer 200.000 in-woners. Deze proef is hetgevolg van een onderzoek naarde mogelijkheden van een-centrale persoons-administra-tie. De proef zal zeker toteind 1974 duren. Biezondereaandacht zal worden besteedaan het beveiligingsaspekt,zodat de 'privacy' van deburgers niet in gevaar kankomen. Gebruik zal warden -gemaakt van een netwerk vanmini-komputers. Een ontwerpvan wet op de centrale per-soons-administratie kon nog -niet worden ingediend, daareen aantal adviezen van ver-schillende instanties nogniet binnen is. Verwachtwordt dat de KommissieKoopmans, die zich bezig-houdt met de beschermingvan de privacy van de bur-ger binnenkort zijn advieszal indienen, waarna hetwetsontwerp in de eerstehelft van 1974 de TweedeKamer zal bereiken."

Natuurlijk roept het be-richt, verscholen tussenbeursberichten en familie-vetes, meer vragen op dandat het duidelijkheid ver-strekt. Maar één zaak wordtwel duidelijk, al gaat deredaksie van het ochtend-blad natuurlijk juist aandie zaak voorbij. Dat is,dat HOEWEL het betreffendewetsontwerp nog niet is in-gediend (we zullen strakszien dat het er al wél is,zodat de nog in te winnenadviezen -zoals dat gaat-alleen voor Jan Lul zijn)TOCH maar alvast uitgebrei-

de proeven in de privacy-sfeer worden voltrokkenZONDER dat de 'burgers' omwie de proef gaat a) wetendat het om hen gaat, dus ,' datzij juist in de gemeentenwonen waar de proef wordtgedaan en b) weten welke ge-gevens hoe, waartoe en waarworden opgeslagen en wie erover kan beschikken.

Zulke dingen können alle-maal in Nederland, we schrij-.ven er in de krant stukjes'over alsof het om de gewoon-ste zaken ter wereld gaat.Het feit dat we eraan ge-wend raken houdt natuurlijk-een enorm gevaar in zich.'

DIENSTGEHEIM

Zoals dienstgeheimen er ophet departement van Binnen-landse Zaken in slagen omuit te lekken, zo zullenook in komputers van door Nhet Departement te beherenregistratiecentra opgesla-gen •dienstgeheimen er inslagen bij de verkeerdepersonen of instellingen tebelanden, -verkeerd dan nietalleen in de zin van: niet-bedoeld. Een voorbeeld vanzo'n uitgelekt departemen-taal dienstgeheim betreftjuist een inmiddels kant enklaar wetsontwerp op een opte richten Centrale PersoonsAdministratie (CPA). Passe-ring op dit punt van de in-gestelde Staatskommissie ishet zoveelste bewijs van hetfenomeen 'kommissie-ter-be-studering-vah'.etc., waarmeehele - parlementen, vakbondsde-..,

legaties, kongressen van poli-tieke partijen e.d. het rietin warden gestuurd, -eenfenomeen, dat in haar werkingvoortdurend uitermate doel-treffend blijkt.De CPA -het lievelingsprojektvan de tegen alle bezuini-gingen ingroeiende afdelingOverheidsorganisatie en-automatisering van Binnen-landse Zaken- draait tater-aard vooral om het persoons-nummer, de cijfermatige'tweede naam' die iedereNederlander krijgt en diegehanteerd gaat warden inalle (semi)m;erheidsadmini-straties en zelfs daarbuiten.De CPA moet het persoonsnum-mer dat miljoenen Nederlan-ders buiten hun weten reedshebben algemeen geldend gaanmaken. De departementale vak-idioten hebben eerst gepro-beerd, via twee konseptenvoor een 'raamwet' - -een wetdie blanko volmachten ver-leent- de CPA in te voeren.Dit met het argument dat de-nu dus wettelijke basismissende- voorbereiding vande landelijke databank aldermate ver gevorderd is,dat ze niet meer tegen is tehouden (nog zo'n doortraptperlementaristies rietkluit-fenomeen, dat we ook bijstadssanering zo veelvuldigtegenkomen). Maar na de wétop de Volkstelling zou deaanneming van dergelijke-raamwetten al te doorzich-tig zijn.

WETSONTWERP CPA

In de CPA zullen alle basis-

gegevens uit de bevolkings-boekhouding, 23 in getal,worden opgeslagen. De gods-dienst ontbreekt, Maar dieblijft gewoon in de gemeente-lijke bevolkingsregisterszitten.Tegen betaling en viaschriftelijk verzoek heeftiedereen recht ingelicht tewarden over de gegevens dieover hem zijn opgenomen enkan hij korreksie c.q. ver-nietiging vorderen wanneerze niet kloppen (met beroepJap de gewone rechter). Erwordt een Read van Toezichtop de CPA ingesteld, -en zie:de leden -worden alle door deKroon benoemd! Verder is deminister van Binnenlandse Za-ken een bestuurder van deCPA.De CPA mag zijn gegevensleveren aan alle overheden enhun diensten, varitrend vanhet Rijk tot het openbaarlichaam 'Zuidelijke Ijselmeer-polders', om maar iets tenoemen.Verder warden negeninstanties met name aangewe-zen: de Sociale Verzekerings-bank, Raden van Arbeid, Be-drijfsverenigingen, AlgemeenMijnwerkersfonds, Buitengewo-ne Pensioensraad, Spoorwegpen-sioenfonds, Stichting IndiesePensioenen en de Raden voorde Kinderbescherming.

Alle ambtenaren van deze, in-stellingen zijn uiteraard .zobetrouwbaar als Sinterklaasen de Raad van Toezicht zalnatuurlijk steeds tijdig kun-nen voorkomen dat gegevensover personen naar andere dandeze diensten gaan. Overbodigte wijzen op het feit dat Le-ger en Politie behoren totRijksinstantieso En ook oven-

?

gens gaan we uit van het vastegegeven dat de staat in goedehanden is.

DATABANKEN.•

Met deze . gegevens weten we al_weer genoeg over aard en in-

, tentie van dit .gereedliggen-de wetsontwerp. Het zegt hele-maal eiets over de wijzewaarop de opgeslagen gegevensdienen te worden beveiligd,het zegt niets over al ofniet toelaatbaarheid en/ ofkontrole van andere registra-tiecentra. Juist deze zakenmeesten door de KommissieKoopmahs warden bekeken.Het ontwerp verhindert nietdat, verschillende databankenbuiten gç OPA om -met behulp'van het persoonsnummer hunbestanden koppelen. Via kop-peling van persoonsgegevensdie de burger verplicht isaf te geven en gegevens diein andere registratiesyste-.men liggen opgeslagen, ishet mogelijk nieuwe-persoons-gegevens te rekonstrueren,waarvan.. de burger nooit ver-plicht is ze te geven. Naastde OPA blijven er immers ten-minste twee soorten anderedatabanken bestaan: de 31openbare registers van allet-lei semi-overheidsdienstenen de registers van het be-drijfsleven. Onder de open-bare overheidsregisters val-len bijvoorbeeld het voogdij-register, waar alles overvoogdijontheffing, ontzettingen schorsing in de uitoefe-ning van de ouderlijke mechf,ondertoezichtstelling, adop7-tie e.d. kosteloos

. ter inza-ge. ligt. Er is voorts het

kuratele register, het huwe-lijksgoederen register, hefhypotekaire register: hethandelsregister, met een ont-zaglijke hoeveelheid informa-tie over ondernemingen en-depersonen die er werken, ver-der het kiezers register, hettestamentenregister, het ver-blijfsregister, het kenteken-register, het register voorhouders van rijbewijzen, hetfaillisementenregister enga maar weer door. Uit aldeze registers zijn voor vrij-wel iedereen tegen betalingkomplete uittreksels verkrijg-baar. Kombineer deze gegevens-die officieel zijn- eens metde officiële OPA-gegevens ende lijst wordt interessant.Naast deze 31 openbare regis-ters zijn er nog de niet- -openbare eVerheidsregisters,zoals de dienstplichtadmini-stratie. In totaal komen weaan 107 databanken, volgenseen alleen ter vertrouwelijkekennisneming aan Kamerleden:verstrektelijst van 'Auto-matiseringsprojekten- bij deoverheid waarbij persoonlijkegegevens zijn betrokken'. Ookde registers van politie (diebijvoorbeeld de schoenmaat be-vat van alle te Amsterdam bijde politie geregistreerden),rijksrecherche en politiekeinlichtingendienst behorendaartoe.- 'Maar-dan zijn er hog de nietminder talrijke databanken'uit de-Sfeer v'an het bedrijfs-leven. Een bekend voorbeeldvan zo'n databank is het Bu-ro Krediet Registratie inTiel. De gegeVegs Van"99%van -dade-Nederlandse bevolking:

op hef:punt van financiëlesituatie zitten in de BKR-knmputer, die ter beschikkingstaat van alle banken, vanbeleggingsmaatschappijen e.d.Maar er is ook een Centrale

Databank van de verzekerings-maatschappijen, waar in ver-band met levensverzekeringenhet hele mediese verledenvan vele Nederlanders ligtopgeslagen.

DE ENKE BESOIERNINC TE-GEN HET UITLEKKEN VANGEGEVENS OVER DE BEVOLKINGDIE GEHEIM MOETEN BLUVEN ,ISNE «GEVERS NIET TE NEBBEN

rr-75r, Mrt

Ma ENKELE I

rsir, »RAGEN!, .1! •*** ;'T la121-112

goss" o Or°

.-

/

7 /-

TEGINCaRT/E

-5;

(

, 100trM!'igtisp

( 1/4‘

VOLKSTELLING

Maar ongetwijfeld zijn wevan de regsitratie-systemendie het meest delikaat zijnniet op de hoogte. En geziende aard van hetgeen w gl be-kend is over de stand vanzaken'in de huidige informa-,tie-technologie, kunnen wealleen het ergste vrezen.

.VERZET.

Er is na de Volkstellings:-perikelen maar weinig over-gebleven Van het verzet te-gen aantastihg van de per-soonlijke leefsfeerá Einddit daar zou Volgens deplanning de Kommissie Koop-mans met haar adviezen ko-'men en begin 4974 zou dande kamerbehandeling van dewetsontwerpen kunnen begin-nen. De tijd dringt.

Het verzet ligt nu nog inhanden van vooral radikaal-liberalen als de op dit puntal jaren onvermoeibare Mr.Frank Kuitenbrouwer die deNRC voorziet van menig inter-

- J' essant stukje registratie-research. Maar hoe nuttigzulke deskundologen ook voorons kunnen zijn, het zal dui-delijk zijn dat het werkelijkeverzet nu krachtig ter handmoet warden genomen. Latenwe ons niet opfokken doortaxaties in de trant ovan 'hetis te laat, we kunnen hetniet meer terugdraaien'. Wantde akseptatie door een perdefinitie pnkapabel parlementvan een zoveelste wet terlegalisering van een reedslang vigerend onderdrukkings-mechanisme betekent niet,

dat dit mechanisme niet meerin het hart te treffen is.De radikaal-liberalen zeggennu, en de sociaal-demokratenzeggen straks dat de heleprivacy-zaak omgeven zalmoeten worden door veilig-háidswaarborgen. Wij anar-chisten moeten ons nooit la-ten lijmen door dit soortnietszeggende garanties vannietszeggende staatsinstel-.lingen. De enige beschermingtegen het uitlekken van per-soonsgegevens is nog steedsdie gegevens niet te hebben.Anarchisten zullen om te be-ginnen dit punt van toepassingmoeten maken op hun eigenregistratie. Maar wij moeten'het daar niet bij laten, wanthet zou naief zijn te veron-derstellen dat wij ons indeze samenleving zouden kun-nen onttrekken aan de basisvan haar onderdrukkend karak-ter: registratie. Tenzij wijde keuze maken, volledig inde illegaliteit te gaan. Om-'liet die keuze voor de meestenvan ons onverstandig zou zijn-vanwege de slechte organisa-tie van de huidigetelt- is het zaak om naastde opbouw van zulke organisa-tie de propaganda te voerenvoor effektieve uitschakelingvan alle persoonsregisters.De werkelijke fall-out vanonze informátie-technologieheeft zich aangekondigd. Onslange termijn wapen blijft:bewustmaking, politisering.Onze korte termijn wapen,is:staking, boykot, sabotage!

Boudewijn Chorus.

TIEis macht

is onvrijheidMET EEN VARIANT OP EEN OUDE ZE

GSWIJZE KUNNEN WE OVER REGISTRA-

TIE ZEGGEN: REGISTRATIE IS MACHT. REGISTRATIE BETEKENT HET

VASTLEGGEN VAN ALLERHANDE GEGEVENS OVER PERSONEN EN ZAKEN

OP EEN ZODANIGE MANIER DAT ZE TOEGANKELIJK BLIJVEN VOOR MENS

EN

DIE DAARVOOR BELANGSTELLING HEBBEN. HET HEBBEN VAN GEGEVENS

OVER ANDEREN VERSCHAFT AAN DIEGENEN DIE TOCH AL MACHT OVER D

IE

ANDEREN UITOEFENEN EN DUIDELIJKE VERGROTINE VAN DE MACHTS-

SFEER. WANNEER WE ONS REALISEREN DAT IN DE ONDERNEMERSSTAAT

NEDERLAND HET HANDELEN VAN DE OVERHEID VEELAL TEN DIENSTE ST

AAT

VAN DE ONDERNEMERS, DE GROTE INDUSTRIE, DAN MOETEN WE EROP

VOORBEREID ZIJN DAT MEER GEGEVENS OVER DE KONSUMENT (_DAT ZI

JN

WIJ ALLEN ) ZAt BETEKENEN EEN GROTERE HOUDGREEP OP HET GE-

DRAGSPATROON VAN DIE KONSUMENT, EEN KLEINERE PERSOONLIJKE

VRIJHEID VOOR ONS ALLEMAAL. DIT ZIJN DE HARDE FEITEN.

SINDS NEDERLAND IN DE JAREN ZESTIG HET COMPUTERTIJDPERK IS

BINNENGEGAAN, IS DE REGISTRATIE HAND OVER HAND TOEGENOMEN.

DE COMPUTER ,DAT ENORME MECHANIESE BREIN, MAAKT HET MOGELIJK

'

GROTE HOEVEELHEDEN INFORMATIE OP DE BAND OP TE SLAAN.

HET HANGT UITERAARD VAN HET SOORT COMPUTER AF, OP WELKE WIJZ

E

DIE INFORMATIE WEER NAARBUITEN KOMT. MINDER INGEWIKKELDE

COMPUTERS VEREISEN NOG DAT MEN DE GEHELE BAND AFLUISTERT

( ? AFDRAAIT IN IEDER GEVAL ) VOORDAT MEN OP DE PLAATS KOMT

WAAR DE 'GEWENSTE INFORMATIE ZICH BEVINDT.

De bediening van de mo-dernste computers taakthet echter mogelijk datde gevraagde informatiedoor een eenvoudige han-deling - druk op eenknop of iets dergelijks-onmiddelijk beschikbaarkomt. Dergelijke machineszijn ook onderling tekoppelen, waardoor hetmogelijk is, verschillen-de hoeveelheden informa-tie over hetzelfde onder-,werp (of over dezelfdepersoon!!), die ver-spreid opgeslagen staanin verschillende data-banken, bijelkaar langsdezelfde uitweg op tevragen

WAT ER AL GEBEURD IS

Dit opslaan van persoons-informatie is in ons landal geruime tijd aan degang. Op nummer (uw giro-nummer, het nummer dat opuw betaalcheque staat)staan uw finantieele ge-gevens bij bank en giroopgeslagen; daarom moetu bij het schrijven naarde girodienst bv. altijduw nummer opgeven! De ge-zamelijke informatie overde mensen die geld ont-vangen en uitgeven, lenenaflossen of schuldigblijven staan voor geheelNederland, voor zover hetbankrekeningen betreft,in een Centrale Krediet-registratie opgeslagen.Hiermede wordt voorkomendat geld wordt, geleendaan mensen die misschien12

moeilijk met terugbetalenzullen zijn . (Het be-staan van zo'n CentraleKredietregistratie is paseen paar jaar geledenopenbaar geworden, maarhij was al lang in wer-king zonder dat de kon-sument het wist)Persoonsgegevens staannog op een andere maniergeregistreerd, bv. bij degemeente van inwoning.Steeds meer gemeentengaan ertoe over om hungegevens, inplaats vanin nogal plaats en tijdvergende kaartsistemen,op te slaan in een ge-meenschappelijke computerof databank. Al heel watgemeenten, grotere enkleinere, zijn hiertoeovergegaan zonder dat debetrokken inwoners datwisten. Te verwachtenvalt dat, als het over-grote deel van de Neder-landse gemeenten dezestap heeft gezet, elkeinwoner individueel eenpersoonsnummer zal wordenuitgereikt. Dat persoons-nummer bestaat nu al,maar het wordt alleen ge-bruikt in het inter-ge-meentelijke verkeer tus-sen besturen -en diensten.Alweer: de burger isgrotendeels onkundig.Het 'Basisplan voor degemeentelijke automati-sering' (+) merkt overpersoonsregistratie op:'In de eerste fase is deadministratieve basis vanhet bevolkingssisteem decentraal voorgeschreven

persoonskaart die wordt

gehandhaafd.( .... ) Ten-

slotte is het denkbaar

dat in een latere fase

de bestanden, als deze

in willekeurig toeganke-

lijke geheugens zijn

vastgelegd, ook voor in-

cidentele en individuele

informaties zullen worden

gebruikt.'. En verderlezen we: 'Naast de admi-

nistratie van de in- en

uitgaande geldstromen be-

oogt het betalings- en

incassosysteem:a) basisinformatie te le-

veren tefi behoeve van het

bestuurssysteem( ....) g

(onderstreping van mij;de

hierbedoelde geheugens

zij degenen die onmiddel-

lijk de informatie op-

spuiten, zie alinea 1 -

a.m-g)Ten behoeve van de ge-

meentelijke automatise-

ringen is Nederland op

papier al verdeeld innegen regio's, welke elk

hun regionale databank

zullen krijgen (of al

hebben). Die dan natuur-

lijk (vgl. alinea 1) met

elkaar verbonden dienen

te worden, zodat elke re-

gionale databank de gege-

vens die onder een be-

paald (persoons-) nummer

liggen opgeslagen bij

meerdere databanken, kan

verschaffen.Elke regio moet vol-

gens plan ongeveer 1-1miljoen mensen omvatten;

-- het kaartje met de bij-behorende lijst van re-

gio's maken duidelijk

hoe de indeling. geschiet.

Onafhankelijk van de ge-

meenten, daarnaast, er-

langs en eroverheen,opereert de rijksover-

heid. Nederlands Staats; •

computer is op 10 maart

1971 officieel in ge-bruik gesteld door de

toemalige Staatssekreta-

ris (later miniater) van

Veen. Officieel heet de

staatscomputer: Centrale

Persoons Administratie

(dat is duidelijk, niet-

waar??) en wat hij zal

gaan bevatten (en deels

al bevat) is duidelijk;

persoonsgegevens van Ne-

derlanders en van allen

die openlijk in' Neder-

land verblijven.De wettelijke totstand-

koming van die rijksdata-

bank, zoals de nederland-

se regering die had ge-

pland, werpt natuurlijk

weer een merkwaardig

licht op het denken van

onze çover)heersers. Hetparlement zou er nauwe-

lijks aan te pas gekomen

zijn;- een uiterst be-knopt

I raamwet'je zou

door het parlement ge-

loodst zijn en de rege-

ling en uitvoering van

alle verdere zaken zou

gebeuren via 'Algemene

Maatregel van Bestuur'

een manier van regelen_

die geheel buiten de in-

vloed van het parlement

valt.Tijdens de voorbereiding

van al deze manoeuvres

werd de volkstelling ge-

houden. De volkstelling• 3

14

maakte een lawine van be-zwaren los: sentimenten,politieke bezwaren, jüri-diese kritiek, wat nietal. Eén ding bleek duide-lijk: de nederlandseburger maakt er bezwaar'tegen om al te nauwkeurigen gedetailleerd te wor-den geregistreerd; vanvertrouwen in de overhe-den (althans in het uit-voerende deel daarvan)bleek weinig, van wan-trouwen dest te meer;bij de opzet van de C.P.A. was in geen enkel op-zicht gedacht aan garan-ties voor

- de persoonlij-ke vrijheid en de priva-cy; staatsrechtelijk gerzien had het er alleschijn van dat de over-heid liever zo tersluiks-mogelijk had willen han-delen, en geen slapendehonden had willen wakkermaken. Zeer zeker eenmerkwaardige zaak, waar-bij het feit dat de com-puter een nummercode ver-langt om de gegevens teregistreren en te herken-nen ('wij willen geennummer zijn!') maar vanondergeschikt belang is.Op éán ding is in hetbovenstaande nog nietgewezen. De computer re-gistreert gegevens, slaatze op en geeft ze weer.'af; aan de ingang zowelals aan de uitgang vanhet apparaat staan mensengespecialiseerde vak-krachten. Zij alleen we-ten hoe de machinerie tebedienen, zij ook bepalen

wat erin komt en overzienwat eruit komt. Bij iede-re informatie-input diemgér is dan het regi-streren van feitelijkegeveens, zoals bv. ge-boortedatum en -plaats,komt de interpretatievan een mens te pas. Dieinterpretatie kleurt hetgegeven, kleurt hetbeeld dat in de databankbewaard blijft. Dit- misschien ten onrechte- gekleurde beeld wordtopnieuw door eens mensuit de computer opge-vraagd, en in de verwer-king ervan legt ook dezezijn eigen interpretatie.Van dit alles is de per-soon waarover het

' gaathet onwetende en machte-loze slachtoffer: elkekontrole ontbreekt, al-leen de insider weet water in de computer zit,de geregistreerde weetdit niet. En er is nie-mand aan gesteld van wierekening en verantwoor-ding kan worden gegist.Big brother knows betterthan you.

WAT ER GEBEUREN GAAT

Er zijn een aantal opti-mistiese en een aantalbange voorspellingen overwat de toekomst brengenzal. Komende van mensendie bij het probleem ofbij_ delen daarvan betrok-ken zijn, zijn heide kan-tenhet beschouwen waard;we zullen daarvan onze.eigen konklusies trekken.

/5

Overzien we eerst even,wat er ten tijde van deofficieele ingebruikne-ming alvast in de Staats-computer zat opgeslagen:de gegevens van + 30.000personen die de Amster-damse politie als moge-lijke verdachten be-schouwd;de kentekens van de inNederland rondrijdendeof stilstaande auto's;de gegevens van de inNederland verblijvendevreemdelingen;"de gegevens van het ont-wikkelings- en Sanerings-fonds voor de Landbouw;persoonsnummers voor 13miljoen Nederlanders(voorlopig nog zonder ge-gevens):Ruim 20 gemeenten haddendie nummers al opgevraagdom ze intern te gebrui-ken.Met wat er in zo'n data-bank zou moeten zittenaan persoonsgegevens,daar had een regerings-commissie, naar zijnvoorzitter de CommissieWesterhout geheten, aleen lijstje van gemaaktvan 20 punten, waarondertamelijk curieuze, zoals:(naast burgerlijke staat),:Gezinsverhouding; Ver-hbuding tot de dienst-plicht en een heel vage:Voor de verwerking beno-digde gegevens. (Wat daaral niet onder kan vallen,wanneer •je bijvoorbeeldin gestichten bent opge-groeid, dienst geweigerdhebt, vaak bent verhuisd16

en lid van de Rode Jeugdgeworden!!)Er zijn verschillendevoordelen vah de regi-stratie genoemd. In deH.P., die zich een tijdlang nogal intensief ophet databank-probleemheeft geworpen, zei mr.C. van Veen, toen staats-sekretaris:'Wat wij wil-len is orde scheppen, ze-kerheden inbouwen, eengeregelde gang van zakenwaarborgen.' DiezelfdeH.P. schreef toen ook:'Het rozige perspectiefvan een werkelijk fatsoen-lijke, geordende samenle-ving komt dankzij de com-puter plotseling binnenons bereik, zo lijkt het.Ga maar na: Is belasting-fraude geen a-sociaalkwaad? Dienen pseudo-art-sen niet onmiddellijk te-gen de lamp te lopen?(.4Wanneer al die afzonder-lijke, geautomatiseerderegistraties bovendiennog aan elkaar worden ge-koppeld, via een uniform,persoonsnummer dat ver-wisselingen uitsluit,lijkt een aanlokkelijkeindstadium bereikt. Be-sluitvorming gebaseerd -op spaarzame gegevens envage indrukken maaktplaats voor de totalerechtvaardigheid; per-soonlijke vooroordelenzijn voor altijd uitge-schakeld als de computerbeslist aan de hand vaneen volledig up-to-date,de gehele persoon be-strijkend dossier. Bij

,sollicitatie ? woningtoe-wijzing, sociale uitke-ringen, verzekeringenenz. staat een juistekeuze Vast.Dit zijn de fatsoenlijkeargumenten van de goed-gelovige burger. Tijdensde volkstellingsdebattenin den lande zijn ze onsvoor en na voor de voetengelegd, is ons ondank enargwaan ~weten. We zijnnog steeds buitengewoonargwanend, en weinig ge-neigd tot medewerken. Enwe bevinden ons in goedgezelschap. Mr. Lau Mazi-rel, juriste te Amsterdamschreef in de Volkskrant:'Weg met invalide opvre-ters zeiden de nazi's enze gingen, aan het oprui-men, ook in eigen land.Alle arbeidskrachten naardie plaatsen waar ze hetmeest van nut zijn voorde gemeenschap, kunnende kolonels zeggen (Ar-beitseinsatz zins Hazendes Vakes) Gáén Ausch-witz is ditmaal de be-doeling, maar een h661humane werkwijze(....)'.De 'aksiegroep Julia' zeihet wat scherper en, naarmijn mening' ook wat dui-delijker:'Want het is zo effici-ent! Want het verdiepthet inzicht in de struk-tuur van dè bevolking en_dat is weer belanrijkvoor een 'slagvaardig'overheidsbeleid. Want

- hetis zo belangrijk voor dewetenschap!Kortom: deze ontwikkeling

levert een enorme machts-vergroting op voor de détrits: overheid, bedrijfs-leven, wetenschap. (....)Een allesomvattende enallesdoordringende bure-aucratie zal leiden toteen nieuw soort dikte-tuur, De computer, opzich een neutraal appa-raat wordt gebruikt voor.een soort sluipendestaatsgreep van ongeken-de omvang. ( ....Prof. Dr. G. Zoutendijk,hoogleraar te Leiden enook politiek gezien be-slist geen man die vanlinkse agitatie kan wor-den verdacht, zei in eenreferaat, getiteld 'Com-puter en Macht' ondermeer:

'Het gevaar waartegen wijons-moeten wapenen, zieik in de technokratie. Erbestaat een re

gie moge-lijkheid ,dat de werkelij-ke macht komt in bandenvan mensen, wier enigedoel het is hun tak vanwetenschap of techniekverder te ontwikkelen,die zich niet bekommerenom de sociale en anderegevolgen van dat Waar zijmee bezig zijn, en die in-hun_werk .niet of onvol-doende zullen worden ge-kontroleerd.'. En voorts:'Computers kunnen de po-sitie van het ambtenaren-apparaat ten opzichte vande regering en van de re-gering ten opzichte vanhet parlement versterken.Het gevaar dreigt dat de

17

werkelijke maeht komt teliggen bij een groep dienimmer langs demokrati-sche weg verkozen is..... ) Ten gevolge van

onwetendheid van de lei-ding en de uitvoerendeorganen in een bedrijf ofoverheidsinstellingkrijgt een klein aantalspecialisten een machts-positie die niet in debedoeling gelegen heeft.Het bedrijf wordt afhan-kelijk van enkelen metalle gevaren van dien'.En ook nog: 'Computersmaken het mogelijk enekonomisch wenselijk omcentraal, grote hoeveel-heden informatie op teslaan (bv. centrale op-slag van bevolkingsgege-vens) Misbruik van dezeinformatie is mogelijk.... )1-

In een rede, getiteld'Computer en Demokratie'wijst Zoutendijk nog ophet verschil in kontrole-mogelijkheid tussen metde hand gevoerde admini-stratie en die welke doorde computer gevoerdwordt: 'In direkt toegan-kelijke computersistemenmet gedecentraliseerdegegevensinvoer is dezeingebouwde kontrole niet-langer aanwezig'.

WAT IS ONZE SLOTSOM ?

Het is niet moeilijk toteen duidelijke slotsom tekomen, wanneer we eenaantal belangrijke puntenin het oog houden. Die

punten zijn: welk appa-raat wordt er gebruikt;wat wordt ermee gedaan;welke belangen worden ge-diend; welke rechten envrijheden worden ge-schaad;_aan wie is deuiteindelijke beslissing.Er zijn vele soorten vancomputers. De reeks gaatvan een verbeterd soortrekenmachine tot hetuiterst gekompliceerdeapparaat, dat tot op gra-te hoogte tot selekterenen beslissen in staatwordt gesteld, en datdatabank heet.In tegenstelling tot,die-genén die over de 'saaie-listiese maatschappij' ,praten als over ftensoort verbeterd kapitalis-me,'in hoge mate planma-tig-en_centralisties gere-geld, ben ik van meningdat de nieuwe maatschap-pij in hoge mate gedecen-traliseerd zal moezenwerken. Ik ben het eensmet de studies die hebbenaangetoond dat schakelsvan kleinere prodnktie-kernen de voorwaarde zijntot doelmatig produserenop een menswaardige ma-nier en tevens de aange-wezen mogelijkheid om deontmenselijkende invloedcan het centralisme tekeren. In dit gedecentra-liseerde federatieve netvan samenlevingskernenzoals anarchisten en sin-dikalisten zich dit kun-nen voorstellen, zal decomputer een eigen, zeerbepaalde plaats kunnen

19

innemen. Hij zal kunnendienen tot registratie,van de diverse facettenvan het produksie- enkonsumpsieproces, ten-einde mee te werken aande verdeling van goederenrechten en plichten. Hijzal dooi' groepen mensenworden gebruikt en de ge-bruikers,zelf zullen debeslissing nemen. 'De mensis de maatstaf van demaéhine, en niet omge-keerd.,Geheel anders staat hetmet de databank in onzehuidige, autoritaire maat-schappij. Hier is een in-strument geschapen datdoor enkelingen beheerstwordt en .de macht dient -van kleine groepen uit desamenleving. De registra-tie van persoonsgegevensdient zeer beperkte matehet belang van die per-soon zelf; daartegenoverdient het in belangrijkemate het gemak van al die-genen die deze persoonwillen kontroleren, mani-puleren en regeren. Hetafschrikwekkende voor-beeld dat Mr. Mazirelaanhaalde (zie boven) isniet alleen maar eennachtmerrie. Een paarjaar geleden merkte ineen interview een direk-teur van een grote olie-en benzinemaatschappijop, dat in de toekomst dearbeiders zouden moetenverhuizen naar die plaat-sen waar de gelegenheidwas om industrie te ves-tigen. Een :9e eeuws20

schrikbeeld (met z'n al-,len wonen onder de rookvan de fabriek waar jewerkt) met een technokra-tieá jasje aan! En inder-daad: de terzake voldoen-de geprogrameerde data-.bank geeft in korte tijdalle gegevens over aan-tallen werkeloze onge-schoolde of geschooldearbeiders, niet alleendat, maar ook hun gezins-samenstelling en -grootte,woonomstandigheden, ge-zondheid en leeftijd. Die-gene die aan het volksver-huizen wil gaan heeft allemateriaal voorhanden!Reeds zijn ook in Neder-land plannen geopperd(Commissie Mulder) ommensen op grond van ver-denking aan vrijheidsbe-perkende maatregelen te'onderwerpen. En de lijstenvan mogelijke verdachtenworden goed bijgehouden:zij vormen nu al een deelvan de inhoud van destaatscómputer! Dat uit-breiding van de repres-sieve macht van de over-heid tegen (staatsgevaar-lijke, staatsvijandige,oppositionele) 'ongewen-ste' personen door decomputer gediend wordt,'ligt dus voor de hand.Een computer kan veel,maar hij kan niet denkenzoals de mens dat kan, nl.zelfstandig een gevolg-trekking opbouwen naaraanleiding van een aantalbekende feiten of gegevensOok de ingewikkelde com-puter, de 'beslissende'

moet worden geprogram-meerd, dwz. er wordt heteen (uiteraard beperkt)keuzeschema ingegeven, opbasis waarvan hij rea..geert, besluit. Voor fij-ne nuances is hierin géenplaats, wel voor onjuisteinterpretatie van feite-lijkheden die Op verschil-lende manieren interpre-tabel zijn: de computermaakt die keuze die hemingeprent is. Voorbeeld:'schrijft in De As' le-vert de konklusie 'staats-vijandig-OPGEPAST!' op;maar men g kan in De Asschrijven als verontwaar-digd losse-nummer-koper,dan wel als opruiend re-dakteur, en juist dezenuance levert de mogelijk-heid van al dan niet op-standig-zijn op, die demachine niet kan herken-nen.Vooral op het gebied vanonze menselijke rechten,van vergunningen, socialeuitkeringen of toelage

liggen de arbitraire (endus onjuiste) beslissingenvoor het oprapen. Dat isnu al zo, nu de verhoudin-gen nog voor een belang-rijk deel van mens totmens zijn (burger versusambtenaar, patient versusdokter, kontroleur etc.).Op deze gebieden betekentde intrede van de computerzonder meer een inhumaneverschraling.Niet onderschat mag wordende groeiende manipulatiein de konsumptieve sfeerdie het computertijdperkzal gaan beheersen. In de-ze maatschappij wordt debehoefte geschapen alshet produkt er al is enhet-beschikken over eenuitgebreid assortimet ge-gevens zal de beinvloe-ding alleen maar verge-makkelijken en doen toe-nemen. Reeds nu verschaftde PTT (een overheids-dienst, nietwaar?) tegenbetaling de adressen vanrekeninghnuders aan het

bedrijfsleven, zoals hetsimpele feit van een gi-rorekening te hebben eenhoeveelheid ongewenstdrukwerk in de brievenbusoplevert. Er is geen enke-le reden om te veronder-stellen dat deze ontwik-keling niet verder zalgaan, als het bedrijfs-leven geld over heeftvoor konsumenteninforma--tie en de overheid haar "altijd groeiende geld-honger steeds moeilijkergestild kan krijgen.In onze maatschappijvorm,dat is uit het bovenstaan-detoch wel duidelijk, val-len uit de invoering vandatabankregistratie (of-wel: geautomatiseerdepersonenadministratie,zoals het ook wel heet)met name twee gevolgen teduchten. De ene is:machts- én manipulatie-vergroting voor de mach-ten die onze samenlevingbeheersen: overheid enbedrijfsleven. De tweedeis: vrijheidsbeperkingflor de burger, minderdiversiteit en eenvormi-ger gedragspatroon uitvrees voor repressie ofongemak.Het is nu nog de tijd omde stroom in te dijken.De voortschrijdende re-gistratie kan nu nog vooreen belangrijk deel wor-den tegengegaan, doorduidelijke doelbewusteaksie met alle middelenvan propaganda tot en metsabotage toe. Inde hui-dige ontwikkeling ent-z2

breekt elk spoor van be-scherming van de persoon-lijke vrijheid en inden-titeit; Hierop kunnen deeerste aanvallen wordengerichtWij moeten uitgaan vanons eigen beslissings-recht over onze vrijheiden identiteit, waarbij dé: burger uitmaakt wat, overhem genoteerd kan worden,en waarbij de overheden -zich daaraan houden.Wij moeten ons niet laten.intimideren.

Arthur Mendes-Georges.

(+) Geraadpleegde lite-ratuur.

Basisplan voor de Gemeen-telijke Automatisering, .uitgave SOAG, den Haag,1970Samenwerking van de Neder-landse Gemeenten bij deAutomatisering, idem,1970Computers en Macht, dis-kussiemap uitgave Dispu-torenraad Vrije Universi-teit, mei 1971--Zoutendijk, Prof.Dr.G.-Computer en Demokratie,uitg. Universitaire PersLeiden 1971Comite WaakzaamheidVolkstelling, Documenta-tiemap, 1971Diverse artikelen in dag-en weekbladen, oa. in deHaagse Post -van maart 1971Aanbevolen literatuur:Stone/Warner- De Computer-maatschappij, uitg.Wereldvenster, Baarn1971

aan leven/sferenDE MEESTE BESTAANDE STAATSKONSEPTIES ZIJN TERUG TE VOEREN OPHET ANTI-HUMANISTIESE IDEE 'OE MENS,EEN MENS EEN WOLF'. DITIDEE IS DOOR ROBBES ( 1588 - 1679 ) IN EEN 'NATUURSTAAT' UITGE-WERKT. DE KONSEPTIE VAN EEN 'RECHTSTAAT' ( DOOR ARISTOTELES GE-INTRODUCEERD ) IS DAN REEDS BEKEND.OFFICIEEL HEET HET DAT DE MODERNE WERELD UIT DIE LAATSTE SOORTSTATEN IS OPGEBOUWD. IN ZO'N STAAT IS DE MACHT VAN DE WETGEVERBEPERKT, NAMELIJK GEBONDEN AAN ZIJN EIGEN WETTEN EN BOVENDIENWERKT HIJ UITSLUITEND VOOR-HET ALGEMEEN WELZIJN VAN DE GE-MEENSCHAP. ELKE HANDELING EN ELKE BESLISSING DOOR WELKE ORGANENOOK GENOMEN, M 0 E T BERUSTEN OP EEN AAN DAT ORGAAN RECHTENSVERLEENDE BEVOEGDHEID. MAAR ALLE GARANTIES TEN SPIJT BETEKENENDE AKTIVITEITEN DIE DE STAAT ONTPLOOIT IN VELE GEVALLEN EENINBREUK OP DE LEVENSSFEER VAN HET INDIVIDU.STAAT EN INDIVIDU SLUITEN ELKAAR UIT, MAAR TREKKENELKAAR TEGELIJKERTIJD AAN. DIT LAATSTE GESCHIEDT OP BASIS VANBELANGEN DIE OM VOORRANG STRIJDEN EN STRIJD VERONDERSTELTMACHTSKONSENTRATIES. EEN VRAAG KAN ZIJN: WAAROM ZOU WIE HETINDIVIDU RESPEKTEREN? IN DEZE VRAAGSTELLING IS DE STAAT EENINSTRUMENT VOOR PRODUKTIE VAN BESLISSINGEN. DE STAAT PRODU-CEERT DIE BESLISSINGEN DUS NIET ZELF,ZIJ PRODUCEREN DE BESLIS-SINGEN DIE ZICH. VAN DE STAAT ALS INSTRUMENT BEDIENEN.

Wat ik met het voorgaande beáoel, gever zich eigenlijk, m.a.w.laat zich aan de hand van het Wie is de doelgroep: Pers-volgende verklaren. De wetgever fotografen in hun beroepsuit-%is bezorgd om de 'privacy' van oefening?het individu. Ter bescherming van De krant die hem (de persfo-die persoonlijke levenssfeer doet tograaf) de opdracht geeft?hij eneige artikelen in het wet- Tot de politiefotogSaaf soms?boek van strafrecht opnemen (art. In de eerste plaats zal voor139 a iot 0 die o.m. strafbaar die laatste altijd wel eenstellen om een foto van iemand uitsluitende klausule zijn tete maken 'in een woning of een vinden, desnoods door deniet voor het publiek toeganke- rechter.lijk lokaal'. Die fotograaf moet In de tweede plaats fotografe-zich daarbij door list of kunst- ren zij meestal bij demonstra-greep gelegenheid hebben ge- ties buiten(dus zijnschapen. Tot wie richt de wet- genoemde wetsartikelen niet

23

van toepassing). De wetgeverheeft dus getoond bezorgd tezijn over de persoonlijke le-venssfeer, maar dan toè1 op eenkennelijk ondergeschikt punt.Daarom is dit stuk wetgevingals een simbool van goede be-doelingen te beschouwen.En als het om simbolen gaat,moet men juist hevig wan-trouwend zijn, want dat is hetmoment waarop iets anderswordt versluierd.Overigens blijkt de beperktewerking van de genoemde arti-kelen aan het aantal gerucht-makende zaken, nl één.De wet werkt nu ruim 2 jaar enslechts de affaire van de jour-nalist Oltmans kontra eenTelegraaf-fotograaf, is bekend.

NAVO VLIEGFEEST

Het juridiese veld waarin zichhet privacy-aspekt voordoet,bestaat uit een straf- en eenstaatsrechtelijk kompleks. Dietwee kompleksen moeten niet alsvan elkaar afgesloten worden be-schouwd.Het staats- en strafrecht isonder égn noemer te brengen:publiekrecht dat regels geeftbetreffende de staat als over-heid.De Nederlandse staatsorganisatiedie zich met strafrecht (inruime zin) bijv. justitigledokumenten bezighoudt, is'overheid'. Het ministerievan binnenlandse zaken dat zichmet persábrisregistratie be-moeit is eveneens 'overheid'.Het strafrechtsapparaat ( 'ap-paraat') gebruikt vaak haarbevoegdheden om inbreuk te ma-ken op de privacy, hoewel in24

het wetboek van strafvordering(Sv) vrij nauwkeurig omschre-ven staat hoe het 'apparaat'mag handelen.Gebruik van bevoegdheden waar-voor za niet gegeven zijn ,isechter meestal moeilijk aan-toonbaar. De mensen van hetapparaat houden elkaar de handboven het hoofd.Zo zouden eens een aantal menseneen vliegfeest van de Navowillen bestoken met pamfletten.De autoriteiten wilden die'rotzooi'' niet. Dedemonstranten werden toen denacht voor het feest van bed ge-ligd en meegevoerd naar het

buro op verdenking van het in

bezit hebben van drugs. Hetaanhouden voor verhoor mag mak-

simaal 6 uur duren, maar gaat

pas lopen om 9 uur 's morgens.Even voor drigen konden de

mensen naar huis en het hadtoen geen zin meer om te demon-

streren.De opzet van de overheid (het

voorkomen van een demonstratie)

was middels gefingeerde ver-

denking van drugbezit gelukt.

Als advokaat van de demon-stranten zal het moeilijk zijnom de groepssolidariteit vanhet apparaat te doorbreken.

JUSTITIELE DOKUMENTATIE%

Ook op andere wijze wordt eeninbreuk gemaakt op de privacy

nl daar waar de wet zich in-laat met bepaalde leefwijzen.

Te noemen zijn in dit ver-

band seksuele aangelegenheden,

het roken van soft-drugs.

Het zich bezighouden met wat

wel heet 'crimes without vic-

tims l (strafbare feiten omdat

de wet bepaalde gedragingenstrafbaar stelt), duit heel

sterk de moraliserende funktie

van het strafrecht aan.Dmv deze funktie maakt eenheersende groep, via het appa-

raat, inbreuk op de levens-

sfeer van de burgers. /-

Een ander punt dat besproken

dient te worden is de jus-

titigle dokumentatie.Het is het beste om hierovermevr. mr. Singer-Dekker aanhet woord te laten (notulenalg, ledenvergadering van de

Coornhert Liga dd 21-6-73):'Het systeem van de wet isglobaal alevolfit; een ver-

klaring van goed gedrag wordtafgegeven door de burgemeester.Alvorens tot afgifte over te

ijaan, weegt hij diverse be-langen tegen elkaar af, waar-

bij hij in het bijzonder let

op het doel, waarvoor de ver-klaring wordt gevraagd.Tegen weigering tot afgifte is

beroep mogelijk; van deze mo-

gelijkheid moet bij een ne-

gatieve beslissing melding wor-

den gemaakt.De gegevns waarop de burge-meester zijn oordeel baseert,

ontleent hij aan het strafregister; in de ver-

klaring worden echter geen ge-

gevens vermeld. Na 4 of 8 jaar,afhankelijk van de opgelegde

straf, warden de gegevens uit

het dossier geschrapt. Tenaanzien van het persoon:

dossier geldt evenweleen andere procedure; deze

gegevens worden nooit gelicht

en staan dan ook alleen voorde justitie ter beschikking.

De nadelen van het systeem

zijn, dat het niet 'lekvrij'is en dat verschillende wets-teksten voor velerlei inter-

pretatie vatbare begrippenbevatten (bijv. openbaar

belang).Het probleem is echter nog

niet zozeer het funktioneren

van de - wet op de Justitigle

Documentatie, maar het feit

dat ook buiteh de in de wet ge-noemde registers ar vele

bronnen zijn, waaruit gege-vens van iemand justitigleverleden kunnen worden geput.Informatie wordt ook verstrektdoor bijv. de politie, socialedienst, arbeidsburoos e.d.,

waarbij in het geheel geen25

procedurele eisen gesteld zijn.Voor een eks.veroordeeldebestaat op die manier geenenkele waarborg, dat er metzijn gegevens diákreet wordtomgegaan.

COMPUTER-KB

Het vergroten van het aantalde privacy-beschermende grond-rechten in de nieuwe grond-wet (die nogvsteeds in demaak is) zou een dankbaaronderwerp kunnen zijn.Een staatskommissie deed voor-stellen in die richting doorbijv. een telefoongeheim op tenemen.Zoiets komt dan in het eerstelid van een grondwetsartikel.In het tweede lid staat danevenwel hoe, wie en waarom(landsveiligheid) ontheffingmoet kunnen verlenen van hetin het eerste lid bepaalde.Omdat dit alles meer in deteoretiese en spekulatievesfeer ligt, kan het best aande hand van een stukje prak-tijk aangetoond werden hoe 1)belanghebbenden, 2) overheid,3) oppositie (bijv. aktie-groepen) op elkaar inspelen'.Het is nuttig om uiteen tezetten wat het DOR-computer KB(koninklijk besluit) van 11januari 1973 behelst.Daarbij wordt gebruik gemaaktaan de noot van prof. Wesselonder dit KB (Ars Aequi no.7, 1973).De Kroon heeft aan de nvDienstverlening Overheidsadmi-nistratie in Alphen a.d.Rijn( merk op dat deze DOR eenpartikulierbedrijfis !) een machtiging verleend26

gegevens die de persoonlijkelevenssfeer van de burgers be-treffen, automaties teverwerken.Nu wijzigt zich het beleid,onder meer onder druk van degemobiliseerde publieke opinie,ten aanzien van de provacy.De machtiging wordt ingetrokkendoor de minister vanbinnenlandse zaken. Hiertegengaat de OOR in beroep bij deKroon (Raad van State).Deze vernietigt het intrek-kingsbesluit van de machtigingomdat 'bij afweging van de be-trokken belangen niet in rede-lijkheid tot de bestreden be-schikking kan werden gekomen.'Wat waren nu al die belangen?Reeds uitgegeven investeringenen een te verwachten schade van7+ miljoen gulden.De Kroon schiet met deze kon-struktie natuurlijk haar doelvoorbij, wanneer het tenminsteer om ging de 00A schadeloos testellen.Ze had dan een andere konstruk-tie kunnen volgen en dit recht-vaardigt de konklusie dat hetniet alleen om schadeloos -

stelling ging. Waar het danwerkelijk om ging, valt slechtste gissen.

- _

BEVOLKINGSBOEKHOUDING

De kontakten van de OOR met deoverheid dateren niet van van-daag of gisteren. Al vanaf1949 beweegt OOR zich op hetgebied van de automatieseverwerking van bevolkings-gegevens. -In 1971 had DOR gegevens ver-zameld van bijna 3'4 miljoenpersonen (belaati qg-, salaris-

en financiële administratie

inkluis)).In 1965 kwam de verwerking

van persoonsgegevens uit de

gemeenteregisters erbij.Een machtiging hiervoor,

werd in 1967 verleend.De wetgeving is zodanig dat

alles te regelen is. Zegt hetBesluit Bevolkingsbeekhouding

dat de 'in de bevolkings-registers vastgelegdegegevens geheim zijn',

toch kunnen ze aanleidng zijn

voor miljoenen guldens in-vestering in de partikuliere

sektor.

Het bewuste Besluit zegt

verder (art. 93 lid 1) wat hetgemeentebestuur allemaal niet

met de gegevens mag doen.Lid 2 van hetzelfde artikel

wijs Luit dat 'onze ministeronder door hem gestelde voor-

waarden, kan toestaan dat vanhet gestelde in het eerste lid

wordt afgeweken': de lid—twee-

27

truc uit de trucendoos van de lijk geenszins mee bezeren.wetgever. Tot zover ging alles De beweging die er tegen degoed voor de DOA. volkstelling is geweest en deToen gingen aktiegroepen de pu— heftige beroering over plannenbliek° opinie mobilideren. Ij— van de regering om een centralelings werden er overheidskommis —

personenadministratie (CPA) insies in het leven geroepen, die te voeren, heeft de overheid'de mogelijkheden tot automati— tot voorzichtigheid genoopt. Zijsering van verstrekking van in— stelde een (derde) staats-lichtingen uit de bevolkings— kommissie—Koopmans in (febr.registers' en 'registratie van 1972) die de pr±vacy—beachermingpersoonsgegevens ' onder de loep ivm het gebruik van geauto-gaan nemen. matiseerde registratiesystemenDe uitkomsten van het werk van moet bestuderen. Door anderedie koemissies deden de regering specialisten f Zoutendijk(Biesheuvel) besluiten voortaan en Crince le Roy) wordt gepleitde opslag en verwerking van voor een wet op de informatie—bevolkingsgegevens slechte te banken. Maar de lid—twee—truclaten geschieden bij een zal iedere poging tot wetgevingrekencentrum dat rechtstreeks op dit gebied ,tot een lachertjein beheer is bij de overheid. maken.Het kwaad dat kan geschiedentav de privacy is daar natuur— Thee Holterman

Voor een ieder toegankelijke literatuur over dit onderwerp:INTERMEDIAR 1971no.19—drs. A. van Ginkel, Privacy: een levensvoorwaarde?no.23—mr. S.Gerbrandy, Bescherming van de persoonlijke levens-

sfeer.no.31—drs. A. van Ginkel, Privacy in het moderne westen.no.37—mr. F.Kuitenbrouwer, Databanken en privacy: een veront-

rustende inventarisatie.no.38—mr. F.Kuitenbrouwer, Databanken en privacy: een noodkreet.no.44—dr.L.H.Th.S. Kortbeek, Privacy en de verwerving en

verwerking van medische informatie.INTERMEDIAR 1972no.3 —er. C.Kelk, Privacy en strafrecht.

•IJE TIJD 22-9-1973Privacy bestaat niet meer.ARS AEQUI MEI 1973J.W.Sentrop, De informationele privacy bedreigd.NEDERLANDS JURISTENBLAD NOVEMBER 1972Prof. -mr. H.Th. van Maarseveen en drs. H.C.Oortgije, Privacy,beslotenheid en staatsrecht.

Prof. Wessel wijst nob op een sinds juni 1972 in West1Duitslandverschijnend tijdschrift 'Datenverarbeitung ie Recht'.28

BUROMATIE:DE MAGIE

vnn DE START

HET STREVEN NAAR VRIJHEID IN KOLLEKTIEF VERBAND KAN OMSCHREVENWORDEN ALS DE STRIJD OM DE VERWEZENLIJKING VAN DE VOLKSSOEVE-REINITEIT: DE WEZENLIJKE BRON VAN DE MACHT BEHOORT HET VOLK TEZIJN. IN HAAR-UITERSTE VORM BETEKENT DEZE SOEVEREINITEIT: ZELF-REGEREN. IN DE COMMUNE VAN PARIJS IS EEN IDEOLOGIE ONTWIKKELD,DIE DIT IDEAAL MOEST STEUNEN. DE STAD VERKLAARDE ZICH VRIJ VANHET GEZAG VAN EEN NATIONALE REGERING. ZIJ WILDE DE STAAT. VER-VANGEN DOOR EEN FEDERATIE VAN COMMUNES. OP GROND VAN DIE AUTO-NOMIE MOEST IN ELKE GEMEENTE (OF GEMEENSCHAP) HET BESTUUR WOR-

DEN OPGEBOUWD OP DE WIJKRADEN.

Alle funktionarissen en verte- heid, voor zover er stemmingengenwoordigers (die niet mggr nodig waren. Maar wel werd vrijloon mochten ontvangen dan de heid van meningsuiting voor dearbeiders) waren te allen_tijde minderheid ( niet die van deafzetbaar, of ze nu politie- kontrarevolutionairen, maar vanagenten, ambtenaren, rechters aktieve, strijdende burgers)of wethouders waren. Hun mandaat als normaal beschouwd. In hetwas een tijdelijke opdracht van kapitalisme betekent demokratiede Commung,die wetgevende, dat een bezittende en overheer-

uitvoerende en rechterlijke sende minderheid in feite demacht tegelijk was. De commune doorslag geeft, terwijl een an-kon ook in beginsel beschikken dere minderheid de vrijheid be-over de bodem en de produktie- zit tot het voeren van eenmiddelen en daarom het sociaal- loyale oppositie, die niet on-ekonomies systeem bepalen. In de wettelijk is. In het door deEerste Internationale golden deze Commune gewenste stelsel konprincipes als het toppunt van de echter een produktieve meerder-soevereine macht van de werken- heid de beslissingen nemen enden. doorvoeren. Een afwijkende min-In hoeverre kon men hier spreken derheid kon teoreties misschienvan demokratie? Als dit woord uitwijken, zich afscheiden, eenI volksmacht' betekent, kon het 'eigen commune' vormen, maarhier gelden. Prakties besliste dit moest wel grotendeels alsbij meningsverschil de meerder- fiktief beschouwd worden. Men

29

als een voorwerp van het be-sturende apparaat. Alleen deverhouding van mens tot het ge-zag is van betekenis. Hij wordtgeregistreerd, beschreven, ooknaar het uiterlijk ingedeeld -( zoals een stamboekrupd), ter-wijl de levensloop wordt bij-gehouden, voorzover deze deverhouding betreft tot het ge-zag: omtrent studie, huwelijk,gedrag, militaire" dienst, be-roep, patroon, gezondheid ental van andere relaties waarmeede overheid meent te maken tehebben, behoort alles te :dordenopgetekend. De mens als objektvalt samen met een dikke bundelpapieren of een rapport in kodein een geheimschrift dat alleenkan worden ontcijferd door in-

, gewijden. De indeling in'standen' is al gegeven: de bu-rokraat zit een verdieping ho-ger dan het beheerde objekt, deburger.

moest genoegen nemen met hetfeit dat alle regels gelijke-lijk voor ieder golden en dateen oppositie kans had straksde meerderheid voor zich tewinnen. Er is geen bezwaar te-gen dan te spreken van een zover mogelijk doorgevoerde demo-kratje.Wat verstaat men daartegenoveronder burokratie? Natuurlijkhet overwicht van een ambtelijkapparaat, zowel waar het de'openbare macht' aangaat ( ge-meenten, provincies, nationaleorganisaties die nu zijn ver-vat in de staat) als in de be-drijven, de kulturele institu-ten en dergelijke. Het woordburokratie doelt hier op deeenzijdige en monopolistiesemacht van de administratie,het bestuur, de uitvoerendeorganen. In onze maatschappijvalt deze burokratie samen metde technokratie, die weer be-rust op het monopoliseren vankennis en wetenschap, die geengemeengoed is. Zulk een kenniswordt dan een aan het volk ont-trokken macht. En zo beteke-nen burokratie en technokratieondemokratiese vormen vangezagsuitoefening, waardoor deuitvoerende macht een apartleven gaat leiden, en de zui-vere administratie degene-

1. DE PERSOONLIJKHEID VER-DWIJNT. De mens wordt niet be-schouwd als een aktief, schep-pend wezen van vlees en bloeddie zelfstandig reageert opzijn omgeving om deze ( enzichzelf) te veranderen, maar30

2. DE GEHEIMHOUDING ALS WAPEN.De geheimhouding van depersoonlijke gegevens wordt ver-dedigd als een middel tot be-scherming van iemands privacy.Maar het feit dat dit privé-leven bekend is en geregi-streerd is, dat de , enkeling hetniet'voor zich' heeft kunnenhouden, bewijst dat er een ko-pie van hem bestaat, een afdrukin de dossiers. En wie deze do-kumenten heeft beschikt natuur-lijk over macht.Zo ‘ kan de overheid (voor de be-lastingen, militaire dienst,het kontroleren van iemands po-litieke optreden, zijn vormenvan samenleven) de burgervolgen van de wieg tot hetgraf. De geheimhouding nu is

, reert.Welke kenmerken heeft nu dieburokratie?

door de uitvoerende macht nog

veel verder uitgebreid: zelfs

het parlement of de gemeente-

raad Weten op geen stukken nawat regering of stadsbestuur

beramen.De officigle voorlichting be-

perkt juist de informatie totdatgene, wat de overheid wenst

los te-laten. De burokraten

zijn als priesters, die geachtworden ingewijd te zijn in ge-

heimen,.die voor zichzelf be-waren wat f esoteries t is, watniet voor het vulgus bestemd

is.De kwasi-aristokratiese wijs-geer Bolland zei: "Wie niets

heeft te verbergen, heeft ookniets te openbaren." Alleen

wie een geheim kent, kan iets

onthullen als het zo te pas

komt. Men maakt de zieligenwijs -"doorhun iets wijs te ma

ken." Die term 'iets wijs make

is treffend: de bevoogde menskomt i-e t s te weten en dat i

nu juistniethet ware.

3. DE BUROKRATEN VORMEN EEN

HIERARCHIE. Het ambtelijk ap-paraat bestaat uit geledingen,uit een opvolgende reeks van ge-

zegsverhoudingen, een autori-taire piramide dus. Wanneer men

spreekt van mandarijnen

en van bonzen -uitdruk-kingen van godsdienstige machts-

relaties- gaat het om de graad,

waarin men ingewijd is.In China bleek in de antiekeburokratiese periode hoe sterkde traditie van de opeenvolgen-

de eksamens die afgelegdmoesten warden, was. Een serievan inwijdingen moest de wegopenen tot de top. Overigens

vult de burokratie zichzelf aan,

omdat ze zelf de voorwaardenopstelt voor het stijgen op de

higrarchiese ladder: de buro-

kreten warden door het apparaat

benoemd en niet door het volk

gekozen. -

4. ONVERMIJDELIJKE UITBREIDING.Uit dit alles vloeit voort dat

de burokratie de mogelijkheid

heeft zichzelf gestadig uit tebreiden en zich in te dringenin steeds meer terreinen. Dit

brengt het systeem van de regi-

stratie met zich mee: men heeft

altijd nieuwe gegevens nodig ende interpretatie daarvan ver-

eist hieuwe onderzoekingen.Deze uitbreiding verloopt onaf-

wendbaar, want elk gegeven moetook weer gekontroleerd warden.Dikwijls wordt het objekt ( de

y burger) verplicht te bevestigenof te ontkennen, wat het appa-

31

raat over hem te weten kwam( de volkstelling).Het burokraties beest is eenveelvraat, die steeds meer be-wijzen, afschriften en kopiegnbegeert. Ge zogenoemde wetvan Parkinson' is een populairebeschrijving van- de groei vande veelarmige oktopus. En ookvan de wens van een ambtenaarof funktionaris zichzelf be-langrijker en machtiger temaken door het uitbreiden vanzijn staf en zijn archief.

5. EEN PARASITAIR LICHAAM.Onvermijdelijk wordt deze bo-venlaag een parasitair orgaan,omdat dit onophoudelijk gege-vens verzamelt die nergens voornodig zijn, behalve voor hetuitoefenen van macht over eenpersoon 'van wie men allesweet' ( een dreigende uitdruk-king) terwijl zulke data voorhet normaal funktioneren vaneen normale maatschappij vol-komen overbodig zijn. Er iseen wanverhouding tussen hetplanloos funktioneren van pro-duktie en distributie op'liberale . ' wijze (ongeordend,verspillend, kostbaar), hetslechte resultaat van hetohderwijs of da gebrekkigedoelmatigheid van de admini-stratie aan de andere kant,en de wanstaltig uitgegroeideburokratie met haar eindelozeverzameling paperassen aan deandere kant.In zulk een bestel oemen be-paalde sociologen, politiko-logen, ekonomen, e.d. eeneigen plaats in,als ze jarenbesteden aan het verzamelenvan statistieken, waar nie-mand iets mee kan doen, wat32

algemeen-geldend is. Of alsZb-op patriarchale wijze ge-dragingen voorschrijven ofproberen mensen te 'leiden'of te 'begeleiden'.En onder zulke deskundigenvinst men niet weinige ago-gen en pedagogen die 'hetbeter weten'.Het parasitisme zit dan noghierin, dat het geld voorzulke vormen van bevoogdingen registratie er altijd walkomt. Ter verontschuldigingkan men aanvoeren dat de buro-kratie een wijkplaatd is voortienduizenden, die anderswerkloos zouden zijn en die nude voldoening genieten dat'ze met iets bezig zijn'.Dit argument mag men nietuit het oog verliezen, wanthet heeft een zeer menselijkekant. Het beste zou dan echterzijn deze kreten aan te moe-digen, zo weinig mogelijk tedoen wat strikt administratiefgenomen, niet beslist nood-zakelijk is.

EEN VORM VAN FETISJISME.Terwijl men de noodzakelijkeen nuttige administratie moetonderscheiden van de buro-kratie behoort men in het oogte houden dat deze laatsteeen vorm is van fetisjisme.Een fetisj is taboe, heilig,onaanraakbaar, een aanbedenarchief. Men vindt het in-deverering van het dokument,dat boven alles gaat, zoalseen bijbels boek of gebeds-formulier. In een aantal ge-vallen (doop, huwelijk,eed)zijn vaste en voorgeschrevenformules verplicht. Ze zijnletterlijk heilig. De lieden

33

die zijn aangesteld om dezegodsdienstige voorschriftente onderhouden zijn echteDienaren van het Hogere ofBedienaren. Zij verrichteneen-aantal magies° handelingen.

MASSA—SUGGESTIE.Maar de mogelijkheid tot hethandhaven van een autoritaireorde zit in de massavorming,waardoor iemand zich deel-genoot voelt van een Macht,die hem wel beveelt, maar dieook een gevoel van bescherming(_u-liet van veiligheid, wantdat is iets anders) áeeft envan opneming in de kudde. Indergelijke kollektiviteiten,waarin de mens psychies te-rugkeert tot het kinderstadiumen het gezin, tot de vader ende moeder, neemt het <ritjesvermogen of de moed tot op-standigheid af. De vatbaar-heid voor suggesties groeit:men leeft gemakkelijk in hetsprookje en in de illusie.Dit is de basis voor hetgodsdienstig geloof; dit isook de grondslag voor desociale gehoorzaamheid ( envrees).

De sociale angst geldt volgensFreud als een vermanende stemin ons, als I geweten t dus. Kon-formisten verheugen zich algauw in een 'gerust geweten'.Maar hoe algemeen menselijkzulke gedragingen dan ook mogenzijn, hoe bekend zulke psychie-se situaties, men vergete nietdat ze bepaalde sociaal—ekono-miese en politieke voorwaardenvereisen.Die zijn van velerlei aard,maar allereerst wortelen ze in34

de eigendomsverhoudingen en inhet gezag.De werkende mens is vervreemd,maar tevens afhankelijk vangrond en produktiemiddelen,die hem meestal niettoebehoren; vervreemd van eenoverheid die hij niet kan kon-troleren, van een toegepastewetenschap die hij niet kent.Niet alleen in het 'liberale'kapitalisme bestaan zulketoestanden. Als de produktie-behoren tot een staat die inhanden is van een elite, eenburokratie of een technekratie(die geen bourgeoisie is) dankan de vervreemding, het ont-breken van volkssoevereiniteiten het berusten in de be-voogding ook voorkomen in hetstaatskapitalisme of staats-socialisme. Een werkelijkedemekratisering ( in de idea-le zin van het woord) vereisteen afwenteling van het gezagdat zich niet kan rechtvaar-digen, een omwenteling alsgevolg van rijpheid en be-wustheid van de burgers.Daaruit moet dan weer eengrotere persoonlijke vrijheidvoortvloeien. Het likwiderenvan ekonomiese en politiekemachtskonsentraties is hetvervangen van de burokratiedoor een verstandige en een-voudige administratie indienst van het funktionerenvan een zo vrij mogelijkegemeenschap. ,DUIDELIJK IS DAT DIT ONTWIK-KELINGSPROCES VERGELIJKBAARIS MET HET ONTGROEIEN AAN FE-TISJISME, DOGMATIEK, GODS-DIENST EN BIJGELOOF.

—A. L. Constandse

DRINKWATERFLUORIDERING:MANIPULATIEUIT DE KRAAN

DE SOCIOLOOG AGNOLI HEEFT ER TERECHT OP GEWEZEN DAT ZOALS gEMODERNE KAPITALISTIESE EKONOMIE ONMONDIGE ARBEIDERS NODIG HEEFT,DE MODERNE KONSTITUTIONELE STAAT GEGRONDVEST IS OP DE ONMONDIG-HEID VAN DE BURGER. 1VANDAAR DAT DE MODERNE AUTORITAIRE STAAT ZICH PRESENTEERT ALSEEN SOORT MAATSCHAPPELIJKE SERVICEMONTEUR. ALLE MAATSCHAPPELIJKEVRAAGSTUKKEN WORDEN VEREENVOUDIGD TOT LOUTER TECHNIESE DETAIL-PROBLEMEN, WAARDOOR HET VRAAGSTUK VAN DE MACHT GEMAKKELIJKER VER-BORGEN KAN BLIJVEN. ZO IS DE BUROKRATIE EEN TECHNOKRATIE GEWORDENEN DE BURGER IS AL DUSDANIG GEWEND GERAAKT AAN HET TECHNOKRATIESDENKEN DAT HIJ HET IN VEEL GEVALLEN NIET EENS MEER ALSZODANIGHERKENT.DE KWESTIE VAN DE FLUORIDERING VAN HET DRINKWATER IS DAAR EENVOORBEELD VAN. FLUORIDERING WORDT VOORGESTELD ALS EEN MAATREGELVAN MEDIESE AARD, EEN TECHNIESE KWESTIE DUS. MAAR IN FEITE ISFLUORIDERING VAN HfT DRINKWATER EEN VRAAGSTUK WAARBIJ DE INTEGRI-TEIT VAN HET EIGEN LICHAAM IN HET GEDING IS EN DAAROM EEN PRIN-CIPIEEL-ETIESE KWESTIE.HEEFT IEMPÎND, EEN GROEP MENSEN OF EEN STAAT HET RECHT OM ANDERENTÉGEN HUN WIL FLUORIDE TOE TE DIENEN? HET IS TEGELIJKERTIJD EENMACHTSVRAAGSTUK, AL HEBBEN VEEL TEGENSTANDERS VAN FLUORIDERINGDAT NIET IN DE GATEN.ZIJ ZIJN TEGEN FLUORIDERING GEKANT VANWEGE DE MEDIESE BEZWAREN.FLUORIDE ,Z0 ZEGGEN ZIJ, IS EEN KUMULATIEF GIF, DWZ DAT HET ZICHIN HET BEENDERGESTEL OPHOOPT EN ZO TOT ALLERLEI LICHAMELIJKE BE-SCHADIGINGEN LEIDT DIE SOMS DODELIJK ZIJN. DE JUISTHEID VAN DEMEDIESE KRITIEK OP FLUORIDE ( EEN VERBINDING VAN FLUOR MET EENANDER ELEMENT) BLIJFT HIER VERDER ONBESPROKEN. 2VASTSTAAT IN IEDER GEVAL DAT DRINKWATERFLUORIDERING EEN BIJZON-DER SLECHTE MANIER VAN MASSA-MEDIKATIE IS.

35

Aan het begin van deze eeuwontdekte Men in de VerenigdeStaten dat er waarschijnlijkeen samenhang bestaat tussenhet fluoridegehalte in bron-water- en de mate van tandbe-derf. Onderzoekingen brachtenaan het licht dat als het flu-oridegehalte . ongeveer 1 milli-gram per liter drinkwater be-draagt dit een gunstige in-vloed op het tandbederf kanhebben.In 1953 kregen de inwonersvan Tiel als eerste Neder-landers drinkwater uit hunkraan waaraan fluoride wastoegevoegd. TNO en de mediesefakulteit van Utrecht hieldende resultaten van deze proefop de gebitten van de Tiele-naren in de gaten en na ver-loop van tijd bleek de tand-wolf inderdaad gereduceerdte zijn, terwijl in de buur-gemeente Gulemborg het aantaltandwolfgevallen met de helfttoenam. Onder het motto .'wat goed is voorgoed voor ons' volgden anderegemeentebesturen, maar bietzonder verzet van gemeente-raden en individuele burgers.Bij dat verzet heeft artikel8 van het Verdrag van Rome( Verdrag tot bescherming . vande rechten van de mens) eensleutelrol gespeeld. In datartikel wordt gesteld datieder recht heeft op eer-biediging van zijn persoon-lijk leven. 3Desondanks wordt tot op dedag van vandaag het drink-water van miljoenen Neder-landers gefluorideerd zonderdat die maatregel zelfs par-lementair Is goedgekeurd,36

wat toch wel een bewijs isvoor de technokratiese aanpakvan zo'n ingrijpende beslis-sing.Van begin af aan hebben detegenstanders van fluorideringdan ook het volkomen onwettigevan die maatregel beklemtoond.Een steeds groeiende stroomvan bezwaarschriften en ge-rechtelijke procedures hebbener eindelijk dit jaar toegeleid dat de drinkwaterfluo-ridering een uit het oogpuntvan konstitutionele wetgevingsteviger basis kan krijgen.Dat is het gevolg van een op22 juni jl door de Hoge Raadgewezen arrest.

HOGE RAAD

Vorig jaar spanden zes tegen-standers van fluoridering eenkort geding aan tegen de ge-meente Amsterdam, dat zijverloren.Ook in hoger beroep werdenzij in het ongelijk gesteld,maar op hun beroep inkassatie konkludeerde hethoogste rechtskollege dat flu-oridering van het drinkwatereen maatregel van mediese aardis die de strekking vande Waterleidingwet tebuvengaat.Als fluor aan het water wordttoegevoegd om tandbederf tegente gaan, kan niet meer ge-sproken worden van drinkwater,aldus de Hoge Raad die de zaakterug verwees naar hetgerechtshof. De uitspraak vande Hoge Raad houdt in datde ministrigle vergUnningen,die inmiddels aan 29waterleidingbedrijven zijn

verleend om het-drinkwater tefluorideren geen -rechtsbasisvormen.Vrijwel direkt na het arrestvan de Hoge Raad liet—ministerVorrink van Volksgezondheidweten dat op korte termijneen wettelijke voorzieningtot stand zal komen om defluoridering van het drink-water voort te zetten. Naaralle waarschijnlijkheid doel-de zij daarbij op een wets-ontwerp dat door haar voor-ganger Stuyt is voorbereid.Waarschijnlijk zal dat techno-kraties weteontwerp wel ver-sierd worden met een demo-kraties randje. Dlt betreftdan het beschikbaar stellenvan ongefluorideerd wateraan diegenen die niet ver-giftigd willen worden, ietswaarvan de afgelopen twintigjaar weinig terecht gekomenis.Afgázien nog van de tijd enmoeite die het zeulen naarverre tappunten of tankwagensoplevert, weigeren alleen alvijf van de genoemde 29 be-drijven om gefluorideerd wa-ter beschikbaar te stellen.Diverse malen is die kwestieal in de Raad van State aande orde geweest.Voor een beter begrip daarvan eerst hetvolgende.De bevoegdheid van de staatom het drinkwater te fluori-deren is gebaseerd op hetDrinkwaterbesluit van 1960,een algemene maatregel van be-

stuur die een uitvloeisel isven de uit 1957 daterendeWaterleidingwet. Terwijl dezewet een waterleidngbedrijf om-schrijft als een bedrijf

l uit—

sluitend bestemd tot openbaredrinkwatervoorziening' bepaaltde algemene maatregel van be-stuur dat het zonder de goed--keuring van de minister niet istoegestaan l aan het drinkwaterstoffen toe te voegen met hetdoel deze door middel van hetdrinkwater aan de verbruikerste doen toekomen'. De algemenemaatregel van bestuur gaat dusverder den de wet toestaat.In 1969 deden een aantal tegen-standers van fluoridering eenberoep op de Kroon om de ver-gunningen van een aantal water-leidingbedrijven te vernieti-gen omdat voor bezwaarden deprektiese mogelijkheid ontbrakom ongefluorideerd water tekrijgen.Dit gebeurde inderdaad, maar detoenmalige staatssekretarisverstrekte direkt daarop nieuwevergunningen onder voorwaardedat ook ongefluorideerd waterbeschikbaar gesteld moestworden.

CHEMIESE INDUSTRIE

Als men er rekening meehoudtdat de Nederlandse bevolkingverre van geestdriftig over defluoridering van het drinkwateris ( zoals bijv. uit een NOS—onderzoek bleek) dringt zich devraag op waarom er geen anderemetoden worden toegepast omfluoride te verstrekken. Moto—den, waarbij de lichamelijkeintegriteit niet wordt ge-schaad.4

Het verstrekken van fluoride—tabletten aan diegenen die datwensen zou zo'n metode zijn,maat beter lijkt het voorstel

37

van Akzo om naast het bestaandekeukenzout, ook gefluorideerdzout in de handel te brengen.Waarom dan fluoride juistdoor het drinkwater?Uit het oogpunt van doderingis het wel de slechtst denk-bare metode. Zwangere vrouwen,jonge kinderen en zieken diehet meest gevoelig zijn voorvérgiftiging, krijgen een tehoge dosis fluoride binnen.Misschien nog belangrijkeris de geografiese kant van dedrinkwaterfluoridering.In gebieden waar de chemieseindustrie een hoog gehalteaan fluor de lucht inblaast,krijgen de bewoners al zoveelfluor naarbinnen, dat de ge-varengrens waarschijnlijkal lang overschreden is.Zo wordt momenteel een on-derzoek ingesteld naar de38

gezondheid van de schooljeugdin het Zeeuwse Dorsale, mid-denin het door de chemiese in-dustrie zwaar met fluor ver-ontreinigde Sloegebied.Dit is ook de redendat Gedeputeerde Staten vanZeeland voorlopig de drink-waterfluoridering buiten hunprovinciegrens willen houden.De chemiese industrie speeltoverigens nog een andere hoofd-rol in het fluordrama.In 1956 onthulde de Amerikaansemedikus G.L.Waldbott welkeekonomiese macht er achter defluorideringspropaganda staat.Dat is naast de aluminium-industrie en de hoogovens,vooral de superfosfaatindu-strie (kunstmest).Fluoride in de vorm van zoutenwas nl tot aan de tweedewereldoorlog een vrijwel waar-deloos afvalprodukt van dezekunstmestfabrikage.Hoewel 'van de kant van dechemiese industrie steeds be-weerd is dat de verkoop vanfluoride voor drinkwaterfluo-ridering helemaal niet zo'nlukratieve zaak is - niettemindrinken om en nabij de honderdmiljoen mensen in Amerika enEuropa gefluorideerd water -vertellen zij er niet bij datzij op die manier heel ge-makkelijk•van hun afvalproble-men zijn afgeraakt,

PRECEDENT

Fluor door het leidingwaterbetekent een precedent. 'Eenonherstelbaar Tirecedent,waarvan propagandisten voortoevoeging van andere midde-len aan het drinkwater, onge-

twijfeld- gebruik zoudenmaken.' 5Dat gevaar is helemaal nietzo denkbeeldig, want de afgelo-

pen_jaren hebben die propa-gandisten zich al laten horen.En dan denken we nog nieteens aan alternatieve pro-pagandisten als de provoosdie in 1966 de Amsterdamse ge-meentebestuurders slapelozenachten bezorgden met hun drei-gement lsd door het drinkwaterte gooien.Van verscheidene kanten is in-middels serieus voorgesteldom anti-konseptionele middelenaan het drinkwater toe te voe-

gen. .Een van die pleitbezorgers isde bekende miljeudeskundigePaul Ehrlich. Hoe noodzakelijkeen bewuste bevolkingsplanningook mag zijn, dwangmatig on-vruchtbaar maken heeft eenonverteerbaar fascistoidesmaakje. De hierboven ge-citeerde Verbrugh wijst erverder op dat als fluorideringals massa-medikatia geaksep-teerd zou zijn, de mogelijk-heid bestaat dat op een zelfdemanier psychiese onevenwich-tigheid bestreden gaat worden.Onderzoekingen hebben nl aan-getoond dat in gebieden waarhet drinkwater Van nature een

hoog gehalte aan lithium heeft,veel minder mensen in psy-chiatriese inrichtingen wordenopgenomen dan in gebieden waarweinig of geen lithium in hetdrinkwater voorkomt. Het ligtdaarom voor de hand dat er inde toekomst stemmen zullenopgaan om lithium aan hetdrinkwater toe te voegen.En dat zou een heerlijk

rustige toekomst betekenen,niet alleen voor de bevolking,maar ook voor de machtshabbers.Bij de minste tekenen van re-bellie brengt verhoging van hetlithiumgehalte in het drink-water weer rust en orde!Tegen deze achtergrond kanfluoridering van het waterbeschodwd worden als het beginvan een Orwelliaanse manier.van massale manipulatie dooreen handvol regeerders.

Hans Ramaer

NOTEN

1. J.Agnorf in 'Oe transfor-matie van de demokratiel(Nijmegen, 1971)

2. Er bestaat een uitgebreideliteratuur over de mediesekant van fluoridering.Informatie daarover geeftde Stichting WaakzaamheidDrinkwater, Mesdaglaan 3,Bosch en Duin, post Bilt-hoven.

3. Zie hierover prof. mr . J.G.Steenbeek in het Neder-lands Juristenblad van6 oktober jl.

4. Uit een-steekproef van deNOS in 1969 bleek dat eenderde deel van-de onder-vraagden tegen fluoride-ring gekant was, terwijlde meerderheid van de Am- -sterdammers zich tegen flu-oridering uitsprak. Deson-danks gingen B & W vanAmsterdam toch tot fluori-dering over.

5. De arts H.S.Verbrugh in eentweetal artikelen ( 29 junien 10 juli j1) in NRC-Handelsblad.

39

DECOMPUTER

GUERRILJA,Het vermogen de computer te bestrijden, alsmede prompten juist te lease-en op de eisen die de computer aan u stelt,is van groot hela • .Met deze handleiding in uw bezit bent u altijd op allesvoorbereid, kunt n de juiste zwakke plek ontdekken enhelpen de computer te verhinderen de macht in handen teOOM

Wij geloven dat deze gids u in staat zal stellen uw taakte vervullen zonder kostbare tijd te verspillen. Door dehierin beschreven technieken toe te passen, zult u in staatzijn u te ontspannen 'en te genieten van het gezinsleven,uw televisie en uw tuintje - van alles wat u in de steedsgecompliceerder computermsatschappij tot een individu be-stempelt.In latere handleidingen van de IGAER zult u. nog meer aan-wijzingen kunnen vinden. Maar wanneer u de eenvoudigeregels en feiten in dit boekje eenmaal onder de knie hebt,kant u de toekomst met vertrouwen tegemoetzien in dewetenschap dat u de uhrivging van de geautomatiseerderavehine het hoofd zult kunnen bieden.Deze eerste uitgave van de handleiding pretendeert niet allefacetten van de strijd tegen de computer te belichten. Het iseerder een basisgids : aan ti de taak nieuwe methoden te om-wikkelen tot voortzetting van de strijd. Wij hopen, lezer,dat u ons zult schrijven om suggesties voor nieuwe metho-den en technieken te doen, die wij dan in toekomstige editiesvan deze hAndleirling zullen verwerken.

•

Infiltratie

Maak er een gewoonte van vriendschap te sluiten met men-sen die voor computerfuna's werken, of die een computerop kantoor bedienen. Deze mensen mogen nooit het gevoelkrijgen dat zij gehaat worden, want dat werkt verbitterend.U kunt beter pogen hen een vijfde kolonne te laten vormenin de computerindustrie.• Hierbij is her belangrijk dat u hen niet tracht over te

halen sabotage te plegen door de apparatuur op een of an-dere manier te be-el-meligen of te vernielen. De bedoeling isalleen hen te demoraliseren en hun het gevoel te geven datzij maatschappelijke paria's zijn. Dit kan leiden tot ernstige

91

schuldcomplexen, waardoor zij misschien waanzinnige sub-routines in de computer gaan programmeren.• Als u wordt geconfronteerd met een computer van eenuniversiteit — die daar gebruikt wordt om grote hoeveel-heden wetenschappelijke gegevens over bijvoorbeeld ge-

. schiedenis en filosofie op te slaan — verdient het aanbeve-ling vriendschap te sluiten met een paar studenten-program-meurs en hen ervan te overtuigen hoe leuk het kan zijn decomputer met onschuldige subroutines te programmeren.Dat kunnen controversiële historische gegevens zijn, of ar-gumenten om de computer ervan te overtuigen dat Home-rus eigenlijk existentialist was.

Bewijs dat de computer faalt!

Wanneer n te maken krijgt met een automatische beveili-Ongsitifichting, waarbij n een gemagnetiseerd identiteitsbe-

wijs in een computer moet stoppen om naar binnen te kun-nen, probeert n dan altijd er eerst iets anders in te stoppen,zoals bijvoorbeeld een kredietkaart Zoiets wordt dikwijlsdoor de machine geaccepteerd.

•Aanval op de ponskaart

De ponskaart heeft geleid tot de ontwikkeling van eennieuw en spannend gezelschapsspel: COMPUTER-ROU--LETTE:Het is in feite een technologische variant van Rus- -sioche rouleve.Het is een zeer eenvoudig spel. U dient ervoor te beschik-ken over de een of andere ponskaan. Dat kan er een zijndie u heeft ontvangen van een uitgever met het verzoek u

• op zijn tijdschrift te abonneren, maar het mag ook eentekening zijn.Haal de kaart uit de envelop. Onderdruk de aanvechting

om hem te verscheuren. Behandel hem uitermate zorgvul-dig. IJ bevestigt hem met sellotape op een vlakke onder-grond (bij voorkeur een tekentafel, indien aanwezig). Dansnijdt u met een scheermesje, lancet of een ander vlijm-scherp voorwerp drie of vier rechthoekige gaatjes op eenwillekeurige plaats Deze dienen uiteraard even groot te zijnals de rads door de machino aangebrachte ponsgaten. Nadie gedaan te hebben stuurt u de kaart terug naar de af-ander ea wacht rustig af.De eerste twee keer dar lic dit gedaan heb, leverde het devolgende resultaten op: -1. Na drie weken kreeg ik van de uitgever van een week- -blad een abonnement voor 23 exemplaren, vergezeldvan een briefje waarin lir als leraar werd bedankt voorhet gebruik van dit weekblad als studiemateriaal voormoderne geschiedenis. Ik stuurde de hele boel terug metde mededeling dat bet hier een vergissing betrof. Ze

hebben 5 á 6 weken nodig gehad om het allemaal te

regelen.2. Drie willekeurige gaatjes in mijn elektriciteitsrekening

van de gemeente New York hadden tot gevolg dat ik

negen maanden lang niets meer van het energiebedrijf

heb gehoord.N.B. — Wanneer n een kennis of familielid hebt die

over een ponsmachine »schikt, kunt u hem of haar

beter die gaatjes laten aanbrengen. De kans dat decomputer de kaart weigert, wordt er veel kleiner door.

• Het verdient aanbeveling die gedeelten van compres-Leemte wauboven staat tere ruimte niet besebrijeedof 'Alleert ,voor ambtelijke mededdinged in m smeren met' kaarsvet, zodat er helemaal niet meer op gescineien kan -• Bei omgekeerde ~Mode van compureelordette is betpMk na •

- ponste gaatje& Dit dient eet zorgvuldig te gesdaieden,

•-

• De meest primitieve ~Mode orn de-ponskaart te betij-den is deze enige malen te toe" er spaties in te prOdmie(x) Onder de titel "The. beest ofbusiness' schreef Harvey Matusow een'handleiding voor de guerrilla tegende computer', waaraan wij enkele ge-deelten ontlenen. Een nederlandse ver-taling ervan verscheen in 1970 bij-

Elsevier (2): Ook de illustraties bij -dit artikel ( van Cornelis de Vries)ontlenen wij aart lestest in' bedrijf '.Harvey Matusow is gekant tegen hetgebruik van computers, onder welkeomstandigheden dan ook. Deze opvattingdelen wij niet. Het draait er ons in-

_

ziens nl. om tu 1 e de computer ge-bruikt art vooral om welke -- rede n. Met andere woorden:wij verzetten rine tegen de computer domdat deze een onontbeerlijk hulpn• middel is bij de persoonsregistratie-

en andere vormen van registratie, -die uitsluitend in het belang zijnvan de ekonomiese en bestuurlijke- -. machthebbers.REDAKSIE

VROUWENBEVRIJOING

'Het lijkt ons duidelijk dat deonontbeerlijke voorwaarde vooralle vormen van vrouwenbevrij-ding (politieke, ekonomiese,seksuele, psychologiese) ligtopgesloten in het omverwerpenvan het kapitalisties systeem.'Dat schrijven Nicoline Ladan enMarjo van Soest in het voor-woord van de door hun samen-gestelde bundel essays over

• vrouwenbevrijding, die alsSociale emancipatie van de

vrouw' bij Van Gennep is ver-' schenen.•Beiden zijn lid van de Marx-club van Dolle Mina. Vandaardat zij de bevrijding van devrouw èn de man laten afhangenvan een marxistieseparti j.Goed,dat is duidelijk niet hetstandpunt zoals de As-redaksiedat in aflevering 4 (Vrouwen-bevrijding) heeft geformu-leerd, maar verder zijn hunopvattingen ( met name de kri-tiek op het zgn. radikaal-feminisme) nauw verwant aan de

• onze. k

Hoewel hun persodnlijke idegenover diskriminatie en emancipa-tie van de vrouw niet de door-slag hebben gegeven bij de

• keuze van - de opgenomen essays,blijft de lezer gelukkig ge-

, spaard voor vrijblijvend ge-/ -leuter la Hedy d'Ancona.of

seksisties gedram la Paarse .September. Een redelijk goedekeuze dus.Beste stuk is 'Vrouwen, delangste revolutie' van JulietMitchell, dat oorspronkelijk inNew Left Review is\verschenenen later opgenomen in haar boek,'Woman's Estate l . Verder verta-lingen uit onder meer Partisans,Kursbuch en Monthly Review.Konkluderend, een geslaagde bij-drage aan de beginnende teorie-

diskussie in de Nederlandsefeministiese beweging.

(N.Ladan & M. van Soest-red.,Sociale emancipatie van de vrouw;Amsterdam -Van Gennep/Nes 128-1g73; 237 blz.; prijs f 14,90)Hans Ramaer

SPOORWEGSTAKING

Middenin de donkere jaren vijf-tig, toen het anarchisme dood enbegraven scheen, schreef deanarcho-syndikalist Albert deJong een brochure over debekende spoorweg-staking van1903. De solidariteitvan enkele spoorwegarbeidersop het Amsterdamse rangeer-terrein de Rietlanden metstakende havenarbeiders, leiddebinnen enkele dagen tot een vol-ledige spoorwegstaking, dielater uitgroeide tot het beginvan een algemene werkstaking.Een begin, want voordat destaking algemeen kon werden,

werd zij door het overkoepe-lende Comitg van Verweer , -waarin de SDAP-ers Vliegen enOudegeest domineerden, opge-heven. Over dat 'verraad vande sociaal-demokraten', dat ineen definitieve splitsing inde arbeidersbeweging tussensociaal- demokraten en syndi-kalisten resulteerde, schreefDe Jong een beknopt maar zeerleesbaar verslag, dat nu doorde AU opnieuw is uitgegeven.(Albert de Jong, De spoorweg-staking van 1903; AU, pb 1329,Amsterdam; 1973; 55 blz.; prijsf 2,10 inklusief porto doorstorting op giro 2879208 t.n.v.H.Hadders),

Afleveringen van De As in 1973 (eerste jaargang):- 1. Syndikalisme (uitverkocht)- 2. Marxisme-kritiek (uitverkocht)- 3. Anarchisme vandaag- 4. Vrouwenbevrijding- 5. Zelfbeheer- 6. RegistratieEksemplaren.van de afleveringen 3 tot en met 6 zijn te ver-krijgen bij ds administratie (postbus 17, Oriebergen) tegende prijs van f 2,60 (inklusief porto) per stuk.Vriendelijk verzoeken wij diegenen die hun abonnementsgeldvoor de tweede jaargang (1974) nog niet betaald hebben, ditzo spoedig mogelijk te doen.Oe abonnementsprijs bedraagt f 12,50, over te maken op giro2553850 t.n.v. Pamflet, postbus 17, Driebergen.Deze abonnementsprijs is een minimumprijs. Graag ontvangenwij een hogere abonnementsbijdrage, die wij evenals anderedonaties in ons steunfonds kunnen stortenVerder houden wij ons aanbevolen voor adressen van mogelijkebelangstellenden voor ons tijdschrift, die wij op verzoekeen proefnummer toezenden.Ook mensen die met De As willen kolporteren en /of anders-zins willen meehelpen met de produktie en verspreiding ervan zijn (nog steeds) welkom.Administratie

OPEN BRIEF

Aan: Ferdinand Domela Nieuwen-

huis Fonds, Herengracht 256,

•Amsterdam. •

Voorstel tot schorsing van

Roel van Duyn uit uw bestuur.

Als uw doel is het bezielend

• werk van de grote nederlandse

anarchist Ferdinand Domela

Nieuwenhuis te eren, zijn ge-

_ dachten en die van andereanarchisten -te doen bestuderen

en te verspreiden, hoe kunt u

dan nog langer Van Duyn in uw

bestuur tolereaen? U levert

immers de naam en het werk van

Domela uit aan een parlementa-

rist die er wel brood in ziet, zich als anarchist te presen-

teren. Ten bewijze laten wij

u zien hoe uw bestuurslidRoel van Duyn zijn populari-

teit en invloed misbruikt om

het anarchisme te ondermijnen.

De tien regels die wij hier-

onder citeren zijn uit hetvoorwoord van uw 'anarchis-

tische' bestuurslid, dat hij -recentelijk geschreven heeft

voor uitgeverij Meulenhof bij

de bloemlezing Peter Kropot-kin Tekttboek. (U kunt het

niet missen voor zes-en-een-

kwart pagina's tekst ont-vangt uw Roel van Duyn een

naamsvermelding van 7 centi-

meter op de voorzijde van

Kropotkin's boek).Citaat: '...Kropotkin's ver-

pordeling van deelname aan

parlementen. Ik geloof dat

het belangrijk is dat de Ka-

bouters en de PSP van hetparlementarisme gebruik ma-

ken om idegen te verspreiden•

en da mensen van informatie

uit de departementen te voor-

zien. Sinds Kropotkin's tijd

is de rol van de communicatie-

media zodanig veranderd dat de

maximale mogelijkheid tot ge-

bruik maken van deze kanalen

vanuit het parlement alleen al

voldoende argument is voor

links-revolutionairen om hun op-

vattingen en waarschuwingen in

gemeenteraden en parlementen te

verkondigen.'Terzijde latend de onzin die uw

bestuurslid uitkraamt over de

'veranderde rol' van de commu-

nicatiemedia, behoeft het tochgeen betoog dat zelfs al zou

een der machtsmiddelen van het

autoritair gezag een andere rol

zijn gaan spelen (hetgeen wij

betwisten!) dit geen reden kan

zijn om te propageren in het49

e PPR? MetRoel ven Duyn.Nu jullie rege-ringspastij zijn,wil ik graag lid

-werden:

g

- parlementaire schuitje te gaan Beste mensen,varen. De emsterdemse gemeente- In nummer 5 las ik de be-raadskabouters hebben Roel van apreking ven Roel van Duyn'sDuyn vanwege zijn gebleken

nieuwste boek en jullie kri-

politieke en persoonlijke en- -tisk op Van Duyn ts parlemen-

betrouMbaarheid publieke/ijktaire kapriolen.

uit de fractie gezet. Sinds deIk moet zeggen dat het mij ge-.

- PSP wat onfortuinlijk uit denoegen deed om ven'anarchid-

-stembus kwam, heeft uw be-tieee kant dergelijke kritiek -

stuur-211d zijn flirtations inop Van Duyn te lezen. -

die (voor het verkrijgen vanNaar mijn mening heeft hij al

een gemeenteraads- of parle-jaren lang langs de afgrond

mentezetel uitzichtloze)gewandeld en het is daarom

richting afgebroken en wordtniet zo verwonderlijk dat hij

onbeschaamd lid van de PPR:dan eindelijk publiekelijk

. Wij doen een dringend beroepnaar beneden is gevallen.

op uw andere bea ltuursleden, overigens ie het hele puntwaaronder Arthur lehning om

van het parlementarisme enRoel van Duyn openbaar te

wat daaromheen hangt, waardschorsen of ta dwingen af te

om eens in jullie blad be-treden, opdat de partijpolitie= handeld te worden.$ce en parlementeriatieche pro-' negende van deze valse profeet Jaap de Vries, Amsterdam. .in uw midden niet langer met

( Binnenkort hopen wij eende naam van Ferdinand Domela

aflevering van De As te wijden

Nieuwenhuis wordt gedekt,aan de kwestie van het

-ZEEUWSE ANARCHISTENARING parlementarisme REDAKSIE)

.-.(,1101 registratie-

- . \r"i blz. 3 redaksioneelblz. 5 de fall—out

00,110Nç'llikvan onze in—formatie—

\.kOm`II&

atri ‘technologie

1 , `419qm:! '

1,, blz.11 registratie,

\ • Wi ,' ' is macht is•00 'd

..,

onvrijheidblz.23 juridiese

sleutelaars.,aan levens-sferen

"ki,, 1 - blz.29 burokratie:k 1

de magie van. ..; j de staat

.blz.35 drinkwater—J

'' -

fluorideringis manipula—tie uit de

/

'

b& Iet - - kraan' • --",

...". ..-. '.. •'`-,,__, blz.40 de computer—i 1nJk,.. guerrilja

. prijs: f g ZO im blz.,47 boeken

.• ' blz 49 brieven.